Biologiczny rozwój

niemowlęcia

Okres niemowlęcy

• Szybkie tempo rozwoju
• Stopniowe dojrzewanie

poszczególnych układów i narządów

Masa ciała

• Masa ciała zwiększa się o 600g w ciągu 1

miesiąca życia

• O 800-900 g w drugim miesiącu

• O 500 g w następnych miesiącach.

• Niemowlę podwaja masę ciała w 5. – 6.

miesiącu, potraja ok. 12. miesiąca życia.

Długość ciała

• Przyrost długości ciała wynosi około

23 – 25 cm w ciągu pierwszych 12
miesięcy.

• Najintensywniejsze wzrosty

obserwuje się w pierwszym kwartale
(ok.10 cm), nieco słabszy (ok.6 cm)
w drugim, w trzecim i czwartym
średnio po 4 cm.

Proporcje ciała

• Zmieniają się proporcje ciała, głównie

wskutek

szybkiego wzrostu długości

kończyn oraz słabszego wzrostu
wielkości czaszki.

• Obserwuje się, zwłaszcza w

pierwszych 6 miesiącach życia,

znaczny przyrost podskórnej tkanki
tłuszczowej

.

Ciemiączka

• Stopniowo zarastają szwy czaszkowe i

ciemiączka

• Ciemiączko przednie zmniejsza się zwykle

po 6. miesiącu życia i ulega zarośnięciu

między 9. a 18. miesiącem życia.

• Ciemiączko tylne zarasta zwykle do 6.

tygodnia, najpóźniej do 4. miesiąca życia.

Ząbkowanie

• Około 6.miesiąca życia wyrzynają się

pierwsze zęby mleczne.

• Pierwsze są siekacze żuchwy (5.-7.

m. ż.), szczęki (6.-8.m.ż.), następnie

drugie siekacze żuchwy i szczęki.

• Między 10.-16.m. ż. Zaczynają się

wyrzynać pierwsze trzonowce.

• Roczne dziecko ma przeciętnie 6-8

zębów.

Ząbkowanie

Sen

• W okresie niemowlęcym zmniejsza

się czas trwania snu.

• W 6. miesiącu życia czas ten wynosi

ok. 20 godzin, w 12. miesiącu życia
16-18 godzin.

Układ pokarmowy

• Stopniowa poprawa czynności przewodu

pokarmowego

• Usprawnienie trawienia pozwala na

wprowadzanie nowych potraw do diety
dziecka

• Zmniejsza się skłonność do ulewania i

wymiotów

• Liczba posiłków zmniejsza się do 5 na dobę
• Liczba stolców zmniejsza się z początkowej

3-5/dobę do 1-2/ dobę.

Koniec okresu

niemowlęcego

Okres poniemowlęcy – rozwój

fizyczny

• Rozwój fizyczny przebiega nadal

szybko, lecz nie tak intensywnie, jak w

okresie niemowlęcym.

• Mniejszy przyrost masy ciała ok. 2-2,5

kg/rocznie, wzrostu – średnio ok. 12

cm w drugim roku, ok. 8 cm w trzecim.

Okres poniemowlęcy

• Zmieniają się proporcje ciała:

intensywniej rosną

kończyny niż głowa i tułów, maleje ilość tkanki
podskórnej

, dziecko staje się bardziej szczupłe.

• W związku z przyjętą niedawno pionową

postawą ciała, słabym rozwojem mięśni i dużymi
narządami miąższowymi,

sylwetkę małego

dziecka charakteryzuje duży, uwypuklony
brzuch i hyperlordoza kręgosłupa lędźwiowego,
nieco wygięte na zewnątrz podudzia i
płaskostopie

(sklepienie stopy dopiero się

kształtuje).

Układ krążenia

• Położenie serca (uderzenie

koniuszkowe w IV przestrzeni
międzyżebrowej, ok. 0-1 cm w lewo od
linii środkowoobojczykowej).

• Prawidłowa średnia częstość tętna w 2

r.ż. wynosi 110/min, a w 3. roku życia
ok.105/min.

• Średnie wartości ciśnienia są niższe niż

u człowieka dorosłego

Układ oddechowy

• Przewody nosowe i nozdrza tylne są wąskie, a

zatoki nosowe niewykształcone.

• Najwcześniej dojrzałość osiągają zatoki sitowe,

potem równolegle do wyrzynania się zębów –

zatoki szczękowe.

• Wzrasta liczba pęcherzyków płucnych, zmienia się

układ żeber z poziomego na skośny.

• Częstotliwość oddechów jest wysoka 26/min.

• Nadal ze względu na dużą niedojrzałość układu

oddechowego nadal dużym problemem są

zakażenia dróg oddechowych.

