Wykład 6

Wykład 6

CHOROBY ZAWODOWE

CHOROBY ZAWODOWE



Rodzaje chorób zawodowych



Przyczyny chorób zawodowych



Diagnozowanie chorób zawodowych



Profilaktyka chorób zawodowych (lista)

RODZAJE CHORÓB ZAWODOWYCH

RODZAJE CHORÓB ZAWODOWYCH



Chorobą zawodową jest choroba, na którą
zapada pracownik w związku z pracą
wykonywaną w niekorzystnym środowisku.
Jest ona charakterystyczna dla określonego
zawodu

(np.

górnicy,

hutnicy

szkła).

Uszczerbek na zdrowiu może zostać uznany
za chorobę zawodową jeśli jest skutkiem
oddziaływania

na

zdrowie

zagrożenia

zawodowego przez czas dłuższy od jednej
dniówki roboczej (wypadek, jeśli krócej).



Aby choroba zawodowa mogła być uznana
musi być wymieniona w wykazie chorób
zawodowych

Regulacje prawne chorób

Regulacje prawne chorób

zawodowych:

zawodowych:



Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 czerwca
2009r. w sprawie wykazu chorób zawodowych,
szczegółowych zasad postępowania w sprawach
zgłaszania

podejrzenia,

rozpoznania

i

stwierdzenia

chorób

zawodowych

oraz

podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. z
2009r.

Nr

105

poz.

869),

zwanego

rozporządzeniem o chorobach zawodowych,



Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 sierpnia
2002r. w sprawie sposobu dokumentowania
chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.
U. nr 132, poz. 1121),



Wykaz chorób zawodowych wg załącznika do
Rozporządzenia R.M. z dnia 30 lipca 2002r.

Lp
.

Nazwa choroby zawodowej

Okres, w którym
wystąpiły
udokumentowane
objawy

chorobowe

nawet jeśli ustąpiła
narażenie
zawodowe

1

2

3

1)

Zatrucia

ostre

albo

przewlekłe

lub

ich

następstwa wywołane prze
substancje

chemiczne

szczegółowo w tym punkcie
wymienione

W przypadku zatruć
ostrych 3 dni, w
przypadku

zatruć

przewlekłych – nie
określa się.

2)

Gorączka metaliczna

3 dni

3)

Pylice płuc

Nie określa się

4)

Choroby

opłucne

lub

osierdzia wywołane pyłem
azbestu

W zależności od
rodzaju schorzenia
od

3

lat

do

bezterminowo.

5)

Przewlekłe

obturacyjne

zapalenie oskrzeli

1 rok

6)

Astma oskrzelowa

1 rok

7)

Zewnątrzpochodne
alergiczne

zapalenie

pęcherzyków płucnych

1-3 lat

8)

Ostre uogólnione reakcje
alergiczne

1 dzień

9)

Byssinoza

1 dzień

1

0)

Beryloza

Nie określa się

1

1)

Choroby

płuc

wywołane

pyłem metali twardych

Nie określa się

1

2)

Alergiczny nieżyt nosa

1 rok

1

3)

Zapalenie

obrzękowe

krtani

o

podłożu

alergicznym

1 rok

1

4)

Przedziurawienie przegrody
nosa

wywołane

substancjami o działaniu
żrącym lub drażniącym

2 lata

1

5)

Przewlekłe

choroby

narządu

głosu

spowodowane nadmiernym
wysiłkiem

głosowym

trwającym co najmniej 15
lat

2 lata

1

6)

Choroby

wywołane

działaniem promieniowania
jonizującego

W zależności od
rodzaju schorzenia
od 1 miesiąca do
bezterminowo

17

)

Nowotwory

złośliwe

powstałe

w

następstwie

działania

czynników

występujących

w

środowisku

pracy

uznanych za rakotwórcze u ludzi

Indywidualne
w zależności od
latencji
nowotworu

18

)

Choroby skóry

W

zależności

od

rodzaju

schorzenia od
1 miesiąca do 5
lat

19

)

Przewlekłe choroby układu ruchu
wywołane sposobem wykonywania
pracy

1 rok

20

)

