RZECZPOSPOLITA

RZECZPOSPOLITA

WIELU NARODÓW

WIELU NARODÓW

Definicja mniejszości

narodowej

•

Mniejszość narodowa- oddzielna, wspólnotowa grupa

różniąca się od pozostałych mieszkańców kraju

pochodzeniem, czemu może towarzyszyć odrębność

językowa, kulturalna, religijna.

•

Mniejszość narodowa może zamieszkiwać określony

teren lub być rozproszona po całym państwie, mieć

wykształcone poczucie odrębności, posiadać autonomię

lub spotykać się z dyskryminacją i prześladowaniem.

•

Prawo międzynarodowe nie wykształciło

powszechnie akceptowanej definicji. Akty prawne

uchwalane w celu stworzenie kompleksowego systemu

ochrony mniejszości narodowych nie zawsze zawierają

definicję kategorii osób, do których się odnoszą.

Prawa mniejszości

narodowych

• Konstytucja RP gwarantuje obywatelom

polskim należącym do mniejszości
narodowych i etnicznych wolność zachowania
i rozwoju własnego języka, religii, obyczajów i
tradycji oraz rozwoju własnej kultury.

• Ordynacja wyborcza do sejmu RP gwarantuje

mniejszościom reprezentację polityczną
(zarejestrowane organizacje mniejszości
narodowych, zwolnione są z wymogu
przekroczenia 5 proc. progu wyborczego).

Grupa etniczna

• Grupa etniczna- w politycznym

znaczeniu termin ten określa
zbiorowość ludzi odróżniającą się od
większości społeczeństwa jakiegoś
państwa, ale nieidentyfikującą się z
żadnym narodem tworzącym inne
państwo, np. Romowie (żyjący w
wielu państwach Europy).

Mniejszości narodowe i

etniczne w Polsce

SPIS NA PODSTAWIE DANYCH

MINISTERSTWA SPRAW

WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI

• Białorusini 47 640 osób

• Czesi 386 osób

• Karaimi (mniejszość

etniczna) 46 osób

• Litwini 5 639 osób

• Łemkowie (mniejszość

etniczna) 5 850 osób

• Niemcy 147 094 osób

• Ormianie 262 osoby

• Romowie (mniejszość

etniczna) 12 731 osób

• Rosjanie 3244 osób

• Słowacy 1 710 osób

• Tatarzy (mniejszość

etniczna 447 osób)

• Ukraińcy 27 172 osób

• Żydzi 1 055 osób

Białorusini

• Fotografia ze strony:
http://pejzaże.onet.pl

Polska-Podlasie-

Okolice Pierwotnej

Europy

Foto: Wiktor Wołkow

Białorusini

• mniejszość narodowa, licząca około

48,74 tysięcy osób (wg. spisu 2002 r.),
w większości tradycyjnie
mieszkających na terenie
województwa podlaskiego.

• należą do grupy narodów

wschodniosłowiańskich.

• większość Białorusinów wyznaje

prawosławie.

Język białoruski

• Język białoruski jest

podobny do języka

rosyjskiego.

• Alfabet cyrylica.

• Podstawowe zwroty:

Dzień dobry - Dobry

dzjeń

Do widzenia - Da pabaczennia

Proszę - Praszu

Dziękuję - Dzjakuju

Przepraszam - Prabacztie

Ile to kosztuje? - Kolki heta

kasztuje?

Gdzie jest...? - Dzje

znachodzicca?

Tak - Da

Nie - Nie

Nie rozumiem - Nie razumieju

Muzyka białoruska

•

Wykonawca: Stary Olsa

„U Karchme”

•

STARY OLSA jest

zespołem grającym

średniowieczną i

renesansową Białoruską

muzykę. Został założony w

1999 roku przez obecnego

lidera Zmiciera

Sasnouskiego i teraz

składa się z pięciu

muzyków. Swoją nazwę

zawdzięcza potokowi w

zachodniej części regionu

Mahiliou (Białoruś)

Czesi

• Zdjęcie ze strony
www.czechtourism.com

Czesi

• są jednym z narodów

zachodniosłowiańskich

• mniejszość narodowa zamieszkująca w

Polsce głównie Kotlinę Kłodzką i
miejscowość Zelów koło Piotrkowa
Trybunalskiego.

