Kontakt diagnostyczny –

kompetencja relacyjna

Izabela Kaźmierczak

Relacja terapeutyczna

Układ wzajemnie powiązanych i warunkujących się interakcji

pomiędzy osobami terapeuty i pacjenta pojawiającymi się w

wyniku specyficzności kontaktu terapeutycznego

• Wpływ relacji na proces leczenia

(Prochaska, 1979)

– Relacja jest warunkiem wstępnym

niezbędnym do przeprowadzenia terapii

– Relacja jest podstawowym procesem

zmierzającym do wywołania zmiany

– Relacja jest podstawowym źródłem treści

poruszanych podczas terapii

Po co nam budowanie dobrej

relacji?

• Dobra relacja pomaga w:

– Zebraniu informacji o pacjencie
– Zrozumieniu pacjenta i jego problemu
– Zrozumieniu strategii pacjenta stosowanych w

interakcjach

– Wzmocnieniu motywacji pacjenta
– Intensyfikacji współpracy
– Akceptacji pacjenta dla metod pracy terapeuty

• Dlatego 2-3 pierwsze spotkania raczej bez

technik, nacisk na budowanie relacji!

Elementy konstruowania relacji
terapeutycznej (Tickle-Degnen,

Rosenthal, 1990)

• Do czego dążymy?

Kontakt terapeutyczny: komfortowa, harmonijna i
kooperująca relacja pomagania z zachowaniem
asymetrii

• Jak się tworzy?

– Etap I: ocena klimatu interakcji (warunek:

pozytywne nastawienie; tu recypatia, obserwacja)

•

ważny kontakt wzrokowy, ułożenie krzeseł, postawa
ciała, synchronizacja postawy, odzwierciedlanie w NLP *

– Etap II: ocena koordynacji w kontakcie (warunek:

oczekiwanie uwagi)

Błędy terapeuty

• Koncentracja na własnych sprawach

(zmęczenie, kłopoty, emocje niezwiązane

z P)

• Oceny, osądzanie, udzielanie rad
• Filtrowanie informacji (etykietyzacje,

obciążenia kulturowe, teorie naukowe)

• Nadmierne współczucie
• Przerywanie P
• Prowokowanie do pojawienia się nowych

treści w 10 ostatnich minutach spotkania

Czy terapeuta powinien być

bardziej słuchać czy mówić?

Im bardziej wyszkolony psycholog (pewny, swobodny) tym

więcej reakcji werbalnych generuje podczas wywiadu

psychologicznego (Sharpley, McNally, 1997)

Diagności z dłuższym stażem mówią czterokrotnie więcej

niż mniej doświadczeni
ALE

1.

Ich wypowiedzi są krótkie i skondensowane (dwa razy więcej

słów od diagnostów początkujących) (MRW, parafraza) *

2.

Konkretne i odnoszące się do podmiotu zamiast abstrakcyjnych

3.

Tyle samo pytań zamkniętych przy trzykrotnej przewadze na

rzecz pytań otwartych u diagnostów doświadczonych

(Sharpley, McNally, 1997) *

Krótkie i częste komunikaty dodatnio wpływają na

kontakt, są sygnałami uwagi i zrozumienia!

Pytania otwarte vs.

zamknięte

Otwarte

• Dają OB. swobodę

odpowiedzi i dowolność

w doborze informacji w

niej zawartych, np.

– Jak układają się pana

kontakty z żoną?

– Jaką osobą jest wg pani

teściowa?

– Co pani rozumie przez

słowo zaufanie?

– Czym się pani kierowała

przy wyborze studiów?

UWAGA na: Dlaczego…?

Zamknięte

•

Ograniczają swobodę

wypowiedzi OB. do

możliwości zawartych w

pytaniu, np.

– Czy pana kontakty z żoną są

wg pana satysfakcjonujące?

– Czy woli pan pracować w

małej firmie czy w

korporacji?

– Ile lat trwa pani małżeństwo?
– Przechodził pan jakieś

operacje?

– Jak się pan nazywa?

Komunikacja emocjonalna

• Spontaniczna komunikacja emocjonalna przy zachowaniu

asymetryczności relacji - terapeuta ekspresyjny,

autentyczny

• Im więcej informacji emocjonalnych terapeuty w kontakcie

tym głębszy kontakt (Buck, 1990)

– Informacje zwrotne o tym czego doświadcza OB. budują jego

emocjonalną kompetencję

– Reguła wzajemności

– Modelowanie

• Mimika zdrowych w relacjach z cierpiącymi na schizofrenię

jest o połowę uboższa w porównaniu z interakcją dwóch

zdrowych osób (Krause, 1989).

