Podstawy rekreacji

dr Wacław Petryński
pok. 409 A

Konsultacje

środa, 1600

- 1800,

pok. 405 A

(lub 409 A)

Literatura (1)

1. R. Winiarski,

Wstęp do teorii

rekreacji,

wyd. AWF Kraków 1989,

2. Toczek-Werner,

S.,

Podstawy

rekreacji i turystyki

, wyd. AWF

Wrocław, 2002

Literatura (2)

3.

Rychlewski, T.,

Fizjologiczne podstawy

rekreacji

, w: Teoria i metodyka

rekreacji (zagadnienia podstawowe),
wyd. AWF Poznań 2001,

4.

Pilawski, A.,

Skrajne formy aktywności

fizycznej

, w: Jędrzejczyk, I. (red.),

Rozwój

funkcji

turystycznej

i

rekreacyjnej

polskich

obszarów

górskich, wyd. AWF Katowice, 2002,

Literatura (3)

5. Ożdziński, J.,

Wybrane zagadnienia z

metodyki rekreacji ruchowej

, w: Teoria

i metodyka rekreacji (zagadnienia
podstawowe), wyd. AWF Poznań,
2001,

6. Olex-Mierzejewska,

D.,

Fitness.

Teoretyczne i metodyczne podstawy
prowadzenia

zajęć

,

wyd.

AWF

Katowice, 2002,

Literatura (4)

8. Kuński, H.,

Trening zdrowotny osób

dorosłych

, wyd. Agencja Wydawnicza

Medsportpress, Warszawa 2002,

9. Kiełbasiewicz-Drozdowska,

I.,

Zarys

rozwoju refleksji teoretycznej nad
problematyką rekreacji

, w: Teoria i

metodyka

rekreacji

(zagadnienia

podstawowe), wyd. AWF Poznań 2001,

Literatura (5)

9. Pilawska, A. Pilawski,

W. Petryński,

Zarys teorii i
metodyki

rekreacji

ruchowej

, wyd. GWSH,

2003

hipokinezja

• hipokinezja, czyli niedobór ruchu. Według Kuńskiego

[1981] może ona mieć następujące skutki:

• -          utrudnienie należytego wykorzystania spożytych

pokarmów,

• -          sprzyjanie otyłości i utrudnianie jej leczenia,
• -          upośledzenie krążenia wieńcowego,
• -          upośledzenie krążenia obwodowego,
• -          osłabienie ścięgien i mięśni,
• -          zmniejszenie siły mięśniowej,
• -          osłabienie kondycji ruchowej,
• -          zwiększenie ryzyka uszkodzeń stawów,
• -          zmniejszenie odporności na trudy życia codziennego.

Pozytywne i negatywne skutki rozwoju

cywilizacji

PRZYCZYNY

SKUTKI POZYTYWNE

SKUTKI NEGATYWNE

Rewolucja naukowo-
techniczna:
- uprzemysłowienie,
- automatyzacja i
komputeryzacja produkcji,
- urbanizacja,
- rozwój środków
komunikacji masowej,
- rozwój nauki i oświaty,
- laicyzacja życia.

- humanizacja pracy,
- ogólny wzrost poziomu
życia,
- wyeliminowanie wielu
chorób,
-

subiektywne

„zmniejszenie

się”

powierzchni Ziemi,
- wzrost ilości wolnego
czasu oraz możliwości
jego wykorzystania,
-

wzrost

poziomu

wykształcenia,
-

wzrost

roli

samokształcenia

i

kształcenia ustawicznego,
-

rozszerzenie

wiedzy

człowieka,
-

częściowe

uniezależnienie się od
warunków
środowiskowych

(pora

roku, dzień, noc, zjawiska
pogodowe)

- zanieczyszczenie
środowiska,
- plagi społeczne
(alkoholizm, narkomania,
terroryzm),
- uniemożliwienie
zaspokajania niektórych
potrzeb,
- niedobór ruchu
(hipokinezja),
- choroby cywilizacyjne,
- przeciążenie i napięcie
psychiczne,
- formalizacja stosunków
międzyludzkich i
pozbawienie ich składnika
osobistego,
- zaburzenie w systemie
wartości człowieka,
- wyobcowanie i rozpad
norm społecznych,
- zachwianie naturalnych
rytmów biologicznych,
- rozpad rodziny.

dewiza

Kto się ceni, ten się leni,

co dzień byczy się za trzech,

to nieprawda, że w człowieku

robotnicza płynie krew!

Czas

• „Czas” jest wynalazkiem człowieka,

wynikłym z potrzeby lepszego
orientowania się w wydarzeniach.
To, co oferuje przyroda – to rytm.
Okresowe pojawienia się Słońca i
Księżyca, uderzenia serca – oba te
zjawiska pozwalają rozpoznać i
przeżyć upływ „czasu”.

Czas wolny

• a)     

jako

dobro

pożądane

społecznie,

• b)      jako zjawisko fizjologiczne,
• c)      jako zjawisko gospodarcze,
• d)      jako dobro niepożądane.

