1

Zaburzenia świadomości:

Zaburzenia

przytomności

Ilościowe/

jakościowe

Zaburzenia

poczucia

Otoczenia/samego

siebie

Przedsenność

(presomnolencja)

Senność patologiczna

(somnolencja)

Sen głęboki

(Sopor)

Śpiączka

(Coma)

Przymglenie

Zamącenie -

Pomroczność

Majaczenie

Splątanie

Zwężenie pola

świadomości

Derealizacja

Orientacja - Poczucie

czasu, topografii miejsca,

sytuacji. Siebie

Depersonalizacja

poczucie

• jaźni

•Schematu ciała

•Zdrowia/choroby

2

Wyłączanie świadomości:

1.

Senność – tendencja do zasypiania,

zmniejszona aktywność, spowolnienie,

nieostrość spostrzegania i pojmowania,

trudności w kontakcie, który wymaga

silniejszych bodźców

2.

Stan półśpiączki (sen głęboki - sopor) –

pogłębiająca się senność, brak

kontaktu lub niepełny jego powrót przy

wybudzajacych silnych bodźcach

3.

Śpiaczka (coma) – wyłączenie

przytomności, zupełny brak reakcji

fizjolog. na najsilniejsze nawet bodźce,

zaniki odruchów źrenicznych,

rogówkowych, pojawiają się

patologiczne odruchy

3

Jakościowe zmiany (strumienia)

świadomości

:

1. Przymglenie – jak we mgle; zaburzona

orientacja w czasie i w miejscu; po
przebyciu niepamięć fragmentaryczna

2. Zmącenie – zaburzenia postrzegania –

fragmentaryczność, zniekształcenie
konturów i kształtów, co sprzyja iluzjom i
omamom. Kontakt znacznie utrudniony

3. Zwężenie – pole widzenia ulega

znacznemu zawężeniu. Brak kontaktu,
orientacji, niepamięć

4

SCHIZOFRENIA

• Zaliczana do psychoz
• Zróżnicowany obraz kliniczny
• Zróżnicowana dynamika i przebieg
• Zróżnicowane konsekwencje choroby
• Zróżnicowane przyczyny

5

Kontinuum psychoz i ich

genezy

Zaburzenia

afektywne

jednobieguno
we

Choroba
afektywna
dwubieguno
wa

Psychozy

schizoafektyw
ne

schizofre
nia

6

Klasyfikacja zaburzeń Emila Kraepelina

(1856-1926)

• Dementia praecox inaczej przedwczesne lub

wczesne otępienie: niewłaściwe reakcje
emocjonalne np. śmiech podczas pogrzebu czy
płacz po usłyszeniu dowcipu; stereotypowe
zachowania ruchowe np. kłanianie się,
trudności z koncentracją uwagi, doświadczenia
sensoryczne bez bodźców zewnętrznych,
obstawanie przy przekonaniach mimo
przeczących im dowodów

7

Eugen Bleuler

(1857-1939)

• Rozszczepienie – w obrębie i między

procesami

• Autyzm – brak ustosunkowania się do

rzeczywistości zewnętrznej

• Ambiwalencję – wynik rozszczepienia

jednoczesnego w obrębie emocji,
motywacji, myślenia

8

Dynamika przebiegu

schizofrenii:

1. Faza zwiastunów – początek często

trudno zauważalny, powoli narastające
objawy związane z wycofywaniem się
z relacji i kontaktu, dziwaczność

2. Faza aktywna – szczyt objawów

urojeniowych i halucynacyjnych z
zaburzeniami myślenia, mowy

3. Faza rezydualna – zanik objawów lub

negatywne

9

Obraz kliniczny fazy aktywnej

schizofrenii

• Echo myśli, nasyłanie i zabieranie myśli
• Urojenia oddziaływania, wpływu lub owładnięcia

odnoszone do ruchów ciała lub kończyn

• Głosy komentujące na bieżąco zachowania

pacjenta lub dyskutujące między sobą, lub z ciała

• Utrwalone urojenia innego typu polityczne,

religijne, mocy i siły

• Zaburzenie toku (przerwy w myśleniu),

rozkojarzenie, neologizmy

• Zachowania katatoniczne: pobudzenie,

zastyganie lub giętkość woskowa, manieryzmy,

mutyzm i osłupienie

• Objawy negatywne np. apatia, zubożenie

emocjonalne, wycofanie

10

Schizofrenia - TYP I

(pozytywny) i TYP II

(negatywny)

• Halucynacje
• Urojenia
• Błędne skojarzenia
• Dziwaczne

zachowania

• nieznaczne

zaburzenia
poznawcze

• Gwałtowny początek
• Zmienny przebieg

• Spłycenie afektu
• Ubóstwo języka
• Aspołeczność
• Apatia
• Znaczne

upośledzenia

poznawcze

• Stopniowy

podstępny rozwój

• Przewlekłość

11

TYP I i TYP II

• Dobra reakcja na

leki

• Nieprawidłowości

układu limbicznego

• Normalne komory

mózgu

• Niestabilna reakcja

na leki

• Nieprawidłowości

płatu czołowego

• Powiększone

komory mózgu

12

Pięć podstawowych kryteriów

schizofrenii wg DSM-IV:

A. Dwa lub więcej z następujących

objawów

• Urojenia (dziwaczne)
• Halucynacje (głosy odnoszące)
• Zaburzenia mowy (tok myślenia i

niespójność)

• Zachowania znacznie

zdezorganizowane lub katatoniczne

• Objawy negatywne, stępienie afektu,

13

Pięć podstawowych kryteriów schizofrenii wg DSM-IV c.d.:

B. Dysfunkcje społeczne/zawodowe – w nauce,

pracy, w związkach z innymi, higiena osobista

C. Długość trwania – co najmniej 6 m-cy: przy czym

przez okres 1 m-ca z grupy A; mogą też występować
objawy zwiastujące i resztkowe (rezydualne). Podczas
zwiastunów głównie rezydualne z 1,2 fazy aktywnej

D. Wykluczenie zaburzeń schizoafektywnych i

zaburzeń nastroju. 1) w fazie aktywnej nie ma D, M,
MD, 2) jeśli się pojawiają trwają krótko

E. Wykluczenie działania substancji

psychoaktywnych

F. Związek z całościowym zaburzeniem rozwoju.

Jeśli jednostka cierpi na autyzm lub inne zaburzenia
całościowe to sch gdy występują przynajmniej 1 m-c
objawy urojeniowe i halucynacyjne

14

Pięć postaci schizofrenii

Pięć postaci schizofrenii

:

1.

1.

Niezróżnicowana

Niezróżnicowana

(prosta) –

gdy przejawiane przez

gdy przejawiane przez

jednostkę objawy nie spełniają kryteriów

jednostkę objawy nie spełniają kryteriów

diagnostycznych innych typów schizofrenii, chociaż

diagnostycznych innych typów schizofrenii, chociaż

widoczne są symptomy psychotyczne i złe

widoczne są symptomy psychotyczne i złe

przystosowanie; często objawy obejmują: brak

przystosowanie; często objawy obejmują: brak

zainteresowania własnym życiem i sprawami

zainteresowania własnym życiem i sprawami

najbliższych dotąd ludzi, wycofanie z kontaktów i ról

najbliższych dotąd ludzi, wycofanie z kontaktów i ról

społecznych, dziwaczne zachowania

społecznych, dziwaczne zachowania

2.

2.

