Zagrożenia militarne i

pozamilitarne

dr Donata ROSSA

Pojęcie „zagrożenie”

Pojęcie „zagrożenie”



pewien stan psychiczny lub świadomościowy

wywołany postrzeganiem zjawisk, które

subiektywnie ocenia się jako niekorzystne

lub niebezpieczne lub czynniki obiektywne

powodujące stany niepewności i obaw

/S. Korycki, System bezpieczeństwa Polski, Warszawa 1994, s. 54./



jest to szeroki zakres zdarzeń, wywołanych

celowo lub losowych, które wywierają

negatywny wpływ na funkcjonowanie

politycznych i gospodarczych struktur

państwa, na warunki bytowania ludności

oraz stan środowiska naturalnego

/Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, Warszawa

2000, s. 89./

Rodzaje zagrożeń

Rodzaje zagrożeń



Naturalne

wywoływane siłami przyrody

(pożary, wezbrania wód, trzęsienia ziemi i in.)



Cywilizacyjne

wywoływane oddziaływaniem człowieka na

przyrodę (rozprzestrzenianie się przemysłowych

środków trujących, promieniowanie

radioaktywne) oraz powodowane wojnami i

terroryzmem.

Zagrożenia cywilizacyjne

rozgranicza się

na:

-

militarne

-

niemilitarne

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne



mogą wystąpić
wtedy, gdy cele
polityki państwa
będą sprzeczne z
celami innych
państw, a
rozstrzygnięcie
może nastąpić
tylko metodami
walki zbrojnej(...).

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne

Źródła występowania



Czynniki wewnętrzne:

- zamieszki lub strajki o znaczeniu

państwowym,

- duże klęski żywiołowe i katastrofy

ekologiczne,

- kryzys ekonomiczny i kryzys

polityczny,

- zbrojne przewroty polityczne

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne



Czynniki zewnętrzne:

- zbrojne starcie graniczne nie mające charakteru

wojny,

- interwencja zbrojna państwa,
- jawne przygotowania jednego państwa do inwazji

na inne,

- wojna między państwami sąsiadującymi z danym

państwem,

- konflikty zbrojny między państwami z dalszego

otoczenia, angażujący to państwo po jednej z

walczących stron,

- interwencja militarna danego państwa, w ramach

koalicji, realizowana w ramach przywrócenia lub

wymuszenia pokoju

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne



Rozwiązywanie sytuacji

niemilitarnych zajmuje

się Ministerstwo Spraw

Wewnętrznych i

Administracji jako

wykonawcy woli władzy

państwa przy

współudziale innych

resortów w tym także

Obrony Narodowej, w

większości sytuacji o

charakterze polityczno-

militarnym rolę

wykonawcy pełni

Obrona Narodowa w

zakresie sił zbrojnych i

podporządkowanych sił

sektorów

pozamilitarnych.



Kryzys polityczno-

militarny nie jest

pokojem i może, ale nie

musi przerodzić się w

wojnę. Sytuacje

kryzysowe są przejawem

oddziaływań

zagrażających

bezpieczeństwu

państwa. Zazwyczaj

objawiają się najpierw

we wszystkich

niemilitarnych sektorach

społecznych i jeśli ich

skutki nie zostaną

usunięte rozwój sytuacji

może doprowadzić do

przeniesienia kryzysu do

sektora militarnego.

Do zagrożeń militarnych

Do zagrożeń militarnych

należą:

należą:



niewystarczająca demokratyczna kontrola

nad siłami zbrojnymi i planowaniem

obronnym,



tolerancja dla sił nieposłusznych

konstytucyjnie ustanowionym władzom,



nieprzestrzeganie lub obchodzenie

zobowiązań w dziedzinie kontroli zbrojeń i

niewystarczające reakcje w momencie

naruszenia tych zobowiązań,



nadmierna rozbudowa sił zbrojnych, która

może naruszać regionalną lub subregionalną

równowagę sił,



rozprzestrzenianie broni masowego rażenia

oraz nielegalny transfer materiałów i

technologii podwójnego zastosowania,

Do zagrożeń militarnych

Do zagrożeń militarnych

należą:

należą:



niestosowanie się do zasad

zawartych w Kodeksie Postępowania
Państw dotyczących polityczno-
militarnych aspektów
bezpieczeństwa,



niewspółmierne odwoływanie się do

siły w czasie pełnienia misji
wewnętrznych,



obecność obcych wojsk bez zgody

władz państwa przyjmującego.

