NOWE OBLICZA CYKLU

NOWE OBLICZA CYKLU

KONIUNKTURALNEGO

KONIUNKTURALNEGO

SYTUACJA GOSPODARCZA UNII EUROPEJSKIEJ I

SYTUACJA GOSPODARCZA UNII EUROPEJSKIEJ I

POLSKI W OKRESIE GLOBALNEGO KRYZYSU

POLSKI W OKRESIE GLOBALNEGO KRYZYSU

EKONOMICZNEGO

EKONOMICZNEGO

(rok 2008 oraz I półrocze 2009)

(rok 2008 oraz I półrocze 2009)

OBSZARY OCENY:

1.Wprowadzenie .
2.. Elementy istoty nowego oblicza cyklu

koniunkturalnego

3. Składowe mierników makroekonomicznych

w okresie kryzysu w Polsce i Unii
Europejskiej

LITERATURA:

LITERATURA:



Nowe oblicza cyklu koniunkturalnego, R. Barczyk + 3 ,

Nowe oblicza cyklu koniunkturalnego, R. Barczyk + 3 ,

PWE, Warszawa (2006);

PWE, Warszawa (2006);



Społeczno- ekonomiczne wymiary globalnego kryzysu

Społeczno- ekonomiczne wymiary globalnego kryzysu

finansowego, Prace i Materiały Wydziału Zarządzania

finansowego, Prace i Materiały Wydziału Zarządzania

UG, Sopot (2009);

UG, Sopot (2009);



Przedsiębiorstwo w warunkach kryzysu,

Przedsiębiorstwo w warunkach kryzysu,

Prace i

Prace i

Materiały Wydziału Zarządzania UG, Sopot (2009);

Materiały Wydziału Zarządzania UG, Sopot (2009);



Eurostat (baza danych New Cronos);

Eurostat (baza danych New Cronos);



Informacje NBP (wwwnbp.gov.pl);

Informacje NBP (wwwnbp.gov.pl);



Zmienne makroekonomiczne (www.gus.gov.pl).

Zmienne makroekonomiczne (www.gus.gov.pl).

WPROWADZENIE

Wahania aktywności gospodarczej są już zjawiskiem dosyć

wiekowym.
Istnieje jednak wiele przyczyn dla których zainteresowanie nim nie
maleje. Jedną z nich to fakt, że wpływa on na życie
poszczególnych ludzi i całych społeczeństw.

Drugą przyczyną zainteresowania ekonomistów wahaniem

koniunkturalnym jest fakt, że cykle – mimo powtarzalności-
podlegają w przestrzeni historycznej daleko idącym zmianom.
Jest to zatem zjawisko stare, które jednak przejawia się w coraz to
nowych formach.

Trafnym wydaje się stwierdzenie, że cykl koniunkturalny jest

mistrzem niespodzianki.

Problemem nie jest wiec pytanie, czy

cykl nas zaskoczy, ponieważ jest to oczywiste

,

ale kwestia

jaką postać przybierze ta niespodzianka oraz gdzie i kiedy się
pojawi?

Globalny kryzys ekonomiczny w bardzo dotkliwy sposób oddziałuje
na gospodarki państw członkowskich Unii Europejskiej. Notowany jest
spadek produkcji przemysłowej, PKB, popytu krajowego, spożycia,
inwestycji, itp.

Zjawiskom tym towarzyszy jednoczesny wzrost

bezrobocia.

Produkcja przemysłowa w UE-27 wzrastała w niezbyt

szybkim tempie do kwietnia 2008 roku.

Poczynając od maja notowane są bezwzględne spadki

produkcji, które w 2009 roku kształtują się w przedziale 15%-20%, z
tym że od maja 2009 roku

tendencja przyspieszonych spadków

została wyhamowana (w lipcu spadek wyniósł 14,7%).

W Polsce w ciągu trzech pierwszych kwartałów notowano

wzrost produkcji w tempie malejącym.
Od października 2008 roku produkcja nieustannie zmniejsza się.

Najgłębszy spadek nastąpił w styczniu 2009roku (13,2%).
Poczynając od lutego spadki produkcji wyhamowały.
W lipcu odnotowano zmniejszenie produkcji o 4,4%.

Wzrost kosztów pracy w przemyśle w UE-27 w całym badanym
okresie następuje w tempie wolniejszym niż w Polsce.

Najwyższy wzrost (6,2%) miał miejsce w IV kwartale

2008 roku.

W 2009 roku koszty wzrastają o około 5%. W naszym kraju

tempo wzrostu kosztów pracy systematycznie zmniejsza się. W I
kwartale 2008 zanotowano wzrost o 12,2%, a w II kwartale 2009 roku o
5,2%.

BAROMETR HARWARDZKI

Miarą stanu rentowności przyszłych inwestycji

były

zmiany cen akcji.

