Zarządzanie

bezpieczeństwem

Analiza i ocena ryzyka

zawodowego

Podstawa prawna

• Dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie

wprowadzenia środków sprzyjających poprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy, uchwalona na podstawie

art. 118A. Traktatu Rzymskiego.

• Kodeks Pracy - art. 226 nakłada na pracodawcę obowiązek

informowania pracowników o ryzyku związanym z

wykonywaną pracą.

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia

26 września l997 r. w sprawie ogólnych przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 129, poz. 844) -

pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować

ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach,

oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne

zmniejszające ryzyko.

Ryzyko zawodowe

prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych

zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą,

powodujących straty, w szczególności wystąpienia u

pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych

w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w

środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Zagrożenia związane są z czynnikami

niebezpiecznymi i szkodliwymi, których

oddziaływanie prowadzi najczęściej do wystąpienia

nagłych zmian stanu zdrowia (zwykle są to urazy o

różnym stopniu ciężkości) powinny być

zidentyfikowane wg rodzaju i intensywności, z jaką

występują.

Wynikiem oceny

powinno być ustalenie:

• czy ryzyko jest odpowiednio kontrolowane

i czy można je uznać za akceptowalne,

• jeżeli nie, to jakie środki można

zastosować w celu jego redukcji,

• jakie priorytety należy przyjąć redukując

ryzyko,

• jakie środki można zastosować w celu

dalszej poprawy bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia pracowników.

Informacje potrzebne

do oceny ryzyka

zawodowego

• lokalizacja stanowiska i realizowanych na nim zadań,
• osoby pracujące na stanowisku,
• stosowane środki pracy, materiały, technologie,
• wykonywane czynności, czas i sposób ich wykonywania,
• zagrożenia, które już zostały zidentyfikowane i ich

źródła,

• możliwe skutki występujących zagrożeń,
• stosowane środki ochrony,
• występujące wypadki i choroby zawodowe,
• wymagania przepisów prawnych i norm.

Cele oceny ryzyka

zawodowego

• Sprawdzenie, czy zagrożenia występujące na stanowiskach

pracy zostały zidentyfikowane i czy jest znane ryzyko zawodowe.

• Wskazanie, że zastosowane środki profilaktyczne są

odpowiednie.

• Wykazanie, że dokonany wybór materiałów, wyposażenia i

organizacji jest odpowiedni.

• Ustalenie priorytetowych działań zmierzających do eliminowania

lub ograniczania ryzyka zawodowego.

• Sprawdzenie czy ryzyko zawodowe jest na poziomie

akceptowalnym, a zastosowane środki ochrony są odpowiednie.

• Zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.
• Wykazanie pracownikom oraz organom nadzoru i kontroli, że

ryzyko jest znane.

Kiedy dokonywać oceny

ryzyka zawodowego

• Podczas tworzenia nowych stanowisk pracy.
• Przy wprowadzaniu zmian na istniejących stanowiskach

pracy.

• Gdy nastąpiła zmiana wymagań dotyczących

dopuszczalnych poziomów czynników niebezpiecznych oraz
czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy.

• Gdy zastosowano nowe środki ochrony (środki ochrony

indywidualnej i środki ochrony zbiorowej).

• Gdy na terenie przedsiębiorstwa różne zadania (prace)

wykonują pracownicy innych przedsiębiorstw.

• Wówczas, gdy występuje potrzeba okresowej oceny ryzyka.

Sposób oceny ryzyka

zawodowego

POLSKA NORMA PN-N-18002

• Uzależnia ocenę ryzyka od wielkości organizacji i

występujących w niej zagrożeń.

• Postuluje aby uwzględnić proces przygotowania

oceny.

• Zaleca wyznaczenie osoby odpowiedzialnej

zaplanowanie i koordynowanie działań związanych
z oceną ryzyka w organizacji.

• Ocena ryzyka powinna obejmować wszystkie

stanowiska pracy - zarówno stacjonarne jak i
niestacjonarne.

