WSPÓŁCZESNE POJĘCIE I

ZAKRES BEZPIECZEŃSTWA

NARODOWEGO I OBRONY

NARODOWEJ

PROF. ANDRZEJ MAKOWSKI AP SŁUPSK

ZAGADNIENIA:

1. Ogólne rozumienie

bezpieczeństwa

2. Bezpieczeństwo narodowe

3. Czy i jaki system?

1. Ogólne

rozumienie

bezpieczeństwa

Pojęcie i istota bezpieczeństwa

stan niezagrożenia, spokoju,
pewności, stan i poczucie
pewności, wolność od zagrożeń

stan niezagrożenia, spokoju,
pewności, stan i poczucie
pewności, wolność od zagrożeń

„Bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą
człowieka i grup społecznych, a zarazem
najważniejszym ich celem”

J. Stańczyk

„Bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą
człowieka i grup społecznych, a zarazem
najważniejszym ich celem”

J. Stańczyk

„Kiedy ludzie są szczęśliwi i beztroscy,

zapominają

o

śmiertelnym

niebezpieczeństwie”

Sun

Tzu

„Kiedy ludzie są szczęśliwi i beztroscy,

zapominają

o

śmiertelnym

niebezpieczeństwie”

Sun

Tzu

„Bezpieczeństwo nie jest
wszystkim, lecz bez
bezpieczeństwa wszystko jest
niczym”

K.

Neuman

„Bezpieczeństwo nie jest
wszystkim, lecz bez
bezpieczeństwa wszystko jest
niczym”

K.

Neuman

„Zagrożenia i wyzwania XXI w. są różne
od tych, w których wyrośliśmy w czasach
zimnej wojny [...].Dzisiejszy świat już tak
nie działa [...].

Granice pomiędzy bezpieczeństwem
wewnętrznym i zewnętrznym, policją i
wojskiem, zapobieganiem kryzysom oraz
ich rozwiązywaniem, walka z
kryminalną i finansową przestępczością,
tropieniem terroryzmu i radzeniem sobie
z „upadającymi reżimami stają się
sztuczne i niewyraźne”.

J. Solana

Zagrożenie bezpieczeństwa
narodowego

- splot wydarzeń, sytuacji, faktów, stanów
rzeczy (wewnętrznych i zewnętrznych),
niezależnych i zależnych od ludzi, z których
wynika niebezpieczeństwo ograniczenia
suwerenności, bezpiecznego bytu i rozwoju
narodowego albo - najkrócej, które godzą
w interes narodowy

Źródło: opr.
własne

2.

Bezpieczeństwo

narodowe

Czy bezpieczeństwo narodowe jest

zapewnieniem bezpieczeństwa w

ogóle?

Jest zapewnieniem bezpieczeństwa państwa
jako instytucji politycznej (suwerenność,
integralność, nienaruszalność granic)

Jest ochroną społeczeństwa, jego dóbr i
środowiska wobec zagrożeń, które w znaczący
sposób ograniczają jego funkcjonowanie lub
godzą w wartości narodowe podlegające
szczególnej ochronie

Jest ochroną żywotnych interesów
ekonomicznych i politycznych państwa

NIE !

Źródło: opr.
własne

SIŁA MORALNA

I

MATERIALNA

PAŃSTWA

WYSOKA POZYCJA

MIĘDZYNARODOWA

UKSZTAŁTOWANE

ŚRODOWISKO

MIĘDZYNARODOWE

C E L E N A R O D O W E

C E L E N A R O D O W E

JAKOŚĆ

ŻYCIA

JAKOŚĆ

ŻYCIA

PRZETRWANI

E

PRZETRWANI

E

INTEGRALNOŚ

Ć

TERYTORIALNA

INTEGRALNOŚ

Ć

TERYTORIALNA

NIEZALEŻNOŚ

Ć POLITYCZNA

NIEZALEŻNOŚ

Ć POLITYCZNA

INTERESY BEZPIECZEŃSTWA

NARODOWEGO

B E Z P I E C Z E Ń S T W O N A R O D O W E

B E Z P I E C Z E Ń S T W O N A R O D O W E

tradycyjne równoważniki

bezpieczeństwa

Źródło: opr.
własne

Zachowanie

terytorium

państwa

Przetrwanie narodu,

tożsamość

narodowa i

państwowa

Zachowanie

suwerennej

władzy

INTERESY ŻYCIOWE (ŻYWOTNE)

