GŁOWA Z SZYJĄ

background image

NOWOTWORY

NOWOTWORY

REGIONU GŁOWY I

REGIONU GŁOWY I

SZYI

SZYI

background image

EPIDEMIOLOGIA

EPIDEMIOLOGIA

13% zachorowań na nowotwory

13% zachorowań na nowotwory

złośliwe

złośliwe

9% zgonów na nowotwory złośliwe

9% zgonów na nowotwory złośliwe

75% chorych stanowią mężczyźni

75% chorych stanowią mężczyźni

25% chorych stanowią kobiety

25% chorych stanowią kobiety

50% nowotworów regionu głowy i szyi

50% nowotworów regionu głowy i szyi

stanowią nowotwory krtani i

stanowią nowotwory krtani i

krtaniowej części gardła

krtaniowej części gardła

background image

ETIOLOGIA

ETIOLOGIA

nikotynizm – 20 krotny wzrost ryzyka zachorowania

nikotynizm – 20 krotny wzrost ryzyka zachorowania

alkohol

alkohol

choroby weneryczne

choroby weneryczne

awitaminoza

awitaminoza

uszkodzenia mechaniczne błony śluzowej

uszkodzenia mechaniczne błony śluzowej

spożywanie gorących i pikantnych potraw, oraz żucie

spożywanie gorących i pikantnych potraw, oraz żucie

używek

używek

przewlekłe stany zapalne i zaniedbania higieniczne

przewlekłe stany zapalne i zaniedbania higieniczne

zanieczyszczenia środowiska

zanieczyszczenia środowiska

PONAD TO W PRZYPADKU

PONAD TO W PRZYPADKU

raka nosa i zatok przynosowych – narażenie na nikiel i

raka nosa i zatok przynosowych – narażenie na nikiel i

pył drzewny

pył drzewny

raka nosogardła – predyspozycje genetyczne, zakażenie

raka nosogardła – predyspozycje genetyczne, zakażenie

wirusem Epstein – Barr i spożywanie wędzonych ryb i

wirusem Epstein – Barr i spożywanie wędzonych ryb i

warzyw

warzyw

background image

NOWOTWORY GŁOWY I SZYI

NOWOTWORY GŁOWY I SZYI

Anatomicznie – obszar twarzoczaszki i szyi

Anatomicznie – obszar twarzoczaszki i szyi

Stanowi 10-15% wszystkich nowotworów

Stanowi 10-15% wszystkich nowotworów

Ryzyko rozwoju 2-go nowotworu wynosi 3-7%

Ryzyko rozwoju 2-go nowotworu wynosi 3-7%

rocznie (około 20%/wyleczonego pacjenta)

rocznie (około 20%/wyleczonego pacjenta)

Field cancerisation – rozległe rakowacenie błony

Field cancerisation – rozległe rakowacenie błony

śluzowej górnego odcinka przewodu

śluzowej górnego odcinka przewodu

pokarmowego i oddechowego

pokarmowego i oddechowego

Klinicznie oznacza możliwość współistnienia

Klinicznie oznacza możliwość współistnienia

różnych ognisk raka inwazyjnego, in situ i

różnych ognisk raka inwazyjnego, in situ i

dysplazji

dysplazji

Wyleczenie jednego ogniska nie zabezpiecza

Wyleczenie jednego ogniska nie zabezpiecza

przed ponownym zachorowaniem

przed ponownym zachorowaniem

background image

Nowotwory regionu

Nowotwory regionu

głowy i szyi

głowy i szyi

charakteryzują się względnie niskim ryzykiem

charakteryzują się względnie niskim ryzykiem

rozwoju przerzutów odległych, najczęstszą

rozwoju przerzutów odległych, najczęstszą

przyczyną niepowodzenia jest nawrót

przyczyną niepowodzenia jest nawrót

miejscowy lub niewyleczenie zmiany

miejscowy lub niewyleczenie zmiany

pierwotnej lub przerzutów w węzłach

pierwotnej lub przerzutów w węzłach

chłonnych.

chłonnych.

Mają niszczący wpływ na jakość życia

Mają niszczący wpływ na jakość życia

pacjentów, często jedzenie i mowa stają się

pacjentów, często jedzenie i mowa stają się

niemożliwe

niemożliwe

Szczególne wyzwanie z uwagi na złożoność

Szczególne wyzwanie z uwagi na złożoność

struktur anatomicznych i funkcji

struktur anatomicznych i funkcji

background image

Nowotwory regionu

Nowotwory regionu

głowy i szyi

głowy i szyi

Różnorodność dyscyplin zaangażowanych

Różnorodność dyscyplin zaangażowanych

w prowadzenie pacjenta

w prowadzenie pacjenta

Ponad 30 lokalizacji w tej grupie, każda z

Ponad 30 lokalizacji w tej grupie, każda z

lokalizacji jest stosunkowo rzadka

lokalizacji jest stosunkowo rzadka

Większość wywodzi się z górnych dróg

Większość wywodzi się z górnych dróg

oddechowych i pokarmowych

oddechowych i pokarmowych

Inne okolice są rzadkie (ślinianki, nos,

Inne okolice są rzadkie (ślinianki, nos,

zatoki, ucho środkowe)

zatoki, ucho środkowe)

Npl z nerwów, kości głowy i szyi są

Npl z nerwów, kości głowy i szyi są

jeszcze rzadsze

jeszcze rzadsze

background image

Objawy raków terenu

Objawy raków terenu

głowy i szyi

głowy i szyi

Najczęstsze objawy raka są też

Najczęstsze objawy raka są też

częstymi objawami infekcji

częstymi objawami infekcji

Różnica – objawy raka nie znikają po

Różnica – objawy raka nie znikają po

leczeniu zachowawczym

leczeniu zachowawczym

background image

DIAGNOSTYKA

DIAGNOSTYKA

wywiad

wywiad

badanie przedmiotowe

badanie przedmiotowe

badanie laryngologiczne (również

badanie laryngologiczne (również

endoskopowe)

endoskopowe)

biopsja podejrzanych zmian

biopsja podejrzanych zmian

badania obrazowe (tomografia

badania obrazowe (tomografia

komputerowa, rezonans magnetyczny)

komputerowa, rezonans magnetyczny)

usg szyi

usg szyi

background image

LECZENIE

LECZENIE

Chorzy z wczesnymi stopniami zaawansowania

Chorzy z wczesnymi stopniami zaawansowania

choroby zwykle leczeni są z zastosowaniem

choroby zwykle leczeni są z zastosowaniem

jednej metody leczenia : chirurgii lub radioterapii,

jednej metody leczenia : chirurgii lub radioterapii,

decyzja zależy od typu i lokalizacji zmian.

decyzja zależy od typu i lokalizacji zmian.