Osoby

przeprowadzające

ocenę ryzyka

zawodowego

Ocenę ryzyka zawodowego może

przeprowadzać:

• zespół, w skład którego mogą wchodzić:
•      pracodawca,
• pracownicy wyznaczeni przez

pracodawcę, w tym osoby kierujące
pracownikami

• lub / i eksperci spoza organizacji.

Korzyści pracodawcy z

przeprowadzonej oceny ryzyka

zawodowego

• Gwarancja spełnienia wymagań przepisów prawa

pracy.

• Pełna świadomość.
• Ulgi po wprowadzeniu zróżnicowanej składki

ubezpieczeniowej.

• Ulgi przy ubezpieczeniach majątkowych i

ewentualnie dodatkowych dla pracowników.

• Lepsza pozycja przy ewentualnych

pertraktacjach lub procesach sądowych o
odszkodowanie z tytułu, np. wypadku przy pracy.

Ogólne zasady

przygotowania oceny

ryzyka zawodowego

• Zapewnić niezbędne zasoby.
• Wyznaczyć odpowiednie osoby.
• Zapewnić szkolenie osobom przeprowadzającym ocenę.
• Zapewnić udział pracowników w ocenie ryzyka

zawodowego.

• Zapewnić osobom oceniającym ryzyko zawodowe dostęp do

odpowiednich informacji i zasobów.

• Przeprowadzić analizę struktury organizacyjnej w celu

sporządzenia wykazu stanowisk pracy.

• Wyznaczyć osobę odpowiedzialną za planowanie i

koordynowanie działań związanych z oceną ryzyka.

• Określić informowania sposób pracowników o wynikach

oceny ryzyka zawodowego.

Źródła informacji

potrzebnych do oceny

ryzyka zawodowego

• Dane techniczne urządzeń, maszyn i narzędzi

stosowanych na stanowisku.

• Dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje

stanowiskowe.

• Wyniki pomiarów czynników szkodliwych i/lub

niebezpiecznych występujących w środowisku pracy.

• Dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy i

chorób zawodowych.

• Przepisy prawa, normy techniczne i literatura

naukowo-techniczna, w tym karty substancji
chemicznych itp.

Przebieg oceny ryzyka

zawodowego

Identyfikacja zagrożeń

• metody z wykorzystaniem list kontrolnych,
• wykazy czynników szkodliwych i/lub

niebezpiecznych (obowiązujące przepisy

oraz normy),

• dotychczasowa wiedza na temat zagrożeń

występujących na analizowanym

stanowisku,

• inne bardziej zaawansowane metody

identyfikacji, np. ekspertyzy i opinie

ekspertów spoza organizacji.

Oszacowanie ryzyka

zawodowego

polega na ustaleniu:
• prawdopodobieństwa wystąpienia

zagrożeń,

• ciężkości szkodliwych następstw

tych zagrożeń.

Metody oceny ryzyka

zawodowego

• Metody indukcyjne,
• Metody dedukcyjne,
• Metody ilościowe,
• Metody jakościowe.

Szacowanie ryzyka

zawodowego w skali

trójstopniowej, według PN-N-

18002

PRAWDOPODOBIEŃSTWO

CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW

MAŁA

ŚREDNIA

DUŻA

MAŁO

PRAWDOPODOBNE

MAŁE

1

MAŁE

1

ŚREDNIE

2

PRAWDOPODOBNE

MAŁE

1

ŚREDNIE

2

DUŻE

3

WYSOCE

PRAWDOPODOBNE

ŚREDNIE

2

DUŻE

3

DUŻE

3

Szacowanie ryzyka zawodowego

w skali pięciostopniowej,

według PN-N-18002

PRAWDOPODOBIEŃSTWO

CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW

MAŁA

ŚREDNIA

DUŻA

MAŁO

PRAWDOPODOBNE

BARDZO MAŁE

1

MAŁE

2

ŚREDNIE

3

PRAWDOPODOBNE

MAŁE

2

ŚREDNIE

3

DUŻE

4

WYSOCE

PRAWDOPODOBNE

ŚREDNIE

3

DUŻE

4

BARDZO DUŻE

5

Przykładowe metody

analizy ryzyka

zawodowego

• Analiza list kontrolnych
• Analiza co jeśli
• Analiza drzewa zdarzeń ETA
• Analiza drzewa błędów FTA
• Analiza rodzaju awarii i skutków FMEA
• Studium zagrożeń i zdolności

