EKONOMIKA TRANSPORTU

WYKŁAD IX

KOSZTY

W TRANSPORCIE

Podstawowe pojęcia

• Wydatki – wszelkie świadczenia

finansowe danego podmiotu skierowane
na zewnątrz niezależnie od celu i formy:

- bieżące zakupy towarów i usług,
- wydatki inwestycyjne,
- zapłata zobowiązań publiczno-prawnych,
-wypłaty dywidend,
- wydatki z zakładowego funduszu świadczeń
socjalnych.

Podstawowe pojęcia

• Nakłady –

wydatki finansowe, jakie ponosi

przedsiębiorstwo w danej jednostce czasu,

niezależnie od wielkości produkcji wykonanej w tym

samym czasie; w jednostkach naturalnych (w postaci

rzeczowej – ilość maszyn, energii surowców… i w

jednostkach pieniężnych)

- nakłady inwestycyjne:

zakup taboru,

elektryfikacja linii kolejowych, modernizacja zaplecza

technicznego, mechanizacja prac ładunkowych;

- nakłady na działalność bieżącą: z

akup

niezbędnych materiałów i surowców do produkcji,

wypłaty wynagrodzeń…

Podstawowe pojęcia

• Koszt produkcji –

wysokość wydatków

pieniężnych, poniesionych w trakcie produkcji
konkretnej ilości dóbr i usług

Zależność między wydatkami,

nakładami i kosztami

Zależność między wydatkami,

nakładami i kosztami

• 1 – wydatki, które nie stanowią ani nakładu, ani

kosztu, ale są świadczeniem finansowym i powodują
wypływ gotówki z firmy (spłata raty kredytu…),

• 2 – nakłady, które nie stanowią kosztu; nakłady

inwestycyjne (zakup taboru) oraz nakłady
przeznaczone na produkcję przyszłą (zapasy
magazynowe materiałów eksploatacyjnych),

• 3 – nakłady poniesione na wyprodukowanie usług,

które przekształciły się w koszty,

• 4 – koszty nie zaliczane do nakładów (k. finansowe),
• 5 – koszt, który nie jest wydatkiem (amortyzacja).

Kryteria klasyfikacji kosztów

Układ rodzajowy:

- amortyzacja (pojazdów samochodowych i pozostałych środków

trwałych), metoda liniowa (równe odpisy w każdej jednostce czasu)
lub naturalna (odpisy proporcjonalne do ilości wykonanej produkcji)

- zużycie materiałów i energii (zużycie materiałów jezdnych, olejów

i smarów, ogumienia, części zamienne maszyn i urządzeń, koszty
wody, gazu, energii),

- usługi obce (usługi spedycyjne, obce usługi transportowe,

remontowe, konserwacja, usługi najmu, dzierżawy),

- wynagrodzenia ( z narzutami),
- ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia (Fundusz Pracy,

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych)

- podatki (od nieruchomości, od środków transportu, opłaty za

licencje, zezwolenia….),

- pozostałe koszty: (krajowe i zagraniczne podróże służbowe,

ubezpieczenie taboru, reklama…)

Kryteria klasyfikacji kosztów

Typy działalności:

- podstawowa ( załadunek, wyładunek, przewóz,

składowanie, odprawy pasażerów….),

- pomocnicza i socjalna ( funkcjonowanie zaplecza

technicznego i odpłatne świadczenie usług
warsztatowych),

- zarządu;

Kryteria klasyfikacji kosztów

Według miejsc powstawania:

- Koszty stacyjne (infrastruktura stacyjna i tabor,

materiały i energia zużyta w pracach stacyjnych,
wynagrodzenie pracowników stacyjnych – zależą
od masy ładunków),

- Koszty odległościowe (amortyzacja drogi i

koszty jej remontów, paliwo i energia zużyta przez
środki transportu, wynagrodzenia kierowców,
koszty ogumienia – rosną razem z odległością)

Kryteria klasyfikacji kosztów

Układ kalkulacyjny:

- bezpośrednie: wydatki, które można indywidualnie

przypisać do poszczególnych miejsc powstawania

(komórek przedsiębiorstwa)

lub poszczególnych nośników

kosztów

(tonokilometra, pasażerokilometra, wozokilometra,

lokomotywogodziny…)

; zależne od przebiegu

(paliwa,

oleje, smary, ogumienie, opłaty za korzystanie z dróg…)

lub

czasu

(amortyzacja taboru, wynagrodzenia kierowców…)

- pośrednie: wydatki wspólne dla wielu nośników

kosztów i poszczególnych komórek przedsiębiorstwa,

powstałe w związku z potrzebami całego wydziały

lub całej firmy;

Kryteria klasyfikacji kosztów

Zależność od rozmiarów produkcji:

- zmienne: zmieniają się pod wpływem zmian

wielkości produkcji oraz w wyniku upływu czasu
( paliwo, materiały eksploatacyjne,
wynagrodzenia)

- stałe: niezależne od wielkości produkcji

(amortyzacja, czynsz, dzierżawa…);

Kryteria klasyfikacji kosztów

Miejsce powstawania kosztów:

- jednostka jako całość,
- wydziały,
- stanowiska w ramach wydziałów,
- realizowane funkcje;

Faza procesu:

- zakup,
- działalność podstawowa,
- sprzedaż.

