„ Analiza pozawerbalna powoli zawęża
granice swobodnej „działalności” dziecka do
manipulacji słowem, którego kontekst językowy
prowokuje do podjęcia rozumowania logiczno –
pojęciowego (analiza lingwistyczna). Myślenie
w tym układzie staje się „abstrakcyjne, czyli
oderwane od działania na konkretnych
przedmiotach i obrazach spostrzeżeniowych
lub schematach wyobrażeniowych. A dzieci
starsze i młodzież myślą przede wszystkim na
podstawie wyobrażeniowej” […]”.

M. Przetacznikowa: Na przełomie dzieciństwa i młodości,
Warszawa 1972, s.92.

„Myśl rodzi się z działania, by powrócić znów do

czynu”.

Henri Wallon

Analiza pozawerbalna wykorzystuje:

 łatwość przekładu słowa na gest, barwę,
kształt, dźwięk;

zdolność wypowiadania się odbiorcy sztuki na
jej temat za pomocą działalności manipulacyjnej,
plastycznej, ruchowej (w przypadku dzieci –
zabawa);

 naturalną tendencję dziecka do okazywania
swoich uczuć w formie ekspresji: taniec, śpiew,
malowanie, zachowania zabawowe np. gry,
mówienie;

Jaką funkcję językową
mogą spełniać obrazki?

akcentuje funkcję poznawczą – najważniejszy
jest świat przedstawiony utworu z zaznaczeniem
miejsca akcji;

 w zestawieniu z innymi obrazkami może
posłużyć jako element składowy komiksu, za
pomocą którego dzieci mogą szybko opanować
fabułę.
Historia opowiedziana za pomocą serii obrazków
jest bardziej czytelna niż opowiedziana słowami.

 łączy się z funkcją apelatywną języka i
sugeruje wprowadzenie wniosków natury
dydaktycznej;

 należy go zwerbalizować przy użyciu
odpowiednich haseł;

 łączy się z funkcją ekspresyjną języka,
skupia się na wypowiedzi dotyczącej
wewnętrznych przeżyć i odczuć jego twórcy;

w swojej formie abstrakcyjnej łączy się z
muzyką, sztuką asemantyczną, wyraża więc
przeżycia bliżej niesprecyzowane, niejasne
odczucia – prowokuje do swobodnych
wypowiedzi na sugerowany temat;

Język znaków ikonicznych składa się z:

 odpowiednio dobranych kształtów i barw (jak
na mapie);

Wszelkiego rodzaju układów i proporcji (jak na
diagramie);

Obrazków alegorycznych mających tzw. drugie
dno, w którym szuka się ukrytych znaczeń;

Rysunków odwzorowujących na podstawie
przyjętej konwencji kształty otaczającego świata;

A. Baluch : Poezja współczesna w szkole podstawowej, Warszawa
1984, str.25

„Jeżeli już zaczniesz
wszystko widzieć wyraźnie,
blask od cienia
odróżnisz –
odejdą baśnie,
by nigdy nie powrócić.

Zwierzęta mówić przestaną,
czary odlecą z przedmiotów,
wieloryb się zmieni w butelkę
tranu,
a słonce - w kroplę potu.”

J.Ratajczak

O czym nie można zapomnieć podczas czytania

tekstów literackich?

 Intonacja – zmiany wysokości tonu głosu w obrębie
wypowiedzi
językowej, pełniące rolę wskaźników ekspresywnych i
logicznych;

 Znaki suprasegmentalne, czyli:
Specyficzny ton mowy zwróconej do dziecka z
charakterystycznymi dla niego delimitatorami tempa
wypowiedzi, następstwo tonów różnej wysokości, siła i
barwa głosu. Znaki te kierują dziecięcym procesem
odbioru lektury;

 prezentacja tekstów : graficzna i akustyczna;
(opinie i argumenty: forma akustyczna, realia: forma
graficzna);

Dwutekst – głośny ciąg zdań tekstu literackiego ,
czytanego przez pośrednika wraz z jego intonacyjnym
komentarzem;

Style:

Styl mimetyczny – stanowi punkt odniesienia
pomiędzy przedmiotami a sytuacjami opisanymi w
utworze literackim.
Stosunkowo szybkie tempo głosu o wyższych
tonach;

Styl alegoryczny – ukierunkowuje postawę
odbiorcy słuchacza. kontekst interpretacyjny,
szukanie drugiego dna.
Ton głosu podkreśla tajemnicę i grozę;

Styl estetyzujący – autonomiczna wartość słowa ,
zabawa
i żonglowanie słowem.
Przyśpieszenie tempa, redukcja pauz między
słowami, łączenie pewnych grup słownych,
eksponowanie walorów brzmieniowych;

Styl mimetyczny? Styl alegoryczny? Styl
estetyzujący?