– Dlaczego?

– Co z tego wynika?

Odzwierciedlenie

• Uczuć – rozpoznawanie i nazywanie uczuć pacjenta,

oddzielanie ich od własnych uczuć, które budzi w nim

pacjent, np.

Gdy mówiła pani o rozwodzie, miałam wrażenie, że temat ten

wywołuje w pani złość. Jak pani to widzi?/ Jak to dla pani brzmi?

• Doświadczeń – przy dostrzeganej sprzeczności przekazu i

zachowania lub mimiki (wskazówka: najpierw powtórz co

słyszysz potem opisz to co widzisz), np.

Rozumiem, że żal pani koleżanki która dostała naganę od szefa.

Gdy opowiadała mi pani o tej sytuacji, odniosłam wrażenie, że się

pani uśmiecha. Mogę się mylić, ale może jest jakiś powód tego,

że ta sytuacja oprócz żalu budzi jeszcze inne uczucia?

• Treści

Z tego co pani mówi rozumiem, że zerwała pani relację z siostrą,

bo drażniło panią jej zachowanie. Czy tak?

Jakie zachowania werbalne terapeuty

korelują z sukcesem terapeutycznym?

(Sharpley, 2000)

• Stosowanie pytań otwartych zachęcających do refleksji

• Powstrzymywanie się od zachęt i przerywania (pacjent

nadaje tempo wypowiedzi)

• Parafrazowanie i odzwierciedlenie wypowiedzi P, MRW

• Informacje w formie hipotez do wspólnego rozważenia

• Dyskretne wsparcie (brak porad, ocen, pouczeń)

• Pogłębianie tematów ważnych

• Przeformułowywanie wypowiedzi P (wydobycie nowych

aspektów)

• Podsumowania
Należy też pamiętać o przymierzu terapeutycznym!

– wspólnota, więź (zaufanie, emocjonalna bliskość, kontakt

psychologiczny)

– Jasność celów

– Opracowanie strategii

Style reagowania podczas

rozmowy diagnostycznej –

wyniki mini quizu

•

OCENA - te odpowiedzi wskazują, że diagnosta osądził, czy kłopoty jego rozmówcy są słuszne,

właściwe, poważne i prawdziwe. Diagnosta daje w nich w jakiś sposób do zrozumienia, co osoba

je zgłaszająca może lub powinna zrobić. Nie mogą być używane podczas rozmowy

diagnostycznej, ponieważ diagnosta ma poznać, a nie oceniać problemy swojego rozmówcy.

 

•

INTERPRETACJA – te odpowiedzi wskazują, że diagnosta „wie coś więcej” niż mówi osoba

zgłaszająca trudność. Zawierają przekaz, że osoba się myli, bo problemem jest coś innego niż jej

się wydaje. Nawet jeśli interpretacje diagnosty są słuszne nie powinny być używane podczas

rozmowy diagnostycznej, ponieważ jej celem nie jest odkrywanie rzeczy nieuświadomionych.

 
•

WSPARCIE – te odpowiedzi zawierają ukrytą chęć diagnosty aby udzielić wsparcia osobie

zgłaszającej problem (zawierają uspokojenie, chcą zmniejszyć intensywność przeżywanych

uczuć). Dają do zrozumienia, że osoba nie powinna czuć tego, co czuje. Ponieważ diagnosta

zaprzecza w nich uczuciom swojego rozmówcy nie powinny być używane podczas rozmowy

diagnostycznej.

 
•

BADANIE – w tych wypowiedziach diagnosta poszukuje dalszych informacji, zachęca swojego

rozmówcę do rozwinięcia lub pogłębienia tematy. WSKAZANE DO UŻYWANIA PODCZAS

ROZMOWY DIAGNOSTYCZNEJ.

 

•

ROZUMIENIE – wypowiedź diagnosty wskazuje, ze chce się upewnię czy dobrze zrozumiał to co

zostało powiedziane przez rozmówcę . Nie dodaje nic „od siebie”. Pozwala sprostować

ewentualne błędne rozumienie przekazu i pokazuje, ze uważnie słucha. WSKAZANE DO

UŻYWANIA PODCZAS ROZMOWY DIAGNOSTYCZNEJ.