BYT

NARODOWY/PRZETRWANIE

terytorium

ludność

władza

O

B

R

O

N

A

N

A

R

O

D

O

W

A

WAŻNE INTERESY

historycznie, czasowo, sytuacyjnie, przedmiotowo i

podmiotowo zmienne

INNE INTERESY

B

E

Z

P

I

E

C

Z

E

Ń

S

T

W

O

N

A

R

O

D

O

W

E

Styl i jakość życia

Perspektywy rozwoju

Prawa i swobody obywatelskie

Rozwój społeczno-

gospodarczy

Bezpieczne środowisko naturalne

Minimalizacja zagrożeń życia, zdrowia i mienia

Hierarchia interesów bezpieczeństwa narodowego

Zachowanie terytorium państwa

Przetrwanie narodu, tożsamość narodowa i

państwowa Zachowanie suwerennej władzy

INTERESY ŻYCIOWE

O

B

R

O

N

A

N

A

R

O

D

O

W

A

B

E

Z

P

I

E

C

Z

E

Ń

S

T

W

O

N

A

R

O

D

O

W

E

B

e

zp

ie

c

ze

ń

st

w

o

p

o

li

ty

c

zn

e

B

e

zp

ie

c

ze

ń

st

w

o

m

il

it

a

rn

e

B

e

zp

ie

c

ze

ń

st

w

o

e

k

o

n

o

m

ic

z

n

e

B

e

zp

ie

c

ze

ń

st

w

o

sp

o

łe

c

zn

e

B

e

zp

ie

c

ze

ń

st

w

o

k

u

lt

u

ro

w

e

B

e

zp

ie

c

ze

ń

st

w

o

id

e

o

lo

g

ic

zn

e B

e

zp

ie

c

ze

ń

s

tw

o

e

k

o

lo

g

ic

zn

e

B

e

zp

ie

c

ze

ń

s

tw

o

p

u

b

li

c

zn

e

B

e

zp

ie

c

ze

ń

st

w

o

p

o

w

sz

e

c

h

n

e

In

n

e

*

*inne: bezpieczeństwo informacyjne, porządek konstytucyjny

INNE INTERESY

WAŻNE INTERESY

Bezpieczeństwo narodowe - nadrzędny cel narodowy oraz

nadrzędna dziedzina działalności państwa

P A Ń S T W O

WARTOŚCI – CELE NARODOWE

DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI PAŃSTWA

BYT,DOBROBYT,

ROZWÓJ,

STABILNOŚĆ

GOSPODARCZA

ZACHOWANIE

TOŻSAMOŚCI

NARODOWEJ

DYPLOMATYCZN

A

GOSPODARCZ

A

EKOLOGICZN

A

SPOŁECZNA

KULTURALNA

EDUKACYJN

A

NAUKOWA

INNE

WYSOKA

POZYCJA

MIĘDZYNAR.