„A kiedy się odkręci oba kurki naraz, to wtedy te dwa
kolory spotykają się w środku ze sobą i robi się z nich
jeden – liliowy. Liliowy jak bez, liliowy jak wrzos, liliowy jak
śliwki. Bzowo – wrzosowo – śliwkowy. Wrzosowo- śliwkowo-
bzowy. Śliwkowo- bzowo – wrzosowy.”

„Bo tam w środku, głęboko, bardzo głęboko w tunelu
metalowej rurki, woda z czerwonego kurka jest czerwona,
a z niebieskiego – niebieska. Taka czerwona jak sok
malinowy, albo nawet jeszcze czerwieńsza, i taka
niebieska jak sok z niebieskich migdałów, albo jeszcze
bardziej niebieska.”

„Jeden kurek jest czerwony, a drugi niebieski. Z tego
czerwonego płynie gorąca woda, a z niebieskiego – zimna.
A kiedy się te dwie wody połączą, to robi się jedna –
letnia.”

Dźwięk, obraz i gest

„Najciekawsze lekcje były w dniu gdy, pani
dała nam instrumenty muzyczne(kołatki,
trójkąty, bębenki). Dostaliśmy też farby,
pędzel i wodę i dwie kartki. Instrumentami
wyraziliśmy muzyczną stronę tekstu.
Rysunkami a właściwie obrazkami
malowaliśmy tekst. Kredkami
narysowaliśmy metafory tego tekstu. Słowo
metafora używamy wtedy, kiedy słowa
nie zgadzają się ze sobą. Przy malowaniu
pani wprowadziła nas w nastrój muzyką”.

Uczennica Basia

„Nad Soplicowem słońce weszło, i już padło
Na strzechy, i przez szpary w stodołę się wkradło:
I po ciemnozielonym, świeżym, wonnym sianie,
Z którego młodzież sobie zrobiła posłanie,
Rozpływały się złote, migające pręgi
Z otworu czarnej strzechy, jak z warkocza wstęgi;
I słońce usta sennych promykiem poranka
Draźni, jak dziewczę kłosem budzące kochanka.
Już wróble skacząc świerkać zaczęły pod strzechą,
Już trzykroć gęgnął gęsior, a za nim jak echo
Odezwały się chorem kaczki i indyki,
I słychać bydła w pole idącego ryki.”

A. Mickiewicz: Księga druga: Zamek [w:] Pan Tadeusz;

Widzimy kolor ciemnozielony, złoty, czarny;

Odczuwamy dotyk drażniącego kłosa –

słońca;

Czujemy zapach siana świeży i wonny;

Słyszymy głosy zwierząt : gęganie, świerkanie

i ryk;

Program nauczania w pierwszych latach

pobytu w szkole podstawowej pod

kątem zawartych w nich wiadomości o

wierszu i poezji:

KLASA I – uczenie się na pamięć łatwych i
krótkich wierszyków oraz tekstów piosenek;

KLASA II – uczenie się na pamięć i wygłaszanie
wierszy i przysłów;

KLASA III – Wygłaszanie z pamięci wierszy z
naturalna intonacją. Praktyczne rozróżnianie
utworów wierszowanych i niewierszowanych;

Analiza pozawerbalna pomaga dotrzeć do
tekstu:

1)Analizy wyrażane przez kształt i barwę;

2)Analizy wyrażane przez zorganizowany ruch;

3)Analizy wyrażone przez dźwięk
asemantyczny (rytm, intonacja) i
semantyczny(słowo);

ćw.1
Wpisz słowa „radość” , „gorycz” , „pustka” w odpowiednie kratki na
podstawie wiersza i uzasadnij wybór:

czerwona

fioletowa

biała

ćw2.
Wybierz odpowiednią ilustrację do wiersza. Uzasadnij wybór.

Analizy wyrażane przez kształt i barwę;

Analizy wyrażane przez zorganizowany

ruch;

ćw.1 Palce
Polecenie: przyjrzyj się własnym palcom i
wymyśl imiona dla pięciu braci;

ćw.2 Twarz
Polecenie: Recytując wiersz pokazuj
odpowiednie części twarzy.

Ćw.3. Kołysanka
Polecenie: zabawcie się w grupie w wyliczankę
na podstawie tekstu wiersza. Spróbujcie przy
pomocy poduszki zagrać poszczególne
zwierzęta;

Analizy wyrażane przez dźwięk

asemantyczny

(rytm, intonacja) i semantyczny(słowo);

ćw.1. Śpiewanie:
zadeklamuj wiersz głosem:

-zdziwionym;

-przerażonym;

-kpiącym;

ćw.2. Agnieszka:
Pytania: Kto może spełnić życzenia z
wiersza? Jaki kolor będzie mieć sukienka?
Czy koszyczek może być kołyską?
Jak długo będzie żył gołąbek?
Czy Agnieszka będzie kochana?

Dziękuję za
uwagę.

Justyna Pietrzak