W bardziej zaawansowanych stadiach choroby

W bardziej zaawansowanych stadiach choroby

zwykle stosowane jest leczenie skojarzone –

zwykle stosowane jest leczenie skojarzone –

chirurgia z radioterapią, lub samodzielna

chirurgia z radioterapią, lub samodzielna

radioterapia.

radioterapia.

Ogólnymi wskazaniami do pooperacyjnej

Ogólnymi wskazaniami do pooperacyjnej

radioterapii jest nieradykalność zabiegu lub

radioterapii jest nieradykalność zabiegu lub

obecność przerzutów do węzłów chłonnych.

obecność przerzutów do węzłów chłonnych.

Samodzielna chemioterapia – rzadko właściwa

Samodzielna chemioterapia – rzadko właściwa

forma leczenia, ale często kojarzona z

forma leczenia, ale często kojarzona z

radioterapią w celu wzmocnienia efektu

radioterapią w celu wzmocnienia efektu

radioterapii

radioterapii

background image

Korzyści z chirurgii w

Korzyści z chirurgii w

porównaniu z radioterapią

porównaniu z radioterapią

Uraz dotyczy mniejszego obszaru

Uraz dotyczy mniejszego obszaru

tkanek

tkanek

Leczenie jest krótsze

Leczenie jest krótsze

Brak odczynów popromiennych

Brak odczynów popromiennych

Brak działania kancerogennego

Brak działania kancerogennego

background image

Korzyści z radioterapii w

Korzyści z radioterapii w

porównaniu z chirurgią

porównaniu z chirurgią

Brak ryzyka zgonu okołooperacyjnego

Brak ryzyka zgonu okołooperacyjnego

Brak defektu – ubytku tkanek

Brak defektu – ubytku tkanek

Możliwość leczenia obszaru

Możliwość leczenia obszaru

zagrożonego rakiem – elektywna

zagrożonego rakiem – elektywna

radioterapia

radioterapia

Ratująca chirurgia jest bardziej

Ratująca chirurgia jest bardziej

skuteczna niż ratująca radioterapia

skuteczna niż ratująca radioterapia

Można leczyć kilka ognisk raka

Można leczyć kilka ognisk raka

równocześnie

równocześnie

background image

Lecznie niezaawansowanego raka

Lecznie niezaawansowanego raka

Chirurgia lub radioterapia

Chirurgia lub radioterapia

Raczej chirurgia gdy:

Raczej chirurgia gdy:

1.

1.

nowotwory nienabłonkowe

nowotwory nienabłonkowe

2.

2.

dojrzały rak płaskonabłonkowy

dojrzały rak płaskonabłonkowy

3.

3.

rak inny niż płaskonabłonkowy

rak inny niż płaskonabłonkowy

4.

4.

Młody wiek

Młody wiek

Raczej radioterapia gdy:

Raczej radioterapia gdy:

1.

1.

Rak płaskonabłonkowy G 2-3

Rak płaskonabłonkowy G 2-3

2.

2.

lymphoma

lymphoma

background image

Chirurgia konkurencyjna wobec

Chirurgia konkurencyjna wobec

radioterapii

radioterapii

Rak krtani I i II st. kl.

Rak krtani I i II st. kl.

Skóra twarzy i szyi I i II st. kl.

Skóra twarzy i szyi I i II st. kl.

Warga i policzek I i II st. kl.

Warga i policzek I i II st. kl.

Język I st. kl.

Język I st. kl.

background image

Zaawansowany rak

Zaawansowany rak

Gdy szansa na wyleczenie < 70%

Gdy szansa na wyleczenie < 70%

powinno być leczenie skojarzone

powinno być leczenie skojarzone

Chir + Rt

Chir + Rt

Wysoka skuteczność ale okaleczenie

Wysoka skuteczność ale okaleczenie

background image

Radioterapia przedoperacyjna vs

Radioterapia przedoperacyjna vs

pooperacyjna

pooperacyjna

Więcej powikłań pooperacyjnych

Więcej powikłań pooperacyjnych

Można zrezygnować z chirurgii w

Można zrezygnować z chirurgii w

wybranych sytuacjach

wybranych sytuacjach

Planowanie radioterapii bez pełnej

Planowanie radioterapii bez pełnej

wiedzy (pTNM)

wiedzy (pTNM)

Odroczenie radioterapii zwiększa

Odroczenie radioterapii zwiększa

ryzyko nawrotu

ryzyko nawrotu

background image

Indukcyjna chemioterpia z

Indukcyjna chemioterpia z

cisplatyną

cisplatyną

Wysoki odsetek odpowiedzi (85% OR

Wysoki odsetek odpowiedzi (85% OR

w tym 30-50% CR)

w tym 30-50% CR)

Odpowiedź na chemioterapię

Odpowiedź na chemioterapię

oznacza wyższą promieniowrażliwość

oznacza wyższą promieniowrażliwość

Po indukcyjnej chemioterapii można

Po indukcyjnej chemioterapii można

zaoszczędzić krtań u części chorych

zaoszczędzić krtań u części chorych

bez skrócenia czasu OS (dotyczy

bez skrócenia czasu OS (dotyczy

pacjentów z CR)

pacjentów z CR)

background image

Równoczasowa radio i

Równoczasowa radio i

chemioterapia

chemioterapia

Wyższa promieniowrażliwość

Wyższa promieniowrażliwość

Wydłużenie OS i DFS

Wydłużenie OS i DFS

Szczególnie skuteczna u pacjentów

Szczególnie skuteczna u pacjentów

z rakiem nosogardła, ustnej części

z rakiem nosogardła, ustnej części

gardła i krtani

gardła i krtani

background image

Jama nosowa i zatoki przynosowe

Jama nosowa i zatoki przynosowe

Najczęstszym typem histopatologicznym jest rak

Najczęstszym typem histopatologicznym jest rak

płaskonabłonkowy, zwykle wysoko zróżnicowany, o

płaskonabłonkowy, zwykle wysoko zróżnicowany, o

dość powolnym wzroście, z niewielką tendencją do

dość powolnym wzroście, z niewielką tendencją do

przerzutowania.

przerzutowania.

Choroba zwykle jest zaawansowana w chwili

Choroba zwykle jest zaawansowana w chwili

rozpoznania, z tego powodu rokowanie jest

rozpoznania, z tego powodu rokowanie jest

niekorzystne – około 25% -przeżywa 5 lat.

niekorzystne – około 25% -przeżywa 5 lat.