SIŁA

MORALNA

I

MATERIALNA

PAŃSTWA

B E Z P I E C Z E Ń S T W O N A R O D

O W E

B E Z P I E C Z E Ń S T W O N A R O D

O W E

Źródło: opr.
własne

Funkcje państwa dziedzinie bezpieczeństwa

Zapewnienie bezpieczeństwa

kulturowego

Edukacja na rzecz bezpieczeństwa

Ochrona życia i zdrowia ludzi oraz ochrona dóbr i

środowiska

Ochrona porządku konstytucyjnego

Zapewnienie materialnych i duchowych podstaw

przetrwania ludności

Zapewnienie funkcjonowania organów władzy w

warunkach pokoju, kryzysu i wojny

Zapewnienie bezpieczeństwa i

porządku publicznego

Zapewnienie integralności terytorialnej

i nienaruszalności granic

Ochrona obszarów, obiektów, urządzeń i transportów

ważnych z punktu widzenia bezpieczeństwa

Ochrona interesów gospodarczych

Bezpieczeństwo narodowe

Stan,a głównie proces obejmujący

różnorodne zabiegi (działania) w dziedzinie

stosunków międzynarodowych i

wewnętrznych oraz działania ochronne i

obronne mające na celu stworzenie

bezpiecznych warunków bytu i rozwoju

państwa, w tym społeczeństwa

przeciwstawia

nie się

wyzwaniom

i zagrożeniom

bezpieczeństw

a narodowego

przeciwstawia

nie się

wyzwaniom

i zagrożeniom

bezpieczeństw

a narodowego

Bezpieczeństwo
narodowe

Bezpieczeństwo
narodowe

tworzenie

bezpiecznych

warunków

realizacji

celów

narodowych

tworzenie

bezpiecznych

warunków

realizacji

celów

narodowych

Źródło: opr.
własne

Środki polityki bezpieczeństwa

narodowego

Środki polityki bezpieczeństwa

narodowego

„wewnętrz

ne”

naukowo

-

technicz

ne

normatyw

ne

kulturowe

(ideologiczn

e)

Źródło: opr.
własne

Narzędzia

bezpieczeństwa

narodowego

Narzędzia

bezpieczeństwa

narodowego

dyplomatycz

ne

dyplomatycz

ne

wojskow

e

wojskow

e

gospodarc

ze

gospodarc

ze

specjaln

e

ekologicz

ne

Narzędzia bezpieczeństwa

narodowego

niematerial

ne

(kulturowe)

materialno-

energetycz

ne

Źródło: opr.
własne

materialno-

energetyczne

materialno-

energetyczne

niematerialne

(kulturowe)

niematerialne

(kulturowe)

- organy władzy
publicznej -
dyplomacja -
gospodarka -
siły zbrojne -
straże, służby,
inspekcje i policje
- organizacje
pozarządowe
- technologia
-obiekty i ośrodki
kultury

- organizacja
państwa i
społeczeństwa
- kultura i jakość
władzy -
morale narodowe
- kultura i
dziedzictwo
narodowe
- strategie polityki
państwa -
prawo państwowe
- nauka -
edukacja

Narzędzia bezpieczeństwa

narodowego

Narzędzia bezpieczeństwa

narodowego

Źródło: opr.
własne

3.

Czy i jaki system?

- System bezpieczeństwa RP

- System obronności
(obronny) RP

System -

każdy złożony obiekt

wyróżniony z badanej rzeczywistości,

stanowiący całość tworzoną przez zbiór

obiektów elementarnych (elementów) i

powiązań (relacji) między nimi

P. Sienkiewicz

System bezpieczeństwa

państwa -

skoordynowany

wewnętrznie zbiór elementów

organizacyjnych, ludzkich i

materiałowych, ukierunkowanych na

przeciwdziałanie wszelkim zagrożeniom

państwa, a w szczególności politycznym,

gospodarczym, psychospołecznym,

ekologicznym i militarnym

Słownik terminów z zakresu

bezpieczeństwa narodowego,

AON, Warszawa 2002

Źródło: opr.
własne

Czy funkcjonuje

w Polsce SBN?

NIE !

Czy się podejmuje

działania w zakresie

BN?

ZDECYDOWANIE

TAK !

- brak regulacji
prawnych SBN
- brak
jednolitości kierowania
- brak
ciągłości działania bez
względu na stan i
okoliczności
funkcjonowania
państwa -
brak efektu
systemowego -
brak więzi
systemowych między
potencjalnymi
elementami BN

- zdefiniowane są interesy
BN - istnieją regulacje
prawne w zakresie
szczegółowych systemów
bezpieczeństwa -
przyjęto strategie działania
- istnieją rozwiązania
organizacyjne

(np.:

obronność, ochrona granicy
państwowej, ochrona ppoż.,
opieka społeczna, ochrona
informacji niejawnych, ochrona
państwa, ratownictwo i inne)

- korzysta się z

ogromnej liczby środków i
narzędzi BN

Źródło: opr.
własne

Czym jest system obronny RP?

