Problemy zrównoważonego rozwoju
różnych formatów handlu w Polsce

Autor: dr Urszula Kłosiewicz-Górecka, prof. IBRKK

PRZEDSIĘBIORSTWA SEKTORA

PRZEDSIĘBIORSTWA SEKTORA

HANDLU I USŁUG

HANDLU I USŁUG

W OKRESIE SPOWOLNIENIA GOSPODARKI

W OKRESIE SPOWOLNIENIA GOSPODARKI

Ministerstwo Gospodarki

Ministerstwo Gospodarki

Warszawa, 11 marca 2013

Warszawa, 11 marca 2013

Agenda

1.

Znaczenie sfery handlu wewnętrznego w
gospodarce Polski

2.

Zjawiska i tendencje rozwoju handlu
wewnętrznego

3.

Makro i mikroekonomiczne uwarunkowania

rozwoju różnych form handlu w Polsce

Podsumowanie. Wnioski

1.

Znaczenie sfery handlu wewnętrznego
w gospodarce Polski

Wyszczególnienie

2007

2008

2009

2010

2011

Zmiana

2011/2007

Udział sfery handlu w
tworzeniu PKB, w %

16,0

16,6

16,6

17,1

17,2

słaby trend

wzrostowy

Udział przedsiębiorstw
handlowych w liczbie
przedsiębiorstw ogółem w
kraju, w %

31,2

30,2

28,7

28,1

27,4

tendencja
spadkowa

Udział nakładów
inwestycyjnych w sferze
handlu w nakładach
inwestycyjnych ogółem w
kraju, w %

10,0

10,2

9,1

7,7

7,2

tendencja
spadkowa

Udział pracujących w sferze
handlu w pracujących ogółem
w kraju, w %

15,9

16,5

15,8

15,5

15,2

słaba

tendencja
spadkowa

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

2. Zjawiska i tendencje rozwoju handlu
wewnętrznego

Struktura podmiotowa handlu

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wyszczególnienie

2007

2008

2009

2010

2011

Struktura przedsiębiorstw handlowych wg liczby pracujących, w %

Do 9 pracujących

97,1

97,0

96,9

96,7

96,6

10-49

2,6

2,7

2,7

2,9

3,0

50 i więcej
pracujących

0,3

0,3

0,4

0,4

0,4

Struktura przedsiębiorstw handlowych wg przychodów ze sprzedaży, w %

Do 9 pracujących

31,6

30,3

30,6

29,0

bd

10-49

19,1

20,0

19,0

19,5

bd

50 i więcej
pracujących

49,3

49,7

50,3

51,5

bd

Struktura przedsiębiorstw handlowych własności
krajowej i zagranicznej wg liczby pracujących

Rok

Struktura przedsiębiorstw
własności krajowej, wg liczby
pracujących w %

Do 9

pracującyc

h

10-49

50 i więcej

pracujący

ch

200
7

95,3

3,6

1,1

201
1

94,8

4,0

1,2

Rok

Struktura przedsiębiorstw
własności zagranicznej, wg liczby
pracujących w %

Do 9

pracujących

10-49

50 i więcej

pracującyc

h

2007

0,0

42,1

57,9

2011

0,0

37,6

62,4

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Zmiany w sieci detalicznej w latach 2007-2011



Spadek liczby sklepów o 7,1%



Wzrost powierzchni sprzedażowej sklepów o 16,8%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012

Zmiany w strukturze
wielkościowej
sklepów w latach 2007-2011, w %

Dynamika rozwoju
wielkopowierzchniowych
obiektów handlowych w latach 2007-2011,
w %

cd. Zmiany w sieci detalicznej w latach 2007-2011



Spadek udziału handlu tradycyjnego w obrotach ogółem w handlu



Rośnie znaczenie handlu zintegrowanego, w tym handlowych systemów i
jednostek franczyzowych



Rozwój sieci spowodował dynamiczny rozwój marek własnych w rynku FMCG;
wzrost z 8% w 2007 r. do 22% w 2011 r.

Wyszczególnienie

2007

2011

Liczba handlowych systemów

franczyzowych

226

421

Liczba handlowych jednostek

franczyzowych

17695

32970

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GfK Polonia oraz własnych szacunków IBRKK

Zmiany w handlu hurtowym w latach 2007-2012



Dotychczasowy rozwój handlu hurtowego w Polsce wskazuje na odmienną ścieżkę rozwoju w
porównaniu z krajami UE „b. 15”



Obecnie około 90% obrotów rynku hurtowego FMCG realizuje 5 podmiotów (Grupa Eurocash,

GK Specjał, Bać-Pol, MH, Grupa MPT)



Dynamiczne procesy integracji poziomej hurtowni lokalnych i regionalnych



Przedsiębiorstwa hurtowe - organizatorami przemian w handlu detalicznym

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012 oraz
GFK Polonia, Raport o rynku hurtowym FMCG w Polsce w 2012

