Postawy i

Postawy i

zachowania

zachowania

rodziców

rodziców

utrudniające

utrudniające

współpracę ze

współpracę ze

szkołą

szkołą

Postawy rodziców według

Postawy rodziców według

Marii Ziemskiej

Marii Ziemskiej

Kiedy rozmawia się z nauczycielami o

współpracy z rodzicami uczniów mających

trudności szkolne lub sprawiających kłopoty

wychowawcze, wielu z nich podkreśla, że

dzieci nie są trudne, lecz ich rodzice. Dzieci

można kształtować, wpływać na nie, wpajać

pewne wartości, gorzej jest z rodzicami. To oni

bywają trudni, a nie dzieci bo nie łatwo ich

zmienić, zmotywować do działania.

Nauczyciele często upatrują przyczyn

trudności dzieci, w niewłaściwych postawach

i postępowaniu matek i ojców.

U

U

NIKANIE

NIKANIE

WSPÓŁPRACY

WSPÓŁPRACY

•

Brak zainteresowania rodziców współpracą ze szkołą, unikanie jej, a

zwłaszcza jawna niechęć są dla nauczyciela bardzo frustrujące.

Oczekuje on bowiem, że rodzice będą wspierali jego wysiłki, a także

dzielili odpowiedzialność za niepowodzenia czy zbyt wolne postępy w

nauce dziecka. Kiedy tak się dzieje nauczyciel czuje się lekceważony,

niedoceniony, pozbawiony pomocy. Ma poczucie, że niepotrzebnie się

trudzi i, że jemu znacznie bardziej zależy na dobrych wynikach

dziecka niż rodzicom.

Jakie mogą być przyczyny unikania przez rodziców kontaktu z

nauczycielem i niepodejmowania współpracy?

Pierwsza wiąże się z brakiem czasu i energii, druga zaś z różnymi

lękami i obawami. Rodzice mogą się obawiać, że usłyszą coś

niepochlebnego o swoim dziecku np. że nie robi żadnych postępów,

źle się zachowuje, uczy się gorzej niż inne dzieci w klasie lub

opuściło się w nauce. Tego rodzaju lęki występują szczególnie często

u osób, których dzieci mają przedłużające się niepowodzenia szkolne.

Niektórzy rodzice nie chcą, by im przypominano o kłopotach syna czy

córki, gdyż jest to dla nich bolesne. Szczególnie przykre mogą być

sytuacje, w których ich dziecko jest porównywane. Innym rodzajem

lęku, który może spowodować tendencje do unikania kontaktów ze

szkołą jest obawa, że nauczyciel poprosi o wykonanie czegoś czego

nie będzie wstanie zrobić np. zrealizować z dzieckiem program,

regularnie pomagać w odrabianiu lekcji, zorganizować, zajęcia

uzupełniające. Rodzice mogą wówczas obawiać się, że nie sprostają

oczekiwaniom pedagoga. Słaba współpraca może wynikać z braku

czasu i energii by systematycznie kontaktować się z nauczycielami,

uczestniczyć w zebraniach, uroczystościach szkolnych.

•

Trudna sytuacja ekonomiczna i wysokie bezrobocie

zmuszają do większego zaangażowania czasu i

energii w utrzymaniu lub znalezieniu pracy. Ci,

którzy mają dobrą pracę starają się jej nie utracić.

Zostają po godzinach, pracują w weekendy, są

bardziej dyspozycyjni wobec swojego pracodawcy

niż wobec swojej rodziny, a tym bardziej wobec

nauczyciela swoich dzieci. Z kolei rodzice, którzy

mają niskopłatną pracę podejmują dodatkowe

zajęcia, by zrównoważyć budżet rodziny, co

oczywiście ogranicza ich zaangażowanie w sprawy

szkoły. Oczywiście to nie jest reguła, gdyż wielu

zapracowanych rodziców znajduje czas by

dopilnować dziecko, pomóc mu jeżeli tego

potrzebuje. W wielu przypadkach brak czasu

stanowi wymówkę. Unikanie kontaktu może

oznaczać, że rodzice nie dopuszczają sobie myśli,

że ich dziecko ma problemy lub że nie mogą się z

tym faktem pogodzić. Niektórzy zwłaszcza ci

najmniej wykształceni idą do szkoły dla świętego

spokoju i nie zawsze rozumieją co nauczyciel mówi.

