Pedagogika specjalna

prof. dr hab. Iwona Chrzanowska

Pedagogika specjalna jako nauka

interdyscyplinarna

• związki

z medycyną

: diagnoza; terapia

(medyczna/niemedyczna); rokowania

• z psychologią

: diagnoza psychologiczna; profil

kształcenia; terapia; pomoc specjalistyczna w
tworzeni indywidualnych programów rehabilitacji;
opracowywanie metod rehabilitacji;

• z socjologią

: badanie środowiska rodzinnego;

określenie zakresu koniecznej pomocy
niepełnosprawnemu i/lub jego rodzinie; pomoc
socjalna;

• z prawem

: opieka kuratorska, sądowa nad

nieletnimi niedostosowanymi; określenie zakresu
praw przysługujących osobie niepełnosprawnej;
prawna osłona osób niepełnosprawnych

Podmiot oddziaływań pedagogiki

specjalnej

• osoby mające trudności w poznawaniu świata i

komunikowania się z nim na skutek braku lub
uszkodzenia analizatorów zmysłowych

• u których procesy poznawcze przebiegają w sposób

nieprawidłowy, stąd nieadekwatny odbiór rzeczywistości,
ograniczona zdolność rozumowania i utrudnione
przystosowanie do życia i pracy

• osoby mające trudności z powodu uszkodzenia narządów

ruchu lub przewlekłej choroby, ograniczającej zdolność
do działania, ekspresji, aktywnego udziału w życiu
społecznym

• wymagające resocjalizacji, niedostosowane społecznie,

na skutek zaniedbań i błędów wychowawczych rodziców i
nauczycieli/pedagogów

• znacznie przekraczające poziom normy inteligencji i

zdolności

Subdyscypliny pedagogiki specjalnej

• OLIGOFRENOPEDAGOGIKA

- podmiot osoba upośledzona umysłowo

• SURDOPEDAGOGIKA

– podmiot osoba z wadami i zaburzeniami

słuchu

• TYFLOPEDAGOGIKA

– podmiot osoba z zaburzenia i wadami

analizatora wzrokowego

• NOZOPEDAGOGIKA

/pedagogika terapeutyczna/pedagogika

lecznicza – podmiot osoba przewlekle chora, z trwałymi lub
względnie trwałymi zaburzeniami zdrowia somatopsychicznego

• PEDAGOGIKA KOREKCYJNA

– podmiot osoba z mikrodefektami,

fragmentarycznymi zaburzeniami wywołanymi mikrouszkodzeniami
mózgu

• PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA

– podmiot osoba

niedostosowana społecznie

• LOGOPEDIA

– podmiot osoba z zaburzeniami i wadami mowy

(organicznymi, funkcjonalnymi)

• PEDAGOGIKA WYBITNIE ZDOLNYCH

– podmiot osoba o

zdolnościach akademickich (wysoki IQ) i/lub artystycznych

Podstawowe pojęcia

• ZDROWIE – stan optymalnego funkcjonowania

fizycznego (somatycznego), umysłowego
(psychicznego), emocjonalnego, społecznego. To nie
tylko brak choroby. Dobrostan.

• CHOROBA – dynamiczna reakcja organizmu na

zadziałanie czynnika chorobotwórczego, wyrażająca się
zaburzeniem współdziałania narządów i tkanek.

• NORMA

STATYSTYCZNA

SPOŁECZNO-KLINICZNA

TEORETYCZNA

NORMA

• STATYSTYCZNA – osoba jest „normalna”, gdy ogólny

poziom jej funkcjonowania, jej procesy orientacyjno-

poznawcze, intelektualne, emocjonalno-motywacyjne,

mechanizmy kontroli, mechanizmy wykonawcze

(mierzone określonymi rzetelnymi technikami) mieszczą

się w granicach jednego odchylenia standardowego.

Takie ujęcie normy ma charakter ilościowy

• SPOŁECZNO-KLINICZNA – odwołuje się do

symptomów, charakterystycznych objawów lub cech

zachowania, które są wskaźnikiem odchyleń od normy.

„normalne” jest to zachowanie jednostki, które jest

zgodne z istniejącymi w danym społeczeństwie

normami. Takie ujęcie normy ma charakter jakościowy

• TEORETYCZNA – o rozpoznaniu czy jednostka odbiega

od normy czy nie decyduje istnie lub brak rozbieżności

między zachowaniem się danej osoby a zachowaniem

modelowym.

Niepełnosprawność w liczbach...

• Do 2010 r. przewiduje się – 18% ludzi na świecie

będzie dotyczyła niepełnosprawność, w tym 1/3
stanowią osoby w wieku rozwojowym

• niedostosowanie społeczne – 46%
• upośledzenia o znamionach charakteropatii – 4% -

obie grupy łącznie – 50%

• upośledzenie umysłowe – 31%
• upośledzenie fizyczne – 10%
• upośledzenie mowy – 5%
• upośledzenie słuchu – 3%
• upośledzenie wzroku – 1%

Koncepcje niepełnosprawności

• KONCEPCJA BIOLOGICZNA – 1980 r WHO,

Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń,
Niepełnosprawności i Upośledzeń. Model
niepełnosprawności ma trzy wymiary:

• Uszkodzenie
• Niepełnosprawność funkcjonalna
• Niepełnosprawność społeczna – upośledzenie
• KONCEPCJA SPOŁECZNA
• Niepełnosprawność nie jest tylko właściwością osoby
• Wynika z zespołu warunków środowiska społecznego i

fizycznego, które powodują trudności, ograniczenia i
problemy

• Przyczyną niepełnosprawności nie są cechy

indywidualne człowieka, ale konsekwencje
kształtowania się środowiska wokół niego

Koncepcje niepełnosprawności...

• KONCEPCJA BIOPSYCHOSPOŁECZNA, 2000 r.

WHO, Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania,
Niepełnosprawności i Zdrowia

• Opiera się na trzech założeniach:
• Człowiek jest istotą biologiczną – stanowi ją organizm

człowieka o określonej strukturze, wypełniający
określone funkcje

• Człowiek jest osobą/jednostką – działającą i

wypełniającą określone czynności i zdania życiowe

• Człowiek jest członkiem określonej grupy społecznej,

do której przynależy i w życiu której uczestniczy