FARMAKOTERAPIA

pacjenta w wieku

geriatrycznym-

rola pielęgniarki

• Specyfika morfologii, fizjologii i

patologii wieku starczego pociąga za
sobą specyfikę terapii

PACJENT GERIATRYCZNY

• WIELOCHOROBOWOŚĆ, mnogość zgłaszanych

dolegliwości

• POLIPRAGMAZJA (wiele leków stosowanych

jednocześnie)

może zwiększać

prawdopodobieństwo interakcji leków oraz ryzyko
działań niepożądanych lub zmieniać objawy
choroby pierwotnej. Odmienne działania leków
mogą być interpretowane, jako nowa choroba, co
skłania lekarza do przepisywania nowych leków i
w ten sposób zamyka się mechanizm błędnego
koła.

Polipragmazja

Niepożądane działanie

leków

I

Wielochorobowość

Interakcja leków

SPIRALA CHORÓB I TERAPII

• Starość predysponuje do załamania

homeostazy, przedłuża i osłabia procesy
przystosowania i wyrównania, utrudnia
rozpoznanie „geriatrycznego zespołu
jatrogennego”

• U pacjenta geriatrycznego spada

krytycyzm i podatność na zalecenia
lekarskie, może wystąpić skłonność do
samolecznia tj. samowolnego
przyjmowania leków nie przepisanych
przez lekarza lub zmienianie zleceń

.

• Zmiany w farmakokinetyce mogą

powodować wzrost stężenia leków.

• Wzrasta wrażliwość na działania

niepożądane, na interakcje między lekami i
na interakcje leków ze schorzeniem.

• Zmiany w podstawowych procesach:

uwalniania leków, wchłaniania, dystrybucji,
eliminacji – ograniczona sprawność wielu
narządów, przede wszystkim wątroby i
nerek, spadek masy ciała i przepływu krwi
utrudniają eliminację

INNE CZYNNIKI:
• Utrata wody wpływa na wzrost stężenia

leków rozpuszczanych w wodzie.

• Względny wzrost masy tłuszczowej –

wpływa na zagęszczenie krwi – wzrasta

okres półtrwania leków rozpuszczanych w

tłuszczach.

• Spada stężenie albumin
• Zubożenie struktur synaptycznych i

neuroreceptorów w neuroprzekaźniki

• Spadek aktywnego transferu związków

chemicznych przez błonę śluzową (spadek

kwasowości soku żołądkowego)

ZMIANY W FARMAKODYNAMICE

MOGĄ POWODOWAĆ, ŻE

STĘŻENIA LEKÓW MOGĄ

WYWIERAĆ DZIAŁANIE

SILNIEJSZE LUB SŁABSZE

WPŁYW WIEKU NA FARMAKOKINETYKĘ LEKÓW

Parametry

farmakokinetycz

ne

Fizjologiczne zmiany

związane z wiekiem

Znaczenie kliniczne

absorpcja

Wzrost pH soku

żołądkowego, zmniejszona

powierzchnia jelita

cienkiego

Niewielkie zmiany

absorpcji związane z

wiekiem (brak

znaczenia

klinicznego)

Parametry

farmakokin

etyczne

Fizjologiczne zmiany

związane z wiekiem

Znaczenie kliniczne

dystrybucja Zmniejszenie całkowitej

ilości wody w organizmie,

zmniejszenie masy

mięśniowej, wzrost tkanki

tłuszczowej w organizmie.

Obniżone stężenie albuminy

osocza,

Podwyższenie stężenia

α

1

akwaśnej glikoproteiny

Wyższe stężenie leków

rozmieszczanych w

płynach ustrojowych,

zwiększone

rozmieszczenie i eliminacja

leków rozpuszczonych w

tłuszczach.

Podwyższone stężenie

wolnej frakcji leków

kwasowych, silnie

związanych z białkami.

Nieznaczny spadek wolnej

frakcji leków zasadowych
wiązanych z

α 1

glikoproteiną

Parametry

farmakokinet

yczne

Fizjologiczne zmiany

związane z wiekiem

Znaczenie kliniczne

Metabolizm

wątrobowy

Zmniejszona masa

wątroby, zmniejszony

przepływ krwi przez

wątrobę

Często zmniejszony efekt

pierwszego przejścia,

zmniejszona szybkość

biotransformacji niektórych

leków, zaznaczone różnice

osobnicze w metabolizmie

wątrobowym.