Rosnące ich ceny ukazywały stan prosperity

przedsiębiorstw i tą drogą zapowiadały wzrost popytu na towary.

Syntetycznym wskaźnikiem giełdowej wartości akcji 30

największych amerykańskich przedsiębiorstw jest tzw. Daw
Jones.

Wyrażony jest on punktowo. Zmiana ilości punktów

odczytywana jest jako zapowiedź stanu przyszłej aktywności
gospodarczej.

Oczekiwany stan rynku towarowego oparto w

Barometrze Harwardzkim na aktualnych zmianach cen
hurtowych.

Zmiany te mają bowiem tę właściwość, iż przenoszą

się z kilkumiesięcznym opóźnieniem na ceny towarów
finalnych ( 3- 4 miesiące).

Wskaźnik cen hurtowych był tu więc typowym

wskaźnikiem wczesnego ostrzegania, informował o tym w
jakim kierunku w najbliższe przyszłości zmieni się popyt na
dobra finalne.

Miarą stanu rynku kredytowego były giełdowe
ceny obligacji. Ich spadek dowodził wzrostu
zapotrzebowania gospodarki na kredyty.

Cechą charakterystyczną tych trzech

wskaźników był sinusoidalny przebieg
każdego z nich.
Barometr Harwardzki, ukazywał te -trzy
indykatory jako „prąd trójfazowy”.

Sekwencja przyczynowo-skutkowa, którą barometr ten
obrazował, była następująca:

wzrost cen akcji i cen hurtowych informował o

rosnącym popycie, a tym samym i produkcji.

To zaś pociągało za sobą wzrost popytu na kredyt,

czego dalszą konsekwencją był wzrost stopy procentowej od
kredytów krótkoterminowych i towarzyszący temu wzrost
oprocentowania depozytów bankowych.

Rosnące oprocentowania wkładów odciągało wolne

środki pieniężne od obligacji co- przy stałym ich
oprocentowaniu - doprowadzało do spadku ich wartości
giełdowej.

Objaśnienie fluktuacji gospodarczych o zasięgu ponad

narodowym wymaga uzupełnienia teorii cyklu koniunkturalnego
o mechanizm transmisji impulsów . Oczywiście nośnikiem
impulsów mogą być wszystkie strumienie przepływów
międzynarodowych. Jednak tradycyjne strumienie cechuje dosyć
długi czas niezbędny na transmisje.

W tym kontekście pojawia się pojęcie ZARAŻENIA dla

zaakcentowania szybkości rozprzestrzeniania się kryzysów
walutowych, lub szerzej perturbacji finansowych. Dlaczego o tym
mówimy w kontekście cyklu koniunkturalnego. Wynika to już
nawet z prezentowanego barometru Harwardzkiego,
wskazującego na bezpośrednie sąsiedztwo perturbacji
finansowych z górnym punktem zwrotnym cyklu.

Zarażenie to rozpowszechnianie szoków ponad to co wyjaśniają
fundamenty gospodarki [ K. Forbes, R. Rigobon, Contagion in
Latin America: Definitions, Measurement and Policy Implication,
Cambridge 2000.]

Autorzy wymienieni definiują zarażenie w trzech znaczeniach:

• zmiany sposobów rozprzestrzeniania się szoków w czasach
kryzysowych

•Odmiennych mechanizmów transmisji
• odniesienie definicji do wszystkich kanałów które decydują o
zbieżności zmian na różnych rynkach.

Czynniki wywołujące cykle

Czynniki wywołujące cykle

1. Nominalne szoki popytowe (wahania podaży

pieniądza)

2. Realne szoki popytowe (konsumpcja,

inwestycje, polityka fiskalna)

3. Szoki podażowe

Jak Państwo widzicie, z tej krótkiej wzmianki, problem współczesnych

kryzysów jest poddawany dosyć głębokim badaniom w środowiskach
ekonomicznych.

Mimo tego cykle koniunkturalne przenoszą się i tworzą określone
sytuacje ludziom i całym społeczeństwom. Ja skupię uwagę na naszym
kraju i Unii Europejskiej na zasadzie pewnych porównań. Dokonam
tego w oparciu o powszechne mierniki zbieżne z fazami cyklu
koniunkturalnego, czyli

1.

Produkt Krajowy Brutto.

2.

Popyt krajowy oraz wpływ eksportu netto na dynamikę

PKB.

3.

Spożycie prywatne.

4.

Inwestycje nie rezydencyjne [ Nakłady brutto na środki

trwałe].

5.

Stopa bezrobocia.

6.

Inflacja.

PKB

W ciągu kolejnych kwartałów 2008 roku w UE-27
następowało sukcesywne obniżanie tempa wzrostu PKB.
W I kwartale wzrost PKB wyniósł 2,4%, a w III kwartale
0,7%.

W IV kwartale tempo wzrostu było ujemne (1,7%).

