IMMUNOLOGIA NOWOTWORÓW

NOWOTWÓR - to nowo powstałe tkanki w organizmie,

które uwolniły się spod kontroli mechanizmów nim

sterujących. Bazują na tkankach już istniejących,

nieustannie się rozrastają poprzez wolny podział

komórek. W pierwszej fazie egzystuje w tkance

macierzystej, z biegiem czasu rozrasta się niszcząc

formacje komórek. Kiedy jest już wystarczająco dużych

rozmiarów, osacza cały narząd, zakłócając jego normalne

funkcjonowanie. Oderwane komórki nowotworowe mogą

przenosić się wraz z krwią i limfą do innych obszarów

organizmu – tworząc przerzuty.

NOWOTWÓR

definicja

Nowotwory w najprostszy sposób można podzielić na:

ŁAGODNE

ZŁOŚLIWE

-

spokojnym wzrostem

-mutują w

nieprzewidywalny

-możliwy do przewidzenia postęp

sposób

-brak skłonności do przerzutów.

-często tworzą ogniska

przerzutowe

-najczęściej powstają z

tkanki

nabłonkowej – zwane

rakiem

nowotwory tkanki gruczołowej,

z tkanek

nienabłonkowych:

tłuszczaki, mięśniaki, włókniaki,

chłoniaki i

mięsaki

chrzęstniaki, oponiaki, nerwiaki,

nazwy pochodzą

od

kostniaki i naczyniaki.

zaatakowanych

narządów

np. raka płuc, żołądka,

macicy, wątroby,

jelita

grubego, trzustki

itp.

Charakterystyczną cechą łagodnych postaci nowotworów jest
ich wyraziste wyodrębnienie od tkanki macierzystej co ułatwia
leczenie.

Najbardziej złośliwe, to tzw. nowotwory anaplastyczne, które

błyskawicznie się dzielą i rozprzestrzeniają.

Odmiennym przypadkiem są nowotwory złośliwe miejscowo.

Szybko się rozwijają, naciskają na tkanki i ostatecznie je

niszczą, nie przerzucając się na inne organy.

Do tego typu nowotworów można zaliczyć tzw. glejaki należące

do grupy nowotworów OUN.

Ogniskiem zapalnym wszystkich nowotworów jest

nabłonek, który tworzy gruczoły i wyściela kanały

odprowadzające z nich wydzieliny. Nowotwory mogą mieć

postać samotnego guza, którego często otacza nadająca

mu kształt torebka, lub kilku guzów, które utworzyły się

na skutek wczesnych przerzutów w różnych zakamarkach.

Guzy w liczbie mnogiej najczęściej powstają w tkance

łącznej, tłuszczowej i nerwowej. Mogą przybierać

różnorodne formy. Kształty kuliste lub eliptyczne mają

najczęściej włókniaki i nerwiaki, rzadziej tłuszczaki.

PROCES KANCEROGENNY

Na proces kancerogenny składa się wiele etapów.

Czynniki rakotwórcze, które działają na organizm ludzki zwykle nie

wywołują bezpośrednio rozwoju raka. Indukują jednak powstanie

endogennych czynników pośrednich tj. wolne rodniki (głównie

tlenowe lub utlenowane przez nie związki).

Te z kolei uszkadzają kwas deoksyrybonukleinowy wywołując

mutacje chromosomowe lub punktowe. Niektóre transformacje

prowadzą do kancerogenezy i powstania nowotworu.

CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE

CZYNNIKI POŚREDNIE

USZKODZENIA DNA

TRANSFORMACJE

NOWOTWÓR

Ponadto czynnikami wpływającymi na procesy

onkogenne są czynniki:

1) fizyczne: mechaniczne (np. azbest), promieniowanie

ultrafioletowe i jonizujące,gamma, kosmiczne i

rentgenowskie.

