Biologia

Biologia

Kierunek: Lekarsko-

Kierunek: Lekarsko-

dentystyczny

dentystyczny

Prof. dr hab. n. biol. Elżbieta Kalisińska

Prof. dr hab. n. biol. Elżbieta Kalisińska

Katedra i Zakład Biologii i Parazytologii Medycznej

Katedra i Zakład Biologii i Parazytologii Medycznej

WYDZIAŁ LEKARSKO-BIOTECHNOLOGICZNY I MEDYCYNY

WYDZIAŁ LEKARSKO-BIOTECHNOLOGICZNY I MEDYCYNY

LABORATORYJNEJ, PAM

LABORATORYJNEJ, PAM

Szczecin 2008/2009

Szczecin 2008/2009

Adres i kontakt:

Adres i kontakt:

Al. Powstańców Wielkopolskich 72 (blok IV, II piętro)

Al. Powstańców Wielkopolskich 72 (blok IV, II piętro)

70-111 Szczecin, tel. [phone]

70-111 Szczecin, tel. [phone]

2

2

Wykład 12

Wykład 12

Temat:

Temat:

Biologia rozwoju i ontogeneza

Biologia rozwoju i ontogeneza

człowieka

człowieka

1.

1.

Rozmnażanie a proces płciowy,

Rozmnażanie a proces płciowy,

determinacja płci

determinacja płci

2.

2.

Stadia rozwojowe człowieka

Stadia rozwojowe człowieka

3

3

2. Stadia rozwojowe

2. Stadia rozwojowe

człowieka

człowieka

4

4

Ontogeneza

Ontogeneza Homo sapiens

Wszystkie nieodwracalne zmiany organizmu od syngamii

Wszystkie nieodwracalne zmiany organizmu od syngamii

do śmierci to

do śmierci to

proces ontogenezy

proces ontogenezy

– rozwoju.

– rozwoju.

Terminy wzrastanie i rozwój oznaczają procesy, w wyniku których

Terminy wzrastanie i rozwój oznaczają procesy, w wyniku których

zapłodniona kom. jajowa staje się dorosłym osobnikiem.

zapłodniona kom. jajowa staje się dorosłym osobnikiem.

Wzrastanie

Wzrastanie

: głównie zmiany rozmiarów ciała i poszczególnych

: głównie zmiany rozmiarów ciała i poszczególnych

jego części.

jego części.

Rozwój

Rozwój

: różnicowanie się budowy i funkcji organizmu, w tym

: różnicowanie się budowy i funkcji organizmu, w tym

zachodzących pod wpływem czynników środowiskowych, które

zachodzących pod wpływem czynników środowiskowych, które

powodują zmiany strukturalne, emocjonalne i/lub społeczne.

powodują zmiany strukturalne, emocjonalne i/lub społeczne.

Auksologia –

nauka zajmująca się rozwojem

Ontogenetycznym i oddziaływaniem środowiska

Na rozwijające się dziecko. U człowieka możliwość

samodzielnej egzystencji Jest wynikiem długiego

(20. letniego, stanowiącego ¼ życia), wieloetapowego

procesu przemian – od zygoty do skomplikowanego,

dojrzałego organizmu.

5

5

Okresy ontogenezy człowieka

Okresy ontogenezy człowieka

wyróżniane w pediatrii (medycynie wieku

wyróżniane w pediatrii (medycynie wieku

rozwojowego)

rozwojowego)

I okres prenatalny

I okres prenatalny

(wewnątrzłonowy, śródmaciczny)

(wewnątrzłonowy, śródmaciczny)

trwa 38-42 tygodnie; dzieli się go na dwie fazy:

trwa 38-42 tygodnie; dzieli się go na dwie fazy:

zarodkową = embrionalną (do 8 tyg. życia) i płodową (9-

zarodkową = embrionalną (do 8 tyg. życia) i płodową (9-

40 tyg.)

40 tyg.)

Wg Inst. Carnaige

(Waszyngton)

wyróżnia się 23 embrionalne

stadia (łącznie 56 dni)

6

6

Okresy ontogenezy człowieka

Okresy ontogenezy człowieka

wyróżniane w pediatrii (medycynie wieku

wyróżniane w pediatrii (medycynie wieku

rozwojowego)

rozwojowego)

Wzrost i rozwój płodu człowieka

zęby

7

7

Okresy ontogenezy człowieka

Okresy ontogenezy człowieka

wyróżniane w pediatrii (medycynie wieku

wyróżniane w pediatrii (medycynie wieku

rozwojowego)

rozwojowego)

II okres postnatalny

II okres postnatalny

(pozamaciczny) z 8 podokresami:

(pozamaciczny) z 8 podokresami:



noworodkowym (pierwsze 28 dni życia),

noworodkowym (pierwsze 28 dni życia),



niemowlęcym (pierwszy rok życia),

niemowlęcym (pierwszy rok życia),



wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy) 2-3 rok życia,

wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy) 2-3 rok życia,



przedszkolnym (4-6 rok życia),

przedszkolnym (4-6 rok życia),



szkolnym (7-15 rok życia), w tym faza obojętnopłciowa

szkolnym (7-15 rok życia), w tym faza obojętnopłciowa

(7 – 10/12 roku życia) i dojrzewania płciowego (10/12

(7 – 10/12 roku życia) i dojrzewania płciowego (10/12

–

–

15/16 rok życia),

15/16 rok życia),



młodzieńczy (16 – 20 rok życia),

młodzieńczy (16 – 20 rok życia),



dojrzałości (20/25 – 40/50 rok życia).

dojrzałości (20/25 – 40/50 rok życia).



starzenia się (od 40/50 roku życia, indywidualne

starzenia się (od 40/50 roku życia, indywidualne

różnice).

różnice).

