Swoiste i nieswoiste

zapalenie kości i stawów

Nieswoiste zapalenie kości

Do nieswoistego zapalenia kości dochodzi drogą
krwiopochodną. Obejmuje ono wszystkie tkanki

kostne,

również szpik.

Najczęstszymi przyczynami nieswoistego zapalenia
kości są:

- gronkowiec złocisty (ok. 50% przypadków, a u

dzieci nawet do 90%),

- rzadziej paciorkowiec hemolizujący, dwoinka

zapalenia płuc i opon mózgowych, pałeczka

okrężnicy, pałeczka grypy, Salmonella.

Nieswoiste zapalenie kości

Nieswoiste zapalenie kości charakteryzuje się

powstaniem ropnia (wywołuje go zakażenie

drobnoustrojami). Wzrost ciśnienia w ropniu powoduje

rozprzestrzenianie się procesu zapalnego do innych

tkanek kości: naczyń krwionośnych, beleczek

kostnych,

kanałów odżywczych, szpiku, okostnej.

Ucisk na naczynia prowadzi do martwicy

danego fragmentu kostnego. Przedostanie się ropy

pod okostną

powoduje jej odwarstwienie i martwicę całych trzonów

kości.

Nieswoiste zapalenie kości

Możemy wyróżnić trzy stadia (ze względu
na przebieg kliniczny):
- ostre zapalenie kości (nagły i burzliwy

przebieg),

- podostre zapalenie kości,
- pierwotne przewlekłe zapalenie kości

(bez burzliwych objawów
początkowych).

Nieswoiste zapalenie kości -

typy

W ostrym krwiopochodnym zapaleniu kości rozróżnia się trzy

typy zapalenia:

• typ I niemowlęcy – najczęściej pojawia się do 2 r.ż. i dotyczy

noworodków i niemowląt; charakteryzuje się przechodzeniem

zakażenia z przynasady na nasadę kości oraz możliwością

wniknięcia do stawu (powoduje to uszkodzenie jąder

kostnienia nasad, co w efekcie może prowadzić do

zwichnięcia patologicznego i/lub zaburzenia wzrostu kości,

głównie kości udowej),

• typ II dziecięcy – typ najczęstszy, występuje od ok. 2 r.ż. do

okresu pokwitania; drobnoustroje występują w przynasadach,

a zakażenie rozprzestrzenia się na trzon kości (chrząstka

nasadowa nie przepuszcza infekcji w kierunku stawu); może

prowadzić do martwicy części lub całego trzonu kości,

• typ III dorosły – występuje najrzadziej; w tym typie zapalenie

może przejść z przynasady zarówno na trzon jak i na staw

(krążenie trzonowe ma połączenie ze stawowym).

Nieswoiste zapalenie kości -

powikłania

Powikłania nieswoistych zapaleń kości:

• zainfekowanie stawu,

• przykurcze,

• zbliznowacenia,

• ubytki trzonów kości,

• uszkodzenia chrząstki wzrostowej i następowe

zniekształcenie kości,

• złamania patologiczne,

• stawy rzekome,

• wydłużenie kości,

• posocznica,

• długotrwale utrzymujące się przetoki.

Nieswoiste zapalenie kości -

objawy

Objawy nieswoistego zapalenia kości:

• bolesność samoistna (często tętniąca) –

nocna świadczy o powstaniu ropnia,

• wzrost temperatury skóry, czasem jej

zaczerwienienie,

• obrzęk,

• bolesność uciskowa,

• pseudoparaliż u niemowląt (zniesienie

ruchów czynnych),

• w burzliwym przebiegu objawy ogólne, takie

jak gorączka, dreszcze, bolesność tkanek.

Nieswoiste zapalenie kości -

objawy

Nagłe złagodzenie bólu świadczy o przebijaniu

się ropnia przez warstwę zbitą, pod okostną lub

przez okostną. Przy zbyt późnym rozpoznaniu i

braku leczenia, ropień przebija się przez skórę,

co powoduje zniwelowanie bólu, jednak

zapalenie z ostrego przechodzi w przewlekłe,

trudne w leczeniu.

Nieswoiste zapalenie

stawów

Główną przyczyną nieswoistego zapalenia stawów

jest

wniknięcie drobnoustrojów do jamy stawowej i błony

maziowej (drogą krwionośną).

Podobnie jak w przypadku zapalenia kości, możemy

wyróżnić zapalenie ostre, podostre i przewlekłe.

Zapalenie ostre dzielimy dodatkowo na wysiękowe,

ropne i ropowicze (różnią się gwałtownością procesu

zapalnego).

Nieswoiste zapalenie stawów -

objawy

Objawy nieswoistego zapalenia stawów:

• podobnie jak w przypadku nieswoistego zapalenia

kości, rozpoczyna się stanem ogólnym,

• silny ból stawu,

• obrzęk i wysięk do jamy stawowej,

• wzrost ciepłoty skóry i zaczerwienienie w miejscu

zapalenia,

• ograniczenie ruchomości,

• zanik mięśni.

