Metoda
dobrego
startu

Bogdanowicz Marta. – Metoda dobrego
startu, Warszawa 1985
Kazimierz Jacek Zabłocki „Mózgowe
porażenie dziecięce w teorii i terapii”,
Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa
1998.

Metoda dobrego startu to metoda słuchowo-
wzrokowo- ruchowa, w której odgrywają rolę trzy
elementy: element słuchowy (piosenka), element
wzrokowy (wzory graficzne) i motoryczny
(wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania
wzorów graficznych, zharmonizowanych z
rytmem piosenki). Celem metody jest
jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów
słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-
ruchowego, a także kształcenie lateralizacji,
orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.

Szeroko znane jest stosowanie muzyki w rehabilitacji zaburzeń

mowy – afazji, jąkania. Zagadnienie muzykoterapii w

przypadkach zaburzeń nerwicowych, a także w leczeniu chorób

psychicznych jest przedmiotem wielu publikacji. Dobrym

połączeniem jest kształcenie słuchu muzycznego w połączeniu z

rytmiką. Rytmika - dzięki odbieraniu wrażeń przez cały system

mięśniowo – nerwowy – aktywizuje czynności układu

nerwowego dziecka, czynności mózgu, harmonizuje czynności

psychiczne, pobudza rozwój fizyczny i psychiczny.
Muzyka powiązana z ćwiczeniami ruchowymi i wokalnymi,

aktywizuje rozwój fizyczny i psychiczny dziecka, służąc

jednocześnie jako narzędzie rehabilitacji zaburzeń:
a) rozwija sprawność aparatu mięśniowo – ruchowego,

sprawność manualną, kształtuje rytmiczność wykonywania

ruchów w określonym czasie i przestrzeni,
b)kształci sferę intelektualną.

Udział elementów wzrokowo- przestrzennych ma istotne znaczenie w

realizowaniu celów terapeutycznych i kształcących metody dobrego

startu. Reprodukowanie wzorów graficznych kształci przede wszystkim

analizę i syntezę wzrokową, ponieważ kolejno opracowuje się wzory

coraz bardziej skomplikowane. Reprodukowanie wzorów z pamięci-

ćwiczy pamięć wzrokową i ruchową.
Ćwiczenia ruchowe i ruchowo- słuchowe rozwijają kierunkowy aspekt

spostrzegania wzrokowego, orientację w lewej i prawej stronie schematu

ciała i przestrzeni oraz umiejętność nadawania pożądanego kierunku

ruchom dowolnym i właściwego lokalizowania ich w przestrzeni.
Zajęcia prowadzone metodą dobrego startu, mimo iż często sprawiają

sporo trudności, szczególnie dzieciom o opóźnionym rozwoju funkcji

percepcyjno- motorycznych, prowadzone są w formie zabawy,

przebiegają w atmosferze pogody, akceptacji, wywołują radość i

niejednokrotnie pobudzają do śmiechu. Dzięki temu są okazją do

odreagowania negatywnych napięć emocjonalnych, powstałych wskutek

trudności w wykonywaniu zadań.

Metodę „Dobrego startu” stosuję się ją w wielu

przedszkolach, ogniskach przedszkolnych, poradniach i

zespołach wychowawczych, podejmuję się też próbę

stosowania jej w szkołach specjalnych. To metoda

aktywizowania rozwoju psychomotorycznego i

rehabilitacji psychomotorycznej. Rehabilitacja

psychomotoryczna jest jednym z kierunków terapii

dziecięcej. Opiera się na dorobku naukowym różnych

dyscyplin: medycyny, psychologii, pedagogiki oraz

innych dziedzinach specjalnych: psychologii rozwojowej

i klinicznej, neuropsychiatrii dziecięcej, pedagogiki

specjalnej. Wykorzystuje też metody terapeutyczne

związane z tymi naukami, takie jak psychoterapia,

terapia zajęciowa.