BRAK ZAANGAŻOWANIA I

BRAK ZAANGAŻOWANIA I

ZANIEDBYWANIE SPRAW

ZANIEDBYWANIE SPRAW

DZIECKA

DZIECKA

•

Zaniedbywanie może przybierać różne formy.

Najbardziej widoczne jest to, które polega na

niezaspakajaniu biologicznych potrzeb dziecka. Takie

dzieci łatwo poznać, gdyż mają drobniejszą budowę,

niską wagę ciała są blade i często bywają brudne i

ubrane nieodpowiednio do pogody. Nie mają książek,

zeszytów i przyborów szkolnych. Przychodzą do

szkoły niewyspane, głodne, nie mają drugiego

śniadania, cierpią na przewlekłe dolegliwości.

Trudniej rozpoznać dzieci zaniedbywane psychicznie,

gdyż tu przejawy nie są widoczne na pierwszy rzut

oka. Wbrew potocznym opinią zaniedbywane nie są

tylko dzieci z rodzin patologicznych żyjących w

biedzie i niepełnych rodzin, lecz takie dzieci z tzw.

normalnych rodzin. Przyczyny zaniedbywania są

różne.

•

Najczęściej to odrzucenie emocjonalne dziecka

przez rodziców, nieumiejętność opiekowania

się dzieckiem, trudne warunki bytowe rodziny,

jej styl życia, problemy osobiste rodziców.

Odrzucenie emocjonalne dziecka może być

spowodowane tym, że jest niechciane,

obarczane jakimiś wadami rozwojowymi,

niepełnosprawne lub chore. Niektórzy rodzice

zaniedbują swoje dzieci dlatego, że nie potrafią

się nimi opiekować: są niedojrzali, niezaradni,

nie rozumieją potrzeb dziecka. Choroby

psychiczne, upośledzenia, uzależnienia i

problemy psychiczne i zawodowe zwiększają

ryzyko zaniedbywania dziecka. Powodem

niedostatecznego zaspakajania potrzeb

biologicznych i psychicznych dziecka może być

styl życia rodziców.

NADOPIEKUŃCZOŚĆ

NADOPIEKUŃCZOŚĆ

•

Krańcowo odmienne zachowania prezentują

rodzice nadopiekuńczy. Żyją oni w

nieustannym lęku o dziecko i starają się je

uchronić przed wszystkimi

niebezpieczeństwami. Martwią się o jego

zdrowie samopoczucie, postępy w nauce,

uważają że tylko oni są w stanie zadbać

dobrze o dziecko i wybrać mu odpowiednie

towarzystwo. W rezultacie ograniczają

swobodę i możliwości rozwoju dziecka, tłumią

samodzielność, kształtują w jego umyśle

obraz świata jako nieprzyjaznego i pełnego

zagrożeń lub także cechy jak nadmierna

pewność siebie, egoizm, roszczeniowość.

Rodzice nadopiekuńczy zastępują dzieci w

zakresie samoobsługi, chronią przed

frustracjami czy dyskomfortem.

PERFEKCJONIZM RODZICÓW

PERFEKCJONIZM RODZICÓW

Rodzice – perfekcjoniści:

•

mają wysokie wymagania wobec dziecka i szkoły;

•

bardzo poważnie traktują karierę szkolną dziecka i uważają
za swój obowiązek dążenie do tego, by dziecko w pełni
wykorzystało swoje możliwości;

•

dbają o zapewnienie odpowiednich warunków do nauki;

•

mają wiele postulatów pod adresem szkoły;

•

cechują się brakiem realizmu w ocenie uzdolnień i
możliwości dziecka;

•

nieustannie zmuszają dziecko do robienia czegoś, co jest
dla niego za trudne, zbyt męczące czy nieinteresujące, a
często nawet przekracza jego możliwości, powodując ciągłe
frustracje;

•

nie potrafią nagradzać ich wysiłków i nie doceniają ich
sukcesów.