Przewlekłe choroby
obwodowego układu
nerwowego wywołane
sposobem
wykonywania pracy

1 rok

 

21

)

Obustronny

trwały

ubytek

słuchu

typu

ślimakowego
spowodowany hałasem

2 lata

 

22

)

Zespół wibracyjny

1-3 lat

23

)

Choroby wywołane pracą w
warunkach

podwyższonego

ciśnienia atmosferycznego

W

zależności

od

schorzenia od 3 dni
do 5 lat

24

)

Choroby wywołane działaniem
wysokich

albo

niskich

temperatur otoczenia

1 rok

25

)

Choroby układu wzrokowego
wywołane

czynnikami

fizycznymi, chemicznymi lub
biologicznymi

W

zależności

od

schorzenia od 1 dnia
do 10 lat

26

)

Choroby

zakaźne

lub

pasożytnicze

albo

ich

następstwa

Nie określa się



Zachorowalność zawodowa to ilość nowych
przypadków zachorowań w jednostce czasu (np.
rok) w danej branży



Dla wyrażenia zachorowalności stosuje się
wskaźnik

zachorowalności

zawodowej

na

100.000 zatrudnionych:

gdzie:

P – liczba nowych przypadków

zachorowań

Z – liczba zatrudnionych



Wskaźnik ten można stosować do różnego
rodzaju chorób lub ogólnie

000

.

100





Z

P

W

ch

PRZYCZYNY CHORÓB ZAWODOWYCH

PRZYCZYNY CHORÓB ZAWODOWYCH



Choroba zawodowa jest następstwem narażenia
pracownika

na

działanie

czynników

szkodliwych

dla

zdrowia

albo

skutkiem

wykonywania pracy w warunkach nadmiernych
przeciążeń fizycznych



Narażenie oznacza obecność w środowisku
pracy czynników szkodliwych dla zdrowia
(fizycznych, chemicznych, biologicznych)



Miarą

narażenia

jest

stężenie

i

czas

oddziaływania

czynnika

na

organizm

pracownika



Czynnik uznawany jest za szkodliwy jeśli jego
stężenie i czas oddziaływania na organizm są
większe od przyjmowanych za dopuszczalne



Na

podstawie

badań

epidemiologicznych

przyjmuje się:
- największe dopuszczalne stężenia (NDS) dla
czynników chemicznych (np. pył, gaz – mg/m³)
- największe dopuszczalne natężenia (NDN) – dla
czynników fizycznych (np. hałas, wibracje)
- największe dopuszczalne stężenia w materiale
biologicznym

(DSB)

–

dla

czynników

biologicznych



za dopuszczalne uważa się takie stężenia
czynników szkodliwych, których oddziaływanie na
pracownika przez ośmiogodzinny dzień pracy w
ciągu całej aktywności zawodowej (40 lat) nie
powinno spowodować ujemnych zmian ani w
stanie jego zdrowia, ani w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń



wyjątkowo

dopuszczono

kolejne

normy

stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia:
- najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe
(NDSCH)

–

są

to

średnie

wielkości

czynników fizycznych lub chemicznych, nie
powodujących

ujemnych

skutków

zdrowotnych

jeśli

łączny

czas

ich

występowania w środowisku nie przekracza
30 minut w ciągu dniówki roboczej, po 15
min. w odstępie min. 1 godz.
- najwyższe dopuszczalne stężenie progowe
(pułapowe) (NDSP). Jest to taka wartość
szkodliwego czynnika środowiska pracy,
która nie może być przekroczona w żadnym
momencie



Za pomocą NDN i NDS określono
najwyższe dopuszczalne wartości stężeń
lub

natężeń

dla

352

substancji

chemicznych i 17 rodzajów pyłów oraz
hałasu i drgań.

