Choroby
włosów

Włosy - budowa



woreczkowe wpuklenie naskórka



u podstawy: macierz włosa (melanocyty)



powyżej: korzeń i łodyga (z warstwy rogowej),
otoczka wewnętrzna włosa (z pozostałych
warstw)



z otaczającej tkanki łącznej:



opuszka włosa (nerwy, naczynia)



powyżej: zewnętrzna otoczka włosa

Włosy c.d.



w pochewce zewnętrznej – przyczep
mięśnia przywłośnego



do mieszków uchodzą: gruczoły łojowe,
gruczoły potowe apokrynowe (okolice
wtórnych cech płciowych)

Włosy – cykl rozwojowy

Faza

Stan korzeni

Czas

trwania

Okres wzrostu

Anagen

Dobrze wykształcona opuszka.
Aktywna proliferacja 80-90%

włosów

2 – 6 lat

Okres inwolucji

Katagen

Zanik, rogowacenie opuszki

(kolba)
Przesunięcie ku górze kolumn

niezróżnicowanych komórek

nabłonka
0,5-1% włosów

Od kilku dni

do 2 tygodni

Okres spoczynku

Telogen

Dalsze przesuwanie kolby ku

górze
Początek wzrostu nowego

włosa z komórek pod kolbą
10-20% włosów

2 – 6 miesięcy

Sposób oceny: trichogram

Włosy c.d.



Szybkość wzrostu zależy od płci, pory roku i
dnia



Średnia szybkość wzrostu – 0,35mm/dobę



Maksymalna szybkość 15-30 rok życia



Zwolnienie szybkości po 50-60 roku życia



Liczba mieszków – około 5 milionów



Liczba włosów na głowie – około 100 000



Gęstość włosów 175-300/cm

2



Dzienna, fizjologiczna utrata włosów 80-100



Cykl włosowy niezsynchronizowany

Włosy c.d.



Rodzaje:



u rasy kaukaskiej – faliste



u rasy azjatyckiej – proste



u rasy negroidalnej – skręcone (spiralne)

Włosy c.d.



Wpływ na stan owłosienia:



właściwa pielęgnacja



dieta



czynniki hormonalne



ogólny stan zdrowia



stan psychiczny

Owłosienie nadmierne

Hypertrichoza (hypertrichosis)



dotyczy zarówno mężczyzn i kobiet



nie zależy od androgenów

Hirsutyzm – owłosienie typu

męskiego



występuje u dziewcząt i kobiet



zależy o nadprodukcji androgenów



lub od nadreaktywności mieszków
włosowych na androgeny przy ich
prawidłowych stężeniach

Nadmierne owłosienie



występuje w obszarach skóry
niezależnych od androgenów



zależy m.in. od cech osobniczych,
rodzinnych, płci, wieku, przynależności
etnicznej i innych



np. ciemny wąsik na górnej wardze u
kobiet pochodzenia
śródziemnomorskiego

Nadmierne owłosienie
wrodzone

Uogólnione



u noworodków urodzonych przedwcześnie
meszek włosowy pokrywa całą skórę



włosy te wypadają w ciągu kilku
pierwszych miesięcy



zostają zastąpione włosami prawidłowymi

Nadmierne owłosienie
wrodzone c.d.

Ograniczone (typ znamionowy)



występują najczęściej:



w okolicy krzyżowo-lędźwiowej („ogon fauna”)



na skrawkach uszu u dorosłych mężczyzn

(„kozie bródki”)



w okolicy międzyłopatkowej



włosy są długie, mogą być inaczej

zabarwione niż włosy na głowie



mogą wyrastać na skórze klinicznie

niezmienionej lub ze znamienia

barwnikowego



często współistnieją z wadami

rozwojowymi (np. rozszczep kręgosłupa –

spina bifida

Nadmierne owłosienie
ograniczone nabyte

Przyczyny:



choroby układowe: porfiria skórna
późna, nowotwory złośliwe, akromegalia,
niedożywienie, jadłowstręt – anorexia
nervosa



leki: miejscowe leczenie
kortykosteroidami, minoksydyl, psoraleny,
cyklosporyna, d-penicylamina, hydantoina
i inne