Przerzuty do regionalnych w. chłonnych (przyduszne,

Przerzuty do regionalnych w. chłonnych (przyduszne,

szyjne górne) pojawiają się u około 20% pacjentów z

szyjne górne) pojawiają się u około 20% pacjentów z

rakiem przedsionka nosa i 10-15% pacjentów z

rakiem przedsionka nosa i 10-15% pacjentów z

nowotworami masywu szczękowo – sitowego.

nowotworami masywu szczękowo – sitowego.

background image

Jama nosowa i zatoki przynosowe

Jama nosowa i zatoki przynosowe

Objawy

Objawy

Najczęstsze objawy

Najczęstsze objawy

nie gojące się owrzodzenia

nie gojące się owrzodzenia

okresowe krwawienie i jednostronna niedrożność nosa.

okresowe krwawienie i jednostronna niedrożność nosa.

Inne objawy (późniejsze) spowodowane są:

Inne objawy (późniejsze) spowodowane są:

naciekaniem w kierunku jamy ustnej (ból zębów, ich

naciekaniem w kierunku jamy ustnej (ból zębów, ich

rozchwianie).

rozchwianie).

w kierunku oczodołu (podwójne widzenie, nadmierne

w kierunku oczodołu (podwójne widzenie, nadmierne

łzawienie, wytrzeszcz).

łzawienie, wytrzeszcz).

naciekanie dołu skrzydłowego (silny ból, szczękościsk).

naciekanie dołu skrzydłowego (silny ból, szczękościsk).

naciekanie blaszki sitowej.

naciekanie blaszki sitowej.

przedniego dołu czaszki (anosmia, ból głowy),

przedniego dołu czaszki (anosmia, ból głowy),

zniekształcenia twarzy.

zniekształcenia twarzy.

background image

Nosowa część gardła

Nosowa część gardła

Najczęstszym pierwszym objawem raka

Najczęstszym pierwszym objawem raka

nosogardła jest pojawienie się zmiany

nosogardła jest pojawienie się zmiany

guzowatej na szyi (90% przypadków),

guzowatej na szyi (90% przypadków),

ponad to zaburzenia słyszenia, szum w

ponad to zaburzenia słyszenia, szum w

uszach, niedrożność nosa, krwawienie z

uszach, niedrożność nosa, krwawienie z

nosa, ból.

nosa, ból.

W późniejszym okresie naciek przestrzeni

W późniejszym okresie naciek przestrzeni

przygardłowej i mięśni skrzydłowych

przygardłowej i mięśni skrzydłowych

powoduje szczękościsk, naciek w kierunku

powoduje szczękościsk, naciek w kierunku

podstawy czaszki i do zatoki jamistej może

podstawy czaszki i do zatoki jamistej może

prowadzić do uszkodzenia II – VI nerwów

prowadzić do uszkodzenia II – VI nerwów

czaszkowych.

czaszkowych.

background image

Nosowa część gardła

Nosowa część gardła

Najczęstszy typ histopatologiczny to rak

Najczęstszy typ histopatologiczny to rak

płaskonabłonkowy (o różnym stopniu

płaskonabłonkowy (o różnym stopniu

zróżnicowania WHO I –III), o dużym

zróżnicowania WHO I –III), o dużym

potencjale do dawania przerzutów do

potencjale do dawania przerzutów do

węzłów chłonnych (WHO I- 60%, WHO II i III –

węzłów chłonnych (WHO I- 60%, WHO II i III –

90%).

90%).

Często zajęte są również węzły chłonne

Często zajęte są również węzły chłonne

pozagardłowe, i wzdłuż nerwu dodatkowego,

pozagardłowe, i wzdłuż nerwu dodatkowego,

w 53% przypadków węzły chłonne zajęte są

w 53% przypadków węzły chłonne zajęte są

obustronnie.

obustronnie.

5 letnie przeżycie w I stopniu

5 letnie przeżycie w I stopniu

zaawansowania – 67%, w IV stopniu – 15%

zaawansowania – 67%, w IV stopniu – 15%

background image

Ustna część gardła

Ustna część gardła

Najczęstszymi objawami jest pojawienie się:

Najczęstszymi objawami jest pojawienie się:

guza w gardle

guza w gardle

zaburzeń połykania

zaburzeń połykania

bólu przy połykaniu

bólu przy połykaniu

samoistnego bólu promieniującego do ucha

samoistnego bólu promieniującego do ucha

uczucia ciała obcego w gardle

uczucia ciała obcego w gardle

owrzodzenia.

owrzodzenia.

background image

Podstawa języka

Podstawa języka

Pacjenci diagnozowani są zwykle w

Pacjenci diagnozowani są zwykle w

zaawansowanych stadiach choroby:

zaawansowanych stadiach choroby:

Duża agresywności tej choroby

Duża agresywności tej choroby

Niewielkie dolegliwości

Niewielkie dolegliwości

Najczęstszymi pierwszymi objawami są:

Najczęstszymi pierwszymi objawami są:

ból i dysfagia,

ból i dysfagia,

zaburzenia mowy,

zaburzenia mowy,

pojawienie się guza na szyi,

pojawienie się guza na szyi,

przy większym zaawansowaniu może pojawiać się

przy większym zaawansowaniu może pojawiać się

ból ucha i zmiana głosu spowodowana naciekiem

ból ucha i zmiana głosu spowodowana naciekiem

krtani.

krtani.

background image

Podstawa języka

Podstawa języka

Rak podstawy języka cechuje się dużą

Rak podstawy języka cechuje się dużą

skłonnością do przerzutowania, u 70%

skłonnością do przerzutowania, u 70%

pacjentów z cechą T1 guza występują

pacjentów z cechą T1 guza występują

klinicznie badalne przerzutowo zmienione

klinicznie badalne przerzutowo zmienione

węzły chłonne na szyi. U około 30% pacjentów

węzły chłonne na szyi. U około 30% pacjentów

zmiany na szyi są obustronne. Najczęściej

zmiany na szyi są obustronne. Najczęściej

zajęte są węzły chłonne grupy II i III.

zajęte są węzły chłonne grupy II i III.

Przeżycie 5 letnie w stopniu I, II, III i IV wynosi

Przeżycie 5 letnie w stopniu I, II, III i IV wynosi

60%, 40%, 30% i 15% .

60%, 40%, 30% i 15% .

background image

Migdałki

Migdałki

Rak migdałka rozpoznawany jest w

Rak migdałka rozpoznawany jest w

późnym stadium, około 75%

późnym stadium, około 75%

pacjentów diagnozowanych jest w

pacjentów diagnozowanych jest w

stopniu III i IV choroby.

stopniu III i IV choroby.