• mieszkający w Polsce Czesi są

tradycyjnie ewangelikami

Język czeski

• Język pochodzenia

indoeuropejskiego należący

do grupy języków

zachodniosłowiańskich (tak

jak polski i słowacki);

używany głównie w Czechach

(10 mln), gdzie jest jęz.

urzędowym. Używany przez

12 mln ludzi.

• Podstawowe zwroty:

Tak - Ano Nie - Ne

Dziękuję, - Dékuji vám

Dziękuję bardzo - Dékuji vám

mnohokrát

Nie ma za co, Proszę - Prosím

Proszę - Prosím

Przepraszam - Prominte

Dzień dobry - Dobrý den, Ahoj

do zobaczenia - Na shledanou

Na razie - Nashle, Ahoj

Muzyka czeska

• Wykonawca: Jaromir

Nohavica „Ostravo”

• Jaromír Nohavica, piosenkarz,

autor tekstów, tłumacz,
urodzony 7.06.1953 r. w
Ostrawie.

• Jest niewątpliwie najbardziej

lubianym i najczęściej
słuchanym czeskim
piosenkarzem, ogromną
osobowością czeskiej piosenki,
wszechstronnie utalentowanym
artystą, stanowiącym
oryginalną osobowość na scenie
muzycznej. Nohavica jest także
niezwykle popularny w Polsce.

Litwini

• Zdjęcie ze strony
internetowej litewskiego
czasopisma AUSRA,
wydawanego w Polsce
od 1960 roku.
http://www.ausra.pl/

Litwnini

• należą do grupy narodów bałtyckich

(obok Łotyszów)

• zamieszkują przede wszystkim tereny

Suwalszczyzny

• uznaje się ich za najpóźniej

schrystianizowany naród Europy (IX-
XV wiek); większość Litwinów należy
do kościoła rzymsko-katolickiego.

Język litewski

• Język litewski (lietuvių kalba)

- język z zespołu

wschodniobałtyckiego

języków bałtyckich, którym

posługuje się ok. 3,3 mln

osób

• Współczesny język litewski

jest bardzo zróżnicowany pod

względem dialektalnym,

mimo stosunkowo niewielkiej

liczby jego użytkowników

zajmujących niezbyt duże

terytorium. Wyróżnia się dwa

główne zespoły dialektów:

żmudzki (žemaičių tarmė) i

auksztocki (aukštaičių tarmė).

Podstawowe zwroty:

• Lietuviškai : po

litewsku

• laba diena : dzień

dobry

• prašau : proszę

• ačiū : dziękuję

• kiek? : ile

• taip : tak

• ne : nie

• atsiprašau :

przepraszam

• nesuprantu : nie

rozumiem

• (ar) kalbate angliškai? :

Mówi Pan/Pani po

angielsku?

• Kur yra ...? : Gdzie

jest ...?

• lenkiškai : po polsku

• Esu lenkas. (lenkė) :

Jestem Polakiem. (Polką)

• Mano vardas... :

Nazywam się...

Muzyka litewska

• Wykonawca: Żalvarinis

„alaus,alaus”

• Żalvarinis - litewski

zespół folk metalowy. Ich
interpretacje ludowych
litewskich pieśni brzmią
w nowy i niezwykły
sposób, godzą różne
style: od lekkiego rocka
po metal, wykorzystując
też elementy bluesa i
jazzu .

Niemcy

• Większość mieszkających w Polsce

Niemców posiada obywatelstwo polskie.

• Najwięcej Niemców mieszka w

województwie opolskim oraz śląskim.

• Obecnie największym stowarzyszeniem

mniejszości niemieckiej w Polsce jest
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne
Niemców na Śląsku Opolskim oraz Rada
Niemców Górnośląskich z siedzibą w
Katowicach.