Paranoidalna

Paranoidalna

– urojenia prześladowcze i wielkościowe

– urojenia prześladowcze i wielkościowe

(czasami zazdrości), raczej usystematyzowane, którym

(czasami zazdrości), raczej usystematyzowane, którym

towarzyszą halucynacje; syntymiczni; nie ujawniają

towarzyszą halucynacje; syntymiczni; nie ujawniają

zdezorganizowanych zachowań, w przebiegu choroby

zdezorganizowanych zachowań, w przebiegu choroby

nie dochodzi u tych osób do stępienia uczuciowego lub

nie dochodzi u tych osób do stępienia uczuciowego lub

nieadekwatności emocjonalnej

nieadekwatności emocjonalnej

15

3. Zdezorganizowana

3. Zdezorganizowana

(hebefreniczna) – stan braku

(hebefreniczna) – stan braku

powagi i niespójność w zachowaniach: wybuchy

powagi i niespójność w zachowaniach: wybuchy

śmiechu, grymasy, dziwaczne, niezrozumiałe,

śmiechu, grymasy, dziwaczne, niezrozumiałe,

dziwaczne zachowania; jeśli występują urojenia i

dziwaczne zachowania; jeśli występują urojenia i

halucynacje to są one bardziej niespójne, rozproszone

halucynacje to są one bardziej niespójne, rozproszone

niż w schizofrenii paranoidalnej, zwykle koncentrują

niż w schizofrenii paranoidalnej, zwykle koncentrują

się na ciele np. pacjent skarży się na zlodowacenie

się na ciele np. pacjent skarży się na zlodowacenie

układu oddechowego lub brak mózgu;

układu oddechowego lub brak mózgu;

charakterystyczne dla tej postaci są: brak higieny i nie

charakterystyczne dla tej postaci są: brak higieny i nie

dbanie o siebie, nawet w podstawowym stopniu

dbanie o siebie, nawet w podstawowym stopniu

4. Katatoniczna

4. Katatoniczna

– najbardziej widoczne są zaburzenia

– najbardziej widoczne są zaburzenia

motoryczne, które mogą charakteryzować się

motoryczne, które mogą charakteryzować się

skrajnym unieruchomieniem vs pobudzeniem (lub

skrajnym unieruchomieniem vs pobudzeniem (lub

naprzemiennie); w obu stanach osoby mogą

naprzemiennie); w obu stanach osoby mogą

przeżywać urojenia i halucynacje (skoncentrowane na

przeżywać urojenia i halucynacje (skoncentrowane na

śmierci i zniszczeniu); negatywizm (jeśli ma wstać,

śmierci i zniszczeniu); negatywizm (jeśli ma wstać,

będzie siedzieć); jest to postać stosunkowo rzadko

będzie siedzieć); jest to postać stosunkowo rzadko

spotykana

spotykana

16

5. Rezydualna

– brak charakterystycznych

symptomów; o istnieniu zaburzenia świadczy

wystąpienie przynajmniej dwóch spośród

następujących objawów (1 rok trwają objawy

negatywne):

a) Wyraźna izolacja społeczna
b) Znaczne upośledzenie funkcjonowania w rolach
c) Dziwaczne zachowania
d) Poważny spadek dbałości o zachowanie higieny i

osłabienie umiejętności dbania o siebie

e) Spłycenie, stępienie, nieadekwatne wyrażanie emocji
f)

Dziwne, magiczne, i osobliwe myślenie

g) Niezwykłe doświadczenia percepcyjne
h) Apatia lub brak inicjatywy
Brak urojeń

17

Rozszczepienie jednoczesne

• Ambisentencja
• Ambiwalencja
• Ambitendencja
• Depersonalizacja
• Dereizm
• Para – -mimia; -tymia; -logia

18

Schizofrenia wczesnodziecięca

• Początek ostry lub powolny
• Wycofywanie się z relacji emocjonalnych z

rodzicami czy rówieśnikami, chłód emocjonalny,

autyzm

• Brak spontanicznych reakcji i reagowania

wesołością

• Zaburzenia myślenia i regres mowy (fantazje,

urojenia o charakterze autystyczno-

depersonalizacyjno-dereistycznym, utożsamianie

ze zwierzętami)

• Dziwaczność: zabaw, zainteresowań, sposobów

nawiązywania relacji z innymi, zwrócenia na siebie

uwagi

• Naprzemienne występowanie okresów

zahamowania i nadpobudliwości

19

Dynamika i faza zejściowa

Dynamika i faza zejściowa

• Jeden epizod bez trwałych następstw
• Kilka epizodów, bez następstw
• Trwałe następstwa po pierwszym z

epizodów, bez znaczących następstw
po kolejnych nawrotach

• Następstwa narastające po każdym z

epizodów

20

Leczenie i rehabilitacja

schizofrenii

FARMAKOTERAPIA !!

leki antypsychotyczne

(starej generacji – nowej generacji)
- konieczność wieloletniego leczenia lekami

- zapewnienie współpracy ze strony chorego

i jego rodziny,

- unikanie objawów niepożądanych
• REHABILITACJA SPOŁECZNA
- praca zawodowa,
- grupa towarzyska
• STYMULACJA EMOCJONALNA

21

Zachorowalność i

Zachorowalność i

rokowania

rokowania

• M i K równie często, około 1% populacji
• M średnio 4 lata wcześniej niż kobiety
• Najwięcej zachorowań przypada na 2 i 3

dekadę życia (60% przed 25 rokiem życia)

• W okresie przedchorobowym często

występuje nadużywanie narkotyków

• Badania longitudinalne (22 lata po

pierwszym epizodzie) –

WSKAŹNIK 30-30-

30-10

(poprawa, poprawa społeczna,

ciężkie upośledzenia różnych funkcji

psychicznych,

z tego około 10% jest trwale

hospitalizowanych,

śmierć samobójcza

)

22

Przyczyny

- powiązane

• Genetyczne i konstytucjonalne

(endogenne)

• Koncepcja specyficznej biologicznej

podatności i działania stresu
uaktywniającego i podtrzymującego
patomechanizm i dynamikę
utrzymywania się symptomów

• Koncepcje psychologiczne:

przyczynowo-skutkowe i systemowe

23

Genetyka i genetyka

molekularna schizofrenii

• Badania zgodności genotypu i

częstości zachorowania: rodzinne,
porównawcze bliźniąt MZ i DZ, badania
dzieci adoptowanych

• Oznaczanie genów
• Badania nad zaburzeniami

neuroprzekaźników i neuroreceptorów

24

Wyniki badań

• Duńskie badania nad dziećmi matek ze schizofrenią:

16% zgodności u dzieci; 2% w grupie porównawczej

• Analiza wyników badań nad bliźniętami: pary MZ 41-

65% zgodności; pary DZ 0-28% zgodności

• Przypadek czworaczków MZ, zwanych czworaczkami

Genain – wszystkie zachorowały na schizofrenię, ale

znaczne różnice w nasileniu

• Podobny poziom zagrożenia dla dzieci par bliźniąt

MZ, z których jedna osoba zachorowała na

schizofrenię, druga nie; dzieci obu osób podobny

poziom ryzyka

• Przeciętna zgodność 50%, czyli w podobnym stopniu

genotyp, jak i fenotyp

25

Koncepcje psychologiczne

historyczne !