Najwcześniejszym objawem jest

Najwcześniejszym objawem jest

uczucie przeszkody przy połykaniu.

uczucie przeszkody przy połykaniu.

Później pojawiają się ból, dysfagia,

Później pojawiają się ból, dysfagia,

utrata masy ciała i obecność guza na

utrata masy ciała i obecność guza na

szyi, a w przypadku szerzenia się na

szyi, a w przypadku szerzenia się na

mięśnie skrzydłowe – szczękościsk.

mięśnie skrzydłowe – szczękościsk.

background image

Migdałki

Migdałki

Przerzuty do regionalnych węzłów

Przerzuty do regionalnych węzłów

chłonnych są częste i przy

chłonnych są częste i przy

zaawansowaniu T2 występują w 68%

zaawansowaniu T2 występują w 68%

przypadków. U około 20% pacjentów

przypadków. U około 20% pacjentów

przerzuty są obustronne. U 55%

przerzuty są obustronne. U 55%

pacjentów w chwili rozpoznania

pacjentów w chwili rozpoznania

występuje cecha N2 lub N3.

występuje cecha N2 lub N3.

5 letnie przeżycie waha się od 93% w I

5 letnie przeżycie waha się od 93% w I

stopniu do 17% w IV stopniu.

stopniu do 17% w IV stopniu.

background image

Krtaniowa część gardła

Krtaniowa część gardła

Najczęstszy jest rak płaskonabłonkowy,

Najczęstszy jest rak płaskonabłonkowy,

charakteryzujący się agresywnym przebiegiem,

charakteryzujący się agresywnym przebiegiem,

o intensywnym miejscowym wzroście,

o intensywnym miejscowym wzroście,

wczesnym rozsiewem chłonnym i stosunkowo

wczesnym rozsiewem chłonnym i stosunkowo

wysokim prawdopodobieństwem tworzenia

wysokim prawdopodobieństwem tworzenia

przerzutów odległych.

przerzutów odległych.

Ryzyko zajęcia węzłów chłonnych wynosi 75%

Ryzyko zajęcia węzłów chłonnych wynosi 75%

dla raka zachyłka gruszkowatego, 60% dla tylnej

dla raka zachyłka gruszkowatego, 60% dla tylnej

ściany gardła i 40% dla okolicy zapierściennej.

ściany gardła i 40% dla okolicy zapierściennej.

Najczęstszymi objawami są zaburzenia

Najczęstszymi objawami są zaburzenia

połykania, ból, zachłystywanie, duszność,

połykania, ból, zachłystywanie, duszność,

kaszel.

kaszel.

5 letnie przeżycia – około 20%

5 letnie przeżycia – około 20%

background image

Krtań

Krtań

Histopatologicznie najczęstszy jest rak

Histopatologicznie najczęstszy jest rak

płaskonabłonkowy, który różni się w zależności od

płaskonabłonkowy, który różni się w zależności od

lokalizacji zmiany.

lokalizacji zmiany.

W części nadgłośniowej najczęściej są to zmiany

W części nadgłośniowej najczęściej są to zmiany

nierogowaciejące, niskozróżnicowane, cechujące

nierogowaciejące, niskozróżnicowane, cechujące

się większą agresywnością miejscową.

się większą agresywnością miejscową.

W obrębie głośni zmiany mają częściej charakter

W obrębie głośni zmiany mają częściej charakter

mniej agresywnego, wysoko dojrzałego raka.

mniej agresywnego, wysoko dojrzałego raka.

Najlepsze rokowanie jest przy lokalizacji w głośni (

Najlepsze rokowanie jest przy lokalizacji w głośni (

90% przy ruchomych strunach), następnie

90% przy ruchomych strunach), następnie

nagłośni – około 80% gdy N-, najgorsze w raku

nagłośni – około 80% gdy N-, najgorsze w raku

pogłośni.

pogłośni.

background image

Nadgłośnia

Nadgłośnia

Tendencja do naciekania sąsiednich struktur,

Tendencja do naciekania sąsiednich struktur,

przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych

przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych

w chwili rozpoznania u 23% do 50%

w chwili rozpoznania u 23% do 50%

pacjentów. Prawdopodobieństwo wystąpienia

pacjentów. Prawdopodobieństwo wystąpienia

przerzutów do węzłów chłonnych szyi jest

przerzutów do węzłów chłonnych szyi jest

wprost proporcjonalne do wielkości guza

wprost proporcjonalne do wielkości guza

pierwotnego (T1- 63%, T2- 70%, T3 i T4 –

pierwotnego (T1- 63%, T2- 70%, T3 i T4 –

79%). W 20% przypadków przerzuty są

79%). W 20% przypadków przerzuty są

obustronne.

obustronne.

Najwcześniejsze objawy to podrażnienie w

Najwcześniejsze objawy to podrażnienie w

gardle, uczucie przeszkody przy połykaniu,

gardle, uczucie przeszkody przy połykaniu,

zaburzenia połykania, później chrypka, ból

zaburzenia połykania, później chrypka, ból

gardła, guz na szyi.

gardła, guz na szyi.

background image

Głośnia

Głośnia

Ubogie unaczynienie limfatyczne

Ubogie unaczynienie limfatyczne

(poza spoidłem tylnym) - rzadko

(poza spoidłem tylnym) - rzadko

przerzutuje.

przerzutuje.

Wczesnym objawem jest chrypka, w

Wczesnym objawem jest chrypka, w

późniejszym okresie dołącza się ból,

późniejszym okresie dołącza się ból,

duszność, zaburzenia połykania.

duszność, zaburzenia połykania.

background image

Podgłośnia

Podgłośnia

Wyjątkowo rzadki stanowi 1 -8% raków krtani.

Wyjątkowo rzadki stanowi 1 -8% raków krtani.

Zwykle nisko zróżnicowany, rośnie naciekając

Zwykle nisko zróżnicowany, rośnie naciekając

okoliczne tkanki (często naciek tchawicy).

okoliczne tkanki (często naciek tchawicy).

Długo przebiega bezobjawowo, najczęściej

Długo przebiega bezobjawowo, najczęściej

zgłaszaną dolegliwością jest duszność

zgłaszaną dolegliwością jest duszność

wysiłkowa.

wysiłkowa.