Spadkowa tendencja nasiliła się w I oraz II kwartale 2009
roku, kiedy odnotowano zmniejszenie PKB o 4,8%.

O rozszerzaniu się globalnego kryzysu

gospodarczego

, oprócz spadku tempa wzrostu PKB,

świadczy także

zwiększająca się liczba państw unijnych, w

których w kolejnych kwartałach 2008 i 2009 roku
notowano ujemne tempo wzrostu.

W I kwartale 2008 roku były dwa takie państwa.

W

IV kwartale ich liczba wzrosła do 19, a w I kwartale 2009
roku do 23.

Na tle wyżej przedstawionych informacji sytuacja

ekonomiczna Polski jest korzystna. We wszystkich
analizowanych kwartałach tempo wzrostu PKB w naszym
kraju było dodatnie, chociaż malejąca tendencja wzrostu
PKB występowała także w naszym kraju.

Wykres 1 Zmiany PKB w UE-27 i w Polsce w latach 2008
oraz 2009 (w %)

W I kwartale 2008 roku wyższym od naszego (6,4%) tempem

wzrostu mogły pochwalić się:
Rumunia (8,9%),
Słowacja (8,2%)
oraz Litwa (7,0%).

W okresie tym spadek PKB notowano tylko w Danii (0,1%) oraz

w Irlandii (1,3%).

W II i III kwartale najwyższe wzrosty osiągnęły:

Rumunia i Słowacja,

Polska notowała trzeci wynik w UE (odpowiednio 5,6 oraz

4,9%).
Stopniowo zwiększała się również liczba państw z ujemną stopą
wzrostu.

W IV kwartale Polska (2,6%) wysunęła się na czoło klasyfikacji

państw pod względem tempa wzrostu.

Oprócz naszego kraju jeszcze sześć państw wykazało dodatnie
tempo wzrostu:
Cypr,
Słowacja ,
Grecja,
Rumunia ,
Austria ,
Czechy.

Spadek PKB zanotowano w 19 państwach unijnych.

W I kwartale 2009 najwyższy wzrost ponownie

osiągnęła Polska (1,7%). Poza tym wzrost PKB odnotowano
jeszcze na Cyprze (0,8%) oraz w Grecji (0,3%). W pozostałych
państwach unijnych nastąpił spadek PKB, najgłębszy na Łotwie
(18,6%), w Estonii (14,7%) i na Litwie (11,6%).

Z kolei w II kwartale bieżącego roku Polska była

jedynym państwem unijnym z dodatnim wzrostem
gospodarczym (1,4%)

Jak wynika z wyżej zaprezentowanych informacji, Polska w

całym badanym okresie znajdowała się w ścisłej czołówce
państw osiągających wysokie tempo wzrostu PKB, a w II
kwartale 2009 była jedynym państwem UE charakteryzującym
się wzrostem dodatnim.

Na uwagę zasługuje fakt, że Słowacja i Rumunia które przez trzy

pierwsze kwartały 2008 roku osiągały najwyższe tempo wzrostu spośród
państw unijnych, w II kwartale 2009 roku spadły na dalekie pozycje,
wykazując spadek PKB odpowiednio o 5,4% i 8,3%. W ostatnich
kwartałach, najwyższe ponad 10-pocentowe spadki PKB mają miejsce w
krajach nadbałtyckich.

Na sytuację ekonomiczną UE-27 decydujący wpływ mają cztery

największe państwa tego ugrupowania (Niemcy, Francja, W. Brytania i
Włochy), które partycypują w unijnym PKB w ponad 60% [Udział Polski
stanowi niespełna 2,5%.].

Nasilanie się spadkowej tendencji tempa wzrostu w kolejnych

kwartałach 2008 i 2009 roku notowano w każdym z tych państw do I
kwartału 2009 roku włącznie. O ile jednak w trzech pierwszych z ww.
krajów ujemny wzrost PKB odnotowano (podobnie jak w UE-27) w IV
kwartale 2008 roku, to we Włoszech ujemne tempo wzrostu wystąpiło
już w II kwartale 2008 roku. W I kwartale 2009 roku najgłębszy spadek
PKB miał miejsce w Niemczech (6,7%) oraz we Włoszech (6,0%). W II
kwartale bieżącego roku tempo spadku PKB zmniejszyło się w
Niemczech i Francji, ustabilizowało się we Włoszech, a w Wielkiej
Brytanii uległo zwiększeniu.