Warunki konieczne, aby użyć

Warunki konieczne, aby użyć

sił zbrojnych wg kryteriów

sił zbrojnych wg kryteriów

NATO:

NATO:



Pełna kontrola polityczna nad działaniami

wojskowymi,



Podejmowane działania wojskowe muszą być

spójne z celami dyplomatycznymi,



Ruchy wojska musza być starannie

skoordynowane z działaniami

dyplomatycznymi,



Działania dyplomatyczne i wojskowe musza

wskazywać na wolę negocjacji, a nie

poszukiwania rozwiązań w opcji militarnej,



Należy unikać działań dających przygotowania

działań wojennych na dużą skalę.

Tezy na konferencję: Kierowanie reagowaniem kryzysowym, MON, maj 1996r

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne

Prof. A.K. Smutek – Riemer na podstawie

obserwacji sytuacji b. Jugosławii i w Turcji

zdefiniował cztery rodzaje sygnałów – według

siły, świadczące o narastaniu sytuacji

prowadzącej do kryzysu polityczno-militarnego:



Sygnały dostrzegalne – pojawiają się sporadycznie,
są niepełne i nieuporządkowane. Dostrzegalne tylko
dla wybitnych fachowcy, długoletni korespondenci
radiowi i telewizyjni akredytowani w danym kraju,
służby wywiadowcze. Na tym etapie jest dużo czasu
na reakcję antykryzysową np. erozja władzy i
rodzenie się ruchów nacjonalistycznych w b.
Jugosławii po śmierci marszałka Tito,

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne



Sygnały słabe – bywają cykliczne, z wyraźnie

zaznaczonym problemem, widoczne nawet dla

fachowców spoza kraju, w którym narasta kryzys,

przy dostrzeżeniu tych sygnałów jest sporo czasu na

opracowanie planu i skuteczna reakcję np.

studenckie protesty w b. Jugosławii, które zostrały

brutalnie stłumione



Sygnały silne – występują systematycznie,

najczęściej są to potyczki występujące publicznie

między politykami, a możliwość dialogu oceniana

jest na zero. Kryzys jest nieunikniony dla tych którzy

znają historyczne i polityczne podłoże, uważa się że

jest jeszcze czas na opracowanie odpowiednich

posunięć aby uniknąć kryzysu np. gwałtowna

retoryka różnych polityków b. Jugosławii, zapowiedź

ogł. Niepodległości niektórych republik, pierwsze

operacje sił zbrojnych.

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne



Super sygnały – są to sygnały które występują

bezpośrednio przed wybuchem kryzysu. Informacje o

kryzysie są jednoznaczne, uporządkowane i pełne.

Kryzys jest oczywisty nawet dla osób odrobinę

zorientowanych w tematyce, wraz z przewidywanymi

konsekwencjami. Czas reakcji na kryzys jest krótki, a

podjęcie potencjalnych akcji skrajnie ograniczone np.

gwałtowna reakcja władz ośrodków centralnych i

republikańskich wokół sporu o Chorwację,

uniemożliwienie rotacji na stanowiskach w

prezydium rządu b. Jugosławii, zapowiedź separacji

Słowenii i Chorwacji w drodze referendum czy też

groźba rządu federalnego na wprowadzenie stanu

wyjątkowego w kraju.

Zarządzanie w sytuacji kryzysowej

zdefiniowano w NATO jako „skoordynowane działania

podjęte w celu likwidacji zagrożeń i zapobieganie ich

eskalacji w kierunku konfliktu zbrojnego”

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne



Powodem militarnego działania może być szantaż lub

choćby groźba użycia instrumentów wojskowych. Użycie sił

zbrojnych może wystąpić przy niskim poziomie zagrożeń

niemilitarnych. Wystarczy, że istnieją uzasadnione

dowody, że bez stosownych działań zagrożenia staną się

symptomami a później wyznacznikami kryzysu. Zagrożenia

te maja charakter makrospołeczny, lecz nie wymagają

zaangażowania wszystkich sił obronnych państwa ani

zmiany funkcjonowania państwa. Istotą przeciwdziałania

będzie więc wydzielenie z całości potencjału obronnego,

niezbędnych sił dysponujących możliwościami,

zdolnościami odpowiednimi do charakteru zagrożeń,

przyjętych celów i koncepcji, życie państwa jest

przystosowane do specyfiki i kryzysowych warunków

funkcjonowania. Typowymi konfliktami militarnymi na

poziomie niższym niż wojna są: blokada militarna,

demonstracja sił, dywersja militarna, incydent graniczny,

konflikt lokalny, militarny konflikt w strefie przygranicznej,

prowokacja militarna, starcie graniczne, konflikt między

państwami.