operacyjnych HAZOP

• Wstępna analiza zagrożeń PHA
• RISK SCORE

Wstępna analiza

zagrożeń PHA

W = S x P

S - stopień szkód
1. Brak
2. Znikome urazy, lekkie szkody
3. Lekkie obrażenia, wymierne szkody
4. Ciężkie obrażenia, znaczne szkody
5. Pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody
6. Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę na

terenie zakładu

7. Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na dużą skalę poza terenem

zakładu

P - prawdopodobieństwo szkód zdarzenia
1. Brak
2. Bardzo nieprawdopodobne
3. Mało prawdopodobne, zdarzające się raz na 10 lat
4. Doraźne wydarzenia, zdarzające się raz w roku
5. Dosyć częste wydarzenia, zdarzające się raz w miesiącu
6. Częste, regularne wydarzenia, zdarzające się raz w tygodniu
7. Duże prawdopodobieństwo wydarzenia

Wstępna analiza

zagrożeń PHA

Matryca wartościowania ryzyka

P - prawdopodobieństwo szkód

Poziom 1

2

3

4

5

6

1

1

2

3

4

5

6

2

2

4

6

8

10 12

3

3

6

9

12 15 18

4

4

8

12 16 2

24

5

5

10 15 20 25 30

S

- stopień

szkód

6

6 12 18 24 30 36

1 - 3

- ryzyko akceptowalne,

4 - 9

- dopuszczalna akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka,

10 - 25 (36) - ryzyko niedopuszczalne - wymagane zmniejszenie ryzyka.

RISK SCORE

R = S x E x P

R - ryzyko
S - potencjalne skutki zagrożenia
E - ekspozycja na zagrożenie
P - prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia

Tabela oceny parametru S - potencjalne skutki zagrożenia

Opis

Wartość

S

Strata

Straty ludzkie

Straty materialne

100

Poważna katastrofa Wiele ofiar śmiertelnych

Powyżej 30 mln zł

40

Katastrofa

Kilka ofiar śmiertelnych

3-30 mln zł

15

Bardzo duża

Ofiara śmiertelna

0,3-3 mln zł

7

Duża

Ciężkie uszkodzenia ciała

30-300 tys zł

3

Średnia

Absencja

3-30 tys zł

1

Mała

Udzielenie pierwszej pomocy do 3 tys zł

RISK SCORE

Tabela oceny parametru S - potencjalne skutki zagrożenia

Opis

Wartość

S

Strata

Straty ludzkie

Straty materialne

100

Poważna katastrofa Wiele ofiar śmiertelnych

Powyżej 30 mln zł

40

Katastrofa

Kilka ofiar śmiertelnych

3-30 mln zł

15

Bardzo duża

Ofiara śmiertelna

0,3-3 mln zł

7

Duża

Ciężkie uszkodzenia ciała

30-300 tys zł

3

Średnia

Absencja

3-30 tys zł

1

Mała

Udzielenie pierwszej pomocy do 3 tys zł

Tabela oceny parametru P - prawdopodobieństwo

Wartość

Opis

Szansa w %

10

Bardzo prawdopodobne

50

6

Całkiem możliwe

10

3

Mało prawdopodobne, ale możliwe 1

1

Tylko sporadycznie możliwe

10

-3

0,5

Możliwe do pomyślenia

10

-4

0,2

Praktycznie niemożliwe

10

-5

0,1

Tylko teoretycznie mozliwe

10

-6

Orientacyjna jakościowa ocena ryzyka dla metody

Wartość

Opis

Zaniedbywalne

Poniżej 1,5

Akceptowalne

1,5-48

Średnie

48-270

Poważne

270-1440

Nieakceptowalne

Powyżej 1440