Język niemiecki

• Niemiecki należy do dużej grupy

języków germańskich i spokrewniony
jest z duńskim, norweskim,
szwedzkim, niderlandzkim oraz
angielskim.

• Język niemiecki jest najbardziej

rozpowszechnionym językiem w
Europie, jest on mową ojczystą dla
około 110 mln osób.

Podstawowe zwroty

• Podstawowe zwroty:

• tak - ja

• nie - nein

• proszę - bitte

• dziękuję - danke

• dziękuję bardzo - danke schön

• przepraszam - Entschuldigung

• dzień dobry - Guten Tag / hallo

• dobry wieczór- Guten Abend

• do widzenia - Auf wiedersehen

• Jak się nazywasz? - Was ist deine

Name?

• Nazywam się... - Ich bin... / meine

Name ist...

• Jak sie masz? - Wie geht's?

• Nie rozumiem - Ich verstehe nicht.

• Czy mówisz po angielsku? -

Sprichst du Englisch? / Sprechen

sie Englisch?

Ormianie

• Katedra w

Eczmiadzinie
Armenia

• Zdjęcie ze strony:
http://www.ormianie.

pl

Strona dla wszystkich
zainteresowanych
kulturą ormiańska.

Ormianie

• są jedną z zamieszkujących w Polsce

mniejszości narodowych, o egzotycznym

rodowodzie i długiej tradycji osadnictwa na

ziemiach Rzeczypospolitej.

• ten starożytny, 3000-letni naród szczyci

się bogatą kulturą i wspaniałą, choć

tragiczną, historią.

• jednym z filarów tożsamości Ormian jest

przynależność do jednego z trzech

głównych Kościołów ormiańskich. Ormianie

to najstarszy chrześcijański naród na

świecie - chrzest przyjęli w 301 r. n.e.

Język ormiański

• Należy do rodziny indoeuropejskiej,

stanowiąc w niej samodzielną gałąź.

• Alfabet składający się początkowo z

38 liter opracował w V wieku
duchowny Mesrop Masztoc. Kształt
nielicznych liter nawiązuje do
greckich, jednakże ogromna
większość to oryginalne dzieło
Mesropa.

Przykładowe wyrażenia:

• Tak - ayo

• Nie - votch

• Dziękuję - shenorhagal em

• Dziękuję bardzo - shad shenorhagal em

• Nie ma za co, Proszę - pari yegar

• Cześć (powitanie) - parev

• Przepraszam - neroghoutioun

• Dzień dobry - pari louyce

• do zobaczenia - menak parov

• Na razie - tsedesoutoun

• Dobry wieczór - pari yerego

• Dobranoc - pari irigoun

• Nie rozumiem - Yess tchem hasgenar.

• Jak się nazywasz? - Intch eh anounet?

Rosjanie

• Zdjęcie ze strony:
http://www.nationalgeographic.pl/nati

onal3/index.jsp?
place=Menu07&news_cat_id=670
&layout=2

• Dionizy Moskalow - tu na

wystawie sztuki starowierskiej w
Domu Pracy Twórczej w Wigrach -
jest jednym z ok. tysiąca ostatnich
staroobrzędowców w Polsce.

Artykuł na temat staroobrzędowców

znajduje się na stronie:
www.national-geographic.pl oraz
w numerze NG ze stycznia 2008. 

Rosjanie

• Mniejszość rosyjską można podzielić na dwie

części – Rosjan pozostałych w Polsce po
okresie zaborów i emigracji porewolucyjnej
oraz staroobrzędowców, którzy na terenach
Rzeczypospolitej osiedlali się już w XVII
wieku.

• Zdecydowana większość przedstawicieli

mniejszości rosyjskiej należy do Kościoła
prawosławnego. Staroobrzędowcy należą do
Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego.