Struktura kosztów transportu

Koszty transportu

Koszty wewnętrzne

Koszty zewnętrzne

Koszty własne

Koszty

infrastruktury

• paliwo

• koszty utrzymania

• koszty napraw,

• ubezpieczenia,

• podatki,

• amortyzacja,

Koszty

środowiskowe

Kongestia,

Wypadki,

Zużycie terenu

• zanieczyszczenie
wody, powietrza
i gleby,

• hałas i wibracje,

• energia,

• zmiany fauny i flory,

• wpływ na krajobraz

Koszty własne produkcji usług

transportowych

• Determinanty wysokości kosztów własnych:

- wykorzystywana gałąź transportu,
- rodzaj przewożonego taboru,
- rodzaj i stan taboru,
- stopień wykorzystania taboru,
- kierunek i odległość przewozu,
- stan infrastruktury,
- szybkość przewozu,
- wielkość i struktura organizacyjna przedsiębiorstwa,
- wielkość zatrudnienia,
- warunki atmosferyczne,
- ukształtowanie terenu.

Koszty świadczenia usługi transportowej

i koszty zaspokajania potrzeb

transportowych

Koszty transportu można analizować z punktu

widzenia wykonawcy usługi transportowej i
użytkownika transportu, jako:

• koszty producenta usługi-koszty własne,

specyficzne dla każdej firmy;

• koszty użytkownika usługi, czyli koszty

zaspokojenia potrzeby transportowej – cena za
usługę transportową + koszty alternatywne

WSPÓLNY PARAMETR - CENA

ELEMENTY KOSZTU ZASPOKOJENIA

POTRZEBY TRANSPORTOWEJ

» cena
» usługi

koszty
zaspokojenia

»

potrzeby
transportowej

Koszt własny

producenta usługi

Narzut zysku

Alternatywne koszty

transportu

Koszty efektywne

• Wszystkie koszty ponoszone przez użytkowników

transportu na zrealizowanie usługi transportowej
(realny koszt wykonanej usługi transportowej
wliczony w cenę):

- k. przewiezienia, załadunku i wyładunku,
- k. składowania ładunku w oczekiwaniu na środek transportu,
- k. opakowania i zabezpieczenia ładunku w czasie przewozu,
- k. ubezpieczenia ładunków na czas przewozu,
- nakłady na zakup i modernizację taboru,
- nakłady inwestycyjne na budowę i modernizację infrastruktury,
- nakłady na budowę i wyposażenie zaplecza technicznego

transportu.

Koszty alternatywne transportu

• Koszty lub straty powstające u podmiotów

obsługiwanych przez transport (pochodne,
towarzyszące):

- straty wynikające z uszkodzenia ładunku,
- straty wynikające z obniżenia jakości ładunku z powodu

transportu,

- koszty zamrożenia środków obrotowych w trakcie

długotrwałego przewozu,

- straty związane z opóźnioną dostawą i przestojem

produkcyjnym,

- straty rynkowe, wnikające z opóźnienia dostaw ładunku,
- koszty dodatkowego opakowania, dowozu, odwozu..

Koszt społeczny działalności

transportowej

Pełny nakład pracy żywej i uprzedmiotowionej,

niezbędny w danych warunkach do wytworzenia
usługi transportowej, ponoszony przez
przedsiębiorstwo transportowe, państwo i przez
społeczeństwo:

- koszty własne przedsiębiorstw transportowych,
- wydatki państwa w tym sektorze,
- pozostałe koszty ponoszone przez osoby trzecie

lub ogół społeczeństwa (koszty zewnętrzne).

Klasyfikacja kosztów społecznych

transportu

Kategoria kosztu

Koszty społeczne

Koszty własne

Koszty

zewnętrzne

Koszty
środowiskowe

Własna niekorzyść

Niepokryte koszty
środowiskowe

Koszty wypadków Koszty pokryte

przez
ubezpieczenie,
Koszty własne
wypadków

Niepokryte koszty
wypadków

Koszty kongestii

Strata własnego
czasu

Koszty straty czasu
przez innych

Koszty

infrastruktury

Koszty pokryte

przez użytkowników
i podatki

Niepokryte koszty

infrastruktury