Zależności pomiędzy omówionymi normami

ilustruje schemat:



Zagrożenie

chorobą

zawodową

zależy

również od:
- cech czynników szkodliwych dla zdrowia
(np. wielkość i kształt cząstek pyłu,
specyfika hałasu)
- cech pracy (np. głębokie wdechy w
atmosferze zapylenia)
- indywidualnej odporności na działanie
czynników szkodliwych dla zdrowia



Czas powstawania symptomów choroby
zawodowej można ujmować jako iloczyn
wielkości zagrożenia I czasu ekspozycji na
jego działanie



Wpływ

cech

specyficznych

czynnika

szkodliwego

dla

zdrowia

na

czas

ujawnienia

się

symptomów

choroby

zawodowej pokazano na rysunku (White,
Burton 1980):

- czynniki o działaniu progowym:

- czynniki o działaniu bezprogowym:

DIAGNOZOWANIE CHORÓB

DIAGNOZOWANIE CHORÓB

ZAWODOWYCH

ZAWODOWYCH



Etapy diagnozowania chorób zawodowych:
- podejrzenie o chorobę zawodową
- rozpoznanie choroby zawodowej
- stwierdzenie choroby zawodowej



Wymienione działania są procedurą formalno-
prawną (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z
dnia 1 sierpnia 2002r., Dz. U. Nr 132 poz.
1121), która obejmuje:
- zgłoszenie podejrzenia o chorobie zawodowej
- skierowanie pracownika na badania
- sporządzenie dokumentacji zagrożeń oraz
opisu przebiegu pracy zawodowej

- sporządzenie

orzeczenia

o

chorobie

zawodowej
-

podjęcie

i

przekazanie

decyzji

o

stwierdzeniu bądź niestwierdzeniu choroby
zawodowej



Zgłoszenia podejrzenia o chorobie zawodowej
może dokonać:
- lekarz opiekujący się pracownikiem
- pracodawca, zatrudniający pracownika
- lekarze weterynarii
- lekarze stomatolodzy
- zakłady służby zdrowia
-

sam

pracownik

(za

pośrednictwem

opiekującego się nim lekarza)



Podejrzenie o chorobę zawodową jest
uzasadnione szczególnie w przypadku, gdy
pracownik zatrudniony jest na stanowisku,
gdzie występują przekroczenia NDS lub NDN



Gdy zgłaszającym podejrzenie o chorobę
zawodową

nie

jest

zakład

pracy

zatrudniający pracownika, należy o tym
fakcie powiadomić ten zakład



Podejrzenie o chorobę zawodową powinno
być zgłoszone także właściwemu:
- państwowemu inspektorowi sanitarnemu
oraz
- państwowemu inspektorowi pracy



Podejrzenie

o

chorobę

zawodową,

sformułowane na piśmie należy zgłaszać do

zakładu

służby

zdrowia

właściwej

do

rozpoznania chorób zawodowych



Procedurę zgłoszenia podejrzenia o chorobę

zawodową wszczyna właściwy państwowy

inspektor sanitarny z wyjątkiem przypadku,

gdy osobami zgłaszającymi są lekarz lub

lekarz stomatolog



Jednostkami właściwymi do rozpoznania

chorób zawodowych są:



jednostki orzecznictwa I stopnia:

· poradnie i oddziały chorób zawodowych

wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,

· katedry, poradnie i kliniki chorób

zawodowych akademii medycznych,

· przychodnie i oddziały chorób zakaźnych

poziomu

wojewódzkiego

–

w

zakresie

zakaźnych i inwazyjnych chorób zawodowych,

· jednostki organizacyjne zakładów opieki

zdrowotnej w których nastąpiła hospitalizacja
– w przypadku wystąpienia ostrych objawów
choroby



jednostki orzecznictwa II stopnia to:

· przychodnie, oddziały i kliniki chorób

zawodowych

jednostek

badawczo-

rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy,

· katedry, poradnie i kliniki chorób

zakaźnych

i

inwazyjnych

akademii

medycznych



Orzeczenie o chorobie zawodowej wydawane

jest na podstawie:

- wyników przeprowadzonych badań

lekarskich i pomocniczych,

- dokumentacji medycznej pracownika,
- oceny narażenia zawodowego (dochodzenie

epidemiologiczne),

- dokumentacji przebiegu zatrudnienia.