Hirsutyzm –
owłosienie typu
męskiego u kobiet

Przyczyny:



zaburzenia gospodarki hormonalnej z

nadmiernym wydzielaniem androgenów:

choroby (guzy) jajnika, przysadki,

nadnerczy



leki o działaniu androgenopodobnym:

gestageny, kortykosteroidy



zespół Steina-Leventhala: u młodych

kobiet – policystyczne jajniki, brak

miesiączki, otyłość, łysienie typu

męskiego



zespół Achorda-Miersa: u kobiet po

menopauzie – hypertrychoza (czoło),

cukrzyca, otyłość, osteoporoza

Hirsutyzm c.d.

Objawy:



nasilone owłosienie typu męskiego na

wardze górnej, brodzie, policzkach, w

okolicy sutków, okolicy pachwin, na

brzuchu, na udach, wokół odbytu, na

grzbietach palców



często współistnieje łojotok, łysienie

androgenowe



początek w okresie pokwitania (14-18r.ż.),

w czasie ciąży, po menopauzie

Diagnostyka:



wywiad, badanie endokrynologiczne,

badanie ginekologiczne

Leczenie nadmiernego
owłosienia

Miejscowe:



rozjaśnianie za pomocą 3-6% nadtlenku

wodoru



golenie (sprzyja przechodzeniu włosów

meszkowych we włosy terminalne, nie

pobudza wzrostu włosów, nie zwiększa

liczby mieszków włosowych)



depilacja mechaniczna – pęseta,

depilatory elektryczne, ścieranie

pumeksem, ścieranie paierem ściernym



depilacja chemiczna – silnie zasadowe

depilatory, np. siarczan baru, tioglikany

(powikłanie – odczyn zapalny), obecnie na

rynku liczne preparaty w postaci pianek w

aerozolach

Leczenie nadmiernego
owłosienia

Miejscowe c.d.:



depilacja woskiem



termoliza – prąd zmienny o wysokich

częstotliwościach



elektroliza – prąd galwaniczny



termoliza+elektroliza = blend



(trzy ostatnie metody stosunkowo mała

skuteczność – zanik około 1/3 owłosienia,

bolesność, blizny)



lasery o wysokiej selektywności –

rubinowy, aleksandrytowy, diodowy, Nd-

Yag

Leczenie nadmiernego
owłosienia

Miejscowe c.d.
Przed zabiegiem w gabinetach

kosmetycznych należy:



poinformować pacjentkę o ograniczonej
skuteczności zabiegu



o konieczności ich cyklicznego
powtarzania (terminy ustala
kosmetyczka)



większość zabiegów trwale niszczy włosy
w okresie anagenu

Leczenie nadmiernego
owłosienia

Miejscowe c.d.
Przeciwskazania:



infekcje (bakteryjne, grzybicze, wirusowe)



ubytki naskórka, stany zapalne, kruchość
naczyń, alergia na stosowane substancje

Po zabiegu:



środki łagodzące



unikanie nasłonecznienia

Leczenie nadmiernego
owłosienia

Ogólne
Wyłącznie hirsutyzmu:



eliminacja przyczyn



leki antyandrogenowe



po wykluczeniu przeciwwskazań



octan cyproteronu (Androcur)



octan cyproteronu + etynylestradiol (Diane
35, Dianette)



leki antykoncepcyjne – estrogen +
gestagen

Łysienie

Definicja:



Trwała lub przejściowa utrata włosów o
charakterze nabytym lub wrodzonym



Może być ograniczone, rozlane,
uogólnione

Łysienie

Terminy:



atrichia – wrodzony brak mieszków

włosowych, zwykle ograniczony



hypotrichosis – wrodzone, rozlane lub

ograniczone zmniejszenie liczby

mieszków włosowych



effluvium – nabyte, odwracalne

przerzedzenie włosów



alopecia – łysienie nabyte odwracalne

lub nieodwracalne (blizny, łysienie typu

męskiego)

Łysienie

Typy łysienia nabytego:



telogenowe (dystroficzne)



anagenowe



mieszane

Łysienie anagenowe

Występuje dość rzadko, w każdym wieku
Etiopatogeneza:



zahamowanie wzrostu włosów,
ścieńczenie korzeni, wypadanie przed
przejściem do fazy telogenu

