Rozwinięcie teorii handlu

Rozwinięcie teorii handlu

międzynarodowego

międzynarodowego

1.Teoria obfitości zasobów (Hekschera - Ohlina) i jej

uzupełnienie.

2.Teorie neoczynnikowe.

3.Teorie neotechnologiczne.

4.Teorie popytowo – podażowe.

5.Teorie handlu wewnątrzgałęziowego.

6.Ocena korzyści z handlu międzynarodowego za

pomocą czynników Terms of trade.

1.

Teoria obfitości zasobów

(Heckschera-Ohlina)

Szwedzki ekonomista E. Heckscher

opublikował w 1919 r zarys nowego podejścia
do teorii handlu zagranicznego, zaś jego
kolega - B. Ohlin rozwinął tę koncepcję we
własnej pracy doktorskiej. Ponieważ obie prace
były napisane w języku szwedzkim, przez
szereg lat były nieznane. Książka Ohlina
wydana została po angielsku w 1933 r., zaś
artykuł Heckschera ukazał się w USA dopiero w
1950 r.

Teoria obfitości zasobów

(Heckschera-Ohlina)

Zakłada, że rozwój międzynarodowego

podziału pracy powinien przebiegać
zgodnie z różnicami w wyposażeniu
poszczególnych krajów w czynniki
wytwórcze: praca, kapitał. Kraj bogato
wyposażony w czynnik pracy powinien
eksportować dobra pracochłonne. Kraj
bogato wyposażony w kapitał produkuje i
eksportuje dobra kapitałochłonne.

Założenia teorii

1.

Dwa kraje, dwa towary;

2.

Dwa jednolite czynniki produkcji praca i kapitał,

niezbędne do wytworzenia każdego z towarów;

3.

Jeden z towarów jest bardziej pracochłonny, a drugi

kapitałochłonny

K1:L1>K2:L2;

4.

K1-ilość kapitału potrzebna do wytworzenia towaru1,

5.

K2-ilość kapitału potrzebna do wytworzenia towaru 2 ,

6.

L1-ilość siły roboczej potrzebna do wytworzenia towaru 1,

7.

L2-ilość siły roboczej potrzebna do wytworzenia towaru 2.

8.

Identyczne technologie produkcji w oba krajach;

9.

Doskonała konkurencja;

10.

Identyczne gusty konsumentów;

11.

Nie ma kosztów transportu;

12.

Doskonała mobilność czynników produkcji wewnątrz

kraju przy braku mobilności między krajami.

Wniosek z teorii

Kraj

będzie

eksportował

te

towary, do wytworzenia których
zużywa

się

relatywnie

dużo

czynnika produkcji w danym kraju
względnie obfitego, a sprowadzał
z

zagranicy

towary,

których

produkcja wymaga relatywnie
dużo czynnika produkcji w danym
kraju względnie rzadkiego.

Twierdzenie Heckschera - Ohlina -

Samuelsona

Wraz ze specjalizacją w produkcji danego dobra

następuje wzrost popytu na ten czynnik produkcji, i
wzrost jego ceny. Specjalizacja polega jednak także
na zmniejszeniu produkcji dobra, do wytwarzania
którego zużywa się relatywnie dużo czynnika
produkcji w danym kraju rzadkiego. To prowadzi do
spadku popytu na ten czynnik, a tym samym
spadku jego ceny. Podobny proces ma miejsce w
drugim z krajów uczestniczących w wymianie
międzynarodowej. Działanie takiego mechanizmu
sprawia, że

w warunkach wolnego handlu wymiana

międzynarodowa prowadzi do wyrównywania się
cen czynników produkcji między krajami.

Dlaczego zatem istnieję różnica cen miedzy

krajami?

1. Kraje różnią się technologią produkcji.

Kraj stosujący bardziej zaawansowane
technologie może pozwolić sobie na utrzymanie
wyższych płac i wyższych stop procentowych.

2.

W rzeczywistości istnieje

brak

zakładanej w

modelu

wolnej konkurencji.