Tabela 1 Zmiany PKB w UE-27 oraz w niektórych krajach unijnych w
latach 2008 i 2009 (w %)

Wykres 2 Zmiany PKB w czterech największych krajach UE-27 i w Polsce w
latach 2008 oraz 2009 (w %)

PKB w UE-27 w trzech pierwszych kwartałach 2008 wzrastał

w coraz wolniejszym tempie. Poczynając od IV kwartału notowane są
bezwzględne spadki produktu, który w I oraz II kwartale bieżącego
roku zmniejszył się o 4,8%. O skali kryzysu świadczy liczba państw,
w których następuje spadek PKB. W I kwartale 2008 roku spadek
notowano w dwóch krajach unijnych, a w I kwartale bieżącego roku
państw takich było już 23. W odróżnieniu od UE-27,
w Polsce w badanym okresie PKB zwiększa się w kolejnych
kwartałach, aczkolwiek w coraz wolniejszym tempie. W II kwartale
2009 roku Polska, która od początku 2008 roku znajdowała się
niezmiennie w grupie państw wykazujących najwyższy wzrost
gospodarczy, była jedynym krajem mogącym pochwalić się wzrostem
PKB (o 1,4%).

3. Popyt krajowy oraz wpływ eksportu netto na dynamikę PKB
Czynnikami decydującymi o dynamice PKB są zmiany popytu krajowego
oraz
zagranicznego. Globalny kryzys gospodarczy (spadek PKB) jest skutkiem
załamania się popytu zarówno krajowego, jak i zagranicznego. Wpływ
każdego z tych czynników na dynamikę PKB jest różny w różnych
państwach unijnych.

W UE-27 dynamika popytu krajowego, podobnie jak dynamika PKB
zmniejszała się
sukcesywnie od początku 2008 roku. W I kwartale popyt wzrósł o 2,2%, a
w III kwartale o 0,7%. W IV kwartale popyt zmniejszył się o 1,0%. Jeszcze
większe zmniejszenie odnotowano w I oraz II kwartale 2009 roku
(odpowiednio o 3,9% i 4,3%).
Podobnie jak w przypadku PKB, tak i w przypadku popytu krajowego z
kwartału na kwartał wzrasta liczba państw, w których PKB się obniża. W I
kwartale 2008 roku było ich 4, a w I kwartale 2009 roku 24.

W całym badanym okresie dodatniego tempa wzrostu popytu krajowego
nie odnotowano w żadnym z państw UE-27. Jedynym państwem, które
do I kwartału 2009 roku włącznie może pochwalić się dodatnim tempem
wzrostu popytu krajowego jest Polska. Podobnie jak w UE-27, także w
naszym kraju notowano zmniejszającą się dynamikę popytu krajowego.
W II kwartale 2009 roku tempo wzrostu popytu krajowego w Polsce było
ujemne (1,4%) i był to najlepszy wynik wśród państw unijnych (ujętych
w danych statystycznych za II kwartał br.).
Relatywnie stosunkowo niewielki spadek wystąpił także w Niemczech
(1,6%) oraz we Francji (2,4%).

W I kwartale 2009 roku załamanie popytu krajowego nastąpiło w
państwach nadbałtyckich. W Estonii popyt spadł o 22,6%, na Litwie o
28,1%, a na Łotwie aż o 37,3%. Natomiast w Irlandii, Luksemburgu i na
Węgrzech w I kwartale 2009 roku spadki popytu krajowego kształtowały
się w przedziale 10%-15%.

Wykres 3 Zmiany popytu krajowego w UE-27 i w Polsce w latach 2008
oraz 2009 (w %)

W Niemczech po spadku tempa wzrostu popytu w II kwartale 2008 roku, w
III i IV kwartale odnotowano jego wzrost odpowiednio do 1,5% i 1,8%.
Natomiast w I i II kwartale 2009 roku tempo wzrostu było ujemne i wyniosło
1,6%.. W pozostałych trzech dużych państwach unijnych notowano
sukcesywne obniżanie dynamiki z kwartału na kwartał. W II kwartale
bieżącego roku ujemne tempo wzrostu popytu we Francji wyniosło 2,4%, a
w Wielkiej Brytanii 6,2%.

Tabela 2 Zmiany popytu krajowego w UE-27 w latach 2008 i 2009 (w
%)

Popyt krajowy

i kierunek jego zmian był podobny do

kształtowania się zmian PKB.

W trzech pierwszych kwartałach 2008 roku popyt wzrastał w coraz

niższym tempie.

Od IV kwartału notowane jest zmniejszenie bezwzględnej wielkości

popytu, którego dynamika pogłębia się z kwartału na kwartał. W II
kwartale 2009 roku popyt krajowy spadł o 4,3%.

Z kwartału na kwartał zwiększa się liczba państw, w których popyt

krajowy spada.

W I kwartale 2008 roku popyt spadł w 4 krajach, a w I kwartale

2009 roku w
24.

Podobnie jak w UE-27 także w Polsce notowana jest tendencja

malejącej dynamiki popytu.

Do I kwartału 2009 roku włącznie popyt w Polsce zwiększał się. W

tymże kwartale nasz kraj, jako jedyny spośród państw UE-27 mógł
pochwalić się wzrostem popytu krajowego.

Jednak w II kwartale 2009 roku także w Polsce nastąpił spadek

popytu (o 1,4%).