Najczęstsze przyczyny:



chemioterapia i/lub radioterapia
nowotworów złośliwych



silny stres



zatrucie metalami ciężkimi

Łysienie anagenowe

Obraz kliniczny:



rozlane, masywne wypadanie włosów
skóry owłosionej (do 95%), brwi, rzęs i
innych okolic w kilkanaście dni po
zadziałaniu bodźca uszkadzającego



Trichogram – włosy spiczasto zakończone

Przebieg:



po usunięciu przyczyny włosy odrastają

Łysienie androgenowe
mężczyzn

Etiologia i patogeneza:



predyspozycje genetyczne – dziedziczenie

autosomalne dominujące z nieregularną

penetracją genów



podwyższony poziom androgenów



nadreaktywność mieszków włosowych na

androgeny (poziom androgenów może być

normalny, lub nieznacznie podwyższony)



testosteron > (5alfa-reduktaza) >

dihydrotestosteron+receptor



skraca się okres anagenu, wydłuża faza

telogenu, odsetek włosów telogenowych

wzrasta do 70%

Łysienie androgenowe
mężczyzn

Objawy i przebieg:



łysienie typu męskiego zaczyna się
między 20 i 30 rokiem życia i jest
najpowszechniejszą formą łysienia



mieszki włosowe ulegają pogłębiającemu
się w każdym kolejnym cyklu zanikowi



włosy terminalne zostają zastąpione
włosami meszkowymi, które z czasem
wypadają

Łysienie androgenowe
mężczyzn

Objawy i przebieg c.d.:



przebieg u wszystkich mężczyzn bardzo

podobny:



łysienie zaczyna się i pogłębia w kątach

czołowo-skroniowych i na szczycie

głowy



przebiega fazami, może zatrzymać się

na każdym etapie



często, zwłaszcza w pierwszym okresie

współistnieje łojotok, łupież tłusty lub

łojotokowe zapalenie skóry

Łysienie androgenowe
mężczyzn

Leczenie ogólne:



jedyna skuteczna metoda to stosowanie

leków przeciwandrogenowych



finasteryd (Propecia) – inhibitor 5alfa-

reduktazy – skuteczny w czasie

stosowania

Leczenie miejscowe:



minoksydyl (Loxon, Regaine) 2-5%

roztwór, 2x dziennie - skuteczny w czasie

stosowania



leczenie łojotoku

Leczenie operacyjne:



przeszczepy, miniprzeszczepy,

mikroprzeszczepy

Łysienie androgenowe
u kobiet

Etiologia i patogeneza:



etiopatogeneza jak w łysieniu
androgenowym mężczyzn



może być następstwem zaburzeń
endokrynologicznych



może współistnieć z hirsutyzmem

Łysienie androgenowe
u kobiet

Objawy i przebieg:



początek między 20-40 r.ż.



częste (u 2/3 pacjentek) współistnienie
zespołu policystycznych jajników



rozlane wypadanie włosów okolicy
ciemieniowej, „poszerzony przedziałek”,
granica skóry owłosionej-nieowłosionej
zachowana



stężenie androgenów w normie lub
nieznacznie podwyższone

Łysienie androgenowe
u kobiet

Objawy i przebieg –

typ męski

:



początek po menopauzie



pogłębienie kątów czołowo-skroniowych



przerzedzenie włosów na szczycie głowy



stężenie androgenów podwyższone

Leczenie:



ogólne jak w hirsutyzmie



antagoniści receptorów dla androgenów



leki antykoncepcyjne



eliminacja przyczyn

Łysienie rozlane
kobiet

Etiologia i patogeneza:



łysienie telogenowe – w wyniku skrócenia

fazy anagenu i przejścia dużej liczby

włosów w fazę spoczynku, dochodzi do ich

rozlanego wypadania 4-6 miesięcy od

zadziałania bodźca uszkadzającego

Objawy i przebieg:



zmiany najczęściej dotyczą kobiet w wieku

30-40 lat, mogą wystąpić w każdym wieku



równomierne przerzedzenie włosów w

obrębie całej głowy



u części pacjentek łojotok



u części zmiany paznokciowe

Łysienie rozlane
kobiet

Przyczyny:



okres poporodowy



zaburzenia hormonalne – choroby (guzy)

jajników, przysadki, nadnerczy



wprowadzenie lub odstawienie środków

antykoncepcyjnych



niedoczynność tarczycy



nowotwory



niedobory żywieniowe – jadłowstręt

psychiczny, zespoły złego wchłaniania,

drastyczna dieta



wstrząs emocjonalny, zabieg operacyjny



zatrucie metalami ciężkimi (tal, rtęć,

arsen)

Łysienie rozlane
kobiet

Przyczyny c.d.:



niedobory mikroelementów (żelazo,

cynk), witamin (kwas foliowy, biotyna,

wit. B12), kwasów tłuszczowych,

aminokwasów



leki: cytostatyczne, immunosupresyjne,

antykoalgulanty, retinoidy, wit. A, leki

przeciwdepresyjne, przeciwcukrzycowe,

leki obniżające poziom lipidów i inne



dermatozy: toczeń układowy, AZS,

erytrodermie, chłoniaki



przewlekłe infekcje: kiła, AIDS



ostre infekcje gorączkowe

Łysienie rozlane
kobiet

Diagnostyka:



bardzo dokładny wywiad



wywiad co do intensywności wypadania
włosów (norma: 50-100 włosów dziennie)



test delikatnego skubnięcia



trichogram – ponad 30% włosów
telogenowych zakończonych kolbowato
(woreczek naskórkowy)

Łysienie rozlane
kobiet

Leczenie ogólne:



eliminacja przyczyn



witaminy, żelatyna, biotyna, pierwiastki
śladowe



preparaty doustne: Pantovigar (tabl.), H-
pantoten (tabl.), Revalid (kaps.), Silica
(tabl.), Vitapil (tabl.), Skrzyp polny (tabl.)

Łysienie rozlane
kobiet

Leczenie miejscowe:



Loxon, Regaine – minoksydyl 2% i 5%



Dercos – aminexil, amp. do wcierania



Nevil – tonik, szampon



Alpicort E – roztwór do wcierania



Mezoterapia – śródskórne wstrzykiwanie
substancji leczniczych i odżywczych:
minoksydyl, biotyna, krzemionka
organiczna, pierwiastki śladowe

Łysienie plackowate
alopecia areata

Definicja:



Choroba polega na nagłym powstawaniu
ognisk wyłysienia różnej wielkości i
kształtu z tendencją do obwodowego
szerzenia



Skóra w obrębie ognisk jest niezmieniona,
mieszki włosowe zachowane

Łysienie plackowate
alopecia areata

Etiopatogeneza:



Nieznana



Prawdopodobne przyczyny:



podłoże zapalne – w badaniu hist.-pat. nacieki
limfocytarne w otoczeniu mieszków



podłoże autoimmunologiczne – współistnienie
z toczniem układowym, chorobami tarczycy,
bielactwem nabytym, AZS



podłoże neuropsychogenne – po ciężkich
wstrząsach psychicznych



podłoże genetyczne – występowanie rodzinne

Łysienie plackowate
alopecia areata

Objawy:



ogniska wyłysienia, bez dolegliwości

subiektywnych, z tendencją do odrastania

włosów – samoistnego lub po leczeniu



na obszarze zmian czynnych



włosy łatwo dają się wyjmować



w trichogramie mają spiczasy, zaostrzony

odcinek proksymalny



występują włosy wykrzyknikowe, rozszczepione

na końcach



włosy martwicze – o wyglądzie zaskórników

otwartych

Łysienie plackowate
alopecia areata

Objawy c.d.:



łysienie poza skórą głowy może

obejmować inne regiony owłosione i inne

typy włosów, w tym brwi, rzęsy, okolice

pach, pachwin, włosy meszkowe



zmiany paznokciowe (niestale):



drobne zagłębienia ( typu „naparstka do

szycia”)



prążkowanie podłużne



szorstka powierzchnia (trachyonychia)



bielactwo paznokci (leukonychia)



odzielanie się płytek paznokciowych

(onycholiza)