Metoda jest wykorzystywana także w
szkołach przedszkolach zarówno
podczas zajęć indywidualnych jak i
grupowych.. Metoda aktywizuję rozwój
psychomotoryczny, i jest także metodą
rehabilitacji psychomotorycznej. Ma
więc wielostronne zastosowanie w
pracy z dziećmi.

a) w ramach przygotowania dzieci do podjęcia

nauki szkolnej( można prowadzić ćw. W

grupie np. przedszkolna gdzie uczniowie mają

rozpocząć naukę szkolną.)

b) w okresie poprzedzającym naukę czytania i

pisania wobec uczniów klas pierwszych

c) w celu usprawnienia motoryki uczniów

młodszych

d) w procesie usprawniania manualnego

młodzieży podejmującej szkolenie zawodowe

a) dzieci opóźnione w rozwoju

psychomotorycznym( ćw. Mogą być stosowane

wyłącznie w szkołach specjalnych)

b) dzieci o dysharmonijnym rozwoju

psychomotorycznym w celu usprawnienia funkcji

percepcyjno-motorycznej, ćw. Te znajdują

zastosowanie w rehabilitacji dzieci z dysortografią

,dysgrafią oraz zaburzeniami lateryzacji.

c) dzieci które przejawiają niewielkie zaburzenia

zachowania będące wynikiem procesów nerwicowych

 

W metodzie dobrego startu można wyodrębnić z punktu widzenia

metodyki trzy podstawowe rodzaje ćw.:

1. ćwiczenia ruchowe(usprawniają analizator kinestetyczno-

ruchowy)

2.ćw. ruchowo- słuchowe( angażują dwa analizatory: kinestetyczno-

ruchowy i słuchowy)

3. ćw. Ruchowo-słuchowo-wzrokowe (kształtują zaś trzy analizatory :

kinestetyczno-ruchowy, słuchowy i wzrokowy)
Zajęcia prowadzone metodą dobrego startu z punktu widzenia

organizacji zajęć przebiegają zawsze wg stałego schematu, w

którym można wyróżnić trzy etapy.

W każdym seansie występują:
1.zajęcia wprowadzające
2.zajęcia właściwe
3.zakończenie zajęć

Temat: Opracowanie piosenki "Dwa malutkie misie" i wzoru

graficznego 1 C z Tabeli 2

Cele:
Kształcący - rozwijanie funkcji percepcyjno - motorycznych
Dydaktyczny - przygotowanie dzieci do nauki czytania i pisania
Wychowawczy - uspołecznienie , wdrażanie do samokontroli i
autokorekty
Formy: ćwiczenia ruchowe, ruchowo- słuchowe, ruchowo- słuchowo -
wzrokowe
Pomoce:
plansza ze wzorem graficznym, ilustracja z dwoma misiami dla
każdego dziecka: wałeczek wypełniony piaskiem, grochem lub
gorczycą, taca z kaszą, karton szarego papieru A 2, kredka świecowa,
pędzel, miseczka z farba plakatową.

I Zajęcie wprowadzające:

1. Marsz parami przy muzyce.
2. Przywitanie się w parach poprzez podanie prawej reki.
3. Słuchanie piosenki "Dwa malutkie misie" odtwarzanej z taśmy
magnetofonowej
4. Rozmowa na temat treści piosenki - O czy była piosenka?
5. Ćwiczenia słuchu fonematycznego - wyodrębnianie z tekstu piosenki:
a. zdania - Ile było misiów? (odpowiedzenie słowami piosenki) Odp. Dwa
malutkie misie
b. wyrazów - Co chciały zrobić misie? Odp. potańczyć
c. głosek - Jakim dźwiękiem zaczynają się wyrazy: hopsa - hopsa?
Jakim dźwiękiem kończą się wyrazy: dana - dana?
6. Jak nazywamy prawdziwego misia? Odp. niedźwiedź
7. Czy misie na obrazku są podobne (takie same ), czy różne ( inne, nie takie
same)?
Odp. jeden   jest chudy, drugi gruby
8. Czy te misie są takiego samego wzrostu? Odp. jeden jest wysoki, drugi niski

