Dzienniki mowy

Smoczyńska M. (1998), Krakowskie dane językowe

dzieci w systemie CHILDES, w: M. Smoczyńska

(red.) Studia z psychologii rozwojowej i

psycholingwistyki, s. 283-293, Kraków, Universitas.

Kwarciak B. (1998), Od dzienników mowy do systemu

CHILDES, w: M. Smoczyńska (red.) Studia z

psychologii rozwojowej i psycholingwistyki, Kraków,

Universitas.

Początki:



Profesor Stefan Szuman



1952 – 1961r. Projekt badawczy „Rozwój języka i myślenia dzieci”.



Klasyczne dzienniki mowy to materiały:



1907r. Clary i Williama Sternów dla języka niemieckiego;



1937r. A. Grégoire’a dla języka francuskiego;



1939 – 1949r. W. Leopolda dla języka angielskiego i
niemieckiego;



1949r. A. N. Gvozdeva dla języka rosyjskiego;



L. Kaczmarka (1953), P. Smoczyńskiego (1955) i M. Zarębiny
(1965), a także zebrane 100 lat temu spostrzeżenia nad
językiem pięciorga dzieci J. Baudouina de Courtenay (niewielki
fragment opublikowano w 1974r.) dla języka polskiego.

Ograniczenia klasycznych
dzienników mowy:



zebrane przez badaczy korpusy tylko w
pewnym stopniu są obrazem języka in vivo,
ponieważ przede wszystkim odzwierciedlają
zainteresowania i punkt widzenia badacza;



niekiedy brakuje dbałości o szczegółowe
przedstawianie każdorazowo kontekstu
wypowiedzi;



relatywnie mała wielkość próby.

Dzienniki Szumanowskie:



powstały w oparciu o program badawczy,
który zakładał gromadzenie wszelkich,
niespotykanych wcześniej korpusów języka
dzieci;



bez założeń hipotezy badawczej (spisywanie
całej aktywności wypowiedzi dziecka);



zawierają szczegółowe informacje o
kontekście całościowej wypowiedzi.

Dzienniki Szumanowskie
zostały w pełni docenione,
gdy:



stworzono komputerowy system

gromadzenia próbek mowy dziecka

CHILDES;



powstały podstawy teorii dużych próbek

wypowiedzi (Armstrong, 1994);



zasada Diodora Kronosa



IV w. p.n.e., szkoła megarejska;



„Co się zdarza jest możliwe”.

Założenia metodologiczne
dzienników
Szumanowskich:

1.

Studia miały charakter longitudinalny:

•

od momentu wypowiedzenia pierwszego słowa do około

6 r.ż. dziecka;

•

spisano 12 dzienników (chłopcy i dziewczęta);

•

z zachowaniem opisu całego kontekstu wypowiedzi;

•

obejmują wszystkie najbardziej kluczowe etapy

ontogenezy mowy.

2.

Ze statystycznego punktu widzenia, starano

się by próbki były zbliżone do losowych i

reprezentatywnych:

•

losowość – wypowiedzi dzieci notowano w możliwie

różnorodnych sytuacjach;

•

reprezentatywność – zapewnia liczba zebranych

obserwacji oraz brak hipotez wstępnych.

Założenia metodologiczne
dzienników
Szumanowskich:

3.

Próbki języka badanych dzieci pobierano wraz z

opisem całego kontekstu.

4.

Osoby prowadzące dzienniki były fachowo

przygotowane do badań, bądź z racji

wykonywanego zawodu (psychologowie), bądź

przez fachowe szkolenie:

•

obserwacje prowadzono codziennie, w sposób ciągły, w

warunkach naturalnych;

•

obserwatorami były matki dzieci;

•

instrukcja dla zbierających materiał matek:



zostały pouczone, aby nie notować wypowiedzi dzieci, ale by pobierać

próbki sytuacji, w których dziecko komunikuje się z otoczeniem, tj. w

dowolnej sytuacji zbierać wszystko, co tylko da się zanotować;



zalecenie – aby starać się o ujęcie możliwie różnorodnych sytuacji dnia

codziennego.

Druga seria dzienników:



magnetyczna rejestracja mowy;



technika zbierania materiału;



zebrano bardzo ciekawy materiał, zwłaszcza, że

nagrania robiono często i w miarę regularnie;



ze względu na specyfikę artykulacji dziecka

oraz problemy z jakością nagrań w naturalnych

sytuacjach, transkrybowanie taśm okazało się

bardziej trudne i pracochłonne, niż wcześniej

sądzono;



potwierdza to praktyka badawcza, uznając

dzienniki Szumanowskie za dostarczające

bardziej wartościowych danych.

System CHILDES (Child
Language Data Exchange
System):



1981r. - powstał pomysł stworzenia
komputerowej bazy danych zawierającej
próbki języka dziecka (Dan Slobin, Willem
Levelt, Susan Ervin – Tripp i Brian
MacWhinney);



1984r. – MacWhinney i Catherine Snow
rozpoczęli prace w amerykańskim
uniwersytecie Carnegie Mellon w Pittsburgu.

System CHILDES – dwa
moduły:

1.

CHAT

(Codes for the Human Analysis

of Transcripts) – służy do kodowania
danych w odpowiednim formacie i
jednocześnie sprawdza poprawność
tego procesu;

2.

CLAN

(Computer Language Analysis) –

stanowi pakiet programów do
komputerowej obserwacji analizy
danych napisanych w formacie CHAT.

System CHILDES –
założenia badawcze:



korpusy wypowiedzi dzieci powinny być

dostępne wszystkim badaczom;



stworzenie dobrej atmosfery do wymiany tego

typu danych w psycholingwistyce;



zdaniem twórców każdy badacz mający dostęp

do systemu będzie go wzbogacał poprzez

dokonywane przez siebie analizy, co ma

doprowadzić do prawdziwego skoku

jakościowego w studiach nad ontogenezą mowy.