1

Styl życia

Styl życia

2

Sześć dziedzin stylu życia

warunkujących zdrowie:

papierosy

alkohol

dieta

seksualn
ość

aktywność fizyczna

bezpieczeństwo na
drogach

3

Styl życia -

wybór kultury

Styl życia

– zachowanie lub

zachowania charakterystyczne
dla jednostki lub grupy

Styl życia

– element stratyfikacji

społecznej

Styl życia

- pozwala na

samoidentyfikację jednostki
lub identyfikację grupową

4

Zasady zdrowia

•wziąć odpowiedzialność za swoje
zdrowie

•przestać palić papierosy

•jeść umiarkowanie (nie przejadać
się)

•spać odpowiednia ilość godzin

•stresować się w miarę

•nie wojować z rodziną

•unikać wypadków

•pić alkohol umiarkowanie

•unikać nadmiaru leków

•pamiętać o bezpiecznym seksie

zdrowi
e

społeczeńst
wo

5

Teoria dysonansu poznawczego

• potrzeba ryzykownych zachowań,

• przeciwstawienie się informacjom

mówiącym
o

zagrożeniach

zdrowotnych

wynikających
z nieprawidłowych wzorów żywienia,

• selektywna

ocena

informacji

-

jedzenie

daje

przyjemność, odpręża, nie jest więc
szkodliwe

dla

zdrowia,

• istnieją bardziej niebezpieczne dla

zdrowia
zachowania (np.. palenie, picie, itd.),

6

Teoria dysonansu poznawczego cd.

• nieprzyjmowanie do wiadomosci

mozliwości

występowania

konsekwencji

nieprawidłowego

odżywianie się, bagatelizowanie
informacji

mówiących

o

konsekwencjach zdrowotnych,

• przekonanie o panowaniu nad

jedzeniem (jeśli nie chcę nie jem
- potrafię się ograniczać itd.)

7

Żywienie jako wartość:

instrumentalna -

zaspokajanie

głodu

zaspakajanie innych

potrzeb

autoteliczna --

jedzenie jako

wartość sama
w sobie

8

Funkcje pożywienia

1. Fizjologiczne

2. Kulturowe
a/ symboliczne
b/ religijne

3. Społeczne - integrujące ludzi,
forma zachowań towarzyskich

Zachowania związane z pożywieniem:

• ceremoniał spożywania posiłków,

•

posiłki

jako

forma

społecznej

integracji,

• posiłki jako zachowania ceremonialne.

9

Determinanty zachowań

Indywidualne

Społeczne

Biologiczne

Socjalizacja
Instytucje
Rządy

(polityka)
Ekonomia

Postawy,
Wierzenia,
Motywacje

Genetyczn

e,
Hormonal

ne,
Wiek, Płeć

Źródła zmiany
zachowań

Zewnętrzne

Wewnętrzne

Zmiana czynników
System edukacji
Instytucjonalne zasoby

Świadomość,

poziom

wiedzy
procesy

poznawcze

dostrzeganie

znaków

dawanych

przez

organizm

10

Zachowania w chorobie

Sposoby reakcji jednostek na
symptomy organiczne, to jak
kontrolują

one

stany

wewnętrzne, jak definiują i
interpretują

symptomy

chorobowe, jakie podejmują
środki

zaradcze,

jak

korzystają z nieformalnych
źródeł opieki

11

Zachowania w chorobie

•Stopień tolerowania
występujących
objawów chorobowych,

•Umiejętność obserwacji
właściwego
organizmu rozpoznawania
zmian
chorobowych

•Samoleczenie różnych
objawów

•Decyzja szukania fachowej
pomocy
lekarskiej

Doświadczenia osobiste

12

Zachowania w chorobie

•Stopień tolerowania występujących
objawów
chorobowych,

•Umiejętność obserwacji właściwego
organizmu
rozpoznawania zmian chorobowych,

•Samoleczenie różnych objawów,

•Decyzja szukania fachowej pomocy
lekarskiej,

a

/ fakt, że ktoś bliski zmarł z powodu

podobnych objawów,
b/ zaburzenia relacji z otoczeniem,
c/ presja otoczenia, aby zgłosić się do
lekarza,
d/ niemożność kontynuacji pełnionych ról
(np. pracy),
e/”wyznaczenie czasu tolerowania objawów”
jeśli nie
przejdą np. do poniedziałku zgłaszam się
do lekarza.