Skutki postawy rodziców – perfekcjonistów:

•

dziecko czuje się nieustannie sfrustrowane, gdyż bez względu na
to, co robi, jego osiągnięcia są oceniane przez rodziców jako
niewystarczające;

Dalsze konsekwencje to:

•

obniżenie poczucia własnej wartości, wiary we własne
możliwości;

•

niepewność;

•

lękliwość;

•

przewrażliwienie;

•

kłopotu z koncentracją uwagi;

•

spadek poziomu osiągnięć;

•

poważne trudności szkolne;

•

zaburzenia emocjonalne;

•

trudności w przystosowaniu społecznym

( Seligman, 2000; Ziemska,

1977).

Jak nauczyciel może pomóc dzieciom

rodziców – perfekcjonistów?

Ważne jest uświadomienie rodzicom nadmiernie wymagającym,

z czym dziecko sobie nie radzi lub ma trudności, jakie są jego

ograniczenia oraz potencjalne możliwości, a także w jakich

warunkach funkcjonuje najlepiej. Ojcowie i matki niekiedy

nie zdają sobie sprawy z tego, że niektóre dzieci radzą sobie

znacznie lepiej wtedy, gdy nie muszą działać pod presją

(czasu, wymagań, porównań z innymi), co jest związane

przede wszystkim z typem temperamentu (poziomem

zapotrzebowania na stymulację) i odpornością na stres.

Wywieranie nacisku powoduje w części uczniów wzrost

motywacji, u innych zaś wywołuje paraliż, dezorganizację

czynności, nadmierne napięcie, trudności w skupieniu uwagi.

W przypadku tej grupy dzieci łagodna zachęta i pochwała są

o wiele bardziej pomocne i skuteczne niż krytyka, naciski

oraz nadmierne wymagania.

RODZICE – NAUCZYCIELE

RODZICE – NAUCZYCIELE



Sposób odnoszenia się do „dziecka nauczycielskiego” bywa
na ogół przedmiotem szczególnej uwagi pozostałych
uczniów, którzy pilnie obserwują czy kolega nie jest
faworyzowany;



Nauczyciel, który ma świadomość, że jego poczynania są
śledzone przez innego pedagoga, może nie czuć się
swobodnie, zwłaszcza gdy sądzi, że kompetencje zawodowe
rodzica są większe niż jego własne;



Nauczyciel może się obawiać, że rodzic będzie świadomie
lub nieświadomie wykorzystywał swoją wiedzę i pozycję
jako instrument kontroli, że będzie oczekiwał specjalnych
względów, przywilejów dla swojego dziecka i siebie;



Najtrudniej układają się stosunki z rodzicami, którzy
uważają, że z racji swojego przygotowania zawodowego
mają prawo pouczać i krytykować nauczyciela, wydawać mu
polecenia. Są przekonani, że „wiedzą lepiej”, bo znają
szkołę, program i metodykę nauczania, a przede wszystkim
– doskonale znają swoje dzieci.

Motywy kierujące postępowaniem

rodziców – nauczycieli:



chęć wywarcia dobrego wrażenia na nauczycielu;



zainteresowanie i troska o dziecko, świadomość jego
trudności lub chęć zyskania opinii rozumiejącego i
mądrego rodzica;



silna potrzeba kontroli i chęć wywierania wpływu

BEZRADNOŚĆ I ZDAWANIE SIĘ NA

BEZRADNOŚĆ I ZDAWANIE SIĘ NA

NAUCZYCIELA

NAUCZYCIELA

Niektórzy rodzice:

Niektórzy rodzice:



domagają się opinii i rady nauczyciela w sprawach, które nie są
związane ze szkolnym funkcjonowaniem dziecka;



chcą, by nauczyciel podejmował za nich decyzje dotyczące
dziecka i brał za nie odpowiedzialność. Oczekiwania te są
zupełnie nierealistyczne, a wynikają z niepewności, bezradności,
niedojrzałości oraz chęci przerzucenia odpowiedzialności za
dziecko na kogoś innego;



wolą polegać na czyjejś opinii niż podjąć trud sformułowania
własnej, boją się podejmowania decyzji i nie wierzą siebie,
sprawiają wrażenie dzieci, które pragną, by ktoś nimi pokierował,
powiedział im, co mają robić.