Był to najniższy spadek wśród państw UE-27.

Drugim, obok omówionego wyżej popytu krajowego, czynnikiem
kształtującym tempo wzrostu PKB jest eksport netto.

W UE-27 wpływ obrotów z zagranicą (eksport netto) na tempo wzrostu
gospodarczego w trzech pierwszych kwartałach roku 2008 był dodatni
(ok. 0,3 pkt. proc.). Poczynając od IV kwartału eksport netto negatywnie
oddziałuje na tempo wzrostu PKB. Decyduje o tym sytuacja gospodarcza
Niemiec, największego eksportera spośród państw unijnych. W
Niemczech wpływ wymiany z zagranicą na tempo wzrostu w okresie
narastającego globalnego kryzysu ekonomicznego jest negatywny, a od
IV kwartału 2008 roku jego skala pozostaje znaczna, wynosząc w
kolejnych kwartałach odpowiednio: 3,6 pkt. proc., 5,1 pkt. proc. oraz 4,3
pkt. proc. Znacznie mniejszy, aczkolwiek również negatywny jest wpływ
eksportu netto na wzrost gospodarczy Francji i Włoch. Tendencje w tych
krajach są podobne
do występujących w Unii Europejskiej. Inaczej przedstawia się sytuacja w
Wielkiej Brytanii, gdzie wymiana z zagranicą w ostatnich kwartałach
dodatnio wpływa na wzrost PKB.

Wykres 4 Zmiany popytu krajowego w czterech największych
krajach UE-27 i w Polsce w latach 2008 oraz 2009 (w %)

Sytuacja w Polsce jest podobna do występującej w W. Brytanii. W
pierwszych kwartałach omawianego okresu wkład eksportu netto był
negatywny (poniżej 1 pkt. proc.). W roku 2009, wobec znacznego
zmniejszenia tempa wzrostu popytu krajowego, w I kwartale do 0,9% i
spadku tego popytu w II kwartale o 1,4%, przy jednoczesnych korzystnych
uwarunkowaniach kursowych dla eksporterów, eksport netto pozytywnie
oddziaływał na wzrost gospodarczy naszego kraju (0,8 pkt. proc. w I
kwartale oraz 2,8 pkt. proc. w II kwartale).

Wykres 5 Skala wpływu eksportu netto na tempo wzrostu PKB (w
pkt. proc.)

Wpływ eksportu netto

i skala tego wpływu na zmiany PKB

Unii Europejskiej ulega zmianie wraz z pogłębianiem się kryzysu.

W pierwszych trzech kwartałach analizowanego okresu

notowano niewielki, dodatni wkład we wzrost PKB.

Poczynając od IV kwartału 2008 roku wkład eksportu netto

jest negatywny, a jego skala, choć w dalszym ciągu nie
przekraczająca 1
pkt. proc. jest większa niż w poprzednim okresie.

Zupełnie odmiennie wygląda sytuacja w Polsce.
W ciągu całego roku 2008 wkład eksportu netto we wzrost PKB

był ujemny, natomiast w roku 2009 jest dodatni.

W II kwartale bieżącego roku skala tego wpływu wyniosła 2,8

pkt. proc.

4. Spożycie prywatne
Spożycie prywatne jest główną determinantą popytu krajowego. W UE-27
W okresie od I kwartału 2008 roku do I kwartału 2009 roku występowała
spadkowa tendencja tempa wzrostu spożycia. W IV kwartale 2008 roku
odnotowano spadek spożycia prywatnego o 0,6%, który pogłębił się w I
kwartale bieżącego roku do 1,9%. W II kwartale 2009 roku wystąpił także
spadek spożycia (o 1,7%), nieco płytszy niż w kwartale poprzednim.

O pogarszającej się sytuacji w zakresie tempa wzrostu spożycia w
poszczególnych państwach unijnych świadczy wzrastająca liczba krajów,
w których występował spadek spożycia prywatnego. W I kwartale 2008
roku były dwa takie kraje, a w I kwartale bieżącego roku ich liczba
wzrosła do 20.

W Polsce w całym badanym okresie następuje wzrost spożycia
prywatnego. Jednak w 2009 roku obserwowana była tendencja
spadkowa. W II kwartale 2009 roku spożycie wzrosło o 3,4%. Nasz kraj w
analizowanym okresie znajdował się w czołówce państw wykazujących
najwyższy wzrost spożycia prywatnego, a poczynają od IV kwartału
ubiegłego roku może pochwalić się najwyższym wzrostem spożycia.
Najgłębsze, kilkunastoprocentowe spadki spożycia w ostatnich
kwartałach wystąpiły w krajach nadbałtyckich.