Ćwiczenia ruchowe - zabawa ruchowa "Misie"

a. dzieci stoją i naśladują ruchy misia - wolno,

ociężale

b. ćwiczenia ortofoniczne - dzieci głośno powtarzają

hopsa - hopsa, dana- dana.
Ćwiczenia ruchowo - słuchowe

a. dzieci siedząc wystukują na środku wałeczka rytm

- pięścią lewej ręki

- wewnętrzna stroną lewej ręki

- zewnętrzną stroną lewej ręki

- brzegiem lewej dłoni

Ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe

1. Próby samodzielnego odtwarzania ruchem wzoru piosenki (klaskanie,

przytupywanie, kreślenie ręka dowolnego wzoru w powietrzu).

2. Demonstracja wzoru - omówienie wzoru: rodzaj - kreski; liczba kresek - 2;

ułożenie - (Czy wiedzą dzieci jak nazywa się kreska "stojąca"?, pionowa) kreski

pionowe; symbolika - 2 kreski oznaczają dwa misie.

3. Demonstracja przez nauczycielkę sposobu wykonania ćwiczenia wraz ze

śpiewem piosenki

- kreślenie linii pionowych z góry na dół

- odtwarzanie od strony lewej do prawej

4. 2 - 3 dzieci wodzi palcem po wzorze na tablicy, pozostałe dzieci obserwują

5. Dzieci stojąc odtwarzają wzór z planszy ręką w powietrzu, ręka na podłodze, a

następnie nogą na podłodze śpiewając piosenkę

6. Zdjęcie planszy - odtwarzanie wzoru na tacy z kaszą - wielokrotnie po tym

samym śladzie

7. Odtwarzanie wzoru kredka świecową na szarym papierze A 2

8. Odtwarzanie wzoru na kartonie A 4 pędzlem i farbą plakatową

9. Omówienie prac - wyszukanie błędów

III Zakończenie
1. Zabawa w parach przy muzyce " Taniec misiów".

2. Podziękowanie dzieciom za udział w zajęciu.

Zajęcia metodą dobrego startu prowadzi się głównie w

formie zajęć zespołowych, choć w niektórych

przypadkach stosuje się je w postaci ćwiczeń

indywidualnych. W przedszkolu ćwiczenia te, stosowane

w celu przygotowania dzieci do nauki czytania i pisania,

są prowadzone zespołowo ( na zmianę z połową grupy

„starszaków”).
Jeżeli pracując z dziećmi przedszkolnymi zauważymy,

że kilkoro z nich ma duże trudności w wykonywaniu

ćwiczeń, należy je potraktować jako grupę korekcyjną,

wymagającą szczególnej troski. Biorą one dwukrotnie

udział w zajęciach metodą dobrego startu, ponieważ

ćwiczenia te należy przeprowadzić z dziećmi powtórnie

podczas dodatkowych zajęć korekcyjnych w małej grupie.

Dobrze byłoby też skonsultować te dzieci z psychologiem.

Liczebność zespołu może być większa, jeśli metodę

dobrego startu stosujemy w celu przygotowania do

nauki czytania i pisania dzieci bez zaburzeń rozwoju

psychomotorycznego. W przedszkolu więc ćwiczenia

prowadzone są jednorazowo z grupą 15 dzieci ( połowa

grupy). W szkole ćwiczenia mogą obejmować całą klasę.
Natomiast w przypadku stosowania tych ćwiczeń w

rehabilitacji dzieci o zaburzonym rozwoju

psychomotorycznym zespół nie powinien liczyć więcej

uczestników niż 7-8 dzieci- bez względu na to, czy są

one w wieku szkolnym ( zespół korekcyjno-

kompensacyjny) czy też przedszkolnym ( grupa

korekcyjna).

