Dr hab. med. Piotr Sieroszewski

Zapłodnienie, zagnieżdżenie i rozwój zarodka.

Zmiany w ustroju ciężarnej.

Warunki optymalne dla rozwoju płodu

.

I KATEDRA

GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWA

UM W ŁODZI

Cykl miesiączkowy



kompleks powtarzających się w
określonych odstępach czasu zmian
hormonalnych w organizmie kobiety
oraz przemian morfologicznych w
obrębie jajnika i endometrium



średni czas trwania - 28 dni; za
prawidłowy uznaje się od 24 do 32 dni

Cykl miesiączkowy

CEL:



uzyskanie zdolnej do zapłodnienia
komórki jajowej



przygotowanie błony śluzowej macicy
do przyjęcia blastocysty



prawidłowy rozwój

jaja płodowego

CEL:



uzyskanie zdolnej do zapłodnienia
komórki jajowej



przygotowanie błony śluzowej macicy
do przyjęcia blastocysty



prawidłowy rozwój

jaja płodowego

Cykl miesiączkowy



faza pomiesiączkowa -

- folikularna



owulacja



faza przedmiesiączkowa -

- lutealna

Cykl miesiączkowy

Podwzgórze: ośrodek integrujący



podwzgórzowy neurohormon

gonadoliberyna (GnRH):

podstawowy
regulator wytwarzania
i uwalniania
z przysadki mózgowej
gonadotropin:
FSH i LH

Cykl miesiączkowy



GnRH:

uwalniana jest
w sposób pulsacyjny -
– częstotliwość i amplituda
ma podstawowy wpływ
na przysadkę

Cykl miesiączkowy



podwzgórzowy generator pulsów GnRH

sterowany jest przez wiele czynników:

-

katecholaminy (noradrenalina,

adrenalina)

-

indolaminy (serotonina, melatonina)

-

endogenne białka opiatowe

-

steroidy płciowe

-

inne neuromediatory

Cykl miesiączkowy



hormony gonadotropowe wydzielane przez
przysadkę mózgową kontrolują czynność gonad:

-

lutropina – LH

-

folitropina – FSH

Cykl miesiączkowy



FSH i LH są wydzielane w sposób:

-

toniczny (podstawowy) – regulowany

przez podwzgórze i steroidy płciowe

-

pulsacyjny (epizodyczny) – rytmiczne

wydzielanie z określoną częstością i

amplitudą

-

cykliczny – jako skutek dodatniego

sprzężenia z estrogenami

Cykl miesiączkowy



Trzy niezależne mechanizmy regulują

wydzielanie hormonów przez

podwzgórze, przysadkę i gonady:

-

pętla ultrakrótka – hamowanie syntezy

hormonów, gdy zmniejsza się jego

wewnątrzkomórkowe stężenie

-

pętla krótka – kontrola uwalniania FSH i LH

przez sprzężenie zwrotne z GnRH

-

pętla długa – sprzężenie zwrotne między

sterydami płciowymi a podwzgórzem i

przysadką

Cykl miesiączkowy



Estrogeny:

-

pobudzają lub hamują wydzielanie FSH i

LH w zależności od stężenia

-

w małych dawkach pobudzają syntezę

GnRH



Progesteron:

-

w małych dawkach pobudza uwalnianie LH

-

w dużych dawkach hamuje podwzgórze

Cykl miesiączkowy

Prolaktyna



hormon wydzielany przez przysadkę



nadmiar hamuje wydzielanie FSH i LH

poprzez wpływ na GnRH

Cykl miesiączkowy



Faza krwawienia

miesiączkowego (1-5 d.c.)

-

jajnik – formowanie się

ciałka białego z ciałka żółtego
z poprzedniego cyklu,
wybór pęcherzyków
jajnikowych Graafa
dla zaczynającego się cyklu

Cykl miesiączkowy



Faza krwawienia

miesiączkowego (1-5 d.c.)

-

Estrogeny:

niskie wartości

-

Progesteron:

niskie wartości

Cykl miesiączkowy



Faza krwawienia miesiączkowego (1-5 d.c.)

-

Endometrium:

warstwa czynnościowa
składająca się z warstwy
gąbczastej i zbitej zostaje
złuszczona; z pozostałych
elementów gruczołów warstwy
podstawowej zaczyna się
odbudowa nabłonka, który
pokrywa ranę miesiączkową

Cykl miesiączkowy



Faza krwawienia miesiączkowego (1-5 d.c.)

-

FSH – utrzymujące się

obniżenie stężenia wynikające

ze zmniejszania wydzielania

hormonów steroidowych

przez zanikające ciałko żółte

z poprzedniego cyklu

-

LH – wartości małe

aż do owulacji

Cykl miesiączkowy



Faza folikularna - wzrostowa (6-13 d.c.)

-

Jajnik:

dojrzewanie pęcherzyków
oraz rozwój pęcherzyka
dominującego

Cykl miesiączkowy



Faza folikularna - wzrostowa (6-13 d.c.)