Wykres 6 Zmiany spożycia prywatnego w UE-27 i w Polsce w latach 2008
oraz 2009 (w %)

Tabela 3 Zmiany spożycia prywatnego w UE-27 w latach 2008 i 2009 (w %)

Wykres 7 Zmiany spożycia prywatnego w czterech największych
krajach UE-27 i w Polsce w latach 2008 oraz 2009 (w %)

Spośród największych państw unijnych najgłębsze spadki spożycia
prywatnego występują w bieżącym roku w Wielkiej Brytanii i Włoszech (o
ok. 3%). We Francji po zmniejszeniu tempa wzrostu spożycia, od I
kwartału następuje jego wzrost. W kraju tym w badanym okresie nie
wystąpiło ujemne tempo wzrostu spożycia, a w II kwartale bieżącego
roku tempo wzrostu wyniosło 0,7%. W Niemczech w dwóch ostatnich
kwartałach ubiegłego roku i w I kwartale bieżącego roku nastąpił
niewielki (do 0,3%) spadek spożycia prywatnego. W II kwartale 2009
roku odnotowano wzrost spożycia o 1,2%.

Spożycie prywatne będące główną składową popytu

krajowego zmienia się w UE-27 podobnie do tego popytu.

W trzech pierwszych kwartałach notowano wzrost w tempie

malejącym. Poczynając od IV kwartału następuje spadek spożycia,
który w II kwartale bieżącego roku wyniósł 1,7%.

W I kwartale 2008 roku spadek spożycia indywidualnego

nastąpił w 2 krajach unijnych, a w I kwartale bieżącego roku w 20
krajach.

W Polsce w całym analizowanym okresie spożycie

prywatne zwiększa się w dość zmiennym tempie. W II kwartale
bieżącego roku wzrost wyniósł 3,4%. Od IV kwartału ubiegłego
roku wzrost spożycia w Polsce jest najwyższy spośród państw
UE-27.

5. Inwestycje nie rezydencyjne [Nakłady brutto na środki trwałe]

Składnikiem popytu krajowego najbardziej wrażliwym na zmiany

koniunktury są nakłady brutto na środki trwałe. W okresie koniunktury i
pozytywnych oczekiwań przedsiębiorców, co do możliwości rozwojowych
firm, tempo wzrostu inwestycji znacznie wyprzedza tempo wzrostu
gospodarczego, natomiast w okresie dekoniunktury, a w szczególności
wystąpienia objawów kryzysu następuje silne ograniczenie działalności
inwestycyjnej.

W UE-27 w dwóch pierwszych kwartałach 2008 roku notowano niewielki
wzrost inwestycji. Poczynając od III kwartału ubiegłego roku następuje
sukcesywny spadek nakładów inwestycyjnych, który w II kwartale
bieżącego roku wyniósł 11,6%. O skali inwestycyjnego załamania
świadczy zwiększająca się z kwartału na kwartał liczba państw, w
których notowany jest spadek nakładów. W I kwartale 2008 roku państw
takich było 6, a w I kwartale bieżącego roku 24.

W porównaniu z państwami Unii Europejskiej sytuacja Polski w zakresie
inwestowania jest korzystna. W dwóch pierwszych kwartałach ubiegłego
roku tempo wzrostu inwestycji w naszym kraju było dwucyfrowe. W
trzech kolejnych kwartałach, mimo znacznego osłabienia, tempo
inwestowania było dodatnie. Dopiero w II kwartale bieżącego roku
odnotowano niewielki spadek inwestycji (o 1,9%). Jednak w II kwartale
żaden z krajów unijnych nie mógł pochwalić się wzrostem nakładów
brutto na środki trwałe.

Wykres 8 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe w UE-27 i w Polsce w
latach 2008 oraz 2009
(w %)

W kolejnych kwartałach 2008 roku szybsze niż w Polsce tempo
wzrostu inwestycji notowano w Rumunii (we wszystkich kwartałach)
oraz w Słowenii (I kwartał), na Słowacji i Cyprze (II i III kwartał),
Luksemburgu i Cyprze (IV kwartał). Największe spadki nakładów
notowały Irlandia, Malta, Łotwa, Estonia oraz Grecja.

W I kwartale bieżącego wzrost odnotowano tylko na Cyprze (o 2,9%)
oraz w Polsce (0,2%).
Najgłębsze spadki miały miejsce na Litwie, w Irlandii i na Malcie (po
powyżej 30%) oraz w Estonii i na Łotwie (po ok. 25%). Jednocześnie
jeszcze niedawni liderzy pod względem tempa inwestowania
odnotowali spadki nakładów: Rumunia (o 10,8%), Słowacja (o 6,1%) i
Słowenia aż o 24,1%.
W II kwartale 2009 roku w żadnym z krajów unijnych nie
odnotowano wzrostu nakładów.
Spośród prezentowanych w statystyce Eurostatu państw, w
najmniejszym stopniu nakłady inwestycyjne zmniejszyły się w Polsce
(o 1,9%), na Cyprze (o 5,2%) oraz w Austrii (o 5,8%).
Natomiast największy spadek wystąpił na Litwie (o prawie 40%).
Ponadto ponad 15-procentowe spadki dotyczą: Grecji, Hiszpanii,
Portugalii, Słowacji, Szwecji i W. Brytanii.