Do najczęstszych powikłań należą:

• usztywnienie stawu,

• zmiany zwyrodnieniowe stawu.

Swoiste zapalenia kości i

stawów

Do swoistych zapaleń kości zaliczamy

gruźlicę,

kiłę, brucelozę oraz rzadziej występujące

grzybice i zakażenia psychiczne.

Ten rodzaj zapalenia szerzy się przez

ciągłość,

tzn. z kości na staw i odwrotnie.

Gruźlica kostno – stawowa

Obecnie ze względu na obowiązkowe

szczepienia rzadko atakuje dzieci,

częściej

osoby dorosłe i starsze.

Może dotyczyć stawów biodrowych i

kolanowych, a także kręgosłupa.

Swoiste zapalenia kości i

stawów

Wyróżnia się dwie fazy procesu gruźliczego:
• faza wstępująca – faza niszczenia z

okresami nacieku i martwicy; ognisko
zapalne występuje w błonie maziowej lub
przebiło się do stawu (tworzą się nadżerki
przykostne),

• faza zstępująca (naprawcza) – faza

przebiegająca z okresami gojenia lub
wygojenia.

Swoiste zapalenia kości i

stawów

W fazie zstępującej można wyróżnić trzy
postaci:
• wysiękowa – długotrwały wysięk,
• przerostowo – ziarninowata –

pogrubienie, obrzęk, nacieczenie torebki

i błony maziowej (ograniczenie ruchów,

zwiększenie bolesności),

• serowata, martwicza – z przewagą

ognisk niszczenia kości i chrząstki

stawowej.

Swoiste zapalenia kości i stawów -

objawy

Objawy ogólne (gruźlicze):

• stany podgorączkowe,

• osłabienie,

• szybkie męczenie się,

• bladość powłok skóry,

• potliwość,

Objawy miejscowe:

• bolesność miejscowa nasilająca się podczas ruchu,

• bolesność nocna,

• wzmożone napięcie skóry,

• ucieplenie miejsca zapalenia,

• wysięk i obrzęk,

• zgrubienie torebki stawowej.

Swoiste zapalenia kości i stawów -

powikłania

Z biegiem czasu pojawiają się też inne objawy:
• zaniki mięśniowe,
• przykurcze,
• ograniczenie ruchomości,
• zniekształcenia stawów.

Powikłania:
• przetoki i ropnie,
• patologiczne ustawienia w stawach,
• uszkodzenie chrząstki nasadowej,
• zahamowanie wzrostu.

Gruźlica kręgosłupa

Gruźlica kręgosłupa charakteryzuje się dużym garbem

żebrowym

i zniekształconą klatką piersiową. Uciśnięcie rdzenia kręgowego
może powodować porażenia i niedowłady. Charakterystyczne są
również niektóre pozycje, np. skłon z wyprostowanym
kręgosłupem i podpieraniem ręki na kolanie.

Gruźlica stawu biodrowego i

kolanowego

Gruźlica stawu biodrowego wywołuje przykurcze w pozycji

zgięcia,

przywiedzenia i rotacji wewnętrznej. Cechą

charakterystyczną jest utykanie i

ograniczenie ruchomości w stawie biodrowym.

Powikłaniami tego typu gruźlicy są:

• zwichnięcia,

• staw rzekomy, tzw. staw Menarda,

• skrócenie kończyny.

Gruźlica stawu kolanowego charakteryzuje się koślawością
lub szpotawością kolana,częstymi nadwichnięciami oraz
przykurczem w zgięciu.

Leczenie i rehabilitacja

Leczenie opiera się głownie o działanie przyczynowe.
Pierwszoplanowo zawsze stasuje się farmakoterapię.

W ostrym okresie choroby często występuje

unieruchomienie i

odciążenie danego segmentu w celu:

• likwidacji miejscowego podrażnienia tkanek,

• wspomagania procesów naprawczych,

• działań p/bólowych i p/przykurczowych,

• zapobieganie deformacjom kostno – stawowym.

Unieruchomienie dobiera się indywidualnie (łożko,

opatrunek

gipsowy, aparat odciążający).

Leczenie i rehabilitacja

Po ustąpieniu stanu ostrego rozpoczyna się
usprawnianie:
• ćwiczenia czynne zdrowych odcinków ciała,
• ćwiczenia oddechowe,
• ćwiczenia w miejscu zapalenia,
• nauka chodu (często z aparatem

odciążającym),

• zabiegi fizykalne (elektroterapia,

krioterapia, laseroterapia).

Literatura:

• Dziak A., Gusta A., Żuk T., „Podstawy ortopedii i

traumatologii”, PZWL, Warszawa 1980

• Nowotny J. „Zarys rehabilitacji w dysfunkcjach narządu

ruchu”, AWF, Katowice 1997

• Dega W., „Ortopedia i rehabilitacja”, PZWL, Warszawa

1964

• Zawadziński S., „Zapalenie tkanki kostnej” PZWL,

Warszawa 1984.