Układ moczowy

• U 1,5 – rocznego dziecka nerki osiągają zdolność

zagęszczania i zakwaszania moczu jak u człowieka
dorosłego.

• Zwiększa się pojemność pęcherza moczowego i dobowa

ilość wydalanego moczu do 500-600ml.

• Zmniejsza się ilość mikcji/dobę – do 10.
• W trzecim roku życia dziecko powinno
całkowicie opanować kontrolę nad
zwieraczami pęcherza i odbytnicy.

Przewód pokarmowy

• Intensywny rozwój przewodu

pokarmowego,

• Pełna wydolność enzymatyczna

trzustki i jelit w drugim roku życia

Układ nerwowy

• Szybka poprawa koordynacji ruchów
• Stopniowe opanowanie

skomplikowanych czynności
lokomocyjnych i sprawności
manualnej.

• Szybki rozwój czynności psychicznych

– rozwój mowy biernej, czynnej,
procesów skojarzeniowych,
emocjonalno – społecznych.

Rozwój ruchowy

• Rozwój ruchowy przebiega wolniej niż w

poprzednim okresie, polega głównie na

doskonaleniu koordynacji i precyzji ruchów

.

• W trzecim roku życia dziecko zaczyna

chodzić i biegać pewnie, chodzi po
schodach naprzemiennie, jeździ na
trójkołowym rowerku.

• Potrafi skupić uwagę na 10-15 minut,

potem powraca do zabaw ruchowych.

Rozwój ruchowy

SEN

• Czas snu wynosi 11-13 godzin na

dobę, w tym 2 godziny w ciągu dnia,
po posiłku.

Rozwój umysłowy

• Na początku 2-go roku życia dziecko

wypowiada tylko kilka słów, a pod koniec

trzeciego roku mówi pełnymi, poprawnie

skonstruowanymi zdaniami.

• Brak postępu w rozwoju mowy powinien

budzić niepokój w kierunku

upośledzenia

rozwoju słuchu, w drugiej kolejności

upośledzenia psychicznego.

• Wychowanie dziecka, u którego w tym

okresie budzi się poczucie własnego „ja” i

autonomii, które wchodzi w okres przekory,

mocno akcentuje własne, inne niż rodziców

zdanie.

„Sygnały ostrzegawcze w

rozwoju psychoruchowym

dziecka do lat 3”

W wieku do 18 miesięcy

W sferze umysłowej
• Nie wkłada i nie wyjmuje małych

przedmiotów z większych

• Nie wskazuje przynajmniej jednej

części ciała

• Nie mówi przynajmniej 6-8 słów
• Nie rozumie prostych, powtarzających

się sytuacji życia codziennego.

„Sygnały ostrzegawcze w

rozwoju psychoruchowym

dziecka do lat 3”

W sferze emocjonalno – uczuciowej:
• Nie pokazuje palcem, nie mówi o co prosi
• Nie naśladuje i nie chce pomagać w

czynnościach codziennych

• Nie używa łyżeczki, nie pije samo z kubka
W sferze ruchowej:
• Nie chodzi samodzielnie
• Nie schyla się po zabawki
• Nie wspina się na sprzęty

W wieku 24 miesięcy

W sferze umysłowej:

• Nie wskazuje części ciała ani 2-4

nazwanych przedmiotów na obrazkach

• Nie buduje wieży z 4-6 klocków, nie

potrafi dopasować różnokształtnych

elementów do odpowiednich otworów,

nie bazgrze, nie naśladuje krezki w

rysowaniu

• Nie łączy po dwa słowa w zdaniu np.

„mama da”

W wieku 24 miesięcy

W sferze emocjonalno – uczuciowej

• Nie próbuje pomagać w prostych

czynnościach domowych, nie
rozbiera się, nie potrafi umyć rąk

• Nie zgłasza pragnień (np.

dotyczących jedzenia i picia)

• Nie wykonuje prostych poleceń (np.

daj lalę, daj lali pić)

W wieku 24 miesięcy

W sferze ruchowej

• Nie chodzi po schodach, trzymane za

rękę

• Nie biega
• Nie kopie piłki, nie rzuca piłki

W wieku 30 miesięcy

W sferze umysłowej

• Nie wskazuje przedmiotów wg. nazwy
• Nie naśladuje kresek pionowych i

poziomych w rysowaniu

• Nie buduje prostych zdań.