Przerzuty do węzłów chłonnych ( głównie

Przerzuty do węzłów chłonnych ( głównie

przed i okołotchawiczych ) w 20 – 30%

przed i okołotchawiczych ) w 20 – 30%

przypadków.

przypadków.

background image

Jama ustna

Jama ustna

Najwcześniejsze zmiany związane z rakiem

Najwcześniejsze zmiany związane z rakiem

płaskonabłonkowym to zaczerwienienie i

płaskonabłonkowym to zaczerwienienie i

lekkie nierówności powierzchni śluzówki, w

lekkie nierówności powierzchni śluzówki, w

miarę progresji nowotworu pojawiają się

miarę progresji nowotworu pojawiają się

zmiany charakterystyczne dla wzrostu

zmiany charakterystyczne dla wzrostu

typowo egzo- lub endofitycznego. Zmiany

typowo egzo- lub endofitycznego. Zmiany

egzofityczne cechują się mniej agresywnym

egzofityczne cechują się mniej agresywnym

wzrostem.

wzrostem.

Najczęstszymi objawami jest pojawienie się

Najczęstszymi objawami jest pojawienie się

guza lub owrzodzenia w jamie ustnej,

guza lub owrzodzenia w jamie ustnej,

zaburzeń połykania, ograniczenie

zaburzeń połykania, ograniczenie

ruchomości języka, ból i rozchwianie zębów.

ruchomości języka, ból i rozchwianie zębów.

background image

Dziąsło i trójkąt zatrzonowcowy

Dziąsło i trójkąt zatrzonowcowy

Rośnie naciekająco, w późniejszym okresie u 58%

Rośnie naciekająco, w późniejszym okresie u 58%

pacjentów dochodzi do destrukcji kości.

pacjentów dochodzi do destrukcji kości.

Najczęstsze objawy to ból nasilający się przy

Najczęstsze objawy to ból nasilający się przy

żuciu, okresowe krwawienie, rozchwianie i utrata

żuciu, okresowe krwawienie, rozchwianie i utrata

zębów. W przypadku pacjentów bezzębnych

zębów. W przypadku pacjentów bezzębnych

pierwszym objawem jest źle dopasowana proteza.

pierwszym objawem jest źle dopasowana proteza.

Zmiany lokalizują się częściej w obrębie dolnego

Zmiany lokalizują się częściej w obrębie dolnego

dziąsła w okolicy przed i trzonowej.

dziąsła w okolicy przed i trzonowej.

Charakterystyczne jest opóźnienie w diagnostyce

Charakterystyczne jest opóźnienie w diagnostyce

spowodowane obecnością stanu zapalnego i

spowodowane obecnością stanu zapalnego i

rozpoznaniem gingivitis i periodontitis.

rozpoznaniem gingivitis i periodontitis.

Prawdopodobieństwo przerzutów do węzłów

Prawdopodobieństwo przerzutów do węzłów

chłonnych wynosi 30% (głównie podbródkowe,

chłonnych wynosi 30% (głównie podbródkowe,

podżuchwowe, nadgnykowe – szyjne górne).

podżuchwowe, nadgnykowe – szyjne górne).

5 letnie przeżycie wynosi 85%, 80%, 60% i 20%

5 letnie przeżycie wynosi 85%, 80%, 60% i 20%

dla odpowiednio guzów T1-T4

dla odpowiednio guzów T1-T4

background image

Dno jamy ustnej

Dno jamy ustnej

Rak płaskonabłonkowy dna jamy ustnej rośnie

Rak płaskonabłonkowy dna jamy ustnej rośnie

naciekając okoliczne tkanki, do przodu - kość, w

naciekając okoliczne tkanki, do przodu - kość, w

głąb – mięśnie dna jamy ustnej, do tyłu – język.

głąb – mięśnie dna jamy ustnej, do tyłu – język.

Częstość przerzutów do węzłów chłonnych

Częstość przerzutów do węzłów chłonnych

(najczęściej podżuchwowe i podbródkowe)

(najczęściej podżuchwowe i podbródkowe)

wynosi 12%, 30%, 47% i 53% w przypadkach

wynosi 12%, 30%, 47% i 53% w przypadkach

T1 –T4.

T1 –T4.

5 letnie przeżycie wynosi 85-90%, 80%, 66%,

5 letnie przeżycie wynosi 85-90%, 80%, 66%,

32% dla stopni zaawansowania choroby I –IV.

32% dla stopni zaawansowania choroby I –IV.

Złymi czynnikami rokowniczymi oprócz

Złymi czynnikami rokowniczymi oprócz

przerzutów do węzłów chłonnych jest szerzenie

przerzutów do węzłów chłonnych jest szerzenie

się okołonerwowe, głębokość nacieku guza

się okołonerwowe, głębokość nacieku guza

pierwotnego, stopień zróżnicowania guza.

pierwotnego, stopień zróżnicowania guza.

background image

Trzon języka

Trzon języka

Najczęstszym objawem pierwotnym jest ból, problemy

Najczęstszym objawem pierwotnym jest ból, problemy

z mową i połykaniem.

z mową i połykaniem.

Rozwój tego nowotworu jest najbardziej gwałtowny

Rozwój tego nowotworu jest najbardziej gwałtowny

spośród wszystkich nowotworów jamy ustnej i cechuje

spośród wszystkich nowotworów jamy ustnej i cechuje

się największą skłonnością do przerzutowania drogami

się największą skłonnością do przerzutowania drogami

chłonnymi (od 15% do 75% w zależności od wielkości

chłonnymi (od 15% do 75% w zależności od wielkości

guza pierwotnego, najczęściej zajęte są węzły chłonne

guza pierwotnego, najczęściej zajęte są węzły chłonne

poddwubrzuścowe, w 25% przypadków zajęte są

poddwubrzuścowe, w 25% przypadków zajęte są

obustronnie węzły chłonne).

obustronnie węzły chłonne).

Przeżycie 5 letnie waha się od 75% we wczesnych

Przeżycie 5 letnie waha się od 75% we wczesnych

przypadkach, bez zajęcia węzłów chłonnych do 30% w

przypadkach, bez zajęcia węzłów chłonnych do 30% w

przypadkach zaawansowanych. Negatywnymi

przypadkach zaawansowanych. Negatywnymi

czynnikami są inwazja naczyń i nerwów, granice guza

czynnikami są inwazja naczyń i nerwów, granice guza

o typie naciekającym vs rozpychającym, głębokości

o typie naciekającym vs rozpychającym, głębokości

naciekania.

naciekania.

background image

Podniebienie twarde

Podniebienie twarde

Rak płaskonabłonkowy - najrzadziej

Rak płaskonabłonkowy - najrzadziej

przerzutujący spośród pozostałych

przerzutujący spośród pozostałych

npl jamy ustnej. Częstość

npl jamy ustnej. Częstość

przerzutów od 6% do 29%, przerzuty

przerzutów od 6% do 29%, przerzuty

odległe również należą do rzadkości.

odległe również należą do rzadkości.

