Typologie rozwoju

Typologie rozwoju

zawodowego

zawodowego

dr Adela Kożyczkowska

dr Adela Kożyczkowska

Wyższa Szkoła Humanistyczno-

Wyższa Szkoła Humanistyczno-

Ekonomiczna w Łodzi

Ekonomiczna w Łodzi

Typologia rozwojowa

Typologia rozwojowa

E. H. SCHEINA

E. H. SCHEINA

Jednostki muszą pokonywać etapy

Jednostki muszą pokonywać etapy

rozwojowe jednocześnie w trzech

rozwojowe jednocześnie w trzech

wymiarach:

wymiarach:

•

biospołecznym,

biospołecznym,

•

bodzinnym,

bodzinnym,

•

zawodowym.

zawodowym.

Na każdym z etapów rozwoju jednostka

Na każdym z etapów rozwoju jednostka

jest:

jest:



konfrontowana z koniecznością

konfrontowana z koniecznością

wyborów,

wyborów,



konfrontowana z trudnościami

konfrontowana z trudnościami

i problemami.

i problemami.

Pokonanie tych przeciwności sprzyja

Pokonanie tych przeciwności sprzyja

dalszemu rozwojowi.

dalszemu rozwojowi.

Etapy rozwoju:

Etapy rozwoju:

1.

1.

Wiek młodzieńczy

Wiek młodzieńczy

2.

2.

Wczesna dojrzałość

Wczesna dojrzałość

3.

3.

Wiek dojrzały

Wiek dojrzały

4.

4.

Wiek zaawansowany

Wiek zaawansowany

Wiek młodzieńczy

Wiek młodzieńczy

•

Rozwój, fantazja, poszukiwanie (0–21)

Rozwój, fantazja, poszukiwanie (0–21)

•

Wejście w świat pracy (16–25)

Wejście w świat pracy (16–25)

•

Zasadnicze kształcenie zawodowe

Zasadnicze kształcenie zawodowe

(16–25)

(16–25)

Wczesna dojrzałość

Wczesna dojrzałość

•

Pełne uczestnictwo we wczesnej

Pełne uczestnictwo we wczesnej

karierze zawodowej (17–30)

karierze zawodowej (17–30)

•

Pełne uczestnictwo w zaawansowanej

Pełne uczestnictwo w zaawansowanej

karierze zawodowej (25 +)

karierze zawodowej (25 +)

Wiek dojrzały

Wiek dojrzały

•

Późna kariera zawodowa bez funkcji

Późna kariera zawodowa bez funkcji

kierowniczej (40 — do emerytury)

kierowniczej (40 — do emerytury)

•

Schyłek i wycofywanie się z czynnego

Schyłek i wycofywanie się z czynnego

zaangażowania (40 — do emerytury)

zaangażowania (40 — do emerytury)

•

Późna kariera zawodowa z funkcją

Późna kariera zawodowa z funkcją

kierowniczą (wiek zróżnicowany)

kierowniczą (wiek zróżnicowany)

Wiek zaawansowany

Wiek zaawansowany

•

Stan spoczynku (wiek emerytalny)

Stan spoczynku (wiek emerytalny)

E. H. Scheine analizuje proces rozwoju

E. H. Scheine analizuje proces rozwoju

zawodowego w kontekście

zawodowego w kontekście

organizacji.

organizacji.

Jego koncepcja ukazuje organizację

Jego koncepcja ukazuje organizację

jako trójwymiarowy stożek, wewnątrz

jako trójwymiarowy stożek, wewnątrz

którego możliwe jest poruszanie się,

którego możliwe jest poruszanie się,

czyli rozwój zawodowy.

czyli rozwój zawodowy.

Kierunki rozwoju

Kierunki rozwoju

zawodowego:

zawodowego:

1.

1.

Hierarchiczny (pionowy)

Hierarchiczny (pionowy)





celem jest

celem jest

zwiększenie lub zmniejszenie rangi lub

zwiększenie lub zmniejszenie rangi lub

poziomu, jaki jednostka zajmuje

poziomu, jaki jednostka zajmuje

w organizacji.

w organizacji.

2.

2.