2) chemiczne:

a) czynniki zawodowe (np.: związki chromu, żelaza, arsenu,

niklu, DDT oraz benzen i inne cykliczne węglowodory

aromatyczne, uretan, iperyt, czterochlorek węgla,

benzopiren, pył drzewny, skórzany i azbestowy, substancje

smoliste (zawarte m.in. w dymie tytoniowym),

b) związki występujące jako dodatki do żywności (jako

konserwanty np.: związki nitrowe, azotyny i azotany), a

także niewłaściwa dieta,

c) dym tytoniowy (palacze tytoniu i tzw. bierni palacze),

alkohol spożywany w dużych ilościach,

d) niektóre leki np.: busulfan, chlorambucil, cyklofosfamid,

melfalan,

e) hormony: estrogeny stosowane jako jedyne w okresie

menopauzy, występującej wówczas osteoporozy a także w

lekach antykoncepcyjnych (z tego względu obecnie łączone

są z progesteronem)

3) biologiczne: zakażenie pasożytami (np. motylicą

wątrobową) i wirusami onkogennymi np.: wirusem HIV

powodującym AIDS, wirusem HTLV-1 powodującym ludzką

białaczkę z limfocytów T, wirus zapalenia wątroby typu B,

wirus opryszczki zwykłej typu 2 oraz wirusy ludzkich

brodawczaków

4) czynniki związane z życiem seksualnym i zachowaniami

reprodukcyjnymi np.: taki styl życia seksualnego, który

zwiększa prawdopodobieństwo ekspozycji na czynniki

rakotwórcze przenoszone drogą płciową, wczesny wiek

rozpoczęcia życia seksualnego, duża liczba partnerów kobiet

jak i partnerek ich mężów, późna pierwsza ciąża (po 35. roku

życia), bezdzietność, wczesne rozpoczęcie miesiączkowania,

późna menopauza.

Istnieją także związki zwane antykancerogennymi.

-witaminy C i E,

-glutation (zapobiegający utlenianiu związków),

-enzymy tj: katalaza, dysmutaza ponadtlenkowa i peroksydaza

glutationowa,

-mechanizmy naprawcze w razie uszkodzenia nici DNA.

! Ciekawostka !

z wielu obserwacji wynika ze osoby u których w przeszłości

występowały epizody chorób w tym zakaźnych z gorączką, mają

mniejsze ryzyko zachorowań na nowotworów niż osoby , u których

gorączka pojawia się rzadko lub wcale. Ponieważ rozwój nowotworów (

do osiągnięcia stadium dającego objawy chorobowe) jest procesem

wieloletnim, nawet kilkudziesięcioletnim, można przypuszczać ze

związane z wystąpieniem gorączki cytokiny aktywują mechanizmy

efektorowe w tym komórki NK mogące współuczestniczyć w

zwalczaniu przedklinicznych postaci nowotworów.

Udział układu immunologicznego w procesach

kancerogennych jest niezwykle duży. Dowodem na to są

poniższe sytuacje:

1.Przypadki spontanicznej regresji

2.Infiltracja guza przez komórki zapalne w preparatach

histopatologicznych

3.Immunosupresja zwiększa zachorowalności na nowotwory.

4.Wzrost występowania nowotworów u ludzi starszych

(obniżenie aktywności immunologicznej)

Jednak nawet układ immunologiczny nie chroni przed

rakiem.

Wynika to z wielu aspektów rozrostu nowotworowego:

1.Słaba immunogenność antygenowa;

2.Szybki wzrost;

3.Immunosupresyjny wpływ mikrośrodowiska nowotworu

4.Inne

ODPOWIEDŹ PRZECIWNOWOTWOROWA

-Antygeny nowotworowe (TSA, TAA)
-Cytotoksyczność komórkowa

-Przeciwciała

-Cytotoksyczność limfocytów Tc
-Cytokiny

-Cząsteczki MHC
-Makrofagi i neutrofile

-Komórki NK

-Czynności immunologiczne

• Jako jedne z pierwszych komórek zjawiają się w miejscu rozrostu

nowotworowego.

• Przyciągają je mediatory stanu zapalnego i hipoksji wydzielane

przez k. nowotworowe.

• Wydzielają one czynnik chemotaktyczny

• Wydzielają INF działający antyproliferacyjnie oraz chemotaktycznie

na limfocyty Th1, CTL, makrofagi, DC.

• Dzięki chemotaksji możliwe jest fagocytowanie komórki

nowotworowej i zaprezentowanie antygenów przez APC.

Jedną z ważniejszych ról komórek NK jest rozpoznawanie

„normalnych” komórek za pośrednictwem receptorów KIR;

• KIR rozpoznają prawidłowe MHC I, łącząc się z nim blokują reakcję

cytotoksyczną NK;

• Komórki nowotworowe mogą jednak unikać NK

KOMÓRKI NK

CYTOTOKSYCZNOŚĆ LIMFOCYTÓW Tc

Limfocyty Tc mogą być obecne zarówno w narządach

limfatycznych, jak i w nacieku komórkowym nowotworu, w

którym mogą również występować makrofagi zdolne do efektu

cytotoksycznego. Limfocyty Tc przeciw komórkom

nowotworowym można np. wykryć u ok.40% pacjentów z

czarniakiem. Są to komórki zdolne do zabicia autologicznych

komórek nowotworowych. Ich aktywność wiąże się ze swoistymi

limfocytami Th które z kolei wydzielają cytokiny, a te

wspomagają lub aktywują kolejne komórki układu

odpornościowego, albo bezpośrednio niszczą komórki

nowotworowe:

- wspomagają syntezę swoistych przeciwciał przez limfocyty B

- aktywują makrofagi tak, że stają się one zdolne do zabicia

komórek nowotworowych

- aktywują komórki NK

- bezpośrednio zabijają komórki nowotworowe lub hamują ich

proliferację

-aktywują tzw. receptory śmierci (FAS)

CYTOTOKSYCZNOŚĆ PRZECIWCIAŁ

Cytotoksyczność zależna od przeciwciał, w skrócie ADCC (ang.
Antibodies Dependent Cell Cytotoxicity), jest procesem, w
którym komórka docelowa jest zabijana przez komórkę K. ADCC
zachodzi w następujący sposób:

* Przeciwciała opłaszczają komórkę docelową,
* Komórka K, zawierająca receptory dla części Fc przeciwciał,
łączy

się za pośrednictwem przeciwciał do komórki

docelowej,
* Następuje pobudzenie komórki K,
* Komórka K ulega degranulacji, czego wynikiem jest zabicie
komórki docelowej.

Proces ten ma duże znaczenie w obronie przed niektórymi
patogenami i nowotworami, ale może też stanowić podstawę
nadwrażliwości typu II.

Immunoterapia nowotworów

Immunoterapię nowotworów dzieli się na 3 formy:

ADOPTYWNA

komórki układu

odpornościowego

podawane dożylnie

lub miejscowo

BIERNA

zmodyfikowane

przeciwciała

CZYNNA

a)swoista

b)nieswoista

podanie komórek

aktywacja mechanizmów

nowotworowych lub ich

immunologicznych

antygenów, szczepionki,

cytokinami ii

bakteriami,

adoptywna terapia limfocytami

adoptywna terapia

komórkowa

Oprócz wyżej wymienionych terapii obecnie powszechnie stosuje się

także inne terapie przeciwnowotworowe w tym chirurgiczne i

radioterapia przez promieniowanie jonizujące.

Perspektywy i podsumowanie

Obecnie w onkologii immunoterapia pełnie zazwyczaj rolę

uzupełniającą leczenie konwencjonalne. Z pewnością jednak rola

tej formy będzie wzrastała.

Współczesne trendy w immunoterapii nowotworów zmierzają w

trzech kierunkach:

I. Uzyskiwania coraz bardziej wybiórczego efektu

przeciwnowotworowego w celu oszczędzania zdrowych tkanek

II. Zmniejszania efektów ubocznych, wynikających ze stosowania

metod standardowych

III. Wzmacniania odpowiedzi przeciwnowotworowej poprzez wpływ

na mechanizmy regulujące odpowiedź immunologiczną.

Bibliografia:
1. J.Gołąb, M.Jakóbisiak Immunologia, PWN Warszawa 2007;
2. W.Lasek Immunologia: Podstawowe zagadnienia i
aktualności, PWN Warszawa 2005;
3.

http://nowotwor.net.pl/

;

4.

http://www.mp.pl/

;

5. http://www.imunotop.pl/index.php?pl=11