5 letnie przeżycie 75%, 46%, 36% i

5 letnie przeżycie 75%, 46%, 36% i

11% dla stopni zaawansowania od I

11% dla stopni zaawansowania od I

do IV

do IV

background image

Policzek

Policzek

Najczęściej rośnie w sposób egzofityczny.

Najczęściej rośnie w sposób egzofityczny.

Początkowo nie daje objawów, dlatego rzadko

Początkowo nie daje objawów, dlatego rzadko

rozpoznawany w stopniu T1.

rozpoznawany w stopniu T1.

Najczęściej zgłaszanym pierwszym objawem jest

Najczęściej zgłaszanym pierwszym objawem jest

ból, następnie pojawia się krwawienie i problemy z

ból, następnie pojawia się krwawienie i problemy z

żuciem. W przypadku naciekania mięśni

żuciem. W przypadku naciekania mięśni

skrzydłowych pojawia się szczękościsk. W

skrzydłowych pojawia się szczękościsk. W

późniejszym rozwoju może naciekać dziąsło i

późniejszym rozwoju może naciekać dziąsło i

żuchwę.

żuchwę.

U 10% pacjentów pojawiają się przerzuty do

U 10% pacjentów pojawiają się przerzuty do

węzłów chłonnych nadgnykowych (poziom I i II).

węzłów chłonnych nadgnykowych (poziom I i II).

Przeżycie 5 letnie waha się od 18 do 77%, w

Przeżycie 5 letnie waha się od 18 do 77%, w

zależności od stopnia zaawansowania choroby

zależności od stopnia zaawansowania choroby

(głębokość nacieku powyżej 6 mm jest złym

(głębokość nacieku powyżej 6 mm jest złym

czynnikiem rokowniczym).

czynnikiem rokowniczym).

background image

Ślinianki

Ślinianki

Najczęstszym objawem jest

Najczęstszym objawem jest

asymptomatyczne powiększenie ślinianki,

asymptomatyczne powiększenie ślinianki,

pojawienie się bólu wskazuje na złośliwy

pojawienie się bólu wskazuje na złośliwy

charakter guza ślinianki.

charakter guza ślinianki.

W śliniance przyusznej najczęściej

W śliniance przyusznej najczęściej

występują zmiany łagodne, w drobnych

występują zmiany łagodne, w drobnych

gruczołach ślinowych i podżuchwowej

gruczołach ślinowych i podżuchwowej

dominują zmiany złośliwe.

dominują zmiany złośliwe.

Najczęściej występujące typy

Najczęściej występujące typy

histopatologiczne to:

histopatologiczne to:

gruczolakorak,

gruczolakorak,

rak śluzowo-naskórkowy,

rak śluzowo-naskórkowy,

rak płaskonabłonkowy,

rak płaskonabłonkowy,

oblak (cylindroma, rak gruczołowo-torbielowaty),

oblak (cylindroma, rak gruczołowo-torbielowaty),

rak zrazikowy,

rak zrazikowy,

złośliwy guz mieszany.

złośliwy guz mieszany.

background image

Ślinianki

Ślinianki

Złośliwe guzy ślinianek wykazują miejscowo

Złośliwe guzy ślinianek wykazują miejscowo

naciekający wzrost, który prowadzi do zajęcia

naciekający wzrost, który prowadzi do zajęcia

nerwu twarzowego, skóry, kości i

nerwu twarzowego, skóry, kości i

otaczających tkanek miękkich.

otaczających tkanek miękkich.

Prognoza jest związana z wielkością guza i

Prognoza jest związana z wielkością guza i

stopniem jego złośliwości (gorsze rokowanie

stopniem jego złośliwości (gorsze rokowanie

rak gruczołowo-torbielowaty i mieszanym

rak gruczołowo-torbielowaty i mieszanym

guzem złośliwym)

guzem złośliwym)

5 letnie przeżycie jest lepsze w przypadku

5 letnie przeżycie jest lepsze w przypadku

raka przyusznicy niż ślinianki podżuchwowej

raka przyusznicy niż ślinianki podżuchwowej

50-81% vs 30-50%. Gorsze rokowanie w

50-81% vs 30-50%. Gorsze rokowanie w

przypadku lokalizacji w śliniance

przypadku lokalizacji w śliniance

podżuchwowej wiąże się z częstszym

podżuchwowej wiąże się z częstszym

występowaniem w tej lokalizacji raka

występowaniem w tej lokalizacji raka

gruczołowo-torbielowatego.

gruczołowo-torbielowatego.

background image

Ślinianki

Ślinianki

Rokowanie:

Rokowanie:

rak zrazikowy zlokalizowany w dużych śliniankach

rak zrazikowy zlokalizowany w dużych śliniankach

(powyżej 75% przeżyć 5 letnich),

(powyżej 75% przeżyć 5 letnich),

wysoko dojrzały rak śluzowo-naskórkowy 76 -95%,

wysoko dojrzały rak śluzowo-naskórkowy 76 -95%,

nisko dojrzały rak śluzowo-naskórkowy 30-50%,

nisko dojrzały rak śluzowo-naskórkowy 30-50%,

rak gruczołowo-torbielowaty 50-90% 5 letnich i 30-67%

rak gruczołowo-torbielowaty 50-90% 5 letnich i 30-67%

10 letnich i 25% 15 letnich,

10 letnich i 25% 15 letnich,

złośliwe guzy mieszane 31-65% 5 lat i 23-30% 10 lat.

złośliwe guzy mieszane 31-65% 5 lat i 23-30% 10 lat.

U około 40% pacjentów z rakiem gruczołowo-

U około 40% pacjentów z rakiem gruczołowo-

torbielowatym i 26-32% z mieszanym guzem

torbielowatym i 26-32% z mieszanym guzem

złośliwym pojawiają się przerzuty odległe.

złośliwym pojawiają się przerzuty odległe.

Przerzuty chłonne pojawiają się u 34%-49% z

Przerzuty chłonne pojawiają się u 34%-49% z

nisko dojrzałymi nowotworami i tylko u 2%-7% z

nisko dojrzałymi nowotworami i tylko u 2%-7% z

wysoko dojrzałymi.

wysoko dojrzałymi.

Przeżycia 10 letnie w I i II stopniu zaawansowania

Przeżycia 10 letnie w I i II stopniu zaawansowania

– powyżej 90%, w III i IV stopniu 22%.