Funkcyjny bądź techniczny (poziomy)

Funkcyjny bądź techniczny (poziomy)





celem jest zamiana funkcji lub

celem jest zamiana funkcji lub

obszaru działania jednostki w ramach

obszaru działania jednostki w ramach

organizacji.

organizacji.

3.

3.

Przynależności lub członkowstwa

Przynależności lub członkowstwa

(centralny)

(centralny)





celem jest ruch

celem jest ruch

w kierunku centralnego kręgu bądź

w kierunku centralnego kręgu bądź

jądra organizacji.

jądra organizacji.

Typologia rozwojowa

Typologia rozwojowa

D. Supera

D. Supera



Centralną kategorią w rozwoju

Centralną kategorią w rozwoju

zawodowym jest samoświadomość.

zawodowym jest samoświadomość.



Rozwój zawodowy jest procesem,

Rozwój zawodowy jest procesem,

w którym samoświadomość jednostki

w którym samoświadomość jednostki

podlega rozwojowi i realizacji.

podlega rozwojowi i realizacji.

Samoświadomość rozwija się:

Samoświadomość rozwija się:



W procesie różnicowania

W procesie różnicowania



W procesie identyfikacji

W procesie identyfikacji



Przez wybór i poszukiwanie zajęcia,

Przez wybór i poszukiwanie zajęcia,

które umożliwia realizację zdolności

które umożliwia realizację zdolności

oraz zainteresowań

oraz zainteresowań

Elementy procesu rozwoju

Elementy procesu rozwoju

zawodowego występują na

zawodowego występują na

przestrzeni całego życia

przestrzeni całego życia

.

.

D. Super w swojej typologii

D. Super w swojej typologii

wiąże

wiąże

rozwój zawodowy z rozwojem

rozwój zawodowy z rozwojem

psychologicznym i społecznym.

psychologicznym i społecznym.

Elementy rozwoju

Elementy rozwoju

zawodowego

zawodowego

1.

1.

Rozwój (0–14)

Rozwój (0–14)

2.

2.

Poszukiwanie (15–24)

Poszukiwanie (15–24)

3.

3.

Utrwalanie (25–44)

Utrwalanie (25–44)

4.

4.

Kontynuacja (45–64)

Kontynuacja (45–64)

5.

5.

Schyłek (65 i więcej)

Schyłek (65 i więcej)

Rozwój (0–14):

Rozwój (0–14):



Podokres fantazji (4–10)

Podokres fantazji (4–10)



Podokres 11–12 r.ż.

Podokres 11–12 r.ż.



Podokres 13–14 r.ż.

Podokres 13–14 r.ż.

Poszukiwanie (15–24):

Poszukiwanie (15–24):



Tymczasowy (15–17).

Tymczasowy (15–17).



Przejściowy (18–21).

Przejściowy (18–21).



Próbny (22–24).

Próbny (22–24).

Utrwalanie (25–44):

Utrwalanie (25–44):



Etap próby i realizacji (25–30)

Etap próby i realizacji (25–30)



Rozwój (31–44)

Rozwój (31–44)

Kontynuacja (45–64):

Kontynuacja (45–64):



Zwolnienie tempa (65–70)

Zwolnienie tempa (65–70)

Schyłek (65 i więcej):

Schyłek (65 i więcej):



Stan spoczynku (71 i więcej)

Stan spoczynku (71 i więcej)

Super w swojej teorii wyróżnia pięć zadań;

Super w swojej teorii wyróżnia pięć zadań;

występują one w toku rozwoju zawodowego.

występują one w toku rozwoju zawodowego.

Wykonanie tych zadań stanowi warunek

Wykonanie tych zadań stanowi warunek

konieczny dla przejścia do dalszego etapu

konieczny dla przejścia do dalszego etapu

rozwoju zawodowego.

rozwoju zawodowego.

Możliwość przechodzenia od zadania do

Możliwość przechodzenia od zadania do

zadania

zadania

i sposoby radzenia sobie z nimi wyznaczają

i sposoby radzenia sobie z nimi wyznaczają

dynamikę i jakość przebiegu rozwoju

dynamikę i jakość przebiegu rozwoju

zawodowego.

zawodowego.