Czym jest system obronny RP?

- jest jednym z możliwych do wyróżnienia
systemów szczegółowych w zakresie
bezpieczeństwa narodowego

- jest dziedziną BN, której celem jest
przeciwstawienie się zewnętrznym zagrożeniom
polityczno-militarnym, w tym kryzysowym i
wojennym

- jest strukturą organizacyjną działania, której
celem jest przeciwstawienie się zewnętrznym
zagrożeniom polityczno-militarnym

Czym jest obronność RP?

Czym jest obronność RP?

Źródło: opr.
własne

Czy są w Polsce inne systemy

szczegółowe z zakresu

bezpieczeństwa narodowego?

Czy są w Polsce inne systemy

szczegółowe z zakresu

bezpieczeństwa narodowego?

System

zintegrowanego

zarządzania

granicą

państwową

System ochrony

przeciwpożarow

ej

Krajowy System

Ratowniczo-

Gaśniczy

System

ochrony

granicy

państwowej

System

ochrony

informacji

niejawnych

System ochrony

danych

osobowych

Państwowe

Ratownictwo

Medyczne

System ochrony

państwa i porządku

konstytucyjnego

odrębne i pozbawione

ogólnopaństwowej refleksji

systemy działania

Inne

Źródło: opr.
własne

Czy można zbudować w

Polsce jednolity system

zapewnienia bezpieczeństwa

narodowego?

Czy można zbudować w

Polsce jednolity system

zapewnienia bezpieczeństwa

narodowego?

TAK

!

jaki?

Taki, który będzie integrował

szczegółowe systemy

bezpieczeństwa narodowego

obrona narodowa

jest
nim

Źródło: opr.
własne

OBRONA NARODOWA: suma wszystkich
cywilnych i wojskowych przedsięwzięć
mających na celu przeciwdziałanie
wszelkiego

rodzaju

zagrożeniom

godzącym

w

żywotne

interesy

bezpieczeństwa narodowego.

Cywilna

organizacja

ON

Wojskowa

organizacja

ON

Zagrożenia

Źródło: opr.
własne

Zagrożenia

OBRONA NARODOWA

OBRONA NARODOWA

NADRZĘDNY PODSYSTEM

KIEROWANIA

NADRZĘDNY PODSYSTEM

KIEROWANIA

NADRZĘDNY PODSYSTEM

WYKONAWCZY

przetwarza decyzje polityczne

nadrzędnego podsystemu kierowania

w działania i konkretne efekty

tegoż działania

NADRZĘDNY PODSYSTEM

WYKONAWCZY

przetwarza decyzje polityczne

nadrzędnego podsystemu kierowania

w działania i konkretne efekty

tegoż działania

Uproszczony model obrony

narodowej (1)

Źródło: opr.
własne

OBRONA

NARODOWA

OBRONA

NARODOWA

NADRZĘDNY PODSYSTEM

KIEROWANIA OBRONĄ

NARODOWĄ

NADRZĘDNY PODSYSTEM

KIEROWANIA OBRONĄ

NARODOWĄ

NADRZĘDNY PODSYSTEM WYKONAWCZY

szczegółowe podsystemy

funkcjonalne (F-1, F-2, F-3...) realizujące typowe,

powtarzalne i sformalizowane proceduralnie działania

F-1

F-2

F-3

F-4

F-5

F-6

F-...

Zbiór środków i narzędzi bezpieczeństwa narodowego, z

którego się czerpie dla realizacji określonych funkcji

obrony narodowej

Zagrożenia

Uproszczony model obrony

narodowej (2)

Źródło: opr.
własne

Potrzeba bezpieczeństwa

Potrzeba bezpieczeństwa

Idea tworzenia szczegółowych podsystemów

funkcjonalnych obrony narodowej na poziomie

wykonawczym

Funkcja

wykonaw

ca

F-1

F-2

F-3

F-5

F-6

F...