Pozycja

niektórych dziedzin przemysłu może być w
wielu krajach zbliżona do monopolistycznej, co
automatycznie pozwala na usztywnienie płac. I
w rezultacie płace nie wyrównują się.

Twierdzenie (efekt) Stolpera -

Samuelsona

Uruchomiony przez handel międzynarodowy

ruch cen czynników produkcji polegający na

wzroście cen czynnika w danym kraju

obfitego i spadku cen czynnika w danym kraju

rzadkiego prowadzi do wzrostu realnych

dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz

spadku realnych dochodów właścicieli

czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego.

2.

TEORIE NEOCZYNNIKOWE

• Ich autorzy wskazują na dodatkowe czynniki

wpływające na kształtowanie się rozmiarów

handlu międzynarodowego oraz struktury

towarowej, rodzajowej, geograficznej itd.

• Teorie neoczynnikowe powstały w dużej

mierze na bazie

paradoksu Leontiefa

paradoksu Leontiefa

(laureat

Nagrody Nobla w 1973)

.

Paradoks W. Leontiefa

Paradoks W. Leontiefa

W. Leontief

w latach czterdziestych XX w.

wykorzystał opracowaną przez siebie metodę input —
output do określenia zapotrzebowania na kapitał i pracę
w handlu zagranicznym Stanów Zjednoczonych. Doszedł
on do wniosku, że ten kraj - niewątpliwie bardziej

ten kraj - niewątpliwie bardziej

obficie wyposażony w kapitał - specjalizuje się w

obficie wyposażony w kapitał - specjalizuje się w

eksporcie dóbr pracochłonnych.

eksporcie dóbr pracochłonnych.

Okazało się bowiem, że w 1947 r. eksport amerykański był
o około 1/3 bardziej pracochłonny. Wbrew twierdzeniu
Heckschera - Ohlina Stany Zjednoczone eksportują dobra,
do wytworzenia których potrzeba relatywnie więcej
czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego, a importują
dobra, których wytwarzanie wymaga relatywnie więcej
czynnika w danym kraju obfitego.

Wytłumaczenie paradoksu

Ten niespodziewany dla środowiska naukowego

wynik badań uzyskał w literaturze ekonomicznej miano

paradoksu Leontiefa,

paradoksu Leontiefa,

który w rzeczywistości

paradoksem nie był.

Ohlin – widział zasoby czynników wytwórczych
wyłącznie

jako zasoby fizyczne

.

O rzeczywistej

wielkości zasobów decyduje głównie ich wydajność.

To, że USA miała mniej ludzi wcale nie oznaczało,
że są oni mniej wytwórcze, ponieważ posiada
wysoce rozwiniętą technologie – może eksportować
zarówno dobra pracochłonne jak i kapitałochłonne.

Teoria trójczynnikowa

Teoria trójczynnikowa

( autor

J. Vanek

1963)

(praca, kapitał, zasoby naturalne)

Zdaniem

J.Vanka

kraj

powinien

się

specjalizować w produkcji i eksporcie tych
wyrobów, które z uwagi na wyposażenie w czynniki
wytwórcze produkuje relatywnie taniej,

niezbędne

jest jednak dodatkowe uwzględnienie zasobów
naturalnych

jako

niezależnego

czynnik

a

wytwórczego.

J.Vanek

zwrócił

uwagę

na

specyficzne

uwarunkowania produkcji i handlu artykułami
surowcowo-rolniczymi, stwierdzając,

że import

Stanów Zjednoczonych - kraju mającego zbyt małe
zasoby surowców mineralnych w stosunku do
popytu

-

jest

prawie

dwa

razy

bardziej

surowcochłonny niż eksport.

3.

TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE

stanowią teorie, które uwzględniają zmiany

spowodowane ciągłym rozwojem postępu naukowo-

technicznego.

• teoria luki technologiczne

(

Koncepcja opóźnienia naśladowczego),

• teoria cyklu życia produktu

,

• teoria korzyści skali

.

