Medycyna nuklearna:

podstawy i technika

Wstęp i podstawowe definicje



Medycyna nuklearna zajmuje się

medycznym zastosowanie izotopów

promieniotwórczych. Podstawowymi

obszarami zainteresowania medycyny

nuklearnej jest:



         radioizotopowa diagnostyka

topograficzna i czynnościowa



         terapia izotopowa (rola

wzrastająca)



         diagnostyka radioimmunologiczna

in vitro (zanikająca)



         tzw. obrazowanie molekularne (rola

wzrastająca)

Medycyna nuklearna w AMG -

dydaktyka



15 godzin wykładów, 5 godzin ćwiczeń

–zaliczenie bez stopnia*

*

można zdawać na ocenę



Zaliczenie w formie testu (90% zdaje)



Materiały: Skrypt, notatki, wykłady na

stronie w Extranecie AMG



Loco: Instytut Radiologii i Medycyny

Nuklearnej, blok 5, II P.



Adiunkt ds. dydaktyki: dr Krystyna

Mizan-Gross

Medycyna nuklearna w AMG –

dydaktyka – cd.



Fakultet: Medycyna nuklearna – postępy
diagnostyki i terapii – PET/SPECT: 4 h.
sem, 6 h. ćwiczeń – II semestr

- rozszerzenie terapii, obrazowanie

molekularne, medycyna nuklearna
weterynaryjna

- zapisy w .......



Studenckie Kolo Naukowe – 1 – 2 osoby

Wstęp i podstawowe definicje



Medycyna nuklearna zajmuje się medycznym

zastosowanie izotopów promieniotwórczych.

Podstawowymi obszarami zainteresowania

medycyny nuklearnej jest:



         radioizotopowa diagnostyka

topograficzna i czynnościowa



         terapia izotopowa (rola wzrastająca)



         diagnostyka radioimmunologiczna in

vitro (zanikająca)



         tzw. obrazowanie molekularne (rola

wzrastająca)

Wstęp i podstawowe definicje

(c.d.)



Specjalność interdyscyplinarna, ze znacznym udziałem
fizyków, chemików, informatyków etc. (ok. 1/4 stanu
środowiska) oraz specjalistów t. neurologia etc.



Intelektualnie i często organizacyjnie pokrewna:



·        radiologii (Polska, Niemcy)



·        fizyce

medycznej

(medical

physics

)

–

Wlk.Brytania



·        patofizjologii – kraje skandynawskie



·        ch.

wewnętrznym/endokrynologii

(Polska,

Włochy)



 dyscyplina mobilna, cz. przepływy specjalistów do i
od

Wstęp i podstawowe definicje

(c.d.)



Zakres obrazowania



 wszelkie narządy i układy organizmu,

poza:



-          okiem (z wyjątkami)



-          uchem (z wyjątkami)



-          narządami płciowymi u kobiet
(również wyjątki)



   ok. 150 badań RI, 50 w standardzie



  nieskończoność w badaniach naukowych

Wstęp i podstawowe definicje

(c.d.)



Zakres terapii:

-

nadczynność i raki tarczycy

-

guzy neuroendokrynne

-

przerzuty nowotworowe do kości

-

radioembolizacja nowotworów
tkanek miękkich, zwł. wątroby

-

zapalenia i wysięki stawów

Historia (magistra vitae) w

pigułce



· 1912 – 1914 – pomysł zastosowania radioizotopów

w biologii – G.Hevesy (N.Nobla 1943)



· 1921 – 1946 – zastosowania w badaniach

patofizjologicznych + próby terapii izotopowej



· 1946 – wejście na rynek (b/product proj.

Manhattan)



· 1959 – pierwsza gammakamera – zwrot ku

obrazowaniu diagnostycznemu



1996 i dalej – zwrot ku terapii izotopowej,

badaniom immunoscyntygraficznym, receptorowym

etc.

Wstęp i podstawowe definicje –

radioizotopy



emitery promieniowania gamma
– diagnostyczne



emitery promieniowania beta –
terapeutyczne



emitery beta/gamma –
terapeutyczne/diagnostyczne



emitery promieniowania alfa –
terapeutyczne - in statu nascendi

Podstawowe definicje c.d. –

radioizotopy (czym ?)