Tabela 4 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe w UE-27 w latach
2008 i 2009 (w %)

Wykres 9 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe w czterech
największych krajach UE-27 i w Polsce w latach 2008 oraz 2009 (w %)

Inwestycje nie rezydencyjne (Nakłady brutto na środki

trwałe) są kategorią najbardziej wrażliwą na zmiany koniunkturalne.

Bezwzględny spadek nakładów nastąpił w III kwartale 2008 roku,

a więc o
kwartał wcześniej od omówionych wyżej kategorii makroekonomicznych.

W kolejnych kwartałach spadek pogłębia się, w II kwartale 2009

roku wyniósł 11,6%.

W I kwartale 2008 roku zmniejszenie inwestycji nastąpiło w

sześciu krajach, a w I kwartale bieżącego roku w 24.

W analizowanym okresie w Polsce do I kwartału 2009

roku włącznie następował wzrost nakładów w tempie malejącym.

W II kwartale bieżącego roku inwestycje zmniejszyły się

(o 1,9%).

W tymże kwartale w żadnym z państw UE-27 nie odnotowano

wzrostu
inwestycji, a spadek który wystąpił w naszym kraju był najniższy.

6. Stopa bezrobocia
Wraz z nasilaniem się globalnego kryzysu ekonomicznego w UE-27
wzrasta liczba osób pozostających bez pracy. W okresie od stycznia do
września 2008 roku zharmonizowana stopa bezrobocia wzrastała w
niezbyt silnym tempie (od 6,8% do 7,1%). Istotne przyspieszenie notuje
się od października 2008 roku. Na koniec lipca 2009 roku stopa
bezrobocia wzrosła do 9,0%.

W styczniu 2008 roku stopa bezrobocia w Polsce wynosiła 8,0% i była
wyższa niż w UE-27. Od stycznia do października 2008 roku wskaźnik
obniżył się do poziomu 6,8%.W lipcu 2008 roku stopy bezrobocia w
Polsce i w UE-27 wyrównały się na poziomie 7,0%. Od sierpnia stopa
bezrobocia w Polsce, mimo wzrostu pozostaje niezmiennie na poziomie
niższym niż w UE-27. Na koniec lipca 2009 roku wskaźnik wynosił 8,2%.

Spośród największych krajów UE-27 najniższa stopa bezrobocia
występuje w Niemczech, a najwyższa we Francji, w lipcu bieżącego roku
odpowiednio 7,7% i 9,8%.

Wykres 10 Stopa bezrobocia w UE-27 i w Polsce w latach 2008
oraz 2009 (w %)

Tabela 5 Stopa bezrobocia w roku 2009 w największych
państwach UE-27 oraz w Polsce ( w %)

W lipcu bieżącego roku najniższe stopy bezrobocia notowano w
Niderlandach (3,4%), Austrii (4,4%), na Cyprze (5,5%) oraz w Danii
(5,9%). Z kolei najwyższe wskaźniki wystąpiły w Hiszpanii (18,5%), na
Łotwie (17,4%) i Litwie (16,7%) oraz w Estonii (13,3% w czerwcu).
W badanym okresie (od stycznia 2008 roku) najwyższy wzrost stopy
bezrobocia wystąpił na Litwie (o 12,2 pkt. proc), na Łotwie (o 11,2 pkt.
proc) oraz w Hiszpanii i Estonii (w obu przypadkach prawie o 10 pkt.
proc.).

Stopa bezrobocia w UE-27 wzrasta sukcesywnie od

początku badanego okresu.

W lipcu 2009 roku wskaźnik wyniósł 9,0%.
W styczniu 2008 roku stopa bezrobocia w Polsce wynosiła

8,0% i była wyższa niż w UE-27.

Od stycznia do października 2008 roku wskaźnik obniżył się do

poziomu 6,8%.

W lipcu 2008 roku stopy bezrobocia w Polsce i w UE-27

wyrównały się na poziomie 7,0%.

Od sierpnia 2008 roku stopa bezrobocia w Polsce, mimo

wzrostu pozostaje niezmiennie na poziomie niższym niż w UE-27.

Na koniec lipca 2009 roku wskaźnik wynosił 8,2%

7. Inflacja
Zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych w UE-27 wzrastał
sukcesywnie w trzech pierwszych kwartałach 2008 roku. W III kwartale
2008 roku inflacja osiągnęła maksimum (4,3%). Poczynając od
ostatniego kwartału ubiegłego roku następuje gwałtowny spadek inflacji
do poziomu 0,9% w II kwartale 2009 roku.

Opisana wyżej tendencja dotyczy także największych państw UE-27. We
Francji w drugim kwartale bieżącego roku odnotowuje się nawet
wystąpienie deflacji.

