dr inż. Katarzyna Halicka

Politechnika Białostocka

Wydział Zarządzania

Katedra Informatyki Gospodarczej i Logistyki

Prognozowanie Gospodarcze, Ćwiczenia
3

Prognozowanie

Prognozowanie

Gospodarcze

Gospodarcze

Ćwiczenia 3

Plan prezentacji

• Podstawowe pojęcia prognostyczne
• Klasyfikacja prognoz
• Przygotowanie danych

wykorzystywanych

w prognozowaniu
• Składowe szeregu czasowego

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Podstawowe pojęcia

prognostyczne

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Przewidywanie
przyszłości

racjonalne

nieracjonalne

naukowe

zdroworozsądkowe

Prognoza

Obiekt

Zjawisko

Zmienna

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Oparta na zdrowym

rozsądku

Ściśle
określona

Budowana w

wykorzystaniem metod

nauki

W grudniu 2011 r. sprzedaż chleba

w piekarni ROGAL wyniesie 200 ton.

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Przykład prognozy

Przykład prognozy

Polecenie:

Podaj swój przykład prognozy i uzasadnij

.

.

Obiekt

Obiekt

Piekarnia ROGAL

Zjawisko

Zjawisko

Sprzedaż chleba

Zmienna

Zmienna

Ilościowa, 200ton

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Klasyfikacja

Klasyfikacja

prognoz

prognoz

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Kryterium
podziału

Rodzaje prognoz

Horyzont
czasowy



Długoterminowe, średnioterminowe,

krótkoterminowe



Perspektywiczne,

ponadperspektywiczne



Operacyjne, strategiczne

Charakter lub
struktura



Proste, złożone



Ilościowe, jakościowe

Zakres ujęcia



Całościowe, częściowe

Metoda

opracowania



Indukcyjne, dedukcyjne

Cel lub funkcja



Aktywne, pasywne



Ostrzegawcze, badawcze, normatywne

Stopień

szczegółowości



Ogólne, szczegółowe

Kryterium podziału: horyzont czasowy

Prognozowanie Gospodarcze, Ćwiczenia
3

Krótkoterminowa

Krótkoterminowa

Ś r e d n i o terminowa

Ś r e d n i o terminowa

D ł u g o t e r m i n o w

D ł u g o t e r m i n o w

a

a

Zadanie

Które z niżej wymieniony prognoz są prognozami

krótko-, średnio- lub długoterminowymi:

–

W grudniu 2011 r. w Białymstoku spadnie
śnieg;

–

W 2013 r. inflacja w Polsce wyniesie 8%;

–

W grudniu 2011 r. stopa oprocentowania
kredytu
w NBP spadnie o 1,5%.

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Uzasadnij swoje odpowiedzi.

Kryterium podziału: charakter lub

struktura

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

prosta

złożona

ilościowa

jakościowa

Prognoza

Prognoza

Zadanie

Które z niżej wymieniony prognoz są prognozami

ilościowymi, a które jakościowymi:

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

–

W 2012 r. wzrośnie sprzedaż laptopów w

Polsce;

–

W 2012r. w polskich restauracjach cieszyły

się będą popularnością tajskie potrawy;

–

W 2012 r. sprzedaż komputerów osobistych

w Polsce wyniesie 14 tys.-15 tys. sztuk.

Uzasadnij swoje odpowiedzi.

Zadanie

Które z niżej wymienionych zjawisk są zjawiskami

złożonymi, a które prostymi:

– Warunki materialne ludności Polski;

– Liczba studentów rozpoczynających studia

na Politechnice Białostockiej;

– Jakość kształcenia studentów Politechniki

Białostockiej;

– Wielkość produkcji fabryki samochodów

osobowych.

Uzasadnij swoje odpowiedzi.