1

2

3

.....

K

W

W

K

-

W

W

W

K

-

-

K

W

-

W

W

K

W

K

-

W

W

W

-

Funkcje szczegółowe w

zakresie bezpieczeństwa

Funkcje szczegółowe w

zakresie bezpieczeństwa

Źródło: opr.
własne

OCHRONA

LUDNOŚCI

(MSWiA)

OCHRONA

LUDNOŚCI

(MSWiA)

OBRONA

W

DZIEDZINIE

ZDROWIA

(MZ)

OBRONA

W

DZIEDZINIE

ZDROWIA

(MZ)

OBRONA

W

DZIEDZINIE

KULTUROWEJ

(MKiDN)

OBRONA

W

DZIEDZINIE

KULTUROWEJ

(MKiDN)

OCHRONA

PORZĄDKU

KONSTYTUCYJNE

GO Prezes RM

OCHRONA

PORZĄDKU

KONSTYTUCYJNE

GO Prezes RM

SZCZEGÓŁOWE FUNKCJE WYKONAWCZE

ON

Funkcje szczegółowe w obronie narodowej

OCHRONA

GRANICY

PAŃSTWOWEJ

(MSWiA)

OCHRONA

GRANICY

PAŃSTWOWEJ

(MSWiA)

EDUKACJA

NA RZECZ

BEZPIECZEŃSTW

A (MEN)

EDUKACJA

NA RZECZ

BEZPIECZEŃSTW

A (MEN)

OBRONA

DYPLOMATYCZN

A (MSZ)

OBRONA

DYPLOMATYCZN

A (MSZ)

OBRONA

GOSPODARCZA

(MG)

OBRONA

GOSPODARCZA

(MG)

OBRONA

MILITARNA

(MON)

OBRONA

MILITARNA

(MON)

OCHRONA

BEZPIECZEŃSTW

A I

PORZĄDKU

PUBL. (MSWiA)

OCHRONA

BEZPIECZEŃSTW

A I

PORZĄDKU

PUBL. (MSWiA)

OBRONA

W

DZIEDZINIE

INFORMACYJNEJ

(MI)

OBRONA

W

DZIEDZINIE

INFORMACYJNEJ

(MI)

Inne

Inne

Źródło: opr.
własne

Obrona będzie wymagała bezprecedensowej

współpracy międzynarodowej wywiadów,

policji, wymiaru sprawiedliwości i służb

nadzoru finansowego. Działalność polityczna,

gospodarcza i militarna muszą zostać

zintegrowane.

J. Solana

Obrona narodowa powinna się opierać na
szerszej podstawie - także w aspektach
gospodarczym i społecznym. Jest ona
związana z istotą państwa i nie można
podchodzić do niej w sposób komercyjny.
Zagrożenia będą się zmieniać, a państwo
musi pozostać całością w swych
podstawowych funkcjach, niezależnie od
koniunktur.

R.

Kuźniar

Kierunek doskonalenia

działalności w dziedzinie

bezpieczeństwa narodowego

Integracja wszystkich cywilnych

(niemilitarnych) i militarnych

możliwości państwa, przy

maksymalnym wyzyskaniu

powiązań międzynarodowych, na

rzecz realizacji celów

bezpieczeństwa narodowego

Źródło: opr.
własne

Podejście funkcjonalne, totalne

tworzenie wyspecjalizowanych narzędzi i

systemów

Wzrost zadań - specjalizacje

szczegółowe

tworzenie wyspecjalizowanych narzędzi i

systemów

Wzrost zadań - specjalizacje

szczegółowe

t

Wojskowa organizacja

bezpieczeństwa

Wojskowa organizacja

bezpieczeństwa

„G

”

Ewolucja organizacji bezpieczeństwa narodowego

Działania połączone -

interdyscyplinarne

Działania połączone -

interdyscyplinarne

Źródło: opr.
własne