Hurtownia z dowozem

90

Hurtownia bez dowozu

49

Producent

37

Makro C&C

30

Eurocash C&C

16

Bazar/giełda

14

Selgros C&C

9

Hipermarket/supermarket

1

Klienci

2008

2011

Sklepy małoformatowe

41

47

Sklepy detaliczne polskie i
zagraniczne

26

5

Hurtownie

12

11

Punkty gastronomiczne

10

11

Kioski i stacje paliw

4

5

Klienci indywidualni

5

12

Instytucje

2

6

Inni

0

3

Najważniejsze źródła zaopatrzenia sklepów
w 2011, w %

Udział poszczególnych typów klientów
hurtowni regionalnych, w %

Handel elektroniczny w Polsce



W końcu 2011 r. działało 300 internetowych sklepów spożywczych; w 2007

r. – ponad 80



Ponad 70% polskich internautów dokonało w roku 2011 przynajmniej

jednego zakupu przez Internet, co daje liczbę 11,6 mln osób kupujących w

sieci; w 2009 r. było to 8,5 mln



Wartość sprzedaży realizowanej przez Internet szacowana jest na około 3%

ogółem wartości sprzedaży w Polsce



Wartość sprzedaży realizowanej przez Internet rośnie w tempie ponad 30%

rocznie tj. blisko dwukrotnie szybciej niż średnia europejska



Szacuje się, że sprzedaż artykułów żywnościowych w 2014 r. wzrośnie w

Polsce ponad dwukrotnie w porównaniu z rokiem 2011



Średnia wartość jednorazowych zakupów spożywczych w e-sklepach

przekracza 200 zł, podczas gdy w handlu stacjonarnym wartość koszyka

zakupów z reguły nie przekracza 100 zł

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Falstart w walce o klientów z Internetu, „Wiadomości Handlowe” 2012 nr 7-8; Zakupy w sieci,
„Rzeczpospolita – dodatek specjalny” z dnia 20.042012; M. Kosicka-Gębska, A. Tul Krzyszczuk, J. Gębski, Handel detaliczny żywnością w
Polsce, Wyd. SGGW, Warszawa 2011; W sieci wydajemy na żywność więcej, „Wiadomości Handlowe” 2012 nr 7-8

Wyniki badań IBRKK wskazują, że:



Handel w Polsce charakteryzuje wysoki udział w rozwoju gospodarczym

Polski



Lata 2007-2012 to okres głębokich przemian jakościowych w handlu, ze:
- zróżnicowaną dynamiką rozwoju poszczególnych form handlu
- zmieniającymi się relacjami pomiędzy handlem detalicznym i hurtowym



Małe i mikro firmy handlowe stanowią niezmiennie ważny element polskiej

gospodarki. Jeśli ich rola w handlu detalicznym zostanie zmarginalizowana

to trzeba się liczyć z negatywnymi konsekwencjami dla: małych i średnich

producentów, rynków lokalnych, rynku pracy, dystrybutorów.

Powstaje pytanie:

• Jaki jest wpływ makro i mikroekonomicznych uwarunkowań na rozwój
poszczególnych form handlu?

• Jakie są szanse utrzymania względnie zrównoważonej struktury form
wielkopowierzchniowych i małoformatowych?

3. Makroekonomiczne uwarunkowania
zrównoważonego rozwoju różnych form handlu

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz danych zawartych w: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012

Uwarunkow

ania

Opis oddziaływania

Wpływ

1. Ogólna
sytuacja
gospodarcza
kraju



Tempo wzrostu gospodarczego zmniejszyło

się z 4,3% w
I-III kw. 2011 r. do 2,4% w analogicznym
okresie 2012. Przyczynił się do tego wolniejszy
wzrost popytu krajowego, a szczególnie
słabsze tempo nakładów brutto na środki
trwałe (1,3% wobec 9% w 2011 r.) oraz
konsumpcji indywidualnej (0,4% wobec 3,4% w
2011 r.)



Wskaźniki ogólnego klimatu koniunktury

opracowane przez GUS dotyczące
przedsiębiorstw handlowych nie są korzystne

- Najbardziej negatywne
oceny i prognozy
zgłaszają mikro i małe
niezależne firmy
handlowe
(wzrost trudności w
bieżącym regulowaniu
zobowiązań finansowych)

- Dynamiczny rozwój sieci
sklepów dyskontowych

2. Regulacje
prawne



Ich celem powinno być nie dopuszczenie do

powstania uprzywilejowanej pozycji na rynku /
lub dyskryminacji jakiejś grupy
przedsiębiorstw handlowych

Oczekiwania:

-

utrzymania

dywersyfikacji form
handlu detalicznego i
hurtowego

-

monitorowania zjawisk i

procesów w sferze
handlu

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz danych zawartych w: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012

3.
Konkurencj
a w sferze
handlu



Agresywna walka o przestrzeń rynkową



Nasilenie występowania agresywnych

strategii cenowych



Koncentracja prac na doskonaleniu

logistyki



Nasilenie działań zmierzających do

uzyskiwania korzyści skali



Nasilenie działań aktywizujących

sprzedaż

- Skutkiem silnej konkurencji
jest zmniejszenie się w okresie
2007-2011 liczby
przedsiębiorstw handlowych o
7,8% (tj. o 89,8 tys.). W 2011 r.
liczba firm detalicznych i
hurtowych spadła o 3,7% tj. o
ponad 40 tys. przedsiębiorstw