W Polsce w odróżnieniu od UE-27 zjawiska inflacyjne przebiegają
odmiennie. Najwyższy poziom inflacji wystąpił w I kwartale 2008 roku
(4,5%). W kolejnych kwartałach inflacja spadała do 3,6% w I kwartale
bieżącego roku. Natomiast w II kwartale 2009 roku nastąpił wzrost
inflacji do 4,2%.

Wykres 11 Zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych w UE-27 i w
Polsce (w %)

Tabela 6 Zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych w UE-27 w
latach 2008 i 2009 (w %)

Wykres 12 Zmiany PKB oraz cen konsumpcyjnych w UE-27 w latach
2008 i 2009 (w %) UE

Wykres 13 Zmiany PKB oraz cen konsumpcyjnych w UE-27 w latach
2008 i 2009 (w %) w Polsce

Porównując przebieg zjawisk inflacyjnych w UE-27 oraz w Polsce
należy stwierdzić, iż o ile
w UE-27 ograniczeniu działalności gospodarczej towarzyszy spadek
inflacji, o tyle w naszym
kraju ograniczeniu działalności gospodarczej towarzyszy stabilizacja
inflacji.

W pierwszych miesiącach 2008 roku najwyższa, ponad 10-procentowa
inflacja występowała w Bułgarii oraz w krajach nadbałtyckich. W
krajach tych notowano wzrost inflacji w I półroczu 2008 roku. Jednak
poczynając od II półrocza inflacja sukcesywnie się obniża.

W większości spośród państw unijnych od początku 2009 roku
następował spadek inflacji. W niektórych krajach występują zjawiska
deflacyjne. W Irlandii, Hiszpanii, Luksemburgu i Portugalii
comiesięczny spadek cen notowany jest od marca, we Francji i Belgii
od maja, w Estonii od czerwca, a w Niemczech i Niderlandach od lipca
bieżącego roku3
. W sierpniu 2009 roku deflacja występowała w dziesięciu krajach
unijnych.

Odmienne tendencje w kształtowaniu zjawisk inflacyjnych występują w
Polsce, na Węgrzech i w Rumunii. Na Węgrzech w ostatnich miesiącach
inflacja sukcesywnie wzrasta (od 2,4% w styczniu do 5,0% w sierpniu). W
Polsce można mówić o stabilizacji inflacji (od marca do sierpnia inflacja
kształtuje się w przedziale 4,0%-4,5%), natomiast w Rumunii notowany
jest bardzo powolny spadek inflacji, do 4,9% w sierpniu bieżącego roku.
Te trzy kraje charakteryzuje obecnie najwyższy poziom inflacji wśród
państw UE-27.

Oprócz wyżej wymienionych różnic w kształtowaniu się inflacji w UE-27 i
w Polsce należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną okoliczność, poziom
stopy referencyjnej oraz poziom inflacji.
W Strefie euro4 przez cały bieżący rok inflacja kształtuje się poniżej stopy
referencyjnej, natomiast w naszym kraju, poczynając od kwietnia –
powyżej stopy referencyjnej. W Polsce w sierpniu stopie referencyjnej w
wysokości 3,5% towarzyszyła inflacja 4,3%, natomiast w tym samym
miesiącu w strefie euro stopie 1,0% towarzyszyła deflacja 0,2%.

Wykres 14 Stopy referencyjne oraz inflacja w Strefie euro w 2009
roku (w %)

Strefa EURO

Źródło: Stopy referencyjne wg danych EBC .

Wykres 15 Stopy referencyjne oraz inflacja w Polsce w 2009 roku (w %)

POLSKA

Źródło: Stopy referencyjne wg NBP

Inflacja w UE-27 wzrastała w ciągu I półrocza 2008 roku.

W lipcu osiągnęła poziom 4,4%.
Poczynając od sierpnia 2008 roku następuje jej szybki spadek.

W sierpniu 2009 roku wskaźnik wyniósł 0,6%.

W tymże miesiącu aż w 10 państwach wystąpiła deflacja.

W Polsce w całym badanym okresie inflacja pozostawała na poziomie
ponad 3%, wyższym niż w UE-27. Największa różnica (około 4 pkt.
proc.) miała miejsce w lipcu i sierpniu 2009 roku.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na dwie istotne

różnice między UE-27 i Polską.

Po pierwsze w Unii Europejskiej ograniczeniu

działalności gospodarczej (spadkowi PKB) towarzyszy znaczący spadek
inflacji (do wystąpienia zjawisk deflacyjnych włącznie),

natomiast w

naszym kraju, wyraźnemu zmniejszeniu tempa wzrostu PKB
towarzyszy stabilizacja inflacji

.

I po drugie: w strefie euro stopa referencyjna EBC jest

wyższa od inflacji, a w Polsce stopa referencyjna NBP jest
niższa od inflacji.