Struktura czasu wolnego

CZYNNOŚĆ

czasu zajętego

czasu wolnego

podróże

spanie

ćwiczenia fizyczne

jedzenie

zakupy

praca domowa

relaks

niezbędne

(konieczność biologiczna)

rekreacja, sport

rehabilitacja,

wychowanie fizyczne

spotkanie towarzyskie

niezbędne

(konieczność

biologiczna)

dowolne,

dla przyjemności

niezbędne

robótki ręczne dla

przyjemności, hobbystyczne

uprawianie ogrodu

szycie (źródło dochodu),

uprawianie działki (źródło

dochodu)

jazda samochodem dla

przyjemności

jazda do pracy, do szkoły

Structure of leisure time

ACTIVITY

NECESSARY

FREE

travels

sleep

Physical exercises

eating

shopping

Home duties

relax

Biological necessity

Sport,

recreation

Rehabilitation, physical

education

Friendly meetings

Biological necessity

Just for fun

necessary

hobby

Sewing, gardening (for

money)

Just for fun

Official duties

Definicja J. Dumazediera

• loisir – zespół zajęć, którym jednostka

oddawać się może z własnej woli dla

odpoczynku, rozrywki bądź dla rozwoju

swojej

wiedzy

i

bezinteresownego

kształcenia

się,

dobrowolnego

uczestnictwa w życiu społecznym i

swobodnego rozwoju swych zdolności

twórczych, po uwolnieniu od obowiązków

zawodowych, rodzinnych i społecznych.

[Kiełbasiewicz-Drozdowska, 2001]

kultura

• kultura - całokształt materialnego

i duchowego dorobku ludzkości
gromadzony,

utrwalany

i

wzbogacany w ciągu jej dziejów,
przekazywany z pokolenia na
pokolenie.

kultura fizyczna

• kultura fizyczna - część składowa

kultury społeczeństwa obejmująca
dziedzinę kształtowania fizycznych
uzdolnień człowieka, naukę o
wychowaniu fizycznym, sportowym
społeczeństwa i osobistą higienę
oraz

racjonalną

organizację

czynnego wypoczynku.

wychowanie

• wychowanie

-

całokształt

zabiegów

mających

na

celu

ukształtowanie

człowieka

pod

względem fizycznym, moralnym i
umysłowym oraz przygotowanie go
do

życia

w

społeczeństwie;

wykształcenie

w

określonym

kierunku.

wychowanie fizyczne

• wychowanie fizyczne - ujęty w

system

pedagogiczny

proces

uczestnictwa w kulturze fizycznej
młodych pokoleń, którego celem jest
wspomaganie

rozwoju

fizycznego,

ruchowego

i

zdrowia

oraz

przygotowanie do podtrzymywania i
pomnażania tych właściwości w życiu
późniejszym

sport

• sport - ćwiczenia i gry służące

podnoszeniu

i

nabywaniu

sprawności fizycznej i wyrabianiu
pewnych cech charakteru, jak
wytrwałość,

lojalność,

nawyk

przestrzegania reguł.

sport

•

sport –

1.

zabawić, rozerwać się, pofiglować, podokazywać,

2.

zabawić się, igrać, zakpić, zadrwić,

3.

bot., zoo., wydać nietypową (anormalną) jednostkę,

4.

bot., zoo., odbiegać od normy,

5.

mieć na sobie, paradować (w czymś), popisywać się, wystawiać na
pokaz, chlubić się własnością,

6.

zabawa, żarty,

7.

  zabawka, łatwizna,

8.

rozrywka,

9.

sport,

10.

lekkoatletyka,

11.

zawody lekkoatletyczne,

12.

bot., zoo., nietypowa, anormalna jednostka,

13.

  pot. (o człowieku) porządny gość

sport (3)

• Sport wyczynowy jako aktywność

ruchowa jest natomiast pewnym
wynaturzeniem, albowiem (...) nie
jest

on

sposobem

na

przystosowanie się do środowiska,
a więc nie ma nic wspólnego z
promocją

ani

wzmacnianiem

zdrowia. [Wolański, 1999].

Skrajne formy aktywności ruchowej

•

-          kolarstwo terenowe i górskie,

•

-          badanie jaskiń,

•

-          kajakarstwo górskie,

•

-          rafting - spływ górskimi rzekami na pontonach,

•

-          kanioning - pokonywanie brzegów rzek techniką alpinistyczną, czyli wspinaczka w kontakcie z wodą,

•

-          hydrospeeding – pokonywanie rzek górskich wpław w specjalnym kostiumie i z niewielką plastikową
deską,

•

-          nurkowanie swobodne – bez wyposażenia, z fajką lub z aparatem oddechowym,

•

-          surfing na falach,

•

-          windsurfing na desce z żaglem,

•

-          wakeboarding – ślizganie się na desce surfingowej za motorówką,

•

-          mountainboarding – zjazd z górskich zboczy na desce z kółkami o średnicy ok. 20 cm,

•

-          streetlu ge – „saneczkarstwo” na stromych, górskich drogach asfaltowych, w którym rolę sanek pełni
wózek na czterech małych kółkach,

•

-          zorbing – staczanie się ze zboczy górskich w wielkiej plastikowej kuli o średnicy ok. 3,5 metra,

•

-          bungejumping – skoki z dużych wysokości na gumowej linie przymocowanej do nóg,

•

-          jumping dream - zjazd na linie między dwoma wysokimi budynkami, nad wąwozem lub między skałami,

•

-          basejumping – skoki spadochronowe z czterech ściśle określonych obiektów: budynku, masztu
antenowego, mostu i skały (