W wieku 30 miesięcy

W sferze emocjonalno – uczuciowej

• Nie podejmuje wspólnych zabaw z dorosłymi,

nie wykazuje inicjatywy, twórczości (brak

zabaw tematycznych, konstrukcyjnych)

• Nie wykonuje prostych czynności

samoobsługowych: mycie, jedzenie,

ubieranie się, sygnalizowanie potrzeb

fizjologicznych (mimo wysiłków rodziców

podejmowanych w celu nauczenia dziecka

tych czynności)

• Nie przejawia własnej woli, zróżnicowanych

reakcji na różne sytuacje społeczne)

W wieku 30 miesięcy

W sferze ruchowej

• Nie wchodzi i nie schodzi ze schodów

samodzielnie

• Nie potrafi wykonać skoku z miejsca
• Nie potrafi podnieść szklanki z wodą

bez rozlewania

W wieku 36 miesięcy

W sferze umysłowej:

• Nie zna przeznaczenia

podstawowych przedmiotów

• Nie buduje mostu z 3 klocków, nie

próbuje rysować koła, nawlekać
korali

• Nie mówi zdaniami, ma ubogie

słownictwo

W wieku 36 miesięcy

W sferze emocjonalno – uczuciowej:

• Nie przejawia własnego „ja”, własnej

woli i pragnień, nie rozstaje się z
matką

• Nie jest samodzielne w prostych

czynnościach życia codziennego

• Nie sygnalizuje i nie załatwia

samodzielnie potrzeb fizjologicznych

W wieku 36 miesięcy

W sferze ruchowej:

• Nie potrafi stać na jednej nodze przez

chwilę

• Nie pedałuje na rowerku
• Nie próbuje wykonać dużego skoku.

Rozwój mowy – faza

przedjęzykowa

• Bazuje na percepcji mowy
• Poznawanie elementów suprasegmentalnych:

intonacja, cechy rytmiczne mowy

• Ekspresja: melodia i intonacja
• Krzyk
• Głużenie (do 3mies)
• Gaworzenie(5-6 mies.) – zabawa fonologiczna
• Gaworzenie naśladowcze (od 9 mies.)

Pierwsze próby słów

Rozwój mowy – faza

wypowiedzi jednowyrazowych

(12 – 18 m.z.)

• Słownik bierny

• Na początku fazy 10-150 słów (12 m.ż.)

• Koniec fazy 200-300 słów (18 m.ż.)

Słownik czynny
Koniec 2 r.ż. Ok. 50 słów
Np. Rzeczowniki konkretne (lala, baba, but)
Części mowy istotne dla relacji społecznych (nie, daj, tam)
Formy dziecięce (am, am)
Onomatopeje dźwiękonaśladowcze ( hau, brum)
Formy powtórzeniowe (elementy deklinacyjne przez

naśladowanie, a nie drogą aktywnego wykorzystania)

ARTYKULACJA – w większości słów jeszcze nieprawidłowa

Rozwój społeczny

• Fiksacja wzroku na twarzach (preferencje twarzy)

około 1-2 m.z.

• Uśmiech społeczny (około 2 m.ż.)
• Rozróżnianie osób bliskich, wita je radośnie(4-6

m.ż.)

• Reakcja na własne imię (8 m.ż.)
• Lęk przed obcymi (8 m.ż.)
• Pole wspólnej uwagi, podążanie za wskazaniem

(10-12 m.ż.)

• Naśladowanie prostych czynności, np.. Karmienie

misia (2 r.ż.)

• Zabawa symboliczna (2 – 3 r.ż.)

Poznanie społeczne – mózg

jako odbiornik sygnałów

emitowanych przez inne

umysły

• Proste akty społeczne (elementarne, niższe, wczesne)
- detekcja ruchu biologicznego

- Rozpoznanie twarzy

- Rozpoznanie kierunku patrzenia

- Identyfikacja prostych emocji (strachu)

- Rozpoznanie intencjonalności

- ZŁOŻONE AKTY POZNANIA SPOŁECZNEGO

- Rozpoznawanie stanów mentalnych (przekonań, pragnień)

- Dalekosiężne przewidywanie zachowań drugiej osoby)

- Rozpoznawanie złożonych emocji społecznych (np.. Wstydu)

- Empatia

- Oszukiwanie, udawanie

- Wydawanie sądów moralnych

ZAPAMIĘTAJ!!!

„Analizując rozwój dziecka, a zwłaszcza

stwierdzając jego nieprawidłowości, należy
wziąć pod uwagę

warunki środowiskowe, w

jakich ten rozwój przebiegał. Bardzo ważny
jest fakt, czy dziecko miało możliwość
nauczenia się ocenianych czynności. Własne
obserwacje należy uzupełnić danymi z
wywiadu przeprowadzonego z rodzicami
dziecka lub osobami obserwującymi dziecko
w warunkach domowych.”