Kierunki rekultywacji i

klasyfikacja nieużytków

poprzemysłowych

• Kierunki rekultywacji
• Czynniki decydujące o wyborze

kierunku rekultywacji

• Klasyfikacja nieużytków

poprzemysłowych

• Klasyfikacja utworów dla potrzeb

rekultywacji

Kierunek leśny
Kierunek leśny to kierunek w wyniku którego na
terenach zrekultywowanych prowadzona będzie
gospodarka leśna.
Nasadzone gatunki w większości powinny mieć
charakter produkcyjny!

Kierunki rekultywacji:

Kierunek rolniczy
Kierunek rolniczy to kierunek w wyniku którego
na terenach zrekultywowanych odtworzone
zostaną gleby użytkowane rolniczo.
Jakość tych gleb musi być na tyle wysoka aby
prowadzona gospodarka mogła być zyskowna.

Kierunki rekultywacji:

Kierunek rekreacyjny
Tereny zrekultywowane wykorzystuje się
jako tereny wypoczynku i rekreacji dla
okolicznej ludności.

Kierunki rekultywacji:

W przypadku
bardzo wysokiej
jakości wykonania
i przy dużej
atrakcyjności
terenu, tereny
taki mogą stać się
atrakcja
turystyczną o
znaczeniu
ponadregionalny
m.

Kierunek wodny
Dotyczy rekultywacji wyrobisk pogórniczych,
które są zagospodarowywane jako zbiorniki
wodne.

Kierunki rekultywacji:

Zbiorniki wodne
mogą być
wykorzystywane
do celów
rekreacyjnych,
rybołówstwa, jako
zbiorniki
retencyjne,
przeciwpożarowe
itd.

Kierunki specjalne
Kierunek infrastrukturowy
Tereny poprzemysłowe po
zlikwidowanym zakładzie
wykorzystuje się nadal jako tereny
przemysłowe lub handlowe.

Na zrekultywowanym nieużytku
powstaje infrastruktura przemysłowa
(gospodarcza) wykorzystująca
elementy infrastruktury, uzbrojenie
terenu itp. pozostawione przez
poprzedniego użytkownika.

Kierunki rekultywacji:

Kierunki specjalne
Kierunek zadrzewieniowy
Na teren rekultywowany wprowadza
się gatunki drzew bez znaczenia
produkcyjnego. Celem jest
poprawienie estetyki krajobrazu i
ograniczenie wpływu nieużytku na
otaczający teren.

Kierunki rekultywacji:

Czynniki

decydujące

o

wyborze

kierunku rekultywacji:

• Czynniki zewnętrzne:

- Miejscowy plan zagospodarowania

przestrzennego
- Warunki klimatyczne
- Ochrona obiektów wartościowych
- Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych

• Czynniki wewnętrzne:

- Lokalizacja obiektu
- Geometria obiektu
- Rzeźba i stosunki wodne
- Właściwości utworów budujących zewnętrzną

warstwę

Czynniki zewnętrzne:

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
MPZP jest aktem prawa miejscowego.

Musi zawierać m.in. informacje o przeznaczeniu

terenów (np. pod budownictwo, usługi, działalność
przemysłową). Każdy plan powinien wybiegać w
przyszłość - powinien np. powinien określać
warunki

racjonalnego

wykorzystania

terenu

poprzemysłowego.

W planie takim ujęte są warunki ochrony terenów

cennych ze względów przyrodniczych, kulturowych
i krajobrazowych.

Czynniki zewnętrzne:

Warunki klimatyczne
Warunki klimatyczne charakteryzowane

są przez szereg parametrów klimatu
takich jak:

- średnia temperatura roczna,
- wielkość opadów,
- rozkład roczny opadów,
- długość zalegania pokrywy śnieżnej.

Parametry te decydują o zasięgu określonych

gatunków roślin lub ich odmian. Planując
rekultywację w kierunku przyrodniczym
należy dostosować skład gatunkowy
projektowanej do wprowadzenia roślinności
do warunków klimatycznych.

Znajomość wielkości opadu oraz jego rozkład

w czasie jest niezbędny do zaprojektowania
odpowiednich urządzeń odwaniających.

Czynniki zewnętrzne:

Ochrona obiektów wartościowych
Do obiektów wartościowych

wymagających ochrony zaliczymy
wszelkie pomniki przyrody ożywionej
oraz nieożywionej, zabytki kultury
materialnej (pomniki, zabytkowe
budynki, kapliczki itp.). Obiektami
wartościowymi które także niekiedy
powinny być chronione są także
elementy infrastruktury przemysłowej.

Czynniki zewnętrzne:

Ochrona wód podziemnych i

powierzchniowych

Prawo wodne wymaga ochrony głównych

zbiorników wód podziemnych oraz
określa wymogi stawiane wszelkim
obiektom lokalizowanym w pobliżu
tychże zbiorników i ich stref
ochronnych.

Czynniki wewnętrzne:

- Lokalizacja obiektu
Lokalizacja obiektu wskazywać może na

preferowane kierunki rekultywacji.