Emitery promieniowania gamma – diagnostyka

·     technet Tc

99m

- is a King ! (ok. 90% badań),

tani, łatwy w otrzymywaniu i znakowaniu

  inne:
    tal – 201, gal – 67, ind –111, Xe-111



Emitery promieniowania beta – terapia

      - stront –89, ren – 183, itr – 90



Emitery beta/gamma – diagnostyka/terapia

- jod – 131, samar –153



Emitery promieniowania alfa

– terapia:

astat-

211, bizmut -212 i 213

   

Podstawowe definicje c.d. –

radioizotopy (czym ?)



Powinowactwo narządowe osiągnięte przez



· włączenie w metabolizm jako pierwiastek
(Tc

99m

, J

131

, Sr

89

)



· włączenie w metabolizm jako kompleks
(Tc

99m

-fosfoniany, J

131

-MIBG, Sm

153

-

fosfoniany)



· pułapkowanie w organellach
komórkowych (Ga

67

, Tc

99m

-MIBI, Tc

99m

-

HMPAO)

Gromadzenie jodu-131 w

przerzutach raka tarczycy

Scyntymammografia

Podstawowe definicje –

aparatura



         scyntylacja – absorpcja fotonu i błysk

(pojęcia pochodne (scyntygraf, scyntygrafia,

scyntygram)



 gammakamera jako narzędzie podstawowe



- absorpcja fotonu, błysk w krysztale,

wzmocnienie, utworzenie obrazu,

digitalizacja, zapis morfologii, analiza

funkcji (absorpcji, sekrecji, przepływu)



   scyntygraf i renograf – pojęcia

historyczne



   liczniki kanałowe i sondy scyntylacyjne



liczniki studzienkowe

Gammakamera jednoglowicowa

Gammakamera jednoglowicowa

Podstawowe definicje –

aparatura (c.d.)



·         gammakamery planarne – analogia do

rtg. przeglądowego – superimpozycja



·         gammakamery rotujące (SPECT) –

analogia do tomografii komputerowej –

badanie warstwowe



·         tomografia emisyjna pojedynczego

fotonu – Single Photon Emission Computed

Tomography – obrazowanie cienkich warstw

narządów miąższowych w drodze obrotu

głowicy (głowic) wokół ciała pacjenta



rekonstrukcja obrazu – FBP/ITW; zdolność

rozdzielcza < 5 – 7 mm

Trójgłowicowa gammakamera

SPECT

Ręczne sondy scyntylacyjne

Podstawowe definicje – aparatura/badanie
(c.d.)



Badanie statyczne / badanie dynamiczne

Badanie statyczne – iniekcja znacznika przed

badaniem; badanie głównie (nie wyłącznie)

morfologiczne

–

scyntygrafia

tarczycy,

wątroby, kości etc. ale i funkcji: scyntygrafia

perfuzyjna mięśnia sercowego, tomograficzne

badanie przepływu mózgowego



badanie dynamiczne – iniekcja znacznika na

początku badania i rozciągnięta w czasie

rejestracja

akumulacji

i

wydzielania

/

wydalania radioznacznika; badanie głównie

(ale

nie

wyłącznie)

czynnościowe

–

renoscyntygrafia, cholescyntygrafia, 3F sc.

kości

Podstawowe definicje –

aparatura/badanie (c.d.)



Testy farmakologiczne





definicja

–

powtórzenie

badania

radioizotopowego

po

podaniu

substancji

farmakologicznie

modyfikującej

rozkład

radioznacznika / wynik badania



Przykłady:



· test

kaptoprilowy

modyfikujący

wynik

renoscyntygrafii

w

ocenie

nadciśnienia

naczyniowo-nerkowego



·    test acetazolamidowy modyfikujacy wynik

badania przepływu mózgowego



test adenozynowy i in. – zastępują próbę

wysiłkową w scyntygrafii perfuzyjnej m. sercowego

Uwagi konkludujące wstępu – różnice
warsztatowe



Radiologia i medycyna nuklearna –

podobieństwa i różnice



         radiologia – dominująco

obrazowanie morfologii (ze zwrotem w

kierunku diagnostyki czynnościowej)



medycyna nuklearna – dominująco

obrazowanie funkcji – pokrewieństwa

z patofizjologią i interną (ze zwrotem

w kierunku terapii izotopowej)