System kierowania

System kierowania

obronnością państwa

obronnością państwa



Naczelne organy

władzy i administracji

państwowej

(publicznej),



Centralne organy

administracji rządowej,



Terenowe organy

administracji rządowej,



Organy samorządu

terytorialnego

W razie zagrożeń organa mogą

się łączyć na poszczególnych

szczeblach kierowania w

„Zespoły” lub „Sztaby

kryzysowe”

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne



Po rozwiązaniu Układu Warszawskiego i zmianie sytuacji

polityczno-militarnej na mapie Europy, zmienił się charakter

zagrożeń wojennych dla Europy i Polski.



Obecnie zmniejszyła się groźba wojny globalnej, jednak nie

można wykluczyć takiej ewentualności w późniejszej

perspektywie.



Ustalony w rezultacie porozumień rozbrojeniowych poziom

uzbrojenia konwencjonalnego w otoczeniu Polski oraz system

kontroli zbrojeń i środków budowy zaufania zmniejszają

prawdopodobieństwo przeprowadzenia niespodziewanej „agresji

na dużą skalę”.



Spośród dwóch rodzajów zagrożeń wojennych ryzyko o większym

stopniu prawdopodobieństwa stanowi lokalny konflikt zbrojny



(o ograniczonej skali), charakteryzujący się stosunkowo krótkim

czasem narastania i zaskakującym rozpoczęciem działań

zbrojnych oraz zmienną intensywnością od początku jego

trwania.

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne



Zaangażowanie Polski w

międzynarodowe wysiłki na

rzecz rozwiązania sytuacji

kryzysowych może rodzić

również zagrożenia

pośrednie, w tym wzrost

zagrożenia obywateli

Rzeczypospolitej Polskiej

przebywających w rejonie

konfliktu (np. śmierć

redaktora Waldemara

Milewicza i jego

współpracownika, czy

porwanie i przetrzymywanie

pracowników „Wrocławskiej

Jedynki”) lub w jego pobliżu,

a także wzrost ryzyka

zagrożenia terytorium Polski

akcjami odwetowymi np.

uderzenia powietrzno-

rakietowe, terroryzm, itp.

Najważniejsze jest, aby

Najważniejsze jest, aby

zmierzać do:

zmierzać do:



systemowego traktowania wszelkich
zagrożeń i procedur ich
przezwyciężania;



objęcia organizacją państwa
przeciwdziałania wszelkim zagrożeniom;



upodmiotowienia obywatela w
dziedzinie planowania cywilnego;



ujednolicenia procedur w dziedzinie
reagowania na wszelkie zagrożenia, w
tym także agresji zbrojnej;

Zagrożenia militarne

Zagrożenia militarne

Traktaty mających na celu zabezpieczenie

państw przed tymi zagrożeniami militarnymi:



Układ o likwidacji rakiet jądrowych średniego i krótkiego

zasięgu podpisany 8 grudnia 1987 roku (INF),



Traktat o redukcji zbrojeń konwencjonalnych w Europie z 19

listopada 1990 roku (CFE),



Układy rozbrojeniowe o redukcji zbrojeń jądrowych START I

z 31 lipca 1991 roku oraz START II z 3 stycznia 1993 roku,



Konwencję o całkowitym zakazie broni chemicznej z 13

stycznia 1993 roku,



Układ o całkowitym zakazie doświadczeń z bronią jądrową

podpisany 24 września 1996 roku,



Układ o zakazie min przeciwpiechotnych z 3 grudnia 1997

roku.

Zagrożenia niemilitarne

Zagrożenia niemilitarne

Podział:



naturalne



techniczne



terroryzm



inne, powstające w wyniku

przeobrażeń polityczno-
społecznych

Zagrożenia niemilitarne

Zagrożenia niemilitarne

Naturalne

-

Powodzie

-

Ruchy tektoniczne

-

Silne wiatry

-

Susze

-

Zaspy śnieżne i oblodzenia

-

Potoki błotno-rumowiskowe

-

Epidemie

-

Plagi zwierzęce

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/naturalne –

niemilitarne/naturalne –

powódź

powódź

Miasto Fargo w Północnej Dakocie , marzec 2009 rok.

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/naturalne –

niemilitarne/naturalne –

trzęsienie ziemi

trzęsienie ziemi

Abruzja - środkowe Włochy, kwiecień
2009 rok.

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/naturalne –

niemilitarne/naturalne –

huragan

huragan

Skutki huraganu Katrina w Nowym Orleanie, sierpień

2005 rok.

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/naturalne –

niemilitarne/naturalne –

susza

susza

Najdłuższa w historii susza w Australii, rekordowa susza w

Chinach,

„susza stulecia” w Argentynie

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/naturalne –

niemilitarne/naturalne –

lawiny błotne

lawiny błotne

Lawina błota spadła na kopalnię w Linfen w północnych

Chinach, wrzesień 2008 rok.