- Geometria obiektu
Decyduje o przystosowaniu obiektu do pełnienia

zakładanych funkcji. Przebudowanie jest
często niemożliwe z uwagi na zbyt wysokie
koszty.

Czynniki wewnętrzne:

- Rzeźba terenu i stosunki wodne
Rzeźba terenu powinna wpływać na

projektowany kształt budowanego obiektu.
Obiekty poprzemysłowe powinny wpisywać się
w otaczający krajobraz.

- Właściwości utworów budujących
zewnętrzną warstwę

Klasyfikacja nieużytków

poprzemysłowych.

• Tereny bezglebowe
• Tereny o glebach przekształconych

•Tereny bezglebowe

-

Podział ze względu na sposób powstania i formę

nieużytku:

- Tereny sztucznych usypisk (np. zwałowiska, hałdy)
- Tereny sztucznych odsłonięć (np. wyrobiska, wykopy)
Podział ze względu na ukształtowanie w stosunku do

otaczających terenów:

-Nadpoziomowe lub podpoziomowe (różnice wysokości w

stosunku do utworów przyległych są większe od 1 – 2 m)

-Niwelacyjne (poziomowe), różnice wysokości mniejsze od

1 – 2m

-Stokowe – usytuowane są w zboczu lub przylegają do

zbocza

Formy nad i podpoziomowe dzielą się ze względu na
wielkość deniwelacji na:

- Formy niskie (płytkie) do 10 m
- Średnio wysokie (średnio głębokie) od 10 do 20 m
- Wysokie (głębokie) od 20 do 50 m
- Bardzo wysokie (bardzo głębokie) ponad 50 m

Tereny o glebach przekształconych

•Tereny o zmienionych warunkach wodnych

- Tereny osuszone

(obniżenie lub zanik zwierciadła wody

gruntowej, występującej uprzednio w profilu glebowym lub w

bliskiej strefie podprofilowej)

- Tereny zawodnione (zwiększenie uwodnienia profilu w

wyniku podniesienia się poziomu wody gruntowej lub obniżenia

powierzchni lub w wynik napływu lub stagnacji wody opadowej)

Tereny o glebach przekształconych

•Tereny skażone, o zmienionych właściwościach

chemicznych

-Tereny o glebach zakwaszonych
-Tereny o glebach zalkalizowanych
-Tereny o glebach zasolonych
-Tereny o glebach wzbogaconych pierwiastkami śladowymi

i fitotoksycznymi

-Tereny skażone produktami ropopochodnymi
-Tereny o podwyższonej aktywności promieniotwórczej

•Tereny o glebach mechanicznie uszkodzonych

Klasyfikacja utworów dla potrzeb

rekultywacji

• Klasyfikacja przydatności utworów geologicznych

dla potrzeb rekultywacji (Skawina i Trafas)

• Klasyfikacja aktywności glebotwórczej utworów

(Żuławski)

• Klasyfikacja Krzaklewskiego

Klasyfikacja przydatności utworów

geologicznych dla potrzeb rekultywacji

• Klasyfikacja dzieli utwory na szereg klas:
Klasa A – grunty bardzo dobre, przydatne do rekultywacji rolnej
Klasa B – grunty dobre, mniej przydatne do rekultywacji rolnej, bardzo

przydatne do rekultywacji leśnej

Klasa C – grunty wadliwe, nieprzydatne do rekultywacji rolnej, a do

rekultywacji leśnej po częściowym ulepszeniu

Klasa D – grunty złe, jałowe tj. nieproduktywne i nieprzydatne do

rekultywacji, wymagają podstawowego użyźnienia lub izolacji

Klasa E – grunty toksyczne, nieprzydatne do rekultywacji, wymagające

neutralizacji lub izolacji. Dwie podklasy:

EC – grunty toksyczne, które po neutralizacji mogą być

przeklasyfikowane co najmniej do klasy C

ED – grunty toksyczne, które po neutralizacji mogą być

przeklasyfikowane tylko do klasy D

Utwory zalicza się do poszczególnych klas na podstawie wartości

tzw. liczby bonitacyjnej LB

LB = W

L

+ W

Ca

+ W

So

+ W

Sp

gdzie:

W

L

–

wskaźnik litologiczny obliczany na pdt. zawartości

procentowej

frakcji

pyłu

i

iłu

wg.

podziału

gruntoznawczego

W

Ca

-

wskaźnik wapniowy wyznaczany na pdt. zawartości

CaCO

3

W

so

– wskaźnik sorpcji

wyznacza się na podstawie sorpcji

oznaczonej metodą błękitu metylenowego

W

Sp

– wskaźnik spoistości oblicza się na podstawie

wskaźnika plastyczności

Obliczenie wskaźnika litologicznego W

L

Dla utworów zawierających do 20 % frakcji iłu

W

L

= ił + 0,5 Py

Dla utworów zawierających > 20 % frakcji iłu

W

L

=20 + 0,5 Py

gdzie:
ił – zawartość procentowa frakcji iłu (ø< 0,002 mm)
Py - zawartość procentowa frakcji pyłu (ø = 0,05 –
0,002mm)