-

Estrogeny:

stopniowy wzrost wydzielania
przez pęcherzyki, max. tuż
przed szczytem wydzielania

-

Progesteron: niskie stężenia

Cykl miesiączkowy



Faza folikularna - wzrostowa (6-13 d.c.)

-

endometrium:

pod wpływem estrogenów:
początkowo cienka błona
śluzowa się rozrasta,
gruczoły powiększają się
i stają się bardziej liczne,
podścielisko jest bogatsze
w składniki komórkowe,
zwiększa się unaczynienie

Cykl miesiączkowy



Faza folikularna – wzrostowa (6-13 d.c.)

-

FSH: wydzielanie

o charakterze pulsacyjnym,
niskie wartości

-

LH – małe wartości

Cykl miesiączkowy



Faza owulacyjna (14 d.c.)

-

Jajnik:

jajeczkowanie oraz luteinizacja
komórek ziarnistych
pękniętego pęcherzyka
jajnikowego

Cykl miesiączkowy



Faza owulacyjna (14 d.c.)

-

Estrogeny:

tuż po owulacji
gwałtowny spadek stężenia

-

Progesteron:

stałe zwiększanie wydzielania

Cykl miesiączkowy



Faza owulacyjna (14 d.c.)

-

endometrium:

bez zmian strukturalnych

Cykl miesiączkowy



Faza owulacyjna (14 d.c.)

-

FSH:

zwiększone wydzielanie,

mniejsze niż LH

-

LH:

ostry szczyt wydzielania

oznacza początek

procesu owulacji

Cykl miesiączkowy



Faza lutealna – wydzielnicza (15-28 d.c.)

-

Jajnik:

następuje pełne unaczynienie

luteinizowanych komórek

ziarnistych, formowanie się

ciałka żółtego oraz zanikanie

pozostałych pęcherzyków;

w fazie przedmiesiączkowej

(26–28 d.c.) rozpoczyna się

inwolucja ciałka żółtego oraz

wybór pęcherzyków dla

następnego cyklu

Cykl miesiączkowy
Faza lutealna



Faza lutealna – wydzielnicza (15-28 d.c.)

-

Estrogeny:

stopniowe zwiększenie się

wydzielania przez ciałko żółte

(wartości mniejsze niż

spotykane w okresie

przedowulacyjnym);

w fazie przedmiesiączkowej

(26-28 d.c.) wydzielanie

zmniejsza się

Cykl miesiączkowy



Faza lutealna – wydzielnicza (15-28 d.c.)

-

Progesteron:

wydzielanie dużych ilości;

w fazie przedmiesiączkowej
(26-28 d.c.) znaczny spadek
wartości

Cykl miesiączkowy



Faza lutealna – wydzielnicza (15-28 d.c.)

- Endometrium

przemiany pod wpływem

ciałka żółtego:

dalszy rozrost i

skręcanie gruczołów

endometrialnych, nabłonek

gruczołowy grubieje,

podścielisko zawiera komórki

o większych rozmiarach, jest

rozpulchnione i obrzęknięte,

komórki gromadzą środki

odżywcze jako przygotowanie

na przyjęcie zapłodnionego jaja

Cykl miesiączkowy



Faza lutealna – wydzielnicza (15-28 d.c.)

Endometrium:

zanik ciałka żółtego =
= nagłe zmniejszenie
wydzielania estrogenów
i progesteronu:

-

zmiany wsteczne

-

wylewy krwawe

Cykl miesiączkowy



Faza lutealna - wydzielnicza (15-28 d.c.)

-

FSH:

stopniowy spadek wartości,

w fazie przedmiesiączkowej
nieznaczny wzrost wydzielania

-

LH – niskie wartości

Stwierdzenie jajeczkowania

Metody pośrednie



pomiar podstawowej temperatury



ocena śluzu szyjkowego



rozmaz cytohormonalny



ból owulacyjny



krwawienie owulacyjne



oznaczenia hormonalne: - 17ß-estradiol

- progesteron

Stwierdzenie jajeczkowania

Metody bezpośrednie



badanie usg



zajście w ciążę



uwidocznienie wolnej komórki jajowej

w laparoskopii

Przygotowanie do
zapłodnienia

Komórka jajowa



owulacja jest to uwolnienie dojrzałej
komórki jajowej (oocytu):

-

średnica 100-150 μm

-

do ujścia brzusznego jajowodu

-

jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia,

oocyt obumiera w ciągu 12 godzin

Przygotowanie do
zapłodnienia

Plemniki



przed zapłodnieniem nasienie męskie podlega
zmianom:

-

pokonanie kilku barier: środowisko pochwy, śluz
szyjkowy, jama macicy, jajowód, komórki
wzgórka, wieńca promienistego, błona
przeroczysta i błona komórkowa oocyta

-

plemniki osiągają pełną dojrzałość w wyniku
procesu zwanego kapacytacją w jajowodzie