Wydalanie

nerkowe

Zmniejszony przepływ

przez nerki, zmniejszona

filtracja kłębuszkowa

Zmniejszenie eliminacji

leków i metabolitów przez

nerki, różnice osobnicze w

wydalaniu.

WAŻNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA

DZIAŁANIE LEKÓW U LUDZI STARSZYCH

• Rodzaj schorzenia i regulacja homeostatyczna

wpływają na farmakokinetykę,

• Współpraca z lekarzem, farmakokinetyka i masa

ciała wpływają na stężenie leku w miejscu
działania,

• Rodzaj schorzenia, stężenie leku w miejscu

działania regulacja homeostatyczna mają wpływ
na wrażliwość na działanie leku,

• A wrażliwość na działanie leku ma wpływ na samo

jego działania i działanie niepożądane.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WSPÓŁPRACĘ

PACJENTA Z LEKARZEM

Poprawa
współpracy
pacjenta z
lekarzem

Świadomość pacjenta, że schorzenie jest
poważne, dobry kontakt z lekarzem,
dotyczące celu leczenia, kalendarz
zażywania leków, palowanie leków w listki,

pudełka wieloprzegrodowe do
przechowywania leków konsultacja w
sprawie skuteczności leków

Pogorszenie
współpracy
pacjenta z

lekarzem

Politerapia, skomplikowany schemat
leczenia, długotrwała kuracja, obawy
pacjenta, że lek jest toksyczny,

przekonanie pacjenta, że lek jest
niepotrzebny, osłabienie zdolności
poznawczych pacjenta, utrudnienia

związane z z pojemnikami na leki
zabezpieczonymi przed dziećmi

Brak wpływu na
współpracę

pacjenta z
lekarzem

Wiek, płeć, rasa pacjenta, stopień
wykształcenia, ciężkość schorzenia,

skuteczność lub toksyczność leków, koszt
leków (?)

NIEPRZESTRZEGANIE ZALECEŃ

• Dotyczy pominięcia, przyjęcia niezamierzonej dawki

dodatkowej, zmiany schematu leczenia między

wizytami, robienie sobie tzw. „wakacji” od leków np.

w święta.

• Zmiana liczby dawek, długości farmakoterapii

• Forma leków, drogi podawania

• Skomplikowany schemat leczenia

• Obawy, że lek jest toksyczny, przekonanie, że lek jest

niepotrzebny

• Stopień wykształcenia

METODY POPRAWY PRZESTRZEGANIA

ZALECEŃ

• Zalecenia w formie pisemnej, wyraźne, proste,

zrozumiałe dla chorego.

• Chory powinien znać nazwy leków i ich

podstawowe działania choćby lapidarnie np. „lek

na serce”, „lek na astmę”.

• Prosty schemat leczenia, jak najrzadsze

dawkowanie, najmniejsza liczba leków, najkrótszy

okres do przywrócenia i utrzymania zdrowia i

dobrego samopoczucia – dyscyplinuje chorego i

sprzyja lepszemu wypełnianiu zaleceń.

• Niski koszt leczenia.

• Uwzględnienie stopnia niepełnosprawności fizycznej i

psychicznej, która powoduje niezrozumienie zalecenia,
opaczne wykonanie lub niemożność stosowania leków,
np. człowiek stary może źle słyszeć, widzieć, nie
pamiętać. Drżenie rąk, niedowidzenie nie ułatwi
stosowania kropli, łamania tabletek.
Pomagają np. opakowania ułatwiające przyjmowanie
leków, pojemniki z przegródkami na pory dnia, pen
zamiast strzykawki.

Im bardziej skomplikowany przepis tym większa
liczba pomyłek i niepowodzeń niekiedy
tragicznych.

• Powiązanie przyjmowania leków z innymi rutynowymi

czynnościami dnia codziennego.

• Elementy przypominające spis np. na lodówce.

• Satysfakcja pacjenta – dobry kontakt warunkiem

wzajemnego zaufania i współpracy sprzyja lepszemu

przestrzeganiu zaleceń.

• Zaangażowanie chorego i rodziny w proces leczenia.

• Unikanie leków trudnych do zdobycia.

• Systematyczna kontrola przestrzegania zaleceń –

sprawdzania opakowań, zabieranie leków, których

chory nie przyjmuje

• Edukacja chorego