Obliczenie wskaźnika wapniowego W

Ca

Zawartość CaCO

3

w %

W

Ca

<1

1 – 3
3 – 5

5 – 10

10 – 20
20 – 50

> 50

0
5

10
15
10

5
0

Obliczenie wskaźnika sorpcji W

So

Pojemność sorpcyjna

błękitu metylenowego

(BM) w cmol

(+)

/kg

W

So

<3

3 –5

5 – 7
7 – 9

9 – 12

12 – 15

>15

0
3
5
7
9

12
15

Obliczenie wskaźnika spoistości W

So

Wskaźnik spoistości W

Sp

oblicza się na podstawie oznaczenia

wskaźnika plastyczności (W

p

) wyznaczonego z różnicy pomiędzy

granicą płynności (L

y

) i granicy plastyczności (L

p

): W

p

= L

y

- L

p

Wskaźnik plastyczności (W

p

) w %

W

Sp

<1

1 – 3
3 – 6

6 – 12

12 –16

16 – 20

> 20

0
3
6

10

6
3
0

Zaklasyfikowanie

utworu

do

odpowiedniej

kategorii odbywa się na podstawie liczby

bonitacyjnej LB:

Klasa A : LB > 75 punktów
Klasa B : 50 < LB < 75 punktów
Klasa C : 21 < LB < 50 punktów
Klasa D : LB < 21 punktów

Grunty toksyczne klasy E mogą być zaliczone na

podstawie LB do odpowiedniej podklasy, po

usunięciu czynnika toksycznego:

Klasa EC gdy LB > 21 punktów
Klasa ED gdy LB < 21 punktów

Klasyfikacja aktywności

glebotwórczej utworów

Klasyfikacja ta dokonuje podziału utworów
podlegających rekultywacji wyłącznie na
podstawie ich składu granulometrycznego

Wydziela się dwie grupy utworów:
a) grunty o sprzyjających właściwościach
glebotwórczych
b)

grunty

o

złych

właściwościach

glebotwórczych z różnych przyczyn

Grunty o złych właściwościach glebotwórczych

to

utwory

cechujące

się

niską

zdolnością

magazynowania wody opadowej, przy jednoczesnym

skrajnym ubóstwie zawartości odżywczych dla roślin

składników mineralnych oraz cechujące się złymi

właściwościami chemicznymi. Zalicza się do nich

utwory skaliste, rumoszowe lub żwirowe oraz

gruboziarniste piaszczyste.

Grunty o sprzyjających właściwościach
glebotwórczych ocenia się według kryteriów
stosowanych w bonitacji gleb polskich, w
których rodzaj i właściwości skały macierzystej
odgrywają,

poza

miąższością

warstwy

próchnicznej, decydujące znaczenie.
Przy zaklasyfikowaniu utworów do odpowiedniej
kategorii wykorzystuje się wyniki procentowej
zawartości poszczególnych frakcji naniesionych,
w zależności od przyjętej klasyfikacji, na trójkąt
Fereta

Gruntów o sprzyjających właściwościach glebotwórczych

dzieli się na kategorie:
Kategoria I –

utwory o bardzo wysokiej czynności

gleboznawczej,

którym

przypisuje

się

–10

punktów

szacunkowych w ramach 10-cio punktowej skali,
Kategoria II -

utwory czynne glebotwórczo i łatwe do

biologicznego zagospodarowania, o 7 – 8 punktów

szacunkowych,
Kategoria III -

utwory dość czynne glebotwórczo, ale

trudne do biologicznego zagospodarowania, o 4 – 6 punktach

szacunkowych,
Kategoria IV – utwory o bardzo niskiej czynności

glebotwórczej o wartości 2 – 3 punktów szacunkowych.
Utwory o złych właściwościach glebotwórczych o wartości

szacunkowej od 0 –2 punktów.

Klasyfikacja Krzaklewskiego

Ocena stopnia trudności rekultywacji na podstawie szybkości

zarastania nieużytku przez roślinność pochodzącą z sukcesji.

Klasyfikacja na podstawie wskaźnika zasiedlenia:

W zależności od wartości wskaźnika zasiedlania, nieużytki

dzieli się na trzy grupy:
I -

nieużytki poprzemysłowe zarastające bardzo wolno lub

nie zarastające. Brak samorzutnego zarastania utrzymuje się

przez co najmniej 10 lat. Biologiczna rekultywacja bardzo

trudna,
II -

nieużytki zarastające bardzo wolno. Brak zarastania

utrzymuje się przez okres 5 lat. Rekultywacja biologiczna

trudna,
III -

nieużytek zarasta szybko. Roślinność wkracza na

obiekt w okresie dwóch lat. Rekultywacja biologiczna łatwa.

wiek

pokrycia

W

z

%