– powyżej 90%, w III i IV stopniu 22%.

background image

Tu capitis reg frontalis St. post operationem

Tu capitis reg frontalis St. post operationem

Hist.pat.z 08.2006r.:Carcinoma

Hist.pat.z 08.2006r.:Carcinoma

indifferentiatum

indifferentiatum

TK z 13.07.2006r./obce/:

TK z 13.07.2006r./obce/:

Patologiczna masa guzowata średnicy ok. 4cm w powłokach skórnych

Patologiczna masa guzowata średnicy ok. 4cm w powłokach skórnych

twarzoczaszki w linii pośrodkowej na wysokości zatoki czołowej z

twarzoczaszki w linii pośrodkowej na wysokości zatoki czołowej z

cechami osteolizy kości Cechy penatracji sitowia, zatoki czołowej oraz

cechami osteolizy kości Cechy penatracji sitowia, zatoki czołowej oraz

najpewniej struktur wewnątrzczaszkowych u podstawy przedniego dołu

najpewniej struktur wewnątrzczaszkowych u podstawy przedniego dołu

czaszki.Poza tym mózgowie bez wyodrębniających się zmian

czaszki.Poza tym mózgowie bez wyodrębniających się zmian

ogniskowych. Nie mona w 100% określić punktu wyjścia zmiany - może

ogniskowych. Nie mona w 100% określić punktu wyjścia zmiany - może

również wychodzić z zatok przynosowych z naciekiem tkanek miękkich.

również wychodzić z zatok przynosowych z naciekiem tkanek miękkich.

Dgn: Tu regionis frontalis susp

Dgn: Tu regionis frontalis susp

OPIS ZABIEGU OPERACYJNEGO z 24.07.2006r.:

OPIS ZABIEGU OPERACYJNEGO z 24.07.2006r.:

Na powierzchni czaszki, tuż powyej nosa uwidoczniły się masy guza.

Na powierzchni czaszki, tuż powyej nosa uwidoczniły się masy guza.

Zgryzaczem poszerzono ubytek kości do makroskopowo niezmienionej

Zgryzaczem poszerzono ubytek kości do makroskopowo niezmienionej

kości. Okazalo się, że guz nie przekraczał zatoki strzałkowej.

kości. Okazalo się, że guz nie przekraczał zatoki strzałkowej.

Posługując się łyżkami kostnymi usunięto w całości guz. W kilku

Posługując się łyżkami kostnymi usunięto w całości guz. W kilku

miejscach guz niszczył również kość i powodował destrukcję oczodołu i

miejscach guz niszczył również kość i powodował destrukcję oczodołu i

podstawy czaszki. W obrębie guza znajdowały się torbiele wypełnione

podstawy czaszki. W obrębie guza znajdowały się torbiele wypełnione

treścią podobną do ropy. Guz pobrano na badanie hist.pat. Ubytki kości

treścią podobną do ropy. Guz pobrano na badanie hist.pat. Ubytki kości

uszczelniono spongostanem. Zatokę czołową wypełniono cementem

uszczelniono spongostanem. Zatokę czołową wypełniono cementem

kostnym. Następnie usunięto fragment skóry nacieczony przez guz w

kostnym. Następnie usunięto fragment skóry nacieczony przez guz w

granicach możliwych do resekcji. Ubytek skóry zszyto. dren nad kość.

granicach możliwych do resekcji. Ubytek skóry zszyto. dren nad kość.

Szycie warstwowe, opatrunek jałowy.

Szycie warstwowe, opatrunek jałowy.

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

IMRT

IMRT

Intensywnie modulowana radioterapia

Intensywnie modulowana radioterapia

Zmiana kształtu pola

Zmiana kształtu pola

napromieniowanego w czasie

napromieniowanego w czasie

ekspozycji

ekspozycji

Sliding window

Sliding window

Step and shoot

Step and shoot

Odwrotne planowanie

Odwrotne planowanie

background image

IMRT

IMRT

Lekarz wyznacza kontury (nie mogą

Lekarz wyznacza kontury (nie mogą

na siebie zachodzić obszary do

na siebie zachodzić obszary do

napromieniania i narządy krytyczne)

napromieniania i narządy krytyczne)

i dawki dla PTV i narządów

i dawki dla PTV i narządów

krytycznych.

krytycznych.

Fizyk wybiera izocentrum, liczbę

Fizyk wybiera izocentrum, liczbę

wiązek, kierunki wejścia wiązek.

wiązek, kierunki wejścia wiązek.

background image

DYNAMICZNE MLC

DYNAMICZNE MLC

multi-leaf-colimator

multi-leaf-colimator

Kurs CMKP, Gliwice

Kurs CMKP, Gliwice

2004

2004

background image

Ca hypopharyngis T3 N0

Ca hypopharyngis T3 N0

Hist.pat. z 04.2006r.:1. tylna ściana gardła, 2.

Hist.pat. z 04.2006r.:1. tylna ściana gardła, 2.

zachyłek gruszkowaty prawy:

zachyłek gruszkowaty prawy:

Carcinoma planoepitheliale akeratodes.

Carcinoma planoepitheliale akeratodes.

TK TWARZOCZASZKI z 25.07.2006r./obce/:

TK TWARZOCZASZKI z 25.07.2006r./obce/:

Badanie TK wykazuje pogrubienie tkanek miękkich ku

Badanie TK wykazuje pogrubienie tkanek miękkich ku

przodowi od nagłośni przechodzące na prawą ścianę części

przodowi od nagłośni przechodzące na prawą ścianę części

krtaniowej gardła, gdzie widoczne jest uwypuklenie guzowate

krtaniowej gardła, gdzie widoczne jest uwypuklenie guzowate

dochodzące do wymiaru 1 cm. Zmiana powoduje zwężenie

dochodzące do wymiaru 1 cm. Zmiana powoduje zwężenie

wejścia do jamy krtani. Badanie TK wykazuje w okolicy obu

wejścia do jamy krtani. Badanie TK wykazuje w okolicy obu

mięśni mostkowo-obojczykowo- sutkowych po kilka węzłów

mięśni mostkowo-obojczykowo- sutkowych po kilka węzłów

chłonnych, z których największe dochodzą do wymiru 1,3 cm

chłonnych, z których największe dochodzą do wymiru 1,3 cm

Poza tym obraz struktur anatomicznych szyi w granicach

Poza tym obraz struktur anatomicznych szyi w granicach

normy.

normy.