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Kryterium podziału: cel lub funkcja

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

aktywna

aktywna

Podkreśla niezbędność podejmowania

Podkreśla niezbędność podejmowania

określonych działań

określonych działań

pasywn

pasywn

a

a

Nie sugeruje żadnych działań związanych

Nie sugeruje żadnych działań związanych

z kierunkiem rozwoju określonych zjawisk

z kierunkiem rozwoju określonych zjawisk

ostrzegawcza

ostrzegawcza

Ostrzega przed nadejściem

Ostrzega przed nadejściem

niepożądanych zdarzeń

niepożądanych zdarzeń

badawcz

badawcz

a

a

Obrazuje stan nauki w określonej dziedzinie,

Obrazuje stan nauki w określonej dziedzinie,

poddawana ocenom i weryfikacji

poddawana ocenom i weryfikacji

normatyw

normatyw

na

na

Wskazuje na najbardziej pożądane wariant i

Wskazuje na najbardziej pożądane wariant i

kształt przyszłości

kształt przyszłości

– W 2009 r. na polskich drogach będzie o 20%

więcej samochodów w stosunku do roku
bieżącego;

– W grudniu 2008 r. Wigilię w gronie rodzinnym

spędzi 90% Polaków;

– W lipcu 2009 r. co czwarty Polak spędzi wakacje

poza granicami kraju.

Zadanie

Które z niżej wymienionych prognoz są prognozami

pasywnymi, a które aktywnymi:

Uzasadnij swoje odpowiedzi

.

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Zadanie

Które z niżej wymienionych prognoz mogą być
prognozami

samorealizującymi się,

które

samounicestwiającym

i

się:

- W grudniu bieżącego roku wzrośnie liczba
osób korzystających z komunikacji miejskiej w
Białymstoku.
- Rekordowa liczba turystów odwiedzi Sopot
w lipcu 2009 roku.

Prognoza

Prognoza

samorealizująca się

samorealizująca się

samounicestwiająca się

samounicestwiająca się

Przygotowywanie danych

wykorzystywanych

w prognozowaniu

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Rodzaje szeregów czasowych

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

 Czasowe:



jednowymiarowe



wielowymiarowe

 Przekrojowe:



jednowymiarowe



wielowymiarowe

 Przekrojowo-

czasowe

m

m

zmiennych

zmiennych

n

n

obiektów

obiektów

w czasie

w czasie

t

t

w czasie

w czasie

t

t

1 zmienna, 1 obiekt

1 zmienna, 1 obiekt

m

m

zmiennych, 1 obiekt

zmiennych, 1 obiekt

jeden okres

jeden okres

1 zmienna,

1 zmienna,

n

n

obiektów

obiektów

m

m

zmiennych,

zmiennych,

n

n

obiektów

obiektów

Prognozowanie Gospodarcze,
Ćwiczenia 3

Zadanie

Jaki typ szeregu jest potrzebny by opisać:

– Ceny 1m

2

mieszkania w Białymstoku w latach

1990-2005,

– Kurs dolara w wybranych miastach w Polsce

obowiązujący 20.08.2004 r.,

– Liczba mieszkańców w wybranych miastach

Polski
w 2005r.,

– Liczbę dzieci uczęszczających do żłobka,

przedszkola
i szkoły podstawowej w  województwach Polski
w 2003r.,

Uzasadnij swoje odpowiedzi.

Składowe szeregów czasowych

Każdy rzeczywisty szereg czasowy obrazujący

pewne zjawisko gospodarcze jest złożeniem
dwóch składowych:



składowej systematycznej, będącej

wynikiem oddziaływania stałego zestawu
bodźców na zmienną prognozowaną,



składowej przypadkowej (nieregularnej,

składnika losowego), będącej efektem
oddziaływania przyczyn
o charakterze losowym.

20

Prognozowanie gospodarcze

Składowe szeregów czasowych

Składowa systematyczna występuje zazwyczaj w

postaci:



trendu

trendu – powolnych, regularnych i
systematycznych zmian określonego zjawiska,
obserwowanych w dostatecznie długim
przedziale czasu, wyraża on długookresową
skłonność do jednokierunkowych zmian (wzrostu
lub spadku) wartości badanej zmiennej;



stałego (średniego) poziomu

stałego (średniego) poziomu – wartości
prognozowanej zmiennej oscylują wokół
pewnego stałego poziomu;



składowej okresowej

składowej okresowej (periodycznej).