8

8

Okresy ontogenezy człowieka

Okresy ontogenezy człowieka

wyróżniane w pediatrii (medycynie wieku

wyróżniane w pediatrii (medycynie wieku

rozwojowego)

rozwojowego)

Okres rozwoju postnatalnego dzieli się niekiedy na 3

Okres rozwoju postnatalnego dzieli się niekiedy na 3

podokresy:

podokresy:



rozwoju progresywnego

rozwoju progresywnego

(0 – 25 lat) – charakteryzuje się

(0 – 25 lat) – charakteryzuje się

on przewagą procesów anabolicznych nad katabolicznymi;

on przewagą procesów anabolicznych nad katabolicznymi;



stabilizacji

stabilizacji

(20/25 – 40/50 roku życia), tzw. pełnia życia

(20/25 – 40/50 roku życia), tzw. pełnia życia

cechująca się równowagą procesów anabolicznych i

cechująca się równowagą procesów anabolicznych i

katabolicznych;

katabolicznych;



starzenia się i starości

starzenia się i starości

(od ok. 50 roku życia i powyżej) –

(od ok. 50 roku życia i powyżej) –

procesy kataboliczne przeważają nad anabolicznymi (masa

procesy kataboliczne przeważają nad anabolicznymi (masa

tzw. aktywnych tkanek maleje, zmniejsza się zdolność

tzw. aktywnych tkanek maleje, zmniejsza się zdolność

adaptacyjna); zwykle po 70 roku życia następuje czas

adaptacyjna); zwykle po 70 roku życia następuje czas

starczej wegetacji biologicznej.

starczej wegetacji biologicznej.

9

9

Okresy ontogenezy człowieka

Okresy ontogenezy człowieka

Rozwój zębów w okresie prenatalnym

Rozwój zębów w okresie prenatalnym

4

4

tydz. powstaje listewka zębowa (pierwotna), z której tworzą

tydz. powstaje listewka zębowa (pierwotna), z której tworzą

się zawiązki zębów mlecznych (pierwsze powstają zawiązki

się zawiązki zębów mlecznych (pierwsze powstają zawiązki

zębów przednich w żuchwie, nieco później w szczęce);

zębów przednich w żuchwie, nieco później w szczęce);

7 tydz. na listewce zębowej pierwotnej pojawia się 20 zgrubień

7 tydz. na listewce zębowej pierwotnej pojawia się 20 zgrubień

pączki zębowe), dając początek zębom mlecznym; pączki

pączki zębowe), dając początek zębom mlecznym; pączki

zębów mlecznych zajmują pozycję wargową w stosunku do

zębów mlecznych zajmują pozycję wargową w stosunku do

zębów stałych umiejscowionych językowo (podniebiennie);

zębów stałych umiejscowionych językowo (podniebiennie);

4 mies. (16 tydz.) – mineralizacja zębów mlecznych rozpoczyna

4 mies. (16 tydz.) – mineralizacja zębów mlecznych rozpoczyna

się od siekaczy przyśrodkowych.

się od siekaczy przyśrodkowych.

10

10

Okresy ontogenezy człowieka

Okresy ontogenezy człowieka

Rozwój zębów w okresie postnatalnym

Rozwój zębów w okresie postnatalnym

W 6 mies. życia wyrzynają się pierwsze zęby mleczne, a zakończenie tego

W 6 mies. życia wyrzynają się pierwsze zęby mleczne, a zakończenie tego

procesu przypada na 20-30 miesiąc życia.

procesu przypada na 20-30 miesiąc życia.

W 4 roku życia rozpoczyna się resorbcja korzeni zębów mlecznych (są one

W 4 roku życia rozpoczyna się resorbcja korzeni zębów mlecznych (są one

normalnej długości do czasu, gdy zaczyna się rozwijać zawiązek zęba

normalnej długości do czasu, gdy zaczyna się rozwijać zawiązek zęba

stałego). Pod wpływem nacisku zęba stałego, rozpoczyna się resorbcja

stałego). Pod wpływem nacisku zęba stałego, rozpoczyna się resorbcja

korzeni zęba mlecznego aż do ich całkowitego zniknięcia. Dlatego

korzeni zęba mlecznego aż do ich całkowitego zniknięcia. Dlatego

mleczne zęby wypadając nie mają już korzeni.

mleczne zęby wypadając nie mają już korzeni.

W 6 roku życia rozpoczyna się wyrzynanie zębów stałych i trwa ono do

W 6 roku życia rozpoczyna się wyrzynanie zębów stałych i trwa ono do

dojrzałości.

dojrzałości.

11

11

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę

12

12

2. Sterowanie genetyczne

2. Sterowanie genetyczne

rozwojem organizmów

rozwojem organizmów

wielokomórkowych

wielokomórkowych