Dostrzeganie korzyści i straty wejścia w rolę osoby chorej

13

Zachowania

w

chorobie

•Motywacja zdrowotna -

umiejętność

rozwiązywania problemów,

•Postrzeganie względnego
niebezpieczeństwa
z związanego objawami,

•Percepcja potencjalnej ciężkości -
(powagi)
choroby,

•Wierzenia na temat możliwości
medycyny -
leczenia danych objawów i innych
metod ich
usunięcia,

•Wierzenia na temat fizycznych,
psychicznych
i społecznych konsekwencji choroby,

•Reakcja na różne krytyczne
wydarzenia,
związane z występującymi objawami.

14

Zachowania w chorobie

•Obserwacja stanu
zdrowia,

•pojawienie się
objawów,

•ocena stopnia
zagrożenia,

•dysfunkcje,
zakłócenia

•w pełnieniu ról,

•szukanie pomocy

•u
nieprofesjonalistów

•Rodzaj
instytucji
medycznej,

•dostępność,
•ilość i rodzaj
lekarzy,

•rodzaje
badań,

•diagnoza,
•prowadzone
leczenie,

•rodzaj
informacji
o chorobie,

•zalecenia

Decyzja

szukania

konsulta

cji

lekarski

ej

15

Czynniki decydujące o

podjęciu decyzji szukania

fachowej pomocy

•widoczność, rozpoznawalność objawów, tzw.

„rzucanie się
w oczy”, objawów lub dewiacyjnych
zachowań,

•stopień, w jakim występujące objawy

chorobowe zakłócają
życie rodzinne, pracę zawodową i inne formy
aktywności
społecznej osób chorych,

•stopień,

w

jakim

występujące

objawy

postrzegane są jako poważne tzn. w jakim
stopniu chory ocenia obecne i przyszłe
niebezpieczeństwo,

związane

z

tymi

objawami,

•częstość pojawiania się nieprawidłowych

(patologicznych) objawów lub sygnałów, ich
trwanie, powtarzalność,

•tolerancję okazywana osobom, u których

wystąpiły określone objawy, sposób oceniania
tych objawów przez otoczenie.

16

Czynniki decydujące o podjęciu

decyzji szukania fachowej

pomocy

•właściwa informacja, wiedza o

występujących objawach;kulturowo
ukształtowane wyobrażenia o przyczynach
tych objawów i sposób ich rozumienia,

•rodzaj potrzeb, których realizacja zmusza

do opanowania objawów (dokonania
zmian),

•potrzeby zdrowotne chorego,

•właściwą interpretację występujących

symptomów, gdy zostaną one prawidłowo
rozpoznane,

•zasoby medyczne, przewidywane koszty

leczenia, dostępność do instytucji
medycznych (odległość), psychospołeczne
koszty decyzji zgłoszenia się do lekarza
(stigma, izolacja upokorzenia).

17

Demograficzne
cechy:

•wiek,

•płeć,

•stan cywilny

Medyczne

(kliniczne

aspekty)

•diagnoza,

•leczenie,

•przeżycie

•etap choroby,

•inne choroby

Symptomy stress

Psychospołeczne aspekty:

•orientacja na życie,

•wsparcie emocjonalne,

•satysfakcja z życia
rodzinnego,

•ogólna satysfakcja

Sposób postrzegania opieki:

•liczba lekarzy,

•satysfakcja z informacji
o leczeniu,

•ocena indywidualnych
potrzeb

18

Emocje towarzyszące chorobie

nowotworowej

•Groźba utraty życia,

•Obniżenie sprawności funkcjonalnej,

•Zmiany w nastroju, objawy depresji,

•Groźba zmiany „image”,

•Groźba niemożności pełnienia ról
społecznych
(w rodzinie, pracy),

•Groźba konsekwencji ekonomicznych,

•Groźba utraty kontaktów międzyludzkich,

•Wysiłek niezbędny do osiągnięcia adaptacji,

•Groźba Stigmy,

•Groźba chronicznego bólu, cierpienia,

•Nieakceptowana terapia,

•Konsekwencje terapii (chirurgicznej,
chemioterapii itd.)

19

•Napięcia związane z:

•przeszłość - czuję się winny, że
zachorowałem,

•teraźniejszość - postrzeganie
ograniczeń,

•przyszłość - niepewność co do
rokowań

20

Znaczenie choroby w życiu
chorego

•Na ile zaburza codzienną
aktywność
życiową,

•Na ile staje się sytuacja
kryzysową

•Na ile wyzwala w chorym
postawę
przezwyciężenia tej sytuacji
kryzysowej

21

Helath Belief Model zaadaptowany do wyjaśnienia

zachowań w roli chorego

Uwarunkowania

demograficzne

Strukturalne:

koszty,

czas trwania,
poczucie
bezpieczeństwa,
gotowość poddania
się zaleceniom,
potrzeba nowych
wzorów zachowań

Postawy:

satysfakcje

z konsultacji
medycznych, relacje
ze służbą zdrowia,
postępowanie
medyczne

Interakcje:

rodzaj

oczekiwań, jakość i
typ relacji lekarz-
pacjent, empatia
okazywana przez
lekarza,

Możliwości:

doświadczenia w
podejmowaniu
stosownych działań z
chorobą, leczeniem,
źródła porady i
samoleczenie

Wartość zdrowia-

ograniczenia groźby

choroby

subiektywna ocena:
przekonanie o podatności
na chorobę (oraz
przekonanie o
diagnozie,podatność na
choroby (ogólna),
oszacowanie możliwości
zmian w rolach
społecznych,obecne lub
uprzednie

doświadczenia

Prawdopo
dobieństw
o
zastosowa
nia się do
zaleceń
medyczny
ch
(lekarstw
a, dieta)
wzory
zachowań
np. w
pracy,
kontynuo-
wanie
zaleceń

Motywacje

•dotyczące zdrowia
(ogólnie)

•gotowość szukania i
akceptowania zaleceń
lekarskich,

•pozytywne zachowania
zdrowotne

Prawdopodobieństwo, że
zachow.
w chorobie zredukuje
zagrożenia chorobą,

Subiektywna ocena:

akcept. proponowanego
leczenia, szansa
odzyskania zdrowia

22

Helath Belief Model zaadaptowany do wyjaśnienia

zachowań w roli chorego

Liczba
Umiejscowienie
Widoczność
Poziom stresu

Ograniczenia w
stanie
fizycznym,
psychicznym,
społecznym

Sposób
definiowania
symptomu
przez:
a/
zainteresowane
go
b/ inne osoby

Uporczywość,
trwałość
symptomów

•Postrzeganie
zagrożenia
wynikające z objawów,

•Prawdopodobieństwo
określonej choroby,

•Negatywne oceniane
konsekwencje

•Postrzeg
ane
wartości

wynikając
e
z
działania,

•Korzyści,

•Bariery

•Zmienne
demograficzno-
społeczne

•motywacja społeczna

•wiedza medyczna

•Zwykle stosowane
mechanizmy radzenia
sobie

•system
nieformalnego
doradztwa i leczenia

•wsparcie społeczne

•doświadczenia

•inne wskazówki do
działania

Prawdopodo-
bieństwo
zaangażowan
ia się w
działania
związane z
leczeniem
choroby

Czynniki modyfikujące

Zachowan
ia

Symptomy