Dochodzenie epidemiologiczne przeprowadza:

- lekarz sprawujący opiekę nad zakładem

pracy zatrudniającym pracownika

- inspektor sanitarny na wniosek zakładu

społecznej służby zdrowia w przypadku, gdy

zakład pracy nie jest objęty opieką

przemysłowej służby zdrowia



Informację

o

przebiegu

zatrudnienia

i

zagrożeniach występujących na stanowisku
pracy sporządza zakład pracy



Orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej
bądź braku podstaw do jej rozpoznania wraz z
całą dokumentacją przekazywane jest:

- właściwemu państwowemu terenowemu

(powiatowemu) inspektorowi sanitarnemu,

- zainteresowanemu pracownikowi,
- osobie zgłaszającej podejrzenie choroby

zawodowej.



Decyzję o stwierdzeniu bądź niestwierdzeniu
choroby zawodowej wydaje:

- państwowy terenowy (powiatowy) inspektor

sanitarny



Wniosek o ponowne badanie należy składać za
pośrednictwem jednostki organizacyjnej, która
wydała orzeczenie (jednostki orzeczniczej I
stopnia)



Decyzję w wyniku odwołania wydaje właściwy
państwowy wojewódzki inspektor pracy



Zakład pracy zobowiązany jest:

- prowadzić rejestr podejrzeń o chorobę

zawodową

- prowadzić rejestr stwierdzonych chorób

zawodowych

- prowadzić rejestr skutków chorób zawodowych
- informować właściwych inspektorów

sanitarnych o skutkach chorób zawodowych i
podjętych działaniach profilaktycznych



Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub

braku podstaw do jej stwierdzenia państwowy

terenowy inspektor sanitarny przesyła:

- zainteresowanemu pracownikowi,

- pracodawcy, w którym ostatnio pracownik był

narażony na działanie czynnika szkodliwego

dla zdrowia,
- jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza

orzecznika, który wydał orzeczenie lekarskie w

sprawie choroby,
- właściwemu państwowemu inspektorowi

pracy.



Pracownik, który nie zgadza się z orzeczeniem

może wystąpić z wnioskiem o ponowne

przeprowadzenie badania przez jednostkę

orzecznictwa II stopnia (wniosek w ciągu 14

dni),



Wniosek o ponowne badanie należy składać za
pośrednictwem jednostki organizacyjnej, która
wydała orzeczenie (jednostki orzeczniczej I
stopnia)



Decyzję w wyniku odwołania wydaje właściwy
państwowy wojewódzki inspektor pracy



Zakład pracy zobowiązany jest:
- prowadzić

rejestr

podejrzeń

o

chorobę

zawodową
- prowadzić

rejestr

stwierdzonych

chorób

zawodowych
- prowadzić rejestr skutków chorób zawodowych
-

informować

właściwych

inspektorów

sanitarnych o skutkach chorób zawodowych i
podjętych działaniach profilaktycznych

- informować o skutkach choroby zawodowej

Instytut Medycyny Pracy w Łodzi (im. dr n.

med. Jerzego Nofera)



Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej jest

dla

pracownika

podstawą

do

zgłoszenia

roszczenia o należne mu świadczenia z powodu

choroby zawodowej (ust. z 30.10.2002r. o

ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków

przy pracy i chorób zawodowych)



Rejestry chorób zawodowych prowadzone są

przez:
-

właściwych

państwowych

terenowych

inspektorów sanitarnych (w odniesieniu do

pracodawców działających na ich terenie),
- Instytut Medycyny Pracy im. dr. n. med.

Jerzego Nofera w Łodzi (dla całej Polski),
- pracodawcę (dla swoich pracowników).

PROFILAKTYKA CHORÓB

PROFILAKTYKA CHORÓB

ZAWODOWYCH

ZAWODOWYCH



Profilaktyka chorób zawodowych to zespół działań

organizacyjnych,

technicznych,

medycznych

i

ekonomicznych

nastawionych

na

redukcję

prawdopodobieństwa powstania choroby zawodowej



Profilaktyka ta polega w szczególności na:
- eliminowaniu ze środowiska wszelkich czynników

zagrażających zdrowiu
- ograniczeniu siły oddziaływania występujących w

środowisku pracy czynników szkodliwych dla

zdrowia
- ograniczeniu czasu ekspozycji na działanie

czynników szkodliwych dla zdrowia
- odsuwaniu od pracy o zwiększonym ryzyku osób, u

których stwierdzono wczesne symptomy choroby

zawodowej



Program zapobiegania chorobom zawodowym

tworzony

w

zakładzie

pracy

powinien

obejmować w szczególności:
- identyfikację zagrożeń chorobowych
- szacowanie ryzyka utraty zdrowia wskutek

choroby zawodowej
- redukowanie

ryzyka

powstania

choroby

zawodowej
- szkolenie i uświadamianie pracowników –

przekazywanie

pracownikom

informacji

o

przyczynach i skutkach chorób zawodowych
- organizację biologicznego monitoringu



Zidentyfikowanie

zagrożeń

chorobowych

wymaga

sporządzenia

wykazu

czynników

szkodliwych dla zdrowia występujących na

stanowisku pracy oraz wykazu uciążliwości

zawodowych



Czynnikiem szkodliwym dla zdrowia jest
każdy fizyczny, chemiczny lub biologiczny
czynnik

mający

zdolność

powodowania

negatywnych zmian w stanie zdrowia,
którego natężenie lub stężenie przekroczyło
wartość NDN, NDS, polskie normy lub inne
normy higieniczne



Zagrożenie

związane

z

uciążliwością

zawodową

dotyczy

wykonywania

zadań

wymagających

nadmiernego

wysiłku

fizycznego (powyżej 2.000 kcal na zmianę
roboczą dla mężczyzn i powyżej 1.200 kcal
dla kobiet), bądź przeciążenia narządu lub
układu (np. kostno-stawowego, mięśniowego
itp.)



Identyfikację

zagrożeń

chorobowych

należy

przeprowadzić dla każdego stanowiska pracy i dla

każdej stosowanej technologii



Praktycznie, identyfikacja zagrożeń powinna

obejmować:
- wyróżnienie czynności roboczych wykonywanych

na stanowisku lub wymaganych przez daną

technologię
- dokonanie spisu materiałów stosowanych na

danym stanowisku lub technologii
- przeprowadzenie analizy warunków fizycznego

środowiska pracy
- dokonanie oceny, które czynności robocze,

materiały,

element

środowiska

mogą

być

szkodliwe dla zdrowia
-

przeprowadzenie

pomiarów

stężenia

lub

natężenia wykrytych czynników potencjalnie

szkodliwych dla zdrowia



Przy identyfikacji zagrożeń chorobowych

pomocną jest lista pytań:
· Czy operacji lub czynności towarzyszy

możliwość kontaktu z niebezpieczną

substancją:



toksyczną



żrącą lub gryzącą



drażniącą



gorącą lub parzącą



zamrażającą



radioaktywną



narkotyzującą



rakotwórczą



mutagenną



inną szkodliwą substancją?

Czy operacji lub czynności towarzyszy

możliwość wdychania niebezpiecznych



gazów



pyłów



dymów



par



„złego powietrza”?

czy wykonywanej operacji lub czynności

towarzyszy:
- hałas
- wibracja
- Infradźwięki
- ultradźwięki
- gorący klimat

- zimny klimat
- częste i duże zmiany temperatury
- 

promieniowanie

jonizujące

ze

źródeł

naturalnych
- promieniowanie jonizujące ze źródeł sztucznych

· czy

wykonywanej operacji

lub czynności

towarzyszy możliwość niebezpiecznego kontaktu

z czynnikami biologicznymi:
- bakteriami lub wirusami
- insektami
- owadami
- gryzoniami
- innymi niebezpiecznymi zwierzętami
- grzybami?

· Jakie zagrożenie chorobowe może spowodować

analizowana czynność dla osób trzecich?

· Czy praca wymaga wykonywania:

- czynności uciążliwych
- podnoszenia, przenoszenia lub przesuwania
- czynności powtarzających się
- czynności w wymuszonej pozycji ciała?



Za główną zasadę redukcji ryzyka choroby
zawodowej należy przyjąć założenie:
- wyeliminowania zagrożenia u źródła
- redukcji zagrożenia poprzez działania
techniczne i organizacyjne
- akceptacji zagrożenia niemożliwego do
wyeliminowania ale z zastosowaniem
indywidualnego wyposażenia ochronnego



Stosując ochrony indywidualne należy
przestrzegać następujących zasad:
- sprzęt powinien być wysokiej jakości
- pracownik powinien brać udział w
doborze środków ochronnych
-

sprzęt

ochronny

powinien

być

dopasowany do „gabarytów” pracownika
- nie wolno wyrażać zgody na wykonywanie
pracy

w

zagrożeniu

bez

sprzętu

ochronnego
- użytkownika sprzętu ochronnego należy
informować o zasadzie jego działania oraz
o czynnikach powodujących zmniejszenie
skuteczności działania

Dobór indywidualnego sprzętu ochronnego.

Dobór indywidualnego sprzętu ochronnego.

Lp
.

Lokalizacja
skutków
zagrożenia

Zagrożenie

Rodzaj
sprzętu
ochronnego

1.

2.

Oczy

Głowa i szyja

Odpryski metalu,
rozpryski substancji
chemicznych, wyrzuty

przedmiotów, gazy,
piany,
promieniowanie, pyły,
korozja.
Spadające lub lecące
przedmioty, możliwość
uderzenia głową,

pochwycenie włosów,
rozpryski substancji
chemicznych,

cieknięcie lub kapanie
z góry, zagrożenie
klimatyczne lub
temperaturowe.

Okulary,
gogle,
ekrany,

hełmy z
osłoną oczu.

Hełmy, kaski,
chusteczki

na włosy,
ziutwestki,
peleryny z
kapturem.

3.

4.

5.

Uszy

Dłonie i
przedrami
ona

Stopy

i

nogi

Hałas, ultradźwięki,
infradźwięki.
Otarcie, ekstremalne
temperatury, ukłucia i
przekłucia, substancje
chemiczne, szok

elektryczny,
podrażnienia skóry,
zakażenie materiałem

biologicznym,
uderzenie, wibracje.
Również ryzyko
skażenia produktu.
Wilgoć, gromadzenie
się ładunków
elektrycznych,

pośliźnięcia się,
ukłucia, spadające
przedmioty, rozpryski
metalu lub substancji

chemicznych,
uderzenie się,
najechanie przez
pojazdy.

Ochronniki słuchu,
wkładki douszne.
Rękawiczki,
rękawice, rękawice
z jednym palcem,
mankiety na

nadgarstki,
ochraniacze na
ramiona, rękawice

ze ściółki
metalowej.
Stosowanie
dodatkowych

wewnętrznych
rękawic
bawełnianych
zmniejsza pocenie

się dłoni i wchłania
pot.
Boty

bezpieczeństwa,
buty z metalowym
noskiem, stalowymi
wkładkami pod

podeszwę, kamasze,
getry, chodaki.

6.

7.

8.

Płuca, układ

oddechowy

Korpus

Cały organizm

Pyły, gazy, pary,

aerozole,
wdychane
substancje
chemiczne,

bakterie, wirusy.

Uderzenia,
odpryski metalu,
rozpryski płynnego
metalu, szkła,

zranienie nożem
przy pracach
rzeźniczych.
Promieniowanie
jonizujące,
zagrożenia
biologiczne,

substancje
toksyczne
wnikające przez

skórę.

Przenośne

respiratory,
półmaski,
respiratory
maskowe na całą

twarz, maski z
nabojem lub
pojemnikiem
filtrującym,

respiratory ze
środkiem mocy i
dostarczeniem

świeżego powietrza,
aparaty tlenowe.
Fartuchy ze skóry,

fartuchy z siatki
metalowej.

Ubiory ochronne
dostosowane do

specyfiki zagrożenia.