Język rosyjski

• Język rosyjski (русский язык) -

język należący do grupy języków

wschodniosłowiańskich,

posługuje się nim jako pierwszym

językiem około 145 mln ludzi.

ogółem (wg różnych źródeł) 250-

300 mln. Podstawowe zwroty w

języku rosyjskim

• Podstawowe zwroty:
• Здравствуйте! lub Добрый

день!

• Dzień dobry!
• Добрый вечер!
• Dobry wieczór!
• Как тебя зовут?
• Jak się nazywasz?

Muzyka rosyjska

• Wykonawca:

Kalinka Ensemble
„Katharina”

Songs from Russia
Azzura Music

Słowacy

• Na fotografii: Występ

zespołu „Oravan”
podczas XII Dni Kultury
Słowackiej, koncert w
Krempachach
(czerwiec 2005 r.)

• Zdjęcie ze

strony:http://www.jedn
ota.pl/index.php?
option=com_content&t
ask=view&id=487&Ite
mid=45

Słowacy

• to naród południowosłowiański.
• w największej mierze zajmują obszar Spisza

i Orawy

• są wiernymi wyznawcami kościoła

rzymskokatolickiego.

• język słowacki należy do

zachodniosłowiańskiej grupy językowej.

Językiem tym posługuje się ponad 6 mln

osób - przede wszystkim na Słowacji i w

należącej do Serbii Wojwodinie, gdzie jest

językiem urzędowym.

Język słowacki

• Dzień dobry! - Dobré ráno!

Dobrý deň!

• Cześć! - Ahoj!
• Dobranoc! - Dobrú noc!
• Do widzenia! - Do videnia!
• Przepraszam - Prepačte
• Jak się pan/pani nazywa? - Ako

sa voláte?

• Gdzie jest ...? - Kde je ...?
• skąd - odkiaľ
• Która godzina? - Koľko je hodin?
• O której godzinie? - O koľkej

hodine?

• Ile kosztuje .... - Koľko stojí

Ukraińcy

Ukraińcy

• Mniejszość narodowa, występująca

najliczniej w rozproszeniu na terenach

tzw. Ziem Odzyskanych oraz głównie w

województwie podkarpackim i

podlaskim.

• Ukraińcy są w większości wiernymi

dwóch Kościołów: Kościoła Katolickiego

Obrządku Greckokatolickiego i

Polskiego Autokefalicznego Kościoła

Prawosławnego.

Język ukraiński

•

Język ukraiński

(Українська мова) to

język należący do grupy

języków

wschodniosłowiańskich.

Posługuje się nim ponad

40 mln ludzi, głównie na

Ukrainie, gdzie ma status

języka urzędowego,

używany jest również

przez Ukraińców w Rosji,

Stanach Zjednoczonych,

Kanadzie, Mołdawii,

Polsce i na Białorusi

•

Proszę (uniwersalne)

•

Будь ласка

•

Buď láska

•

Proszę (przy podawaniu)

•

Прошу / На здоров’я (przy

produktach spożywczych)

•

Prószu / Na zdorówja

•

Przepraszam

•

Вибачте

•

Wýbaczte

•

Przepraszam (głównie za coś)

•

Пробачте

•

Probáczte

•

Przepraszam (pomyliłem się)

•

Я пробачаюсь

•

Ja probaczájuś

•

Dziękuję(emy)

•

Дякую(ємо)

Diákuju (diákujemo) (uwaga na akcent)

Muzyka ukraińska

Wykonawca:ukraiński

zespół

Chutir „Tam na hori”

Zdjęcie z

Oficjalnej strony
Zespołu:
www.chutir.pl

Żydzi

• Żydzi w Leżajsku
• Foto: Estera Kafka
• Źródło:
http://fzp.jewish.org.pl/
Forum Żydów Polskich

Żydzi

• Historia obecności Żydów w Polsce liczy 1000 lat.
• Najwięcej Żydów zamieszkuje województwo

Mazowieckie i Dolnośląskie

• Obecnie nie ma w Polsce szkół publicznych, w

których wykładany byłby hebrajski lub jidysz jako

języki ojczyste. W Warszawie i Wrocławiu

funkcjonują dwie prywatne szkoły, w których

prowadzona jest nauka języka hebrajskiego, a

Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w

Polsce oraz Fundacja „Shalom” organizują kursy

języka jidysz.