Dwa typy koncepcji: całość zjawiska,

poszczególne symptomy

• Paradygmat psychoanalityczny: teoria relacji

z obiektem wskazuje na fazę

presymbiotyczną

• Paradygmat behawioralno-poznawczy: błędy

w ocenie rzeczywistości zewnętrznej i

wewnętrznej

• Strategiczno-systemowe: konsekwencja

zaburzenia funkcjonowania systemu

rodzinnego (zjawisko koalicji i triangulacji)

26

Schizoafektywne

Schizoafektywne

• Objawy schizofrenii i objawy zaburzeń

afektywnych pojawiają się jednocześnie

• Zaburzenia schizoafektywne

(przynajmniej dwa objawy schi) typ

maniakalny i typ depresyjny lub mieszany

• Urojenia i omamy powinny w pewnym

okresie choroby wystąpić przynajmniej

przez 2 tygodnie, bez objawów

afektywnych

• Rokowanie lepsze niż w schizofrenii,

gorsze niż w zespołach afektywnych

Organiczne i objawowe

zaburzenia psychiczne

- o demencjach i innych

zaburzeniach późnej

dorosłości

28

Podatność na zaburzenia

Podatność na zaburzenia

okresu starzenia się:

okresu starzenia się:

Koncepcja podatność-stres: wraz z wiekiem

zwiększa się znaczenie czynnika

biologicznego, spada innych czynników

Generalnie zachorowalność na różne

zaburzenia psychiczne w okresie późnej

dorosłości obniża się

Wzrasta natomiast liczba zaburzeń na tle

organicznego uszkodzenia, dysfunkcji i

choroby mózgu: demencje

Około 20-23% ludzi starszych (powyżej 65 r.ż.

cierpi na zaburzenia psychiczne na tle

organicznych zmian lub chorób mózgu

29

Rozpowszechnienie zaburzeń w

wieku starczym w %

• Stany lękowe –

50,9

• Spowolnienie

psychoruchowe –
45,3

• Depresja – 40,9
• Rozdrażnienie –

39,8

30

Zespoły otępienne charakteryzują

się:

• Zaburzeniami pamięci

i uwagi

– krótkotrwała, a

następnie długotrwała; podzielność uwagi, koncentracja

• Zaburzenia orientacji

– najpierw w czasie, przestrzeni,

w samym sobie

• Zaburzenia uczenia się i rozumowania

– obniżenie

zdolności do myślenia abstrakcyjnego

• Osłabienie kontroli emocji

– tych silniejszych, potem

każdych

• Zubożenie i spłycenie emocji

– mała różnorodność i

nasilenie

• Zaburzenia ruchowe i inicjacji zachowania

31

Demencja (otępienie)

Demencja (otępienie)

• Stanowi ogólny postępujący proces

deterioracji czynności poznawczych,
któremu towarzyszą zmiany stanu
psychicznego i emocjonalnego, jak:
depresja, pobudzenie, agresja i apatia.

• Dwa typy: korowa i podkorowa

32

Dwa typy:

• Podkorowa – dominują zaburzenia

psychoruchowe (spowolnienie) i zaburzenia

procesów poznawczych, a w późniejszym

okresie dochodzą zmiany osobowościowe, np.

pląsawica Huntingtona (zwyrodnienie jądra

ogoniastego gałki bladej), choroba Wilsona

(zwyrodnienie soczewkowo-wątrobowe)

drżenia, sztywność ruchowa

• Korowa – dominują zmiany osobowościowe i

emocjonalne (labilność), natomiast mniej

zaznaczone objawy deficytów poznawczych

Np. choroba Alzheimera, Picka

33

Demencja

Demencja

typu ALZHEIMERA

typu ALZHEIMERA

A. Rozwój deficytów poznawczych, wyrażających

się obu kryteriami:

1) Upośledzenie pamięci - przyswajania i

przypominania

2) Przynajmniej jedno z zaburzeń: a) afazja, b)

apraksja – upośledzenie realizacji aktywności

ruchowej mimo braku uszkodzeń), c) agnozja

(niezdolność rozpoznawania przedmiotów), d)

zaburzenia złożonych funkcji poznawczych

np. planowania, organizowania,

abstrahowania

34

Demencja typu ALZHEIMERA

Demencja typu ALZHEIMERA

c.d.

c.d.

B.

B. Każde z deficytów powoduje znaczne

upośledzenie funkcjonowania w różnych
sferach

C. Przebieg charakteryzuje się stopniowym

pojawianiem się kolejnych oznak i ciągłego

pogorszenia funkcji poznawczych

D. Deficyty poznawcze nie są spowodowane: a) inne

stany powodujące zmiany w mózgu, b) inne stany

somatyczne, które powodują demencję, c) stany

wywołane użyciem substancji

E. Deficyty te pojawiają się w trakcie delirium
F. Zaburzenia tego nie uda się wyjaśnić jakimś innym

zaburzeniem

35

Demencja typu ALZHEIMERA

Demencja typu ALZHEIMERA

Procesy degeneracyjne w neuronach Ośrodkowego

Układu Nerwowego – blaszki amyloidu

Postać wczesna przed i późna po 65 roku życia
1. Postać wczesna, zwana też rodzinną jest

spowodowana zmianami genetycznymi,

charakteryzuje się podstępnie i powoli

narastającymi objawami upośledzającymi

zdolności intelektualne osoby, dopiero z czasem

dołączają się zaburzenia osobowości (rozpad)

2. Postać późna, uwarunkowana infekcją, urazem

czy zatruciem mózgu i charakteryzuje się

zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami

procesów poznawczych, do których dołączają

się zaburzenia orientacji w czasie, przestrzeni i

w sobie

36

Trzy etapy choroby Alzheimera:

1. Etap pierwszy – dominują zaburzenia pamięci

krótkotrwałej i koncentracji uwagi

2. Etap drugi – pogłębiają się zaburzenia pamięci

(także długotrwała); afazje semantyczna (objaw

„na czubku języka”); apraksje i agnozje, czyli

nie rozpoznaje przedmiotów, ludzi, w końcu

siebie; obniżenie zdolności rozumowania,

sądzenia; rozpad nawyków, niedbałość o siebie,

„wędrownictwo:

3. etap trzeci – faza rozpadu struktury

osobowości i innych procesów psychicznych.

Zaburzenia neurologiczne (czuciowe, ruchowe,

zwieraczy)

37

Demencja naczyniowa

Demencja naczyniowa

(lakunarna) = „sklerotyczna”

(lakunarna) = „sklerotyczna”

A. i B. Objawy z tych dwóch grup

identyczne jak w przypadku
poprzedniego zespołu

C. Ogniskowe objawy neurologiczne (np.

wzmożenie odruchu ścięgna głębokiego,
reakcje prostownika podeszwowego,
zaburzenia chodu, niedowład kończyn)
lub wyniki badań wskazują na chorobę
naczyniową-mózgową.

38

Demencja zwana chorobą Picka

Demencja zwana chorobą Picka

(45-50 r. życia; K>M)

(45-50 r. życia; K>M)

1. Zaburzenia płatów czołowych i okolic

skroniowych

2. Umiarkowane zaburzenia pamięci, brak

lub niewielkie upośledzenie zmysłu

wzrokowo-przestrzennego

3. Zmiany osobowościowe, odhamowanie

emocjonalne (osłabienie hamulców

społecznych) i brak zainteresowań

4. Problemy językowe

39

Choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona

1.

A i B podobne jak w przypadku poprzednich

zespołów dementywnych

2.

Pojawia się po 60 – tce.

3.

Do najważniejszych oznak tej choroby zalicza

się obserwowalne drżenia kończyn i głowy,

sztywnienie mięśni oraz ogólny brak zdolności

wykonywania ruchów.

4.

Około połowa osób cierpi też na zaburzenia

pamięci trwałej, przechowywania nowych

informacji, deficyt planowania i organizacji.

5.

Mogą wystąpić objawy psychotyczne i

zaburzenia nastroju

UPOŚLEDZENIE

UMYSŁOWE

zwane oligofrenią

41

KRYTERIA UPOŚLEDZENIA W DSM –

IV

A. Istotnie niższe od przeciętnego funkcjonowanie

intelektualne, iloraz inteligencji zbliżony do 70 lub

poniżej

B. Współwystępujące deficyty lub upośledzenie

zdolności przystosowania się (tj. efektywności osoby w

spełnieniu standardów zgodnych z wiekiem i/lub grupą

kulturową) przynajmniej w dwóch spośród

wymienionych dziedzin: porozumiewania się,

zaradności osobistej, prowadzenia domu, stanowienia

o sobie, umiejętności interpersonalnych, korzystania

ze źródeł wsparcia społecznego, możliwości uczenia

się, pracy, wypoczynku, dbania o zdrowie i

bezpieczeństwo.

C. Początek przed 18 rokiem życia

42

STOPNIE UPOŚLEDZENIA

STOPNIE UPOŚLEDZENIA

• 1. upośledzenia lekkie – sprawność

umysłowa między 2 i 3 odchyleniami

standardowymi poniżej średniej,

• 2. upośledzenie umiarkowane –

sprawność umysłowa między 3 i 4

odchyleniami standartowymi poniżej

średniej

• 3. upośledzenie znaczne – sprawność

umysłowa między 4 i 5 odchyleniami

standartowymi poniżej średniej,

• 4. upośledzenie głębokie – poniżej 5

odchyleń standardowych.

44

Stopień upośledzenia

Upośledzeni

e

Częstość

Kształcenie

lekkie

85%

Szkoły takie jak w przypadku

dzieci normalnych, przy wsparciu

umiarkowane

10%

Specjalne, przygotowujące do

zawodu

znaczne

3-4%

Klasy specjalne w tzw. szkołach

życia

głębokie

1-2%

Konieczna opieka innych osób

45

Możliwości osoby upośledzonej

w

różnym okresie życia – lekkie

0-5 lat

Rozwija umiejętności społeczne i zdolności

porozumiewania się. Minimalne opóźnienia w rozwoju

czuciowo-ruchowym. Zbyt nie różni się od

rówieśników

6-20 lat Opanowuje umiejętności szkolne do IV klasy. Może

kierować się ku społecznemu konformizmowi

Powyżej

21 lat

Może osiągać umiejętności społeczne i zawodowe

pozwalające na funkcjonowanie na minimalnym

poziomie dostosowania. W sytuacjach bardziej

stresowych, potrzebuje kierownictwa i wsparcia

46

umiarkowane

0-5 lat

Może nauczyć się porozumiewać. Dobry rozwój

motoryczny. Umie nauczyć się działań w zakresie

samoobsługi. Socjalizacja i kontrola ograniczona.

Może żyć pod umiarkowanym nadzorem.

6-20 lat W zakresie nauki szkolnej do 2 klasy. Może nauczyć

się pewnych umiejętności społecznych, higieny,

prania. Potrafi podróżować do znanych sobie miejsc.

Powyżej

21 lat

Może utrzymywać się w pracy w warunkach

chronionych. Wymaga kierowania i nadzoru w

zakresie niewielkiego stresu społecznego i

ekonomicznego

47

Znaczny

0-5 lat

Upośledzony rozwój ruchowy. Mowa minimalnie. Nie

nauczy się samoobsługi. Skąpe umiejętności

komunikowania się

6-20 lat Może nauczyć się komunikować prostymi słowami. Na

podstawie systematycznych ćwiczeń może wyuczyć się

podstawowych nawyków

Powyżej

21 lat

Może podejmować samoobsługę pod pełnym

nadzorem. Potrafi dbać o soje bardzo podstawowe

bezpieczeństwo, na poziomie minimalnej użyteczności

w warunkach kontrolowanych przez otoczenie

48

Głęboki

0-5 lat

Duże upośledzenie. Często poważne dodatkowe

zaburzenia i choroby. Minimalna zdolność do

funkcjonowania w zakresie czuciowo-ruchowym.

Potrzeba pielęgnacji.

6-20 lat Pewien minimalny poziom rozwoju ruchowego. Może

jedynie w bardzo minimalnym zakresie uczyć się.

Potrafi utrzymać pewien kontakt emocjonalny.

Powyżej

21 lat

Nieznaczny rozwój ruchowy i mowy (głosek). Poważne

trudności w zabezpieczeniu własnego bezpieczeństwa.

Wymaga pielęgnacji.

49

Zaburzenia dodatkowe:

• Niedojrzałość emocjonalna –

trudności w modulacji i kontroli
emocji

• Zaburzenia socjalizacji – agresywne

zachowania jako odpowiedź na
zachowanie otoczenia\

• Stany lękowe i depresyjne

50

Inne zaburzenia związane z

upośledzeniem

• Zespół trisomii chromosomu 18 (zespół Edwardsa)

– anomalie uszu, giętkość palców, mała szczęka, wady
serca

• Trisomia chromosomu 21 – zespół Downa, czyli

mongolizm

• Choroba Taya - Sachsa (recesywny gen w

chromosomie 15) – zaburzenia napięci mięśni,
niedowłady, głuchota, ślepota, postępujący niedowład
(śmierć ok. 3 roku)

• Zespół Turnera – anomalia chromosomu płciowego

(XO), tylko u dziewczynek – spłaszczenie szyi,
koślawość łokci i infantylizm seksualny ( z upoś.)

51

• Zespół Klinefeltera (chromosom XXY) – tylko

chłopcy, słabe zróżnicowanie cech płciowych, małe

jądra

• Choroba Niemanna-Picka (zaburzenia

metabolizmu lipidów) – już w niemowlęctwie utrata

wagi, odwodnienie i postępujący niedowład

• Choroba hemolityczna noworodków (niezgodność

Rh między matką a płodem) – odbiegający od normy

poziom bilirubiny, zaburzona koordynacja ruchowa

• Różyczka wrodzona – zakażenie wirusem

wewnątrzmacicznie - zaburzenia widzenia: zaćma i

problemy z siatkówką, często głuchota i anomalie

zastawek i przegrody serca

52

ETIOLOGIA

Hagberg,

Kyllerman

• W upośledzeniu głębszym zasadniczą rolę

odgrywają czynniki genetyczne, anomalie
chromosomowe – 34%

• Czynniki biologiczne tworzące zespół objawów- 10%
• Infekcje, spożywanie alkoholu – 8%
• Czynniki perinatalne, okołoporodowe – 15%
• Poporodowe 12%
• Nieznane – 18%

(55%wśród wszystkich stopni

uposledzeń)

53

Pomoc edukacyjna i

psychologiczna

• Jest kierowana wobec dzieci i potem

osób dorosłych

• Rodzin, bowiem występuje w nich

wysoki poziom stresu i recykle w
cyklu życia

54

Autyzm wczesnodziecięcy

• Globalne zaburzenia rozwoju
• 1943 Leo Kanner
• 1944 weryfikacja przez Aspergera

55

Schizofrenia dziecięca a

autyzm

Po ogłoszeniu przez Kannera wyników
obserwacji klinicznych wskazujących
na heterogeniczność grupy dzieci, u
których rozpoznawano schizofrenię
rozpoczęto bardziej systematyczne
badania naukowe i kliniczne nad
różnicowaniem nozologicznym tych
dwóch jednostek klinicznych.

56

Kanner do objawów autyzmu

zaliczył:

• Brak kontaktów emocjonalnych z

najbliższymi

• Zaburzenia rozwoju mowy, mowa

nieadekwatna do sytuacji

• Nadmierne koncentrowanie się na

przedmiotach i manipulowanie nimi

• Wielokrotnie powtarzane stereotypie
• Średni poziom intelektualny

57

Epidemiologia (za Goodman i Scott):

• 2 na 1000 dzieci przejawia całościowe

zaburzenia rozwoju, w tym 10-50% ma

rozpoznawany autyzm (zależy od

kryteriów)

• Częstość występowania autyzmu szacuje

się 0,5 na 1000 osób

• M : K wskaźnik 3 : 1
• Nie stwierdzono żadnych zależności między

autyzmem a statusem społecznym

58

Autyzm – DSM IV

1.

1.

Jakościowe defekty w zakresie interakcji

Jakościowe defekty w zakresie interakcji

społecznych, przejawiające się co najmniej

społecznych, przejawiające się co najmniej

dwoma:

dwoma:

a) Istotne zaburzenia komunikacji niewerbalnej, np.

kontakt wzrokowy, ekspresja mimiczna i gesty

używane w regulacji interakcji

b) Upośledzenie umiejętności nawiązywania

kontaktów z rówieśnikami odpowiednio do wieku

c) Brak spontaniczności w dzieleniu się uczuciami,

zainteresowaniami czy osiągnięciami

d) Brak wzajemności w kontaktach społecznych

59

2.

Jakościowe uszkodzenia komunikowania się
manifestujące się przynajmniej jednym z

objawów

a) Całkowity brak lub opóźnienia w rozwoju

języka mówionego, czemu nie towarzyszą

próby innego nawiązywania kontaktu

poprzez gesty

b) Uszkodzenie zdolności do inicjowania i

podtrzymywania rozmowy z innymi

c) Używanie stereotypów i powtórzeń
d) Brak spontanicznych, odpowiednich do

wieku zabaw tematycznych

60

3. Istotne ograniczenia w zakresie wykonywania

3. Istotne ograniczenia w zakresie wykonywania

czynności oraz zainteresowań przejawiający się -

czynności oraz zainteresowań przejawiający się -

1 objawem

1 objawem

a) Nadmierne zajmowanie się w sposób stereotypowy

jednym lub więcej zainteresowaniami

odbiegającymi od normy pod względem

intensywności lub zakresu

b) Skrupulatne przestrzeganie rutyn i rytuałów
c) Stereotypowe i powtarzające się manieryzmy

ruchowe np. machanie, kręcenie rękoma

d) Uporczywe zajmowanie się częściami przedmiotów
Powstaje przed ukończeniem 3 roku życia i nie

spełniają kryteriów zespołu Retta czy zaburzeń

dezintegracyjnych

61

Autyzm to kontinuum

Autyzm to kontinuum

zaburzeń:

zaburzeń:

Słabo nasilone objawy

Objawy znacznie nasilone

62

Autyzm a inne jednostki

psychopatologiczne:

upośledzenie

Brak typowych cech związanych z zaburzeniami

pamięci, myślenia, wyobrażenia (nie należy

stosować standardowych testów);

schizofrenia

Późniejszy początek (po 10 roku życia); różny

przebieg epizod – remisja – epizod; wyraźnie

zaznaczona fazą zwiastunów i aktywna;

Zaburzenia

mowy, afazje

Mniej rozległe i bardziej specyficzne, używają

języka do porozumiewania się, nie dokonują

takich zmian w stosowaniu zaimków

osobowych, zazwyczaj brak echolalie,

dziwaczność wypowiedzi

63

Przyczyny:

• Model medyczny - uwarunkowania

genetyczno-konstytucjonalne (90%
zgodności)

• Związki między upośledzeniem a

autyzmem wskazują na wspólną
genezę

•

M o d e l p s y c h o l o g i c z n y – k o n c e p c j e

w s p ó ł c z e s n e j p s y c h o a n a l i z y i
t e o r i i s p o ł e c z n e g o u c z e n i a s i ę

64

Zespół Aspergera (okres dojrzewania):

A.

A.

Jakościowe nieprawidłowości w zakresie interakcji

Jakościowe nieprawidłowości w zakresie interakcji

społecznych (2):

społecznych (2):

1. Istotne zaburzenia komunikacji niewerbalnej, np.

kontakt wzrokowy, ekspresja mimiczna i gesty

używane w regulacji interakcji

2. Niepowodzenia w nawiązywaniu relacji z

rówieśnikami

3. Brak spontaniczności w dzieleniu się z innymi

radością, zainteresowaniami, osiągnięciami (np.

poprzez pokazywanie interesujących przedmiotów)

4. Brak wzajemności i wymiany w relacjach

społecznych i emocjonalnych

65

B. Występowanie powtarzających się, stereotypowych

B. Występowanie powtarzających się, stereotypowych

zachowań, zainteresowań i form aktywności

zachowań, zainteresowań i form aktywności

(przynajmniej 1 objaw)

(przynajmniej 1 objaw)

1. Jedna lub większa liczba stereotypowych

zainteresowań, odbiegających od normy pod
względem intensywności i zakresu

2. Sztywne przestrzeganie specyficznych,

niepotrzebnych czynności rutynowych lub rytuałów

3. Stereotypowe, powtarzające się dziwactwa ruchowe
4. Uporczywe zajmowanie się częściami przedmiotów

66

C. Zaburzenie powoduje nieznaczne obniżenie

poziomu funkcjonowania na różnych
płaszczyznach

D. Brak istotnie klinicznych opóźnień w rozwoju

mowy (np. dziecko używa pojedynczych słów przed 2
rokiem, a pierwsze zdania po 3 r. życia)

E. Brak istotnego opóźnienia w rozowoju procesów

poznawczych, samoobsługowych i adaptacyjnych.
Dziecko wykazuje ciekawość otoczenia.

E. Nie spełnia kryteriów schizofrenii

Zespół Aspergera cd.

67

Zespół Aspergera a autyzm:

1.

Nie występuje lub nieznacznie występuje opóźnienie
w rozwoju słownictwa i opanowania zasad gramatyki.

Podobnie: mowa nienaturalna i pedantyczna, z

nieprawidłową intonacją; gestykulacja skąpa lub
przesadna; trudno zatrzymać monolog na ulubiony
temat

2. Mniej zaznaczone wycofanie z kontaktów, większe

zainteresowanie ludźmi

3. Ograniczenie zainteresowań raczej do wąskiej

dyscypliny niż jako stereotypie

68

Upośledzenie umysłowe z cechami autyzmu:

TRIADA
• Interakcje społeczne
• Komunikacja społeczna
• Zabawa

69

Terapia

• W modelu medycznym – farmakoterapia

• W modelu psychologicznym – psychoterapia i

treningi uczenia się umiejętności społecznych

70

Zespół Retta

• Jednostka kliniczna charakteryzująca się

postępującą encefalopatią

• Występuje wyłącznie u dziewcząt (to sugeruje

hipotezę dziedziczenia poprzez chromosom X)

• Rozwój prawidłowy do około 5 - 12 m-ca życia
• Widoczne objawy – na wszystkich płaszczyznach -

przed ukończeniem 24 m-ca życia

71

Zespół Retta – objawy 18 m-c:

1. Zwolnienie rozwoju czaszki około 5 do 48 m-ca
2. Utrata utrata uprzednio wykształconych celowych

ruchów rąk pomiędzy 5 – 30 m-cem życia, ze
stopniowym pojawieniem się ruchów
stereotypowych

3. Utrata zainteresowań kontaktami społecznymi
4. Pogorszenie koordynacji ruchów podczas chodzenia
5. Poważne zahamowania rozwoju mowy z

towarzyszącym mu upośledzeniem

ZABURZENIA

NASTROJU(DSM)

ALBO

ZABURZENIA

AFEKTYWNE

(ICD)

73

Zaburzenia nastroju

Zaburzenia nastroju

(afektu)

(afektu)

Zaburzenia afektywne

Zaburzenia afektywne

Zaburzenia afektywne

Zdrowe przeżycia

Zdrowe przeżycia

Zaburzenia afektywne

Zaburzenia afektywne

MANIA

MANIA

HIPOMANIA

HIPOMANIA

DEPRESJA

DEPRESJA

LEKKA CIĘŻKA

LEKKA CIĘŻKA

RADOŚĆ

RADOŚĆ

SMUTEK

SMUTEK

74

ZABURZENIA NASTROJU - DSM

1.

1.

Zaburzenia nastroju jednobiegunowe:

Zaburzenia nastroju jednobiegunowe:



Depresja wielka, nie doświadcza nigdy objawów

Depresja wielka, nie doświadcza nigdy objawów

manii z melancholią i bez melancholii (z Objawami

manii z melancholią i bez melancholii (z Objawami

Psychotycznymi i bez o. P., spójne z nastrojem i

Psychotycznymi i bez o. P., spójne z nastrojem i

niespójne)

niespójne)



Dystymia

Dystymia

2.

2.

Zaburzenia dwubiegunowe

Zaburzenia dwubiegunowe



Cyklotymia

Cyklotymia



Zaburzenia dwubiegunowe (z objawami

Zaburzenia dwubiegunowe (z objawami

psychotycznymi i bez) z depresją lub bez (wtedy

psychotycznymi i bez) z depresją lub bez (wtedy

mania / hipomania)

mania / hipomania)

3. Zaburzenia sezonowe

3. Zaburzenia sezonowe

75

Zaburzenia afektywne ICD-10

F30

– epizod maniakalny (hipomania, z objawami

psychotycznymi, bez objawów psychotycznych)

F31

– zaburzenia afektywne dwubiegunowe (z

obecności a manii, depresji; z objawami

psychotycznymi i bez)

F32

- Epizod depresyjny (łagodny, umiarkowany,

ciężki z objawami psychotycznymi i bez)

F33

– Nawracające zaburzenia afektywne (z

objawami somatycznymi i bez oraz objawami

psychot. i bez)

F34

– uporczywe zaburzenia nastroju: cyklotymia,

dystymia i inne

76

PRZEJAWY

– obszary



Zaburzenia nastroju (obniżony vs

Zaburzenia nastroju (obniżony vs

podwyższony)

podwyższony)



Zaburzenia procesów poznawczych,

Zaburzenia procesów poznawczych,

szczególnie dynamiki myślenia,

szczególnie dynamiki myślenia,

koncentracji uwagi, zapamiętywania i

koncentracji uwagi, zapamiętywania i

odtwarzania

odtwarzania



Zaburzenia motywacji

Zaburzenia motywacji



Zaburzenia fizyczne (łaknienia, snu,

Zaburzenia fizyczne (łaknienia, snu,

dynamiki życia, żywotności)

dynamiki życia, żywotności)

77

Epidemiologia

• Najbardziej rozpowszechnione zaburzenie
• Urodzeni po 1975 są dwukrotnie bardziej

na nią narażeni niż ich dziadkowie

• Depresja dotyczy nastolatków – w latach

60-tych około 30-tki; obecnie 15 – latkowie

• Prawie każdy okresowo cierpi lub cierpiał

na depresję w formie łagodnej, zwanej nie
kliniczną

78

DEPRESJA

• NAPADOWA – ma wyraźny

początek, < niż 2 lata

• CHRONICZNA (DYSTYMICZNA) –

trwa przynajmniej 2 lata a powrót

do normalnego funkcjonowania

nie wystąpił dłużej niż 2 m-ce

• PODWÓJNA – chroniczna i

epizodyczna łącznie (nieliczne

wyzdrowienia)

79

DEPRESJA

Z MELANCHOLIĄ

endogenne

Utrata przyjemności
melancholia
Spowolnienie mowy

ruchów

Letarg, odrętwienie
Spadek masy ciała
Poczucie winy
Samobójstwa
farmakoterapia

BEZ MELANCHOLII

Egzo i

psychogenne

Utrata

przyjemności

Smutek
Bezradność
Bezwolność
Poczucie żalu,

krzywdy i winy

psychoterapia

80

EPIZOD DEPRESJI DUŻEJ

EPIZOD DEPRESJI DUŻEJ

A.

A.

Przynajmniej 5 z poniższych

Przynajmniej 5 z poniższych

symptomów wystąpiło w okresie

symptomów wystąpiło w okresie

dwutygodniowym i stanowi zmianę

dwutygodniowym i stanowi zmianę

poprzedniego funkcjonowania; jeden z

poprzedniego funkcjonowania; jeden z

nich musi dotyczyć

nich musi dotyczyć

•

Nastrój depresyjny

Nastrój depresyjny

•

Utrata zainteresowań albo

Utrata zainteresowań albo

zaprzestanie czerpania przyjemności

zaprzestanie czerpania przyjemności

z życia (nie dotyczy jeśli...)

z życia (nie dotyczy jeśli...)

81

1.

Nastrój depresyjny utrzymuje się przez

Nastrój depresyjny utrzymuje się przez

większość dnia, stan obserwuje osoba lub inni

większość dnia, stan obserwuje osoba lub inni

2. Znaczne osłabienie zainteresowania lub

2. Znaczne osłabienie zainteresowania lub

przyjemności czerpanych z różnych źródeł

przyjemności czerpanych z różnych źródeł

3. Znaczna utrata lub przyrost wagi nie

3. Znaczna utrata lub przyrost wagi nie

spowodowana dietą (> niż 5%)

spowodowana dietą (> niż 5%)

4. Bezsenność lub nadmierna potrzeba snu

4. Bezsenność lub nadmierna potrzeba snu

5. Pobudzenie lub zahamowanie

5. Pobudzenie lub zahamowanie

psychomotoryczne

psychomotoryczne

6. Zmęczenie lub utrata energii (codziennie)

6. Zmęczenie lub utrata energii (codziennie)

7. Poczucie bezwartościowości i poczucie winy

7. Poczucie bezwartościowości i poczucie winy

82

8. Zaburzenie dynamiki, zahamowanie

8. Zaburzenie dynamiki, zahamowanie

myślenia i koncentracji uwagi, brak

myślenia i koncentracji uwagi, brak

stanowczości

stanowczości

9. Powracające myśli na temat śmierci (nie

9. Powracające myśli na temat śmierci (nie

tylko umierania), samobójstwa (bez

tylko umierania), samobójstwa (bez

planowania i organizowania) lub tworzenie

planowania i organizowania) lub tworzenie

planów o samobójstwie

planów o samobójstwie

B. Symptomy nie odpowiadają kryteriom

B. Symptomy nie odpowiadają kryteriom

epizodu mieszanego

epizodu mieszanego

C. Symptomy powodują ciężkie stany kliniczne

C. Symptomy powodują ciężkie stany kliniczne

w różnych aspektach funkcjonowania

w różnych aspektach funkcjonowania

D. Nie są skutkiem zażycia substancji ani

D. Nie są skutkiem zażycia substancji ani

E. Nie są skutkiem stanu żałoby po stracie

E. Nie są skutkiem stanu żałoby po stracie

osoby bliskiej (dłużej niż 2 m-ce)

osoby bliskiej (dłużej niż 2 m-ce)

83

Przebieg i dynamika

Przebieg i dynamika

• 3 na 4 przypadki depresja

występuje nagle – forma ataku

• Umiarkowana trwa około 3 m-cy,

głęboka około 6 ciu

• W początkowych tygodniach

nasila się, następnie osiąga
apogeum, a następnie
rozpoczyna się zdrowienie

84

Powrót a nawrót

Ponowne

wystąpienie
objawów po 6
m-cznym
okresie braku
symptomów

Jeśli w wyniku

farmakoterapii

lub psychoterapii

następuje

chwilowe

ustąpienie

objawów, a

następnie ich

pojawienie się

przed upływem 6

m-cy

85

Ryzyko nawrotów:

Ryzyko nawrotów:

1.

1.

Im stabilniejszy stan zdrowia przed

Im stabilniejszy stan zdrowia przed

zachorowaniem, tym mniejsze

zachorowaniem, tym mniejsze

prawdopodobieństwo nawrotu

prawdopodobieństwo nawrotu

2.

2.

Tylko 15% osób z depresją nie przeżyło nawrotu

Tylko 15% osób z depresją nie przeżyło nawrotu

przez następne 15 lat

przez następne 15 lat

3.

3.

U 2 na 3 nawrót następuje w ciągu dwóch lat

U 2 na 3 nawrót następuje w ciągu dwóch lat

4.

4.

Współwystępowanie zaburzeń osobowości

Współwystępowanie zaburzeń osobowości

zwiększa ryzyko nawrotu

zwiększa ryzyko nawrotu

5.

5.

Wysoki poziom pesymizmu

Wysoki poziom pesymizmu

6.

6.

Kobiety, niezamężne, z kilkoma epizodami

Kobiety, niezamężne, z kilkoma epizodami

depresji

depresji

7.

7.

Około 10% osób pozostaje w depresji chronicznej,

Około 10% osób pozostaje w depresji chronicznej,

która może ustąpić po 5 latach (9%)

która może ustąpić po 5 latach (9%)

86

Epizod maniakalny:

A.

A.

Okres wyraźnego, nienormalnego i

Okres wyraźnego, nienormalnego i

ciągłego, rosnącego nastroju i

ciągłego, rosnącego nastroju i

drażliwości, trwający przynajmniej 1

drażliwości, trwający przynajmniej 1

tydzień

tydzień

B.

B.

Towarzyszą mu 3 spośród następujących

Towarzyszą mu 3 spośród następujących

objawów (4 jeśli tylko drażliwość):

objawów (4 jeśli tylko drażliwość):

1) wzrost samooceny i poczucia wielkości

1) wzrost samooceny i poczucia wielkości

2) zmniejszona potrzeba snu

2) zmniejszona potrzeba snu

3) Nieustanna rozmowność

3) Nieustanna rozmowność

4) Ulotność myśli lub gonitwa myśli

4) Ulotność myśli lub gonitwa myśli

87

5.

Trudności w koncentracji uwagi (wszystko

Trudności w koncentracji uwagi (wszystko

zwraca uwagę)

zwraca uwagę)

6. Wzrost aktywności ukierunkowanej na różne

6. Wzrost aktywności ukierunkowanej na różne

cele np. zawodową, towarzyską, religijną

cele np. zawodową, towarzyską, religijną

7. Nadmierne zaangażowanie w czynności dające

7. Nadmierne zaangażowanie w czynności dające

przyjemność np. wydawanie pieniędzy, seks

przyjemność np. wydawanie pieniędzy, seks

C. Objawy nie odpowiadają epizodowi

C. Objawy nie odpowiadają epizodowi

mieszanemu

mieszanemu

D. Znacznie zakłócają funkcjonowanie, wymagają

D. Znacznie zakłócają funkcjonowanie, wymagają

hospitalizacji aby nie doszło do samouszkodzeń

hospitalizacji aby nie doszło do samouszkodzeń

czy ataków skierowanych na innych

czy ataków skierowanych na innych

E. Nie są wynikiem działania substancji

E. Nie są wynikiem działania substancji

psychoaktywnych czy leków użytych do

psychoaktywnych czy leków użytych do

leczenia depresji

leczenia depresji

88

Zaburzenia

dwubiegunowe:

1. Stan depresji a następnie manii
2. Bardziej dotkliwa
3. Nie towarzyszy jej spadek wagi a raczej

odwrotnie – nadmierne objadanie się

4. Stałe poczucie senności
5. Leczona lekami przeciwdepresyjnymi daje

szybko objawy manii

6. Podłoże nie jest znane, chociaż wskazuje

się raczej na uwarunkowania genetyczne

89

Sezonowe zaburzenia afektywne SAD:

A.

A.

Istnieje regularny związek między początkiem

Istnieje regularny związek między początkiem

epizodu depresyjnego w dwubiegunowym

epizodu depresyjnego w dwubiegunowym

zaburzeniu depresyjnym I, dwubiegunowym

zaburzeniu depresyjnym I, dwubiegunowym

zaburzeniu depresyjnym II lub epizodu

zaburzeniu depresyjnym II lub epizodu

depresyjnego z porą roku

depresyjnego z porą roku

B.

B.

Całkowita remisja (lub przejście z depresji w manię)

Całkowita remisja (lub przejście z depresji w manię)

również w charakterystycznych porach roku

również w charakterystycznych porach roku

C.

C.

W ciągu ostatnich 2 lat wystąpiły dwa epizody

W ciągu ostatnich 2 lat wystąpiły dwa epizody

sezonowe

sezonowe

D.

D.

Liczba sezonowych przewyższa liczbę

Liczba sezonowych przewyższa liczbę

niesezonowych epizodów depresji

niesezonowych epizodów depresji

90

Przyczyny zaburzeń afektywnych:

•

Koncepcje biochemiczne: Zaburzenia

Koncepcje biochemiczne: Zaburzenia

neuroprzekaźników typu aminy biogenne:

neuroprzekaźników typu aminy biogenne:

norepinefryny (NE), dopaminy (DA) i

norepinefryny (NE), dopaminy (DA) i

serotoniny (5-HT)

serotoniny (5-HT)

•

Koncepcje psychologiczne: koncepcje

Koncepcje psychologiczne: koncepcje

psychoanalityczne, poznawcze podejście,

psychoanalityczne, poznawcze podejście,

teoria społecznego uczenia się (wyuczona

teoria społecznego uczenia się (wyuczona

bezradność)

bezradność)

91

Leczenie zaburzeń afektywnych –

profilaktyka nawrotów

Farmakoterapia

– przeciwdepresyjne w

Chorobie Afektywnej Jednobiegunowej –

wpływające na poziom serotoniny,

noradrenaliny, trójpierścieniowe;

głównie stabilizatory nastroju w Chorobie

Afektywnej Dwubiegunowej – lit,

karbamazepina, walproiniany, lamotrygina,

nowe (antypsychotyczne) leki

normotymiczne

elektrowstrząsy – w stanach głębokiej depresji
Psychoterapia
Zapobieganie nawrotom !!

92

Psychoterapia

• Psychoanalityczna: terapia z

parametrami

• Terapia behawioralno-poznawcza

indywidualna i grupowa np. Becka,
Rehm,

• Terapia wyuczonej bezradności –

Seligmana

• Terapia dzieci i młodzieży

93

Samobójstwa:

1. Najtragiczniejszy skutek depresji

i zaburzeń dwubiegunowych –
próby 80%;

udane 15 %

2. K > 3 razy niż M, ale M

skuteczniej, gdy próbę podejmują

3. Osoby, które zerwały relacje z

otoczeniem i ponoszą porażki w
obszarze zawodowym

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe

95

Aspekty strachu i lęku

• Poznawczy – spostrzeganie krzywdy

lub zagrożenia

• Somatyczne – reakcje zewnętrzne i

wewnętrzne (reakcje pogotowia)

• Emocjonalne – przerażenie, groza,

panika

• Behawioralne – reakcje mimowolne i

dowolne

96

Zaburzenia lękowe

• Fobie – specyficzne, społeczna
• Zespół stresu pourazowego (PTSD)
• Lęk paniczny, agorafobia
• Uogólnione zaburzenia lękowe
• Zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne
• Lęk separacyjny (u dzieci i

młodzieży)

97

Fobia to stała reakcja strachu.

Typy:

• przed zwierzętami (arachnofobia,

redentofobia)

• przed środowiskiem naturalnym

(akrofobia, myzofobia, nyktofobia)

• Sytuacyjne - przed zamkniętymi

pomieszczeniami (klaustrofobia)

• Przed strzykawką, zastrzykiem, zranieniem
• Inne – śmiercią, rakiem, chorobą

weneryczną

98

Fobia specyficzna (bodziec fobiczny –

F):

A. Stały, nieuzasadniony strach wywołany

obecnością lub wyobrażeniem określonego

przedmiotu lub sytuacji (np. zwierzęcia,

wysokości, zastrzyku, krwi).

B. Kontakt z F wywołuje wystąpienie silnego strachu

lub napadu paniki (u dzieci płacz, bezruch lub

przytulanie się).

C. Osoba rozpoznaje, że strach jest nieuzasadniony i

nadmierny

D. Osoba unika bodźców F lub znosi je z lękiem
E. Unikanie, obawy lub złe samopoczucie wyraźnie

przeszkadzają w normalnym życiu osoby.

F. U osób poniżej 18 roku życia trwa najwyżej 6 m-cy.

99

FOBIA SPOŁECZNA

A. Intensywny stały strach przed jedną lub

wieloma sytuacjami społecznymi bądź przed

występami publicznymi, podczas których

następuje kontakt z obcymi ludźmi. Lęk

przed upokorzeniem lub zażenowaniem

B. W tych sytuacjach prawie zawsze pojawia się

strach albo związany z tą sytuacją, albo

napad paniki

C. Osoba rozpoznaje, że strach jest

nieadekwatny i nieuzasadniony

D. Osoba unika tych sytuacji bądź znosi je z

lękiem

100

Zaburzenia stresu pourazowego – PTSD

A. Osoba przeżyła traumatyczne wydarzenie: 1)

doświadczenie, bycie świadkiem, styczność;

2) silny strach, przerażenie, bezradność

B. Doświadczenie traumatyczne jest ciągle

doświadczane na jeden lub kilka sposobów:

1) Nawracające natrętne wspomnienia urazu

obejmujące wyobrażenia, myśli,

wspomnienia

2) Powracające sny
3) Złudzenia lub zachowania, jakby uraz się

powtarzał (np.. Złudzenia, omamy )

101

4)

Silny niepokój w styczności z bodźcami

przypominającymi jakieś aspekty wydarzenia

5) Reakcje fizjologiczne na wew. lub zew. S

C. Trwałe unikanie S związanych z urazem i osłabienie

normalnej reaktywności. Jeden z trzech:

1)

Unikanie myśli, rozmów

2)

Unikanie czynności, miejsc, ludzi pobudzających

wspomnienia

3)

Niemożność przypomnienia aspektów wydarzenia

4)

Zmniejszenie zainteresowań

5)

Poczucie wyłączenia lub wyobcowania

6)

Ograniczony zasięgu afektu

7)

Ograniczenia w dostrzeganiu przyszłości

102

D. Trwałe objawy nadpobudliwości,

wyrażające się:

1) trudności w zasypianiu
2) Rozdrażnienie, wybuchy gniewu
3) Trudności z koncentracją
4) Nadmierna czujność
5) Wyolbrzymiona reakcja przestrachu
E. Zaburzenia utrzymują się ponad m-c
F. Zaburzenia powodują znaczące

pogorszenie w funkcjonowaniu w
różnych sferach życia.

103

Zaburzenia lęku panicznego bez agorafobii

A. Spełnione są warunki: 1) nawracające

nieoczekiwane napady paniki; 2) przynajmniej po

jednym napadzie wystąpiło jedno lub więcej zjawisk

a) ciągły niepokój przed dalszymi napadami; b)

obawa o przebieg napadu i jego skutki; c) wyraźna

zmiana zachowania w związku z napadami

B. Brak agorafobii
C. Napady nie są skutkiem używania jakiejś substancji

ani choroby somatycznej (np.. Nadczynność

tarczycy)

D. Napady paniki nie są elementem innych zaburzeń

104

Agorafobia

A. Lęk przed przebywaniem w miejscach lub

sytuacjach, z których ucieczka może być

trudna lub w której może zabraknąć pomocy.

Np. wychodzeniem z domu, przebywaniem

na otwartej przestrzeni lub w tłumie

B. Unikanie pewnych sytuacji lub znoszenie ich

z dużym trudem, napięciem lub z lękiem

przed wystąpieniem paniki lub podobnych

objawów

C. Lęku lub fobicznego unikania nie można

wyjaśnić innymi zaburzeniami

105

Uogólnione zaburzenia

lękowe

A. Nasilony lęk lub niepokój utrzymujący się przez

większą część dnia (co najmniej 6 m-cy) w

związku z różnymi wydarzeniami

B. Trudności z opanowaniem niepokoju
C. Lęk lub niepokój są połączone z: 1) bezradność,

osaczenie, wyczerpanie; 2) szybkie męczenie się;

3) trudności z koncentracją lub logicznym

myśleniem; 4) drażliwość 5) napięcie mięśni; 6)

zaburzenia snu

D. Obiekt lęku i troski nie jest związany z

właściwościami osi I

E. Wywołują złe samopoczucie lub upośledzenie

funkcjonowania w różnych obszarach

F.

Dolegliwości nie są skutkiem innych czynników

106

Zaburzenia obsesyjno-

kompulsywne

Obsesje to powracające myśli,

wyobrażenia, impulsy, które przenikają
do świadomości, często są niespójne i
trudno się ich pozbyć lub nimi
pokierować

Kompulsje to reakcje na obsesje i

polegają na sztywnych rytuałach,
czynnościach umysłowych, które
człowiek czuje się zmuszony wykonywać.
Celem jest przeciwdziałanie złemu
samopoczuciu.

107

Zaburzenia obsesyjno-

kompulsywne

A. Obsesje lub kompulsje. Na O składają

się: 1) powracające, uporczywe myśli,

impulsy lub wyobrażenia które

pacjent chwilami rozpoznaje jako

natrętne; 2) myśli, impulsy lub

wyobrażenia, które nie wynikają tylko

z przesadnej troski o sprawy życia

codziennego; 3) próby lekceważenia

lub ich wypierania; 4) świadomość, że

są one wytworem umysłu (nie są

narzucone z zewnątrz)

108

Na kompulsje składają się: 1) 1) powtarzające się

zachowania lub czynności psychiczne, które
człowiek czuje się zmuszony wykonywać w reakcji
na obsesję; 2) zachowania lub czynności
psychiczne mają na celu przeciwdziałanie złemu
samopoczuciu lub zapobieganiu pewnym groźnym
wydarzeniom choć nie są z nimi związane lub są
przesadne

B. Pacjent rozpoznaje je jako przesadne
C. Wywołują złe samopoczucie, pochłaniają czas
D. Nie ograniczają się do Osi I
E. Nie są skutkiem substancji lub choroby

somatycznej

109

Przyczyny zaburzeń

lękowych:

1. Podejście neuropsychiatryczne
2. Koncepcje psychologiczne:
• Psychodynamiczne
• Behawioralno – poznawczo-

behawioralne

• Psychologia humanistyczno-

egzystencjalna

110

Koncepcje psychodynamiczna

• Kto cierpi?

• Na czym

polegają?

• Dlaczego się

utrzymują?

• Terapia

• Osoba z nieświadomymi

konfliktami

• Obsesyjna myśl jest obroną

przed nieakceptowanym
pragnieniem

• Obsesja i kom. skutecznie

chronią przed lękiem

• Uświadomienie

nieświadomego

111

Poznawczo-behawioralne

• Kto cierpi?

• Na czym

polegają?

• Dlaczego się

utrzymują?

• Terapia

• Zaburzenie to łączy się z

depresją

• Myśli stają się częste i

uporczywe, a depresja

osłabia możliwość ich

odrzucenia

• Wykonywane rytuały

przejściowo łagodzą lęk, co

wzmacnia ich stosowanie

• Strategie wygasające

112

Neuronauka

• Kto cierpi?

• Na czym

polegają?

• Dlaczego się

utrzymują?

• Terapia

• Nadwrażliwość kory

prążkowanej łączącej się ze
wzgórzem

• Powtarzające się zachowania są

słabo hamowane; lęk zbyt słabo
tłumiony, niewłaściwe
filtrowanie informacji

• Skierowane są na bodźce, które

w ewolucji były groźne

• Leki np. klomipramina; SSRI