Badani ORL

Badani ORL

Guz gardła dolnego po stronie prawej obejmujący zachyłek

Guz gardła dolnego po stronie prawej obejmujący zachyłek

gruszkowaty i boczną ścianę gardła dolnego, z

gruszkowaty i boczną ścianę gardła dolnego, z

unieruchomieniem struny głosowej po tej stronie. Węzły

unieruchomieniem struny głosowej po tej stronie. Węzły

chłonne szyjne niewyczuwalne. CS T3 Nx

chłonne szyjne niewyczuwalne. CS T3 Nx

background image

background image

background image

I etap

I etap

background image

background image

background image

background image

background image

background image

II etap

II etap

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

background image

Odczyny popromienne

Odczyny popromienne

Zarówno w trakcie, jak i po

Zarówno w trakcie, jak i po

radioterapii dochodzi do ujawniania

radioterapii dochodzi do ujawniania

się odczynów popromiennych.

się odczynów popromiennych.

Nasilenie odczynów zależy między

Nasilenie odczynów zależy między

innymi od objętości napromienianych

innymi od objętości napromienianych

tkanek, wysokości dawki frakcyjnej i

tkanek, wysokości dawki frakcyjnej i

całkowitej, wieku pacjenta, obecności

całkowitej, wieku pacjenta, obecności

chorób współistniejących.

chorób współistniejących.

background image

Ostre odczyny popromienne pojawiające

Ostre odczyny popromienne pojawiające

się w trakcie radioterapii i bezpośrednio

się w trakcie radioterapii i bezpośrednio

po jej zakończeniu powodują

po jej zakończeniu powodują

powstawanie:

powstawanie:

nieswoistych stanów zapalnych błony

nieswoistych stanów zapalnych błony

śluzowej jamy ustnej o różnym nasileniu,

śluzowej jamy ustnej o różnym nasileniu,

kserostomii, co może prowadzić do

kserostomii, co może prowadzić do

zaburzeń w odżywianiu

zaburzeń w odżywianiu

infekcji

infekcji

zaburzeń smaku i niedożywienia

zaburzeń smaku i niedożywienia

background image

Późne odczyny popromienne ujawniają się w

Późne odczyny popromienne ujawniają się w

różnym czasie po zakończeniu radioterapii (od

różnym czasie po zakończeniu radioterapii (od

kilku miesięcy do kilkunastu lat) i mogą być

kilku miesięcy do kilkunastu lat) i mogą być

konsekwencją procesów toczących się w fazie

konsekwencją procesów toczących się w fazie

ostrej.

ostrej.

Ujawnienie się późnego odczynu popromiennego

Ujawnienie się późnego odczynu popromiennego

jest najczęściej poprzedzone urazem

jest najczęściej poprzedzone urazem

mechanicznym, chemicznym lub termicznym.

mechanicznym, chemicznym lub termicznym.

Późne odczyny najczęściej przebiegają pod

Późne odczyny najczęściej przebiegają pod

postacią ścieńczenia i zaniku błony śluzowej i

postacią ścieńczenia i zaniku błony śluzowej i

podśluzowej, zwłóknień w tkance podskórnej i

podśluzowej, zwłóknień w tkance podskórnej i

głębszych warstwach skóry, jamy ustnej i gardła

głębszych warstwach skóry, jamy ustnej i gardła

oraz próchnicy, może nawet dojść do zwłóknienia

oraz próchnicy, może nawet dojść do zwłóknienia

mięśni i popromiennej martwicy kości (żuchwa

mięśni i popromiennej martwicy kości (żuchwa

jest częściej uszkodzona niż szczęka).

jest częściej uszkodzona niż szczęka).

background image

NOWOTWORY REGIONU GŁOWY I SZYI

NOWOTWORY REGIONU GŁOWY I SZYI

Wszyscy pacjenci , u których jest

Wszyscy pacjenci , u których jest

przewidywane napromienianie ślinianek i/lub

przewidywane napromienianie ślinianek i/lub

żuchwy, wymagają konsultacji

żuchwy, wymagają konsultacji

stomatologicznej.

stomatologicznej.

Leczenie zębów lub ich ekstrakcja (gdy jest

Leczenie zębów lub ich ekstrakcja (gdy jest

taka potrzeba) powinny mieć miejsce przed

taka potrzeba) powinny mieć miejsce przed

radioterapią.

radioterapią.

Profilaktyka próchnicy zębów ( z

Profilaktyka próchnicy zębów ( z

zastosowaniem fluorków) powinna być

zastosowaniem fluorków) powinna być

wdrożona tak szybko jak to jest możliwe.

wdrożona tak szybko jak to jest możliwe.

background image

Spadek produkcji śliny jest częstym

Spadek produkcji śliny jest częstym

następstwem radioterapii nowotworów

następstwem radioterapii nowotworów

regionu głowy i szyi, i może prowadzić do

regionu głowy i szyi, i może prowadzić do

rozwoju próchnicy.

rozwoju próchnicy.

Nawet pacjenci którzy mają napromienianą

Nawet pacjenci którzy mają napromienianą

niewielką objętość ślinianek, albo otrzymują

niewielką objętość ślinianek, albo otrzymują

niewielkie dawki radioterapii również

niewielkie dawki radioterapii również

odnoszą korzyść z regularnej terapii

odnoszą korzyść z regularnej terapii

fluorkami.

fluorkami.

W sytuacjach łagodnej kserostomii, żel

W sytuacjach łagodnej kserostomii, żel

fluorkowy może być stosowany przy użyciu

fluorkowy może być stosowany przy użyciu

szczoteczki do zębów.

szczoteczki do zębów.


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
glowa szyja 1
wykład 2 głowa z szyją, Szkoła, studia, anatomia, głowa i szyja
glowa i szyja 2 termin czesc rozwiazana
NEURO pytania z forum jak leci, Prywatne, ANATOMIA, Głowa i Szyja
egzamin 2010 2, Prywatne, ANATOMIA, Głowa i Szyja, Testy zrobione -Kama
minie szyi, Fizjoterapia, fizjoterapia I rok, anatomia, głowa i szyja
GŁOWA I SZYJA ściąga z prezentacji
GŁOWA I SZYJA pytania 16
Anatomia-EXAM 2006-lek2, Prywatne, ANATOMIA, Głowa i Szyja
kolos głowa i szyja termin 1
anatomia 19-03-2014 ver 2, Szkoła, studia, anatomia, głowa i szyja
wykład 7 głowa z szyją, Szkoła, studia, anatomia, głowa i szyja
GŁOWA I SZYJA 14
Rozdział Głowa i szyja
Głowa i szyja praktyczny
koło głowa & szyja 2, 1
ANATOMIA, GIEŁDA- głowa i szyja nowsza, 1
uzupelnianka glowa szyja

więcej podobnych podstron