• Żydzi to wyznawcy religii mojżeszowej.

Jidysz

Jidysz, שיִדיי (dosłownie: żydowski) - od

pierwotnego określenia w tym języku שַטײַט־שיִדיי

(jidisz-tajcz; żydowski niemiecki) - język Żydów

aszkenazyjskich, powstały ok. X wieku w

południowych Niemczech na bazie dialektu

średnio-wysokoniemieckiego (Mittelhochdeutsch)

z dodatkiem elementów hebrajskich, słowiańskich

i romańskich. Zwany niekiedy także: ןושל־עַמא

א ַמ

(mame-loszn; matczyny-język) lub זּנכ

כ שא

א ־ןושל

(loszn-aszkenaz; język-aszkenazyjski) w

odróżnieniu od: שִדוק־ןושל (loszn-kojdesz; język

święty) jakim to terminem określany jest

tradycyjny język hebrajski.

Podstawowe zwroty

• Tak - jo
• Nie - nejn
• Dziękuję, - a dank ojch
• Dziękuję bardzo - a dank ojch

zejer

• Nie ma za co, Proszę - niszto far

wos

• Proszę - bite
• Przepraszam - antszuldikt
• Dzień dobry - a gut morgn
• Do zobaczenia - cum wider zejen
• Na razie - adje
• Jak leci? - Wi gejt es?
• Dobry wieczór - a gut ovnt
• Dobranoc - a gute nacht
• Nie rozumiem - Ich farsztej niszt.
• Jak się nazywasz? -Wi ejst ir?

Mniejszości etniczne w

Polsce

Karaimi

• Karaimski zespół
folklorystyczny

Dostłar.

Strona internetowa:
http://www.dostlar.ka

raimi.org/

Karaimi

• najmniejsza mniejszość narodowa w

Polsce

• grupa etniczna pochodzenia tureckiego
• choć Karaimi osiedlili się w Europie

ponad 600 lat temu ich kultura wciąż

wykazuje wiele orientalnych cech

• religia karaimska oparta jest na Starym

Testamencie, a zwłaszcza na zawartym

w nim Dekalogu

Kalendarz Kraimów

• Karaimi posługują się kalendarzem

księżycowym, w którym rok ma 354
dni, 8 godzin i 48 minut (rok słoneczny
- 365 dni i 6 godzin). Aby tę różnicę 10
dni, 21 godzin i 12 min. wyrównać, co
dwa - trzy lata jest rok przestępny. W
cyklach 19-letnich występuje 12 lat
zwykłych o 12 miesiącach i 7
przestępnych o 13 miesiącach.

Język karaimski

• Język karaimski jakim posługują się

Karaimi litewsko-polscy oraz
zamieszkali na Półwyspie Krymskim
należy do grupy języków tureckich.

• Karaimi posługują się alfabetami:

łacińskim, cyrylicą i alfabetem
hebrajskim.

Łemkowie

•

Photos submited by: Ivan Marko,
Slovensko
http://lemko.org/zyndranowa/2003
/index.html

Łemkowie

• to mniejszość etniczna, do której

przynależność, podczas narodowego spisu

powszechnego ludności i mieszkań

przeprowadzonego w 2002 r., zadeklarowało 5

850 obywateli RP

• w przeszłości zamieszkiwali tzw.

Łemkowszczyznę, czyli Beskid Niski i część

Beskidu Sądeckiego. W związku z akcją

"Wisła" (z 1947 roku; potępioną przez Senat

RP w 1990 r.), w wyniku której Łemkowie

zostali przesiedleni, większość mieszka poza

swoim rodzimym terenem

• Środowisko łemkowskie dzieli się na dwie

grupy: Łemków uważających się za
odrębną mniejszość narodową i Łemków
identyfikujących się jako grupa etniczna
narodu ukraińskiego.