21

Prognozowanie gospodarcze

Składowe szeregów czasowych

Składową okresową (periodyczną)

Składową okresową (periodyczną) można wyrazić w

postaci:



wahań cyklicznych – długookresowych, rytmicznych wahań
zmiennej wokół tendencji rozwojowych lub stałego przeciętnego
poziomu, wahania cykliczne (koniunkturalne) obrazują
powtarzające się po sobie okresy ożywienia i recesji w
gospodarce trwające od kilku do kilkunastu lat, starzenie się
powstawanie nowych technologii;



wahań sezonowych – wahań zmiennej wokół tendencji
rozwojowych lub stałego przeciętnego poziomu występujących
jako powtarzające się dość regularne zmiany ilościowe w
przebiegu zjawisk w tych samych jednostkach kalendarzowych
zamykające się w czasie nie przekraczającym jednego roku, ich
źródłem są na przykład zmiany pór i miesięcy roku, dni
tygodnia, cyklu dnia i nocy;

22

Prognozowanie gospodarcze

Graficzna prezentacja poszczególnych

składowych szeregu czasowego

23

Prognozowanie gospodarcze

Relacje pomiędzy poszczególnymi komponentami szeregu



Postać

addytywna

addytywna

 

gdzie:
Y

t

- wartość zmiennej Y w momencie lub okresie t,

T

t

- wartość składowej systematycznej opisana funkcją trendu w

momencie lub okresie t,

S

t

- wartość składowej systematycznej wyrażona przez składnik

sezonowy w momencie lub okresie t,

C

t

- wartość składowej systematycznej wyrażona przez składnik

cykliczny w momencie lub okresie t,

E

t

- wartość składowej losowej w momencie lub okresie t.

24

Prognozowanie gospodarcze

t

t

t

t

t

E

C

S

T

Y









Relacje pomiędzy poszczególnymi komponentami szeregu



Postać

multiplikatywna:

multiplikatywna:



Postać

mieszana:

mieszana:

25

Prognozowanie gospodarcze

t

t

t

t

t

E

C

S

T

Y









t

t

t

t

t

S

E

C

T

Y









Dekompozycja szeregu czasowego

Wyodrębnienie elementarnych składowych

systematycznych

i składowej przypadkowej z analizowanego

szeregu czasowego.

 Najpopularniejszym, najprostszym, skutecznym i

zarazem najmniej kosztownym sposobem dekompozycji

szeregów czasowych jest

analiza graficzna

analiza graficzna.

Pierwszym krokiem do przeprowadzenia dekompozycji

jest sporządzenie wykresu badanego szeregu

czasowego. Na jego podstawie prognosta identyfikuje

komponenty wchodzące w skład analizowanego

szeregu.

26

Prognozowanie gospodarcze

Dekompozycja szeregu czasowego

Wyodrębnienie elementarnych składowych

systematycznych

i składowej przypadkowej z analizowanego

szeregu czasowego.

 Najpopularniejszym, najprostszym, skutecznym i

zarazem najmniej kosztownym sposobem dekompozycji

szeregów czasowych jest

analiza graficzna

analiza graficzna.

Pierwszym krokiem do przeprowadzenia dekompozycji

jest sporządzenie wykresu badanego szeregu

czasowego. Na jego podstawie prognosta identyfikuje

komponenty wchodzące w skład analizowanego

szeregu.

27

Prognozowanie gospodarcze

Kształt kilku typowych kombinacji składowych

szeregów czasowych

28

Prognozowanie gospodarcze

Dekompozycja szeregu czasowego

Formalnym narzędziem dekompozycji szeregu czasowego

jest filtracja. Wykorzystywane są do tego celu m.in. modele
średniej ruchomej oraz modele wygładzania wykładniczego
służące wyodrębnianiu trendu z szeregu czasowego.

Składowe szeregu czasowego można rozpoznawać również

poprzez analizę przebiegu funkcji autokorelacji i autokorelacji
cząstkowej. 

Kolejna metodą identyfikacji składowych w szeregu

czasowym jest analiza widmowa. Ciąg obserwacji tworzących
szereg jest analizowany w dziedzinie częstotliwości.

Najnowsze techniki dokonywania dekompozycji szeregu

czasowego bazują na metodach sztucznej inteligencji. 

W wyniku właściwie przeprowadzonej dekompozycji

prognosta może dokonać racjonalnego wyboru metody
prognozowania.

29

Prognozowanie gospodarcze

KONIEC