Zagrożenia niemilitarne

Zagrożenia niemilitarne

Zagrożenia techniczne



Pożary



Awarie chemiczne

– transport substancji toksycznych



Promieniotwórcze skażenie przemysłowe



Katastrofy komunikacyjne



Katastrofy budowlane



Katastrofy górnicze



Awarie urządzeń infrastruktury
technicznej

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/techniczne –

niemilitarne/techniczne –

pożar

pożar

Pożar w Kamieniu Pomorskim, kwiecień

2009 rok

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/techniczne –

niemilitarne/techniczne –

awarie w czasie transportu

awarie w czasie transportu

Zatonięcie tankowca Prestige u wybrzeży Hiszpanii,

listopad 2002 rok

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/techniczne –

niemilitarne/techniczne –

promieniotwórcze skażenie

promieniotwórcze skażenie

Wybuch reaktora jądrowego w Czarnobylu, kwiecień

1986 rok

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/techniczne –

niemilitarne/techniczne –

katastrofy komunikacyjne

katastrofy komunikacyjne

11 kwietnia 1912 roku "Titanic" wyruszył z Southampton do
Nowego Jorku…

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/techniczne –

niemilitarne/techniczne –

katastrofy budowlane

katastrofy budowlane

Zawalenie hali MTK. Budynek runął 28 stycznia 2006 roku

podczas międzynarodowej wystawy gołębi.

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/techniczne –

niemilitarne/techniczne –

katastrofy górnicze

katastrofy górnicze

Tragedia w kopalni Halemba, 22 listopada 2006 rok

Zagrożenia niemilitarne

Zagrożenia niemilitarne



Terroryzm

- działania polegające na stosowaniu

przemocy wobec pojedynczych osób,
najczęściej z aparatu władzy (terroryzm
indywidualny) lub wobec przypadkowych
członków (grup) społeczeństwa (terroryzm
zbiorowy) poprzez zamachy na urzędy,
lokale publiczne dla osiągnięcia celów
politycznych.

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/terroryzm

niemilitarne/terroryzm



Ataki terrorystyczne:

- miejsce wykonania:



w powietrzu (z powietrza)



na morzu



na lądzie

- użyte środki rażenia:



konwencjonalne



radiologiczne



chemiczne



biologiczne (bioterroryzm);



informatyczny atak terrorystyczny

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/terroryzm

niemilitarne/terroryzm

Obiekty zwiększonego ryzyka:



zakłady wykorzystujące materiały

promieniotwórcze oraz toksyczne

środki przemysłowe



składy paliw płynnych, gazu,

materiałów wybuchowych i amunicji,

rafinerie, rurociągi



duże zapory wodne i elektrownie



lotniska międzynarodowe i krajowe



duże ujęcia wody pitnej



duże dworce kolejowe oraz metro



teatry, kina



supermarkety i duże domy towarowe

Zagrożenia

Zagrożenia

niemilitarne/terroryzm

niemilitarne/terroryzm

11 września 2000 - atak na WTC 11 marca 2004 – eksplozje w

Madrycie

Zagrożenia niemilitarne

Zagrożenia niemilitarne

Inne, powstające w wyniku

przeobrażeń polityczno-społecznych:



rozprzestrzeniania broni masowego
rażenia



niepokoje społeczne



konflikty na tle etnicznym



problemy demograficzne



brak żywności



choroby

Zagrożenia niemilitarne

Zagrożenia niemilitarne

Sytuacje kryzysowe

Problemy globalne

Zewnętrzne

Wewnętrzne

zagrożenia

zagrożenia

Problemy

Problemy

globalne

globalne



Terroryzm



Proliferacja broni masowego rażenia



Handel bronią



Globalizacja i ruchy antyglobalistyczne



Międzynarodowe konflikty zbrojne



Problemy surowcowe, energetyczne
itp.



Problemy demograficzne i żywnościowe



Nacjonalizm i ekstremizm religijny

Zewnętrzne

Zewnętrzne

zagrożenia

zagrożenia



Roszczenia grup

etnicznych



Międzynarodowa

przestępczość

zorganizowana



Przemyt broni



Klęski żywiołowe w

pobliżu granic

państwa



Epidemie w krajach

sąsiednich



Awarie techniczne

blisko granic państwa



Masowe migracje

ludności

Palenie składu nielegalnej broni

w Kenii

Wewnętrzne

Wewnętrzne

zagrożenia

zagrożenia



Zagrożenia

ekologiczne



Katastrofy

komunikacyjne,

budowlane



Pożary

przestrzenne



Powodzie



Huragany, burze i

silne wiatry



Niepokoje

społeczne

Zamieszki we Francji, 2005 rok

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę