Kulturowo-społeczne i socjalne

uwarunkowania motoryczności

człowieka.

-

sprawność fizyczna dziecka a to, z

jakiej grupy społecznej pochodzi

-sprawność fizyczna dziecka a kolejność

rodzeń

-uwarunkowania socjalne(dochód)

„Motoryczność lub motoryka ludzka to pojecie

obejmujące całokształt czynności ruchowych

człowieka, inaczej- sferę ruchową aktywności,

słowem to wszystko, co dotyczy poruszania się

człowieka w przestrzeni na skutek zmian

położenia całego ciała lub poszczególnych jego

części względem siebie - Teoria wychowania

fizycznego Demela i Składa

Przemiany zachodzące w motoryczności ludzkiej

postępują od wręcz rozbrajającej bezradności

noworodka i niemowlęcia,

po coraz bardziej sprawne i celowe ruchy dziecka.

W pełni ukształtowane, ale dość schematyczne czynności

osoby dorosłej,

Aż do nieuchronnego wstecznego ubóstwa

ruchowego starca

Wśród całego świata istot żywych człowiek rodzi się,

jako jednostka szczególnie nieporadna i

wyjątkowo bezbronna, bez opieki osób starczych

absolutnie nie jest on wówczas zdolny do

przetrwania.

Równocześnie to właśnie on ma w niedalekiej już

przyszłości cechować się znacznym bogactwem

ruchowym oraz uczestniczyć w złożonym świecie

kultury i imponować, jako twórca, niezwykle

skomplikowanych urządzeń technicznych.

Na motoryczność człowieka ma wpływ zarówno jego

rozwój morfologiczny, jaki i fizjologiczny, a także

stany emocjonalne, poziom intelektualny czy

wreszcie normy obyczajowe i przyjęty styl życia

jednostki.

Wpływy środowiska najwyraźniej ujawniają się w

zmienności pojedynczych składowych ludzkiej

motoryki, nie trudno także dostrzec ślady

wpływów środowiska na motywy podejmowania

wysiłków fizycznych.

Pod pojęciem środowiska rozumie się zwykle

całokształt warunków materialnych i

biologicznych istotnych dla życia i rozwoju

osobnika danego gatunku.

Inaczej mówiąc jest to miejsce przebywania

osobnika lub populacji przez dłuższy czas.

Od poczęcia aż do śmierci, środowisko

oddziaływuje na istoty ludzkie.

Wpływ ten jest szczególnie znaczący w

okresie dzieciństwa, kiedy to

środowisko dostarcza ustrojowi

odpowiednich podniet do osiągnięcia

dojrzałości.

Elementy środowiska

zewnętrznego mające

wpływ na motoryczność

człowieka:

1.Czynniki biogeograficzne, czyli

modyfikatory naturalne rysunek krajobrazu

-zasoby wodne i mineralne w otoczeniu oraz skład

powietrza

-organizmy żywe, z którymi człowiek się spotyka,

-klimat, a szczególnie temperatura, wilgotność,

ciśnienie, nasłonecznienie, pole

elektromagnetyczne,

-ukształtowanie terenu,

-siła grawitacji,

- źródła dźwięku,

2. Czynniki społeczno-ekologiczne, czyli

modyfikatory kulturowe

-wewnątrzrodzinne: wysokość zarobków i sposób

podziału dóbr materialnych, poziom

wykształcenia oraz kultury rodziców,

-zwenątrzrodzinne: ogólny poziom kultury

społeczeństwa wielkość i charakter środowiska

społecznego, system wartości, zwyczaje

społeczne, nawyki i zwyczaje dotyczące

stosowania używek, organizacja fizycznego

środowiska człowieka

3.Tryp życia

-aktywność umysłowa i fizyczna,

-Wypoczynek i sen

Środowisko wpływa na motoryczność w sposób

bezpośredni lub pośredni.

Pośrednie wpływy mają miejsce wówczas, gdy

stwierdzamy działanie czynników zewnętrznych

na te cechy jak budowa i masa mięśniowa, lub te

procesy rozwojowe, które warunkują możliwości

ruchowe człowieka.

Wpływy bezpośrednie polegają na pobudzeniu bądź

hamowaniu rozwoju zdolności kondycyjnych,

umiejętności ruchowych, motywów inicjujących

aktywność fizyczna

W polskiej literaturze najczęściej opisywanym

przejawem motoryczności jest sprawność fizyczna

człowieka, będąca wyrazem jego codziennej

zaradności, mówiąca o stopniu przystosowania

ruchowego osobnika do warunków, w jakich żyje.

Najbardziej podatne na wpływy środowiskowe są

złożone przejawy ludzkiej motoryczności, takie,

które wymagają większego doświadczenia

osobniczego, natomiast im czynność ruchowa jest

prostsza koordynacyjnie tym silniej jest ona

uwarunkowana genetycznie.

Stwierdzono, ze dzieci z miasta osiągają lepsze

wyniki niż ze wsi w biegach krótkich, skokach i

odległości rzutu piłką lekarską.

Dzieci ze wsi lepiej wypadły w próbach siły

statycznej i niekiedy wytrzymałości i zwinności.

Przykłady siły wpływu czynników środowiskowych na

próby sprawności

Bieg 50m

58, 2% wpływu czynników

środowiskowych

Skok w dal

57,9% wpływu czynników środowiskowych

Rzut piłka

54,3% wpływu czynników środowiskowych

Uginanie ramion
w podporze

59,3% wpływu czynników środowiskowych

Skok jednonóż

56,1% wpływu czynników środowiskowych

Siła prostownika
grzbietu

40,7% wpływu czynników środowiskowych

Siła ścisku dłoni

52,9% wpływu czynników środowiskowych

Siła ramion

42,5% wpływu czynników środowiskowych

Poziom i struktura sprawności fizycznej w

społeczeństwie polskim wiąże się z takimi

zróżnicowaniami środowiskowymi jak urbanizacja

miejsca zamieszkania, przynależność do warstw

społecznych czy ekonomicznych, warunki życia u

młodzieży, ujawniają się również wyraźne związki

sprawności z typem szkoły, a u osób dorosłych z

wykonywanym zawodem.

Rycina ta ukazuje na podstawie badan z roku 1979,

przeciętny poziom ogólnej sprawności fizycznej

chłopców mieszkających w miejscowościach o różnej

wielkości oraz mających rodziców o rożnym poziomie

wykształcenia.

Z ryciny tej można wywnioskować, ze wykształcenie

rodziców różnicuje poziom ogólnej sprawności

fizycznej dzieci.

Uczniowie rekrutujący się z rodzin, w których oboje

rodziców mają wykształcenie podstawowe, lub

niepełne podstawowe ozaczają się poziomem

sprawności fizycznej niższym od przeciętnych w

populacji.

Uczniowie rekrutujący się z rodzin, w których oboje

rodziców mają wykształcenie podstawowe, lub

niepełne podstawowe onzaczaja się poziomem

sprawności fizycznej niższym od przeciętnych w

populacji.

W miarę podnoszenia się poziomu wykształcenia

rodziców, wzrasta poziom sprawności fizycznej

dzieci.

Na tej rycinie jednocześnie widać, że w środowisku

wiejskim różnice w sprawności fizycznej

młodzieży wywodzących się z rodzin o

niejednakowym statusie wykształcenia są większe

niż w dużych miastach.

Znane są też wyraźne różnice poziomu sprawności

fizycznej uczniów różnych szkół

niezależnie od stopnia urbanizacji miejscowości.

Najlepiej wypadają uczniowie szkół

ogólnokształcących a najgorzej zasadniczych

szkół zawodowych.

W chwili ukończenia nauki szkolnej rysują się

wyraźne nierówności społeczne w sprawności

polskiej młodzieży

Rezultaty badań w których jednoznacznie i

konsekwentnie stwierdzano by równoległy wraz ze

zwiększającą się „ dobrocią środowiska” przyrost

elementów sprawności fizycznej należą do rzadkości.

Występowanie zakłócających naturalny rytm -

hamowanie zjawisk rozwojowych - kiedy to wraz z

lepszymi warunkami społeczno-bytowymi, wbrew

powszechnym oczekiwaniom, nie wzrasta sprawność

fizyczna notowano nawet niekiedy przewagę

młodzieży pochodzącej z warstw niżej

umiejscowionych w hierarchii społecznej.

W badaniach stwierdzono, że w zebranym materiale

badawczym poziom hierarchii społecznej

wydatnie różnicuje wielkość ciała

w kierunku uzyskania coraz większej wysokości ciała

przez młodzież rekrutującą się z rodzin o wyższym

wykształceniu rodziców.

Testy sprawności (wyskok dosiężny czas reakcji na

bodziec optyczny) wykazywały kierunek różnic

miedzy osobnikami pod względem poziomu

wykształcenia rodziców

(wyższe>średnie>podstawowe)

Natomiast wskaźnik wydolności tlenowej

konsekwentnie zmieniał się w kierunku

przeciwstawnym niż wysokość ciała tzn.

podstawowe>średnie >wyższe

Charakter wykonywanych czynności ,praca

,odżywianie i całokształt trybu życia znacznie

wpływają na budowę ciała i funkcje ustroju

 

na podstawie porównania rozwoju dzieci i młodzieży

żyjących w warunkach wsi i miasta

Wykazano że środowisko w większej mierze może

przesądzić o niektórych elementach jakościowych i

ilościowych charakterystyki człowieka niż nawet czynniki

płci(przykład).

Ukazano, że podstawowym czynnikiem określającym

charakter i poziom zmian z wiekiem gibkości kręgosłupa

i zakresu ruchu w stawie biodrowym jest okoliczność

zamieszkiwania na wsi lub w mieście.

W rodzinie zwykle przebiega początkowa faza kształcenie

się osobowości.

Model życia rodziny, normy i wzory w niej obowiązujące

mają istotne znaczenie dla uspołecznienia i rozwoju

człowieka.

Zycie rodzinne dostarcza też dziecku wzorców

postępowania w zakresie troski o zdrowie, rozwój

fizyczny, sprawność ruchową, higienę ciała itp.

To właśnie rodzice organizują pierwsze formy

aktywności ruchowej dziecka.

Anderson i Word wykazali, że najważniejszym

determinantem aktywności fizycznej wśród

dorastających dzieci była bezpośrednia pomoc

rodziców.

Dowóz dzieci do miejsca ćwiczeń był zachowaniem

rodziców silnie związanym z aktywnością fizyczną

ich dzieci. Stwierdzono, że w zakresie zachęcania

do sprawności fizycznej większa jest rola ojców niż

matek.

W warunkach USA u chłopców istotnie różnicującym

wysoką i niską aktywność fizyczną był wpływ ojca.

U dziewcząt ważne były wpływy każdego z członków

rodziny.

W warunkach polskich często rodzice nie stanowią

jednak najbardziej pożądanego wzorca w zakresie

aktywności fizycznej.

W badaniach, w których poddano rodziców 6-7 letnich

dzieci wykazano, że większość (70%) unikała

jakichkolwiek wysiłków, a praktycznie żadna z osób

nie podejmowała aktywności fizycznej w ilości zgodnej

z zapotrzebowaniami określonymi przez WHO.

Aktywność ruchowa rodziców w postaci

uprawiania ćwiczeń fizycznych, dyscyplin

sportowych w klubach lub działalność ruchowa

rekreacyjna łączą się zazwyczaj z odpowiednim

poziomem świadomości rodziców, z trybem

życia i z warunkami bytowania.,.

Mimo braku szerszych opracowań materiałowych

w tym zakresie można przyjąć założenie , że w

rodzinach, w których rodzice przejawiają

wyższy stopień aktywności istnieje bardziej

sprzyjająca atmosfera na zrozumienie potrzeb

rozwoju ruchowego dziecka.

Istotność i zmienność udziału wybranych

czynników rodzicielskich w różnicowaniu

poziomu rozwoju niektórych cech

morfologicznych sprawności ruchowej dzieci i

młodzieży.

Uwzględniając cechy morfologiczne (wysokość ciała,

szerokość międzyrylcowa nadgarstka, obwód

największy przedramienia, tkanka tłuszczowa

ramienia i ciężar ciała) należą one do

podstawowych parametrów w ocenie stanu

rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży.

Wyniki próby siły (mm.grzbietu) określają jeden z

ważnych przejawów motoryczności.

Próba mocy jest również jednym z często

stosowanych pomiarów sprawności ruchowej.

Istotny udział w wysokości ciała rodziców ujawnia

się najmocniej w większości cech

morfologicznych u dzieci.

Nasilenie udziały wysokości ciała rodziców w

zróżnicowaniu cech u potomstwa wzrasta zazwyczaj

wraz z wiekiem badanych grup dzieci (z wyjątkiem

okresu dojrzewania płciowego).

Występują tu również różnice związane z płcią dziecka i

przynależnością do grupy społeczno-bytowej.

U dziewcząt zwiększenie udziału wysokości ciała

rodziców w zróżnicowaniu cech, w najstarszej grupie

wiekowej zaznacza się słabiej aniżeli u chłopców.

Udział wysokości ciała rodziców w zróżnicowaniu siły u

dzieci istotny jest częściej wśród chłopców.

Wyniki siły wzrastają wraz z powiększeniem się

kategorii wysokości ciała rodziców lecz wiążą się

bardziej ze zmianami wysokości ciała ojca niż

matki.

Na podstawie badań dzieci białych i murzyńskich

(Malina Harper, Holman) stwierdzają wyższą

zależność siły mięśniowej od wysokości ciała

rodziców głównie u dziewcząt.

U murzynów potomstwo z rodziców niskich

wykazywało średnio lepsze wyniki biegu, skoku i

rzutu niż z rodziców wysokich.

Szymańska, Szalecka (1976r), oceniając wpływ

wysokości ciała rodziców na niektóre właściwości

motoryczne u potomstwa, dochodzą do wniosku

że dziewczęta pochodzące od rodziców wysokich

mają gorszą siłę niż pochodzące od rodziców

średnio wysokich

Istotny wpływ wysokości ciała tych rodziców na siłę

córek wystąpił jedynie w zespole 16-19 letnich

dziewcząt grupy społeczno-bytowej I-ej (ojców z

wykształceniem średnim lub wyższym).

Najsłabsze są tu córki obojga niskich rodziców oraz

niskiego ojca, a wysokiej matki.

Stosunkowo najsilniejsze są córki wysokich ojców

przy różnych kategoriach wysokości ciała matki.

Córki rodziców średnich odchylają się również w

kierunku wyższych wyników siły.

Istotny wpływ wieku rodziców na wyniki prób

sprawnościowych zaznaczył się tylko u dziewcząt.

Udział czynnika kolejności urodzeń poznany

jest bliżej zasadniczo w odniesieniu do

noworodków i okresu niemowleństwa

Nieliczne prace omawiają efekty kolejności urodzeń

u starszych dzieci i młodzieży.

Znaczne powiązania liczby przebytych ciąż z

wiekiem matki oraz brak możliwości dokładnego

określenie ilości poronień naturalnych i

sztucznych stanowią poważne utrudnienia przy

biologicznej interpretacji wpływu kolejności

urodzenia na poziom rozwoju cech u potomstwa.

W cechach sprawności ruchowej wpływ kolejności

urodzenia wystąpił tylko wśród synów na

przestrzeni 11-16 r. życia.

Najwyższą moc posiadają urodzeni w drugiej

kolejności, a najniższą w czwartej i dalszej

kolejności.

Wyniki siły w grupie II-ej (ojciec z

wykształceniem podstawowym lub zasadniczo-

zawodowym) maleją w miarę kolejności

urodzenia, kiedy u równolatków z grupy

społeczno-bytowej I-ej najwyższe są dla

urodzonych z czwartej i dalszej kolejności.

Przy rozważaniu zagadnień związanych z kolejnością

urodzenia a sprawnością ruchową można by też

uwzględnić różnice wieku między rodzeństwem.

Wysuwane są przypuszczenia, że istnienie

rodzeństwa w zbliżonym wieku jest czynnikiem

wyrabiającym korzystne cechy współżycia w

zespole i stymulującym aktywność ruchową

dziecka a tym samym podnoszącym poziom

wyników sportowych.

Wpływ kolejności urodzenia na predyspozycje

sprawnościowe obserwowany był przez Alertsa i

Landersa.

Pierworodne dzieci 6 i 7 letnie wykonywały lepiej

zadania motoryczne, o małym ryzyku

niebezpieczeństwa fizycznego, a wymagające

precyzji, kiedy urodzone w drugiej kolejności

uzyskiwały lepsze rezultaty w zadaniach z dużym

ryzykiem niebezpieczeństwa fizycznego.

Kategorie aktywności ruchowej rodziców w

istotny sposób różnicują wyniki cech

sprawnościowych w najstarszym zespole

wiekowym córek- mocy w grupie I i siły w grupie

II.

Najwyższymi wynikami siły charakteryzują się córki

rodziców o aktywności ruchowej rekreacyjnej, a

najniższymi o aktywności sportowej.

Natomiast najlepsze rezultaty w mocy osiągają

córki rodziców o aktywności sportowej.

Występowanie istotnego pływu kategorii aktywności

ruchowej rodziców na cechy sprawnościowe tylko

u córek, prawdopodobnie może być konsekwencją

częstszego oddziaływania tego czynnika na cechy

morfologiczne w młodszych zespołach

wiekowych.

Wykształcenie cech sprawnościowych u chłopców

zazwyczaj w większym stopniu zależy również od

szeregu innych oddziaływań (poza morfologią) w

porównaniu do dziewcząt.

W uogólnieniu podkreślić należy, iż kolejność

urodzenia dziecka i aktywność ruchowa rodziców

wyraźnie ujawniają swój wpływ na zróżnicowanie

poziomu rozwoju sprawności ruchowej u

dziewcząt w porównaniu do chłopców.

Wpływ skażeń środowiska na motoryczność

człowieka.

Na podstawie wyników wielu badań można

wnioskować o ujemnym pośrednim wpływie

zatruć środowiska na rozwój ruchowy człowieka.

Zatrucia powietrza przekraczające dopuszczalne

normy zdrowotne powodują jednocześnie

przeciwwskazania podejmowania w tych

warunkach wysiłków ruchowych, które są ważnym

symulatorem rozwoju motorycznego.

Dziś w Polsce jest już sporo regionów,

do których te badania się odnoszą.

Wyniki dotychczasowych badań

populacyjnych dały mało dowodów

na ujemne oddziaływanie skażeń

powietrza czy wody na sprawność

ruchową

Zatrucia środowiska są z reguły konsekwencją

uprzemysłowienia regionu.

Pomiary poziomu sprawności fizycznej młodzieży

mieszkającej na terenach o różnym stopniu

uprzemysłowienia wykazują, że początek rozwoju

przemysłu w danej okolicy pociąga za sobą poprawę

standardu ekonomicznego ludności, co korzystnie

odbija się na wysokości i masie ciała oraz na

sprawności fizycznej dzieci

nawet jeśli chemiczne skażenie powietrza powoduje

liczne schorzenia górnych dróg oddechowych, a

zanieczyszczenie wody silne wchłanianie fluoru( np.

dzieci w Policach),

sprawność fizyczna uczniów z takich regionów jest

wyższa u rówieśników z miejscowości zdrowszych,

lecz o niższym stopniu uprzemysłowienia.

Te pocieszające stwierdzenia nie wykluczają obaw,

że dłużej działające skażenia odbijają się ujemnie

również na rozwoju somatycznym i motorycznym

młodych generacji.

Sprawność fizyczna i wydolność fizyczna, jako

pozytywne mierniki zdrowia są dla współczesnego

człowieka pożądaną wartością biologiczną.

Są również pożądaną wartością społeczną,

ponieważ bogatsza motoryczność ułatwia pracę,

urozmaica wypoczynek, rozszerza stosunki

międzyosobnicze, przyczynia się do kształtowania

nowoczesnego stylu bycia.

Jako wartość pożądana, motoryczność

zasługuje na szczególną troskę i to we

wszystkich etapach życia człowieka.

Lepsze rozpoznanie uwarunkowań

motoryczności także od czynników

środowiska zewnętrznego jest

potrzebne dla zracjonalizowania troski

o sprawność i wydolność fizyczną.

Przygotowali

Monika Grochocka

Zuzanna Grochocka

Kamil Woźniak

Wojciech Żbikowski