Łysienie plackowate
alopecia areata

Odmiany:



łysienie pasmowate – ophiasis – pasmo

wyłysienia na obwodzie skóry owłosionej –

potylica, kark



łysienie plackowate rozlane – alopecia

areata diffusa – cała skóra głowy



łysienie plackowate uogólnione –

alopacia areata totalis – utrata wszystkich

rodzajów włosów na całym ciele



łysienie plackowate złośliwe – alopecia

areata maligna – brak odpowiedzi na

leczenie i tendencji do odrastania włosów

Łysienie plackowate
alopecia areata

Przebieg:



nieprzewidywalny



ogniska wyłysienia mogą się powiększać



włosy odrastają samoistnie lub po leczeniu



mogą pojawiać się nowe ogniska w

różnych odstępach czasu

Rokowanie:



mniej korzystne u pacjentów:



z dodatnim wywiadem rodzinnym



z dystrofią paznokci



z AZS

Łysienie plackowate
alopecia areata

Leczenie ogólne:



fotochemioterapia (PUV)



kortykosteroidy w średnich i małych
dawkach



kortykosteroidy w terapii pulsowej



leki immunosupresyjne, np.
cyklosporyna

_

A

Łysienie plackowate
alopecia areata

Leczenie miejscowe:



minoksydil – 2% i 5% - zewnętrznie,

śródskórnie



kortykosteroidy o dużej sile działania –
zewnętrznie, śródskórnie



preparaty drażniące, np. ditranol od 0,1%



fototerapia

Łysienie
bliznowaciejące

Przyczyny:



choroby i zaburzenia miejscowe



znamię naskórkowe



znamię łojowe



naczyniak



wrodzony niedorozwój skóry



pęcherzowe oddzielanie naskóraka



uszkodzenia fizyczne



promieniowanie rentgenowskie



oparzenia



uszkodzenia chemiczne



uszkodzenia mechaniczne

Łysienie
bliznowaciejące

Przyczyny c.d.:



choroby zakaźne



grzybica woszczynowa



kiła trzeciorzędowa



gruźlica toczniowa



czyrak, czyraczyczność, figówka



pęcherzowe oddzielanie naskóraka



nowotwory złośliwe skóry, guzy przerzutowe



inne dermatozy



pemfigoid bliznowaciejący



liszaj płaski



toczeń rumieniowaty ogniskowy (DLE)



twardzina ograniczona (morphea)

Pseudopelade

Definicja i obraz kliniczny:



przewlekła, nieodwracalna utrata włosów z

klinicznymi i histologicznymi cechami

zaniku



występuje zwykle u kobiet w średnim wieku



pojedyncze ogniska wyłysienia szerzą się

obwodowo



skóra jest błyszcząca, ścieńczała, woskowa,

pozbawiona mieszków włosowych

Przebieg:



czasem ogniska tej samej wielkości

utrzymują się przez wiele lat; czasem

dochodzi do rozlanego wyłysienia

Pseudopelade

Diagnostyka różnicowa:



należy wykluczyć twardzinę ograniczoną,
liszaj płaski i toczeń rumieniowaty

Leczenie miejscowe:



silne kortykosteroidy pod okluzją lub we
wstrzyknięciach doogniskowych

Leczenie ogólne:



arechina



kortykosteroidy



niesteroidowe leki przeciwzapalne

Zmiany strukturalne
włosa

Rozszczep podłużny włosa



rozszczepianie się włosa na końcach w
wyniku pękania osłonki włosa



zwykle u kobiet z długimi włosami



Leczenie:



obcięcie powyżej rozszczepień



unikanie przesuszania i nasłoneczniania
włosów



stosowanie odpowiednich kosmetyków
„odżywiających” włos

Łysienie mechaniczne



wynik m.in. długotrwałego ucisku lub
pociągania



łysienie związane z długotrwałym napięciem i
pociąganiem włosów, często wiąże się z
rodzajem uczesania typu „koński ogon”



łysienie na skutek ucisku: długotrwałe
noszenie kasków lub hałmów ochronnych



zaburzenia psychiczne powiązane z
przymusem przycinania lub wyrywania
włosów (trichotilomania)