Za niezdolność do samodzielnego podejmowania decyzji mogą być

odpowiedzialne takie czynniki, jak: brak odpowiedniego treningu
decyzyjnego w dzieciństwie, duża zależność od rodziców (potem
od współmałżonka), negatywna ocena konsekwencji większości
samodzielnie podjętych decyzji. (Seligman, 2000)

Prośba o radę czy pomoc w podjęciu decyzji daje

nauczycielowi poczucie, że jest autorytetem, kimś
ważnym, szanowanym, osobą, której zdanie się liczy.
Doświadczenia tego rodzaju są niezwykle przyjemne i
dość trudno z nich zrezygnować. Jednak zadaniem
nauczyciela nie jest wzmacnianie bezradności i
zależności rodzica, lecz stopniowe redukowanie
różnych obaw i lęków, które tę bezradność powodują.
Nauczyciel może być doradcą, zwłaszcza w sprawach
edukacji dzieci. Jest do tego przygotowany, a nawet
powołany. To jeden z ważnych aspektów
współdziałania między rodziną a szkołą. Pedagog nie
może jednak przejmować roli rodziców – podejmować
za nich decyzji, brać za nie odpowiedzialności.
Odmowa powinna być stanowcza, lecz przekazana w
takiej formie, by rodzic nie poczuł się odrzucony i
jeszcze bardziej zagubiony, ale zachował poczucie, że
może liczyć na pomoc i wsparcie nauczyciela.

RODZICE SKŁÓCENI ZE SOBĄ

RODZICE SKŁÓCENI ZE SOBĄ



Rozmowy o dziecku najlepiej przeprowadzać z
obydwojgiem rodziców jednocześnie. Otrzymują oni
wówczas od nauczyciela komplet informacji o
funkcjonowaniu szkolnym dziecka, są zaangażowani w
planowanie pracy, mają okazję wymienić z nauczycielem
swoje spostrzeżenia i uzgodnić stanowiska w różnych
sprawach. Czasami jednak takie spotkania z obojgiem
rodziców mogą stanowić dla nauczyciela spore wyzwanie.
Dzieje się tak wówczas, gdy między rodzicami występują
poważne różnice zdań w wielu ważnych sprawach, gdy są
ze sobą mocno skłóceni lub wręcz starają się uwikłać
nauczyciela w rozgrywki małżeńskie.



Postawa nauczyciela w takich sytuacjach nie musi być
bierna. Choć nie powinien podejmować roli terapeuty
rodzinnego, nie musi całkowicie rezygnować z
jakiejkolwiek formy ingerencji.

WROGOŚĆ, AGRESYWNOŚĆ

WROGOŚĆ, AGRESYWNOŚĆ

I KŁÓTLIWOŚĆ

I KŁÓTLIWOŚĆ



Wrogość, agresywność i kłótliwość utrudniają kontakty i
efektywną współpracę między rodzicami a
nauczycielem, mogą też w pewnym stopniu rzutować na
stosunek nauczyciela do dziecka.



Wrogość ujawniana wobec nauczyciela nie zawsze
bezpośredni wiąże się z jego osobą, co znaczy, że rodzic
może mieć wrogi stosunek do szkoły jako instytucji lub
do programu szkolnego, który przysparza trudności
jego dziecku, nie zaś do konkretnego nauczyciela.



Wielu autorów (np. Kargulowa, Rimm, Seligman i
Żłobicki) uważa, że rodzice odnoszą się do szkoły z
wrogością dlatego, że mają wiele złych doświadczeń
związanych z własną karierą szkolną.

Jak powinien reagować nauczyciel, gdy

wyczuwa wyraźną niechęć i

nieprzyjazny stosunek?

•

spokojnie wysłuchać, co rodzic ma do
powiedzenia;

•

okazać zrozumienie;

•

zastosować parafrazę i komunikaty Ja;