Zajęcia metodą dobrego startu odbywają się w

przedszkolu zwykle raz w tygodniu i trwają 20

minut z grupą 5-latków, a z grupą dzieci 6-letnich

30 minut. Zajęcia w zespole terapeutycznym z

dziećmi w wieku szkolnym mającymi trudności w

czytaniu i pisaniu mogą trwać pełną godzinę

lekcyjną- 45 minut i należy je organizować także

jeden raz w tygodniu. Drugie spotkanie w ciągu

tygodnia prowadzone jest zwykle indywidualnie i

ukierunkowuje się je na korekcję zaburzonych

funkcji oraz na ćwiczenia w czytaniu i pisaniu

według indywidualnego programu rehabilitacji,

uwzględniającego potrzeby konkretnego dziecka.

Do prowadzenia zajęć metodą dobrego
startu potrzebne jest odpowiednie
pomieszczenie oraz zestaw pomocy do
ćwiczeń. W sali, w której prowadzone są
zajęcia, muszą znajdować się stoliki
ustawione tak, by dzieci mogły siedzieć obok
siebie lub jedno za drugim ( nie naprzeciwko
siebie). W sali powinno być dość dużo
przestrzeni do prowadzenia ćwiczeń
ruchowych i ćwiczeń kończących zajęcia.

1) do ćwiczeń ruchowo- słuchowych:
- wałeczek wypełniony piaskiem lub trocinami, o wymiarach 30x10

cm;
- 4 woreczki wypełnione piaskiem, trocinami lub grochem, o

wymiarach 10x10 cm;
2) do ćwiczeń ruchowo- słuchowo-wzrokowych:
- tacka prostokątna ( o powierzchni formatu A4) pokryta warstwą

kaszy mannej lub piasku;
- arkusz papieru pakowego, zakrywający cały stolik, lub płytka

formatu A2 z gumolitu bądź linoleum;
- kartka z bloku rysunkowego formatu A4;
- kawałek kolorowej kredy lub węgla rysunkowego, kredka

woskowa, okrągły, gruby ( ok. 1 cm) pędzel;
- farba plakatowa rozmieszana w miseczce;
- zeszyt czysty lub w linie;
- ołówek, mazak lub długopis.

Zajęcia prowadzone metodą dobrego startu

składają się z zajęć wprowadzających, ćwiczeń

ruchowych, ruchowo- słuchowych i ruchowo-

słuchowo- wzrokowych oraz zajęć kończących.

Schemat przebiegu zajęć jest stały, jednak zachodzi

konieczność zaplanowania całego cyklu ćwiczeń na

okres 10 miesięcy, czyli roku szkolnego.
Generalną zasadą planowania rocznego cyklu

ćwiczeń jest przechodzenie od ćwiczeń łatwiejszych-

do bardziej skomplikowanych.
W planowaniu całorocznego cyklu zajęć

uwzględniamy przede wszystkim szybkość

postępów dzieci w ćwiczeniach ruchowo- słuchowo-

wzrokowych.

W programie tych ćwiczeń uwzględnia się zasadę stopniowania

trudności. W czasie pierwszych zajęć prowadzi się ćwiczenia łatwiejsze:

jedną ręką- dominującą przy użyciu pięści, a następnie dłoni, by na

drugich ćwiczeniach przejść do ćwiczeń palców. Na kolejnych dwóch

zajęciach prowadzimy te same ćwiczenia na wałeczkach, lecz lewą

ręką- niedominującą. W drugim miesiącu zajęć przechodzimy do

wykonywania ćwiczeń obu rękami, nadal w tym samym miejscu- na

środku wałeczka, wystukując rytm jednocześnie i na kolejnych

ćwiczeniach na przemian raz jedną, raz drugą ręką. Gdy te rodzaje

ćwiczeń zostaną opanowane, można przejść do następnych, w których

układ rąk jest skrzyżowany. W dalszych miesiącach prowadzi się

ćwiczenia, w których ruchy wykonywane są w różnych układach

przestrzennych. Najwięcej trudności sprawiają dzieciom ćwiczenia

palcami, wykonywanie ruchów w różnych układach przestrzennych oraz

wystukiwanie rytmu na przemian obiema rękami, a także ćwiczenia

przy skrzyżowanym układzie rąk. Dlatego też w pracy z dziećmi

przedszkolnymi oraz starszymi, lecz o poważniejszych zaburzeniach

rozwoju psychoruchowego, stosujemy głównie ćwiczenia najprostsze, a

podczas ćwiczeń w przestrzeni utrwalamy głównie kierunek ruchów od

strony lewej do prawej (LP), pomijając natomiast kierunek PL.

W planowaniu cyklu tych ćwiczeń przewiduje się

wprowadzenie w ciągu tygodnia mniej więcej jednego

wzoru, wybranego z odpowiedniego zestawu. W ten

sposób możliwe jest rozplanowanie tych ćwiczeń na cały

rok szkolny.
Materiałem do ćwiczeń ruchowo- słuchowo-

wzrokowych są dwa zestawy wzorów, przewidziane dla

dzieci młodszych ( łatwiejszy zestaw) i starszych

( zestaw trudniejszy). Po kilku ćwiczeniach,

utrwalających odtwarzanie wzoru po tym samym śladzie,

dzieci rysują pojedynczy wzór, a ten podlega kontroli i

wspólnemu omówieniu w grupie. Szybkość

przechodzenia do następnego wzoru zależy od

możliwości i postępów zespołu.

Na każdy tydzień należy przygotować osobny konspekt

zajęć na podstawie przedstawionych informacji

dotyczących planowania poszczególnych rodzajów

ćwiczeń. Konspekt ten powinien uwzględniać:
- treść zajęć wprowadzających ( 2-3 ćwiczenia słuchu

fonematycznego z uwzględnieniem tekstu piosenki);
- zabawę ruchową nawiązującą do tekstu piosenki

( ćwiczenia wybrane z zestawów ćwiczeń ruchowych,

relaksacyjnych, oddechowych i ortofonicznych);
- zestaw ćwiczeń ruchowo- słuchowych;
- wzór i piosenkę;
- treść zajęć na zakończenie ćwiczeń.

Warunkiem skuteczności metody dobrego startu jest dokładne
wykonywanie ćwiczeń. Nie wolno dopuścić do powtarzania błędnego
sposobu ćwiczenia. Konieczna jest więc nieustanna kontrola i
korekta pracy każdego dziecka.
W czasie ćwiczeń ruchowych należy sprawdzać poprawność
wykonywania ruchów i ich lokalizowania w przestrzeni, poprawność
artykulacji.
Podczas ćwiczeń ruchowo- słuchowych istotne jest poprawianie
układu ręki dziecka, kontrolowanie tempa i rytmu ćwiczeń oraz
kierunku ruchu w przestrzeni. Trzeba też zwracać uwagę na
wymowę i poprawność artykulacji podczas śpiewania piosenki.
Ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe stwarzają szereg
sytuacji, które wymagają nieustannej kontroli i korekty sposobu
pracy i powstałych wytworów. Tak więc dzieci odtwarzając wzór w
powietrzu, na podłodze i na stole, często nie zachowują proporcji
wielkości elementów i odległości między nimi.

Metoda dobrego startu zasługuję na swą nazwę,

ponieważ skutecznie przygotowuje dzieci do

podjęcia nauki szkolnej. Nie zastępuje dotychczas

stosowanych metod, lecz trafnie je uzupełnia,

kładąc nacisk na usprawnianie funkcji

percepcyjno – motorycznych i ich integrację oraz

na przygotowanie do nauki pisania, podczas gdy

dydaktyka przedszkolna koncentruje się obecnie

na nauce czytania.
Doświadczenia wielu polskich pedagogów

wskazują na dużą przydatność metody dobrego

startu także w pracy z dziećmi w wieku szkolnym.