• Luki technologicznej

kładzie nacisk na możliwości

rozwoju korzystnego handlu zagranicznego, dzięki

międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy

naukowo-technicznej i w tempie postępu naukowo-

technicznego.

Wyjaśnia sprowadzanie z zagranicy przez kraj o niższym

poziomie rozwoju, wyrobów bardziej nowoczesnych oraz

zakupu licencji.

• Cyklu życia produktu

nawiązuje do stworzenia

korzystnych warunków rozwoju handlu zagranicznego,

opierając się na założeniu, że handel zagraniczny jest

pochodną przechodzenia danego produktu innowacji

przez kilka faz: fazę innowacyjną, fazę dojrzewania oraz

fazę standaryzacji.

• Korzyści skali produkcji

jest uzupełnieniem teorii luki

technologicznej oraz teorii cyklu życia.

Opiera się na przekonaniu, że korzyści skali produkcji i

zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu

rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji.

Koncepcja opóźnienia naśladowczego

Koncepcja opóźnienia naśladowczego

(imitation lag)

Sformułowana w 1961r. przez M. Posnera.

Przyczyna istnienia handlu międzynarodowego może być

w odstępie czasowym miedzy rozpoczęciem produkcji

określonego dobra w dwóch krajach.

M. Posner wprowadził dwa dodatkowe pojęcia:



opóźnienie popytu

- odstęp czasu między

pojawieniem się danego dobra w kraju, który go pierwszy
wytworzył, a powstaniem popytu na niego w drugim
kraju);



opóźnienie reakcji

- (odstęp czasu między

powstaniem popytu na dany towar na rynku drugiego
kraju a podjęciem produkcji tego towaru przez lokalnych
producentów). „

Kraj-innowator

” będzie eksportował

dany produkt do innego kraju w okresie równym różnicy
między opóźnieniem popytu i opóźnieniem reakcji.

Teoria

Teoria

cyklu życia produktu

cyklu życia produktu

R. Vernona (1966r.)

Opiera się na tym, że towar przechodzi pewne fazy życia na

rynku:

I Faza

- wprowadzenie towaru na rynek, w tej fazie

decydujące znaczenie ma innowator, znajduje się on w
wyjątkowo korzystnej sytuacji rynkowej (podwójny monopol –
jest to monopol technologiczny i monopol produkcji i dostaw
towaru na rynek).

II Faza

- wzrostu (ekspansji rynkowej towaru), innowator stara

się zrealizować w pełni swoją przewagę technologiczna,
rozwija produkcję na wielką skalę, udoskonala technologię,
zaczyna zbierać dodatkowe dochody; zaczyna eksport.

III Faza

- stabilizacji rynkowej produktu – obserwujemy już

nasycenie rynku tym produktem, zaczyna się walka
konkurencyjna – pojawiają się naśladowcy, którzy produkują
ten sam produkt, złamanie monopolu technologicznego
produkcji.

IV Faza

- schyłkowa – produkt zaczyna być eliminowany przez

zastępcę.

Handel międzynarodowy a cykl życia
produktu

Stany Zjednoczone;

Pozostałe kraje rozwinięte;
Reszta świata.

T

1

, — początek handlu (eksport Stanów Zjednoczonych, import

innych krajów rozwiniętych);
T

2

— początek importu reszty świata;

T

3

— początek eksportu innych krajów rozwiniętych;

T

4

— koniec eksportu Stanów Zjednoczonych;

T

5

— początek eksportu reszty świata;

T

6

— koniec eksportu innych krajów rozwiniętych.

Skala produkcji

Związek między korzyściami skali produkcji a handlem międzynarodowym w
postacie modelowej przedstawił po raz pierwszy

M. Kemp

.

Korzyści skali mogą być motywem handlu międzynarodowego
w odniesieniu do wielu dóbr przemysłowych.

Wyróżnia

się

trzy

rodzaje

korzyści

skali:

wewnętrzne, zewnętrzne i dynamiczne.

Wewnętrzne korzyści skali

pojawiają się wówczas, gdy wzrost

wielkości produkcji wewnątrz przedsiębiorstwa pozwala na obniżenie
przeciętnych kosztów.

Zewnętrzne korzyści

Zewnętrzne korzyści

powstają jako rezultat obniżenia przeciętnych

kosztów produkcji w danej branży. Warunkiem uzyskania korzyści ze
skali produkcji jest dostatecznie duży rynek zbytu.

Dynamiczne korzyści skali

Dynamiczne korzyści skali

- są to korzyści polegające na obniżeniu

średnich kosztów produkcji danego dobra w wyniku ich długoletniego
wytwarzania.

Korzyści skali produkcji jako podstawa handlu

Korzyści skali produkcji jako podstawa handlu

międzynarodowego

międzynarodowego

Statki

Helikoptery

C

D

120

120

60

40

60

40

1

2

Handel wewnątrzgałęziowy

ma miejsce, gdy dany kraj jednocześnie eksportuje i

importuje podobne typy wyrobów.

Indeks handlu wewnątrzgałęziowego (

Grubela-

Lloyda

)

z 1975r

pokazuje

udział

handlu

wewnątrzgałęziowego

w

całkowitym handlu gałęzi i

gdzie:

EX

i-

eksport gałęzi i,

EM

i-

import gałęzi i.

Wielkość indeksu zmienia się w granicach od 0
do1.

Wielkość maksymalną - 1 wyraża

największe zaangażowanie

danej gałęzi w handel wewnątrzgałęziowy. Wartość 1 osiągnie
wówczas, gdy eksport i import danej gałęzi (branży) będą

sobie równe .

eksport

i

-

import

i

Indeks Balassy

=

eksport

i

+import

i

Indeks Balassy

jest odwrotnością miary

Grubela-Lloyda

, a więc przy jego wartości

zmierzającej do zera, można mówić o

wysokim

udziale

handlu

wewnątrzgałęziowego

w

całkowitym

handlu, natomiast przy wartości bliskiej 1 –

o małym udziale.

Hipoteza Staffana Burenstamma Lindera

(koncepcja nakładającego się popytu -1961)

Hipoteza ta jest swoistym wzmocnieniem od strony

popytu, koncepcji handlu wewnątrzgałęziowego

,

pomija

całkowicie stronę podaży, a koncentruje się na popycie
(odnosi się tylko do wyrobów gotowych).

Punktem wyjścia są dwa założenia:

1.Kraj eksportuje te towary, które znajdują zbyt na
rynku krajowym.

2.Struktura popytu krajowego zależy od wielkości
PKB na 1 mieszkańca.

Wniosek:

eksport ma miejsce wtedy, jeżeli popyt w

dwóch krajach się pokrywa. W krajach wysoko
rozwiniętych dochodzi do upodabniania się struktur
konsumpcji, co powiększa potencjał wzajemnego
handlu

.

Handel międzynarodowy według koncepcji nakładającego

się popytu

o
n
m
ł

l

k

k
i

j
h
g
f

D

k

j
i
h
g

f

C

A

B

f
e
d
c
b
a

Model Krugmana

Model Krugmana

Próba określenia zależności występujących

między eksportem i importem a konkurencją
monopolistyczną.

Pozwala na wyeksponowanie dwóch korzyści z

handlu międzynarodowego, każda z których może stawić
dostateczny powód do otwierania gospodarki.

Pierwsza - jest możliwość zwiększenia zbytu, a

przez to wielkości produkcji.

Druga - pozwala na pojawienia się w danej gałęzi

nowych producentów. Dzięki temu konsumenci uzyskują
możliwość dostępu do większej ilości podobnych, ale
zróżnicowanych towarów powstających w danej gałęzi.

Wzrost gospodarczy a handel

międzynarodowy



Wzrost gospodarczy zrównoważony

oraz wzrost

nie zrównoważony z nachyleniem w kierunku

produkcji dobra, w którego wytwarzaniu dany

kraj posiada przewagę, prowadzi do wzrostu

obrotów handlowych.



Natomiast

wzrost nie zrównoważony

z

nachyleniem w kierunku zwiększenia

produkcji dobra przez dany kraj

importowanego nie sprzyja wzrostowi wymiany.

Wzrost zubażający (J. Bhagwatiego)

Ostateczny wpływ wzrostu gospodarczego na dobrobyt

danego kraju będzie zależał w tej sytuacji od stosunku

korzyści osiągniętych w wyniku wzrostu gospodarczego i

strat poniesionych w wyniku pogorszenia relacji

cenowych w wymianie międzynarodowej. Jeżeli straty

przewyższają korzyści ze wzrostu gospodarczego, to

mówimy, że występuje

wzrost zubażający.

W późniejszych latach koncepcja ta stała się

jedną z podstaw teorii wyjaśniających

zacofanie

gospodarcze krajów Trzeciego Świata.

Wzrost zubażający (J. Bhagwatiego)

Wzrost zubażający (J. Bhagwatiego)

Dobra przemysłowe

Surowiec

0 20 35 70 100

65

60

40

30

Reakcja
wymienna1/4

Kraj rozwijający się

Reakcja wymienna1/1

B1

B

A

A1

Przyjmujemy że popyt na surowiec eksportowany

przez dany kraj wykazuje

niewielką elastyczność cenową

:

w okresie spadku cen popyt nie rośnie odpowiednio

szybko, a w okresie wzrostu cen nie obniża się

drastycznie.

Produkcja danego kraju przesuwa się w wyniku wzrostu

gospodarczego z punktu

A

do

A1

.

W warunkach cen

stałych

, a więc przy

zachowaniu relacji wymiennej 1:1, dobrobyt kraju

rozwijającego się uległby zwiększeniu, mając bowiem do

dyspozycji wyraźnie więcej dobra, w którego produkcji się

wyspecjalizował, mógłby także zwiększyć swą

konsumpcję.

Jednak wydatne zwiększenie przez dany kraj

eksportu staje się czynnikiem który, przy istnieniu

założonego dużego udziału tego kraju w całości

podaży i niewielkiej cenowej elastyczności popytu,

zmienia na niekorzyść tego kraju relację wymienną

(z 1:1 do 1:4). W tej sytuacji kraj ten, mimo

zwiększenia wielkości produkcji, jest zmuszony

przesunąć swą konsumpcję z punktu B do B1,

leżącego na społecznej krzywej obojętności

położonej bliżej początku układu, a więc

zapewniającej gorsze zaspokojenie potrzeb

.

Jednak wydatne zwiększenie przez dany kraj

eksportu staje się czynnikiem który, przy istnieniu

założonego dużego udziału tego kraju w całości

podaży i niewielkiej cenowej elastyczności popytu,

zmienia na niekorzyść tego kraju relację wymienną

(z 1:1 do 1:4). W tej sytuacji kraj ten, mimo

zwiększenia wielkości produkcji, jest zmuszony

przesunąć swą konsumpcję z punktu B do B1,

leżącego na społecznej krzywej obojętności

położonej bliżej początku układu, a więc

zapewniającej gorsze zaspokojenie potrzeb

.

Twierdzenie Rybczyńskiego

(

polski ekonomista mieszkającego na stałe w Wielkiej Brytanii )

W

małym kraju

,

w warunkach nie zmienionych relacji

cen

na rynku światowym, wzrost zasobów wyłącznie jednego

czynnika produkcji, przy nie zmienionym poziomie drugiego,
prowadzi do wzrostu produkcji dobra zużywającego przede
wszystkim czynnik, którego zasoby powiększają się, oraz do
zmniejszenia produkcji dobra, w wytwarzaniu którego
potrzebny jest przede wszystkim czynnik produkcji, którego
zasoby nie ulegają zmianie.

Do zwiększenia produkcji odzieży potrzebne jest jednak

nie tylko zwiększenie zużycia pracy, ale także kapitału.
Zasoby tego ostatniego, w odróżnieniu od zasobów pracy, nie
zwiększają się

. Dlatego też jedynym sposobem ich zdobycia

jest odciągnięcie części z nich od produkcji dobra
kapitałochłonnego - samochodów. W konsekwencji wzrost
gospodarczy prowadzi nie tylko do zwiększenia produkcji
odzieży, ale również do zmniejszenia produkcji samochodów.

Twierdzenie Rybczyńskiego

Relacja wymienna
1/1

0 50
105

A

A1

Samochody

Odzież

30
20

Twierdzenie Rybczyńskiego

Dany kraj, korzystając z możliwości, jakie daje mu

szansa relatywnie tańszej niż w punkcie wyjścia

produkcji odzieży, jest zainteresowany tym, aby

wyprodukować: sprzedać jej jak najwięcej. Dodatkowo

przemawia za tym fakt, iż

relacje cen na rynku

światowym nie ulegają zmianie.

W związku z tym jest

on zainteresowany przesunięciem produkcji z punktu

A

do położonego na „nowej” krzywej punktu

A1

.

Twierdzenie Rybczyńskiego

Mówiąc bardziej obrazowo, skokowy wzrost zasobów

jednego z czynników produkcji (np. węgla, gazu, ropy),

przy niezmienionych lub wolno rosnących zasobach

pozostałych (np. kapitału, pracy), sprawia, że szybko

rozwijające się górnictwo „wysysa” kapitał i pracę z

innych zastosowań, bowiem tylko w ten sposób może

uzyskać do nich dostęp. Nadmierny rozwój jednej

dziedziny gospodarki skutkuje regresem pozostałych

dziedzin.

Deindustrializacja lub „choroba

holenderska”

Regres niektórych działów gospodarki w

wyniku pojawienia się możliwości zwiększenia

produkcji na eksport, mającej swe źródło w

zwiększeniu podaży niektórych czynników

produkcji przede wszystkim zasobów czynników

naturalnych.

Pojęcie wprowadził w 1977 r. tygodnik „The

Economist” opisując gospodarcze konsekwencje odkrycia

w latach 60. dużych złóż gazu ziemnego w Holandii.

Rozwój

gospodarczy

Polski

w

okresie

gospodarki centralnie planowanej nosił pewne
znamiona

deindustrializacji.

Posiadanie

przez

Polskę dużych zasobów węgla oraz odkrycie dużych
zasobów siarki i miedzi powodowały, zwłaszcza w
latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w.,
kierowanie olbrzymich środków inwestycyjnych na
budowę i rozbudowę kopalń tych surowców.
Dokonywano także poważnych wysiłków mających
zapewnić dostatecznie dużą podaż pracy dla tych
inwestycji, m.in. rozbudowywano wiele miast (np.
Jastrzębie Zdrój, Lubin) oraz organizowano dowóz
pracowników z odległych miejscowości. Wszystko to
umożliwiało ekspansję produkcji i eksportu tych
surowców.

Takie gospodarowanie kapitałem i pracą było w

gruncie

rzeczy

polską

odmianą

„choroby

holenderskiej”.

Zdobywanie „cennych dewiz” przez

wzrastający eksport węgla i innych surowców nie

stwarzało

bowiem

bodźców

do

zwiększania

konkurencyjności

międzynarodowej

przez

producentów innych towarów. Cierpiały na tym

zarówno pozostałe gałęzie przemysłu, jak i

rolnictwo,

które

odczuwały

deficyt

kapitału

(rzadziej

pracy)

spowodowany

m.in.

absorbowaniem tych czynników produkcji przez

górnictwo.

Wskaźniki oceny wpływu eksportu i

Wskaźniki oceny wpływu eksportu i

importu na dochód narodowy:

importu na dochód narodowy:

•

stopa importu,

stopa importu,

•

krańcowa stopa eksportu,

krańcowa stopa eksportu,

•

stopa eksportu,

stopa eksportu,

•

krańcowa stopa importu,

krańcowa stopa importu,

•

elastyczność dochodowa eksportu,

elastyczność dochodowa eksportu,

•

elastyczność cenowa importu itp.

elastyczność cenowa importu itp.

Stopa eksportu przedstawia procentowy udział eksportu
w dochodzie narodowym (udział eksportu w tworzeniu
dochodu narodowego), w danym przedziale czasu, co
można zapisać:

gdzie:

s

e = stopa eksportu,

E

x

i - globalna wartość eksportu kraju „i",

D i = przyrost dochodu narodowego kraju „i".

Stopa importu określa procentowy udział importu w

Stopa importu określa procentowy udział importu w

dochodzie narodowym (udział importu w podziale dochodu

dochodzie narodowym (udział importu w podziale dochodu

narodowego):

narodowego):

S im = stopa importu

Imi- globalna wartość importu kraju „i",

Di = przyrost dochodu narodowego kraju „i".

Wielkość przeciętnych stóp importu i

Wielkość przeciętnych stóp importu i

eksportu zależy od:

eksportu zależy od:

1)

1)

wielkości kraju,

wielkości kraju,

2)

2)

poziomu rozwoju gospodarczego,

poziomu rozwoju gospodarczego,

3)

3)

zasobów surowcowych,

zasobów surowcowych,

4)

4)

kosztów wydobycia surowców,

kosztów wydobycia surowców,

5)

5)

struktury tworzenia i podziału dochodu

struktury tworzenia i podziału dochodu

narodowego.

narodowego.

Krańcowa stopa eksportu

określa przyrost eksportu przy wzroście dochodu narodowego
o jednostkę

Krańcowa stopa importu

jest to wskaźnik określający zmianę importu danego kraju,
jeżeli dochód narodowy wzrasta o jednostkę, co można
zapisać:

Dochodowa elastyczność eksportu

jest to wskaźnik informujący o relatywnych zmianach
eksportu w stosunku do relatywnych zmian dochodu
narodowego.

Dochodowa elastyczność importu

wskazuje relatywne zmiany importu w stosunku do
relatywnych zmian dochodu narodowego w danym kraju

W gospodarce otwartej,

eksport

eksport poprzez efekt

mnożnikowi może przyczynić się do wywołania
dodatkowych korzystnych impulsów.

Z drugiej jednak strony, na skutek

importu

importu mogą

wystąpić

negatywne

skutki,

pogłębione

dodatkowo

ujemnym

kształtowaniem

się

mnożnika.

Kryzys gospodarczy

Kryzys gospodarczy

w jednym z krajów powoduje

spadek popytu w tym kraju, także popytu na towary
pochodzące z importu. Spadek popytu na import wywoła
spadek eksportu w krajach wytwarzających na potrzeby
importowe kraju przeżywającego kryzys. W rezultacie
kraje eksportujące zmuszone będą ograniczyć eksport,
zmniejszyć produkcjê, a tym samym poprzez efekt
mnożnikowi

nastąpi

spadek

zatrudnienia,

spadek

wykorzystania majątku produkcyjnego, spadek dochodów
i spadek konsumpcji.

Terms of trade

Terms of trade

Relacji cen ma miejsce w handlu międzynarodowym.

Narzędzia umożliwiające tę procedurę zwane są zarówno w

terms of trade

.

Istnieje kilka rodzajów terms of trade. Najczęściej używane

są:

1.

Towarowe terms of trade

(

commodity lub barter terms of

trade).

Towarowe terms of trade to relacja zmian (indeksu) cen w

eksporcie do zmian (indeksu) cen w imporcie danego kraju.

Tot

t

=[(P

eks

1

:P

eks

2

) : (P

imp

1

:P

imp

2

)] x100

Zwykle

wzrost tego wskaźnika traktowany jest jako zjawisko

pozytywne, a spadek jako negatywne

.

Taka interpretacja jest jednak uzasadniona przede wszystkim
wówczas, gdy dany kraj jest stosunkowo mały i w związku z tym nie
ma wpływu na ceny towarów na rynku światowym.

Poprawa towarowych terms of trade oznacza wówczas, że
zmiany cen na rynku światowym są dla danego kraju
korzystne.

Dochodowe terms of trade

(income terms of trade).

Jest to wskaźnik zmian cen w obrotach handlowych
danego kraju otrzymany w wyniku pomnożenia
wskaźnika towarowych terms of trade przez indeks
wolumenu eksportu.

Totd=[(P

eks

1:P

eks

2) : (P

imp

1:P

imp

2)] x Q eks

Q eks

— indeks eksportu w cenach stałych.

Dochodowe terms of trade dają odpowiedź na pytanie,
czy w porównaniu z okresem wyjściowym dany kraj

może sprowadzić z zagranicy więcej czy mniej
dóbr.

Analizując formułę tego wskaźnika, można

zauważyć, że może on być większy od 100, a więc
wskazywać na zwiększone możliwości importu także
w sytuacji, gdy cenowe terms of trade spadają

(pod

warunkiem że spadek ten będzie rekompensowany
odpowiednio szybkim wzrostem eksportu).

Możliwa jest także sytuacja, gdy niekorzystne
zmiany wolumenu eksportu będą rekompensowane
poprawą towarowych terms of trade.

Dochodowe terms of trade

są bardzo przydatne

zwłaszcza do analizy sytuacji gospodarczej krajów
rozwijających się. W wielu tych krajach odczuwana jest
ogromna presja na import, którego wielkość jest
ograniczona wpływami z eksportu.

Kształtowanie się dochodowych

terms of trade

terms of trade jest w

tych krajach informacją o warunkach rozwoju całej
gospodarki.

Bardzo użytecznymi wskaźnikami zmian cen w handlu

międzynarodowym są

czynnikowe terms of trade.

Ich cechą

charakterystyczną jest to, że starają się odnosić wahania cen w
eksporcie i imporcie do zmian w kształtowaniu się niektórych
tendencji wewnątrz gospodarki danego kraju.Najprostszym z tych
wskaźników jest:

3.Jednoczynnikowy terms of trade

(single factoral

terms of trade).

Jest to wskaźnik, w którym towarowe

terms of trade są ważone indeksem wydajności w
przemyśle produkującym na eksport.

Totc’=[(Peks1:Peks2) : (Pimp1:Pimp2)] x W eks

W eks -

indeks wydajności pracy w sektorze eksportowym.

Wzrost tego wskaźnika oznacza, że za jednostkę pracy

zastosowaną w sektorze produkującym na eksport można kupić
więcej dóbr importowanych. Wzrost tego wskaźnika, na przykład w
krajach rozwijających się może być interpretowany jako sygnał o
wychodzeniu tych krajów z zacofania gospodarczego.

Drugim wskaźnikiem z grupy wskaźników

czynnikowych, są:

Dwuczynnikowe

Dwuczynnikowe

terms of trade

terms of trade

. W tych indeksach

towarowe

terms of trade

ważone nie tylko indeksem

wydajności sektora eksportowego danego kraju, ale

również indeksem wydajności sektora produkującego na

potrzeby importowe danego kraju w kraju partnerskim

(czyli w sektorze eksportowym kraju partnerskiego).

T otc’’=[(Peks1:Peks2) : (Pimp1:Pimp2)] x (W eks :W

imp)

W eks -

indeks wydajności pracy w sektorze eksportowym danego

kraju,

W imp -

indeks wydajności pracy w sektorze eksportowym kraju

partnera (lub indeks wydajności w imporcie danego kraju).

Wzrost wskaźnika dwuczynnikowego

terms of trade oznacza, że wymiana

czynników produkcji zaangażowanych w

wytwarzanie dóbr produkowanych na

eksport

na

czynniki

produkcji

zaangażowane

w

wytwarzanie

dóbr

sprowadzanych przez dany kraj odbywa się

obecnie z większą korzyścią dla kraju

eksportera niż w okresie wyjściowym.

Wzrost wskaźnika dwuczynnikowego

terms of trade

oznacza, że wymiana

czynników produkcji zaangażowanych w

wytwarzanie dóbr produkowanych na

eksport

na

czynniki

produkcji

zaangażowane

w

wytwarzanie

dóbr

sprowadzanych przez dany kraj odbywa się

obecnie z większą korzyścią dla kraju

eksportera niż w okresie wyjściowym.