Pierwsze cztery zadania wiążą się z pierwszą

Pierwsze cztery zadania wiążą się z pierwszą

częścią życia zawodowego. Zadanie piąte

częścią życia zawodowego. Zadanie piąte

– z drugą jego częścią. W tej części przede

– z drugą jego częścią. W tej części przede

wszystkim następuje utrwalenie wiedzy

wszystkim następuje utrwalenie wiedzy

i kompetencji oraz nowe i lepsze ich

i kompetencji oraz nowe i lepsze ich

zastosowania.

zastosowania.

Zadanie pierwsze:

Zadanie pierwsze:

krystalizacja (14–18)

krystalizacja (14–18)

1.

1.

Rozpoznanie i rozwój zainteresowań

Rozpoznanie i rozwój zainteresowań

i przekonań

i przekonań

2.

2.

Kształtowanie się świadomości,

Kształtowanie się świadomości,

potrzeb oraz możliwości ich realizacji

potrzeb oraz możliwości ich realizacji

3.

3.

Świadomość zainteresowań i

Świadomość zainteresowań i

możliwych braków wiedzy

możliwych braków wiedzy

4.

4.

Zdobywanie wiedzy o preferowanym

Zdobywanie wiedzy o preferowanym

zawodzie oraz pojawienie się

zawodzie oraz pojawienie się

świadomości tej preferencji

świadomości tej preferencji

Zadanie drugie:

Zadanie drugie:

sprecyzowanie (18–21)

sprecyzowanie (18–21)



Rozbudowie świadomości w drodze

Rozbudowie świadomości w drodze

refleksji, rozpoznanie jej

refleksji, rozpoznanie jej

pochodzenia. Osiągnięcie stanu

pochodzenia. Osiągnięcie stanu

świadomości, w którym możliwe jest

świadomości, w którym możliwe jest

planowanie (na bazie własnych

planowanie (na bazie własnych

zainteresowań oraz posiadanej

zainteresowań oraz posiadanej

wiedzy).

wiedzy).

Zadanie trzecie:

Zadanie trzecie:

realizacja (21–24)

realizacja (21–24)



Urzeczywistnienie wcześniej

Urzeczywistnienie wcześniej

zaplanowanych działań. Celem jest

zaplanowanych działań. Celem jest

podjęcie pierwszej pracy.

podjęcie pierwszej pracy.

Zadanie czwarte:

Zadanie czwarte:

stabilizacja (25–35)

stabilizacja (25–35)



Jest efektem potwierdzenia

Jest efektem potwierdzenia

zgodności oczekiwań z warunkami

zgodności oczekiwań z warunkami

pracy. Konsekwencją jest motywacja

pracy. Konsekwencją jest motywacja

do podnoszenia kwalifikacji

do podnoszenia kwalifikacji

związanych

związanych

z utrzymaniem się w zawodzie

z utrzymaniem się w zawodzie

i możliwością awansu.

i możliwością awansu.

Zadanie piąte: konsolidacja

Zadanie piąte: konsolidacja

(35 i więcej)

(35 i więcej)

Punktem ciężkości teorii D. Supera jest

Punktem ciężkości teorii D. Supera jest

obraz własnej osoby jako kogoś, kto

obraz własnej osoby jako kogoś, kto

pozostaje w stałej relacji z otoczeniem

pozostaje w stałej relacji z otoczeniem

oraz

oraz

obrazem świata i wynikających z nich

obrazem świata i wynikających z nich

relacji.

relacji.

Proces kształtowania obrazu własnej osoby

Proces kształtowania obrazu własnej osoby

rozpoczyna się w pierwszym okresie

rozpoczyna się w pierwszym okresie

rozwoju, czyli już w podokresie fantazji.

rozwoju, czyli już w podokresie fantazji.

Odgrywanie w wyobraźni ról — także tych

Odgrywanie w wyobraźni ról — także tych

zawodowych — jest przygotowaniem do

zawodowych — jest przygotowaniem do

dalszego życia osobistego i zawodowego.

dalszego życia osobistego i zawodowego.

Literatura:

Literatura:

Nowacki T. W.,

Nowacki T. W.,

Zawodoznastwo

Zawodoznastwo

, ITE,

, ITE,

Radom 2003.

Radom 2003.