Przygotowanie do
zapłodnienia

Plemniki



kapacytacja

-

zmiany strukturalne w cytoplazmie
plemników

-

zmiana właściwości błon komórkowych
plemnika

-

uwolnienie enzymów umożliwiających
penetrację plemników do oocytu

Przygotowanie do
zapłodnienia

Plemniki



spośród 200-300 milionów plemników
złożonych w pochwie, ok. 200 dociera w
pobliże oocytu



przeżywają one ok. 72 godziny

Warunki konieczne do zaistnienia
ciąży



Uwarunkowania ze strony kobiety:

-drożność światła narządów rodnych (od

ujścia pochwy do ujścia brzusznego

jajowodów)

-prawidłowa anatomicznie i czynnościowo

budowa endometrium

-prawidłowa czynność wewnątrzwydzielnicza

jajników

-umożliwiająca odpowiednie przygotowanie

narządów płciowych do rozwinięcia ciąży

-prawidłowa czynność germinatywna

jajników, polegająca na cyklicznym

przygotowaniu w pełni dojrzałych, zdolnych

do zapłodnienia komórek jajowych.

Uwarunkowania ze strony

mężczyzny

-

wytwarzanie odpowiedniej liczby prawidłowo

zbudowanych plemników

-prawidłowa czynność wewnątrzwydzielnicza

komórek gruczołowych Leydiga

-drożność przewodów najądrza oraz nasieniowodów
-prawidłowa czynność gruczołu krokowego i

pęcherzyków nasiennych, których wydzielina
wchodzi w skład płynu nasiennego

-zdolność do podjęcia spółkowania (potentia

coeundi) w okresie kiedy u kobiety dochodzi do
jajeczkowania

Zapłodnienie



Połączenie się
i zespolenie
gamety
żeńskiej z
gametą
męską

Impregnacja-

przeniknięcie główki

plemnika do wnętrza komórki jajowej

Konjugacja-

zlanie się jąder komórek

płciowych
zygota



Zapłodnienie następuje

w bańce jajowodu

następnie zygota

odbywa wędrówkę

do jamy macicy (2-3 dni)

ulegając podziałom



Po dziesięciu dniach od zapłodnienia z
komórek w blastocyście powstają -

ektoderma

, czyli warstwa położona

najbardziej na zewnątrz,

mezoderma

(środkowa) i

endoderma

- najbardziej

wewnętrzna.



Z

ektododermy

, czyli zewnętrznego

listka zarodkowego, rozwija się:



Skóra, naskórek, włosy, paznokcie



tkanka nerwowa (mózg i rdzeń kręgowy)



komórki czuciowe



gruczoły potowe



narządy zmysłów



nabłonek ust, nosa, odbytu



szkliwo zębów



Z

mezodermy

(środkowy listek

zarodkowy) powstają:



mięśnie (gładkie szkieletowe i serca)



kości, tkanka chrzęstna, zębina



nerki



jądra/jajniki



tkanki układu krwionośnego, krew,
naczynia krwionośne



Z

endodermy

(wewnętrzny listek

zarodkowy):



układ pokarmowy (nabłonek jelita)



nabłonki tchawicy, oskrzeli i płuc



trzustka



wątroba



nabłonek woreczka żółciowego



pęcherz moczowy



tarczyca

Zagnieżdżenie



wynik integracji między
układem endokrynnym,
immunologicznym,
macicą i zarodkiem



aktywną rolę odgrywa
zarówno organizm
matki, jak i płodu

Proces zagnieżdżenia



pierwszy kontakt blastocysty z
endometrium u człowieka ma miejsce
około 5-6 dnia

po owulacji



sygnał inicjujący proces zagnieżdżenia
polega na zwiększeniu się
przepuszczalności naczyń krwionośnych
włosowatych otaczających blastocystę

Czynniki umożliwiające
zagnieżdżenie



hormony:

- duże stężenie estrogenów 6 dni po

owulacji jest niezbędne do procesu
zagnieżdżenia

- duże stężenie progesteronu



czynniki immunologiczne

Proces zagnieżdżenia

Trzy etapy zagnieżdżenia

I etap

zetknięcie blastocysty z endometrium węzłem
zarodkowym; podczas tego okresu blastocysta
ściśle przylega do mikrokosmków nabłonka
błony śluzowej

Proces zagnieżdżenia

II etap

polega na adhezji zarodka do tkanek

macicy

-

w początkowym okresie tego etapu
mikrokosmki nabłonka endometrium i
trofoblastu wzajemnie się przeplatają

-

w miarę odsuwania się mikrokosmków
obu błon połączenie między trofoblastem
a nabłonkiem staje się bardziej ścisłe

Proces zagnieżdżenia

III etap

-

komórki trofoblastu penetrują do podścieliska

i tam intensywnie się rozmnażają,

różnicując się w kierunku syncytio- i

cytotrofoblastu

-

dzięki inwazyjnym właściwościom trofoblastu

następuje coraz głębsze zatapianie się

blastocysty w endometrium

-

pod koniec drugiego tygodnia cały zarodek

znajduje się w doczesnej, a miejsce jego

wniknięcia jest pokryte