- Relatywnie korzystniejsze
warunki rynkowe dla rozwoju
sieci handlowych, w tym
szczególnie sieci sklepów
dyskontowych niż
hipermarketów oraz sklepów
niezależnych

4. Siła
nabywcza
ludności



Rosnące bezrobocie i spadek płac

realnych powodują słabnięcie popytu
krajowego; w 2012 r. spożycie indywidualne
zwiększyło się w porównaniu z rokiem 2011
o 0,5% (w 2011 r. w porównaniu z 2010 r.
wzrosło o 2,5%)

- Relatywnie lepsze warunki
dla rozwoju sieci sklepów, w
tym szczególnie sieci
dyskontowych niż
hipermarketów

5. Zmiany w
decyzjach
zakupowych
konsumentó
w



Spowolnienie gospodarcze powoduje, że

klienci coraz częściej wskazują jako miejsce
zakupu sklepy z niskimi cenami (60%
respondentów wskazało sklepy Biedronka,
a kolejne 30% - inne sieci sklepów
dyskontowych)



Dynamicznie rośnie sprzedaż produktów

marek własnych (ostatnio w tempie ok. 20%
w skali roku)



Nadal ok. 40% konsumentów kupuje 2-3

razy w tygodniu; 32% - kupuje codziennie; a
jedynie 21% - raz na tydzień lub rzadziej

- Szansa dla niezależnych
firm detalicznych
wykorzystujących atuty
lokalizacji i budujących pozycję
firmy na rynku na podstawie
wysokiej jakości obsługi klienta
i korzystnych relacji z
dostawcami towarów

4. Mikroekonomiczne uwarunkowania
zrównoważonego rozwoju różnych form handlu

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz danych zawartych w: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012

1. Dostęp do
zewnętrznych
środków
finansowania



Rok 2011 i 2012 przyniósł dla

przedsiębiorstw handlowych ograniczenie
dostępu do zewnętrznych środków
finansowania, ale:
- dla ponad 70% małych firm źródłem
finansowania są własne środki
- mikro i małe firmy wykazały się
stosunkowo dużą aktywnością inwestycyjną

Zmiana w kierunkach
inwestowania (miasta
średniej wielkości i małe
oraz tereny wiejskie; małe
pasaże handlowe)

Problemy hipermarketów
z uzyskaniem nowych
terenów pod inwestycje a
także z osiągnięciem
odpowiedniej
efektywności działania

2. Dostęp do
nowoczesnych
technologii
teleinformacyjn
ych



Rosnące znaczenie technologii

komunikacyjnych i informatycznych dla
zwiększania konkurencyjności
przedsiębiorstwa handlowego na rynku

Aplikacje cloud copmuting
są szansą dla niezależnych
firm detalicznych

3. Dostęp do
kapitału
intelektualnego



Rosnące znaczenie pozaekonomicznych

czynników konkurowania na rynku (marka,
know how)

Trudności mikro firm w
pozyskiwaniu kapitału
intelektualnego
Szansą są procesy
integracji, w tym
franczyza

Podsumowanie. Wnioski



W okresie spowolnienia rozwoju gospodarczego silnie różnicują się szanse

rozwoju poszczególnych form handlu; najsłabsze są dla niezależnych mikro

firm detalicznych oraz małych regionalnych hurtowni, a relatywnie

najkorzystniejsze dla sieci, w tym szczególnie sieci dyskontowych



Nasilenie konkurencji powoduje, że wszystkie formy handlu podejmują

intensywne działania w zakresie:
- doskonalenia logistyki

dla ograniczenia kosztów handlowych

- polepszenia warunków zakupu towarów

dla uzyskania korzyści

skali

- profesjonalnego zarządzania procesami handlowymi

związane z

wykorzystaniem technologii ICT

- intensyfikacji działań aktywizujących sprzedaż towarów i usług

przejawiające się rozwojem marek własnych, budowaniem relacji z

dostawcami towarów oraz lojalności klienta



Konsekwencje przemian w sferze handlu dla małych producentów:

- potrzebne procesy integracji i wspólne działania w sferze

produkcji

- silna konkurencja powoduje „wypadanie” z rynku słabszych

marek wskutek dynamicznego rozwoju marek własnych

Dziękuję za uwagę

Prezentację przygotowano na podstawie:

Dane Głównego Urzędu Statystycznego

Falstart w walce o klientów z Internetu, „Wiadomości Handlowe”
2012 nr 7-8

GFK Polonia, Raport o rynku hurtowym FMCG w Polsce w 2012

Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012

Kosicka-Gębska M., A. Tul Krzyszczuk, J. Gębski, Handel detaliczny
żywnością w Polsce, Wyd. SGGW, Warszawa 2011

W sieci wydajemy na żywność więcej, „Wiadomości Handlowe” 2012
nr 7-8

Zakupy w sieci, „Rzeczpospolita – dodatek specjalny” z dnia
20.042012