• Łemkowie należą do dwóch Kościołów:

Kościoła Katolickiego Obrządku
Greckokatolickiego oraz do Polskiego
Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

• W gwarach łemkowskich, które

są podobne do języka
ukraińskiego, można znaleźć
wiele słów pochodzenia
wołoskiego, które do dziś
występują w języku rumuńskim,
ale też widać bardzo wiele
wpływów polskich, słowackich,
a nawet węgierskich.
Kontrowersyjną kwestią jest,
czy gwary łemkowskie stanowią
odrębny język, peryferyjne
gwary języka ukraińskiego, czy
też zachodnią odmianę języka
rusińskiego.

• Zespół pieśni i tańca z Przemkowa
„Łastiwoczka”

Romowie

• Zespół
Kałe Jakha

http://www.kalejakha.art.pl/

Romowie

• Romowie albo Cyganie (nazwa własna w

języku romskim Roma) - nieterytorialny
naród lub grupa etniczna pochodzenia
indyjskiego, której członkowie tworzą
diasporę, zamieszkującą większość państw
świata.

• Romowie w Polsce należą do cztery

głównych grup etnicznych: Polska Roma,
Romowie Karpaccy (Romowie Górscy,
Bergitka Roma), Kełderasze i Lowarzy.

Język romani

• Język romski lub romani (rom. romani

čhib, romani chhib; często określany
potoczną nazwą język cygański) jest
językiem indoeuropejskim z
podrodziny indyjskiej
(nowoindoaryjskiej). Wywodzi się z
sanskrytu za pośrednictwem języków
prakryckich. Posługują się nim
Romowie oraz Sinti.

Muzyka romska

• Alexandros Hatzis
Amen Samous Roma
Z płyty:The Rom Of

Fire, Vol. 3: South
Eastern Gypsy
Wind

Tatarzy

• Mimbar-rodzaj
kazalnicy
Foto:K.Pierwienis
www.zielonewrota.pl

Tatarzy

• pierwotnie nazwa jednego z plemion

mongolskich, zamieszkującego stepy na

południe od jeziora Bajkał, w dorzeczach

rzek Arguń i Kerulen. W XII-XIII w. nazwą

Tatarzy objęto ludy tureckie, mongolskie i

tunguskie należące do państwa Czyngis-

chana, który w latach 1206-1227 podbił

większą część kontynentu azjatyckiego,

sięgając na zachodzie księstw ruskich, na

wschodzie wybrzeży Oceanu Spokojnego.

• W kolejnych wiekach nazwy Tatarzy używano w

odniesieniu do mieszkańców państwa Złotej Ordy,

chanatów: kazańskiego, astrachańskiego,

syberyjskiego, nogajskiego, krymskiego.

• Współcześnie nazwą Tatarzy obejmuje się szereg

różnych plemion mówiących językiem tureckim

(łącznie ok. 5-6 mln osób, 1989), dzieląc je na

kilka grup zróżnicowanych pod względem

etnicznym i kulturowym, np.: Tatarzy

nadwołżańscy albo kazańscy (zamieszkujący

głównie Tatarstan), Tatarzy syberyjscy, Tatarzy

krymscy, Tatarzy litewscy

Polscy Tatarzy

• Tatarzy w Polsce zamieszkują rdzenne

kolonie tatarskie na Białostocczyźnie
(Bohoniki i Kruszyniany) oraz miasta:
Białystok, Sokółka, Dąbrowa Białostocka i
Gdańsk.

• Polscy Tatarzy mieszkali na ziemiach

Wielkiego Księstwa Litewskiego od końca
XIV wieku. Ich przodkami byli emigranci
lub uciekinierzy z terenów ówczesnej
Złotej Ordy oraz z Krymu.

• Tatarzy w Polsce

zatracili znajomość
swojego ojczystego
języka, pozostali
natomiast wierni
religii i nadal są
wyznawcami
islamu.

• Meczet w Kruszyniankach
• Zdjęcie z:

http://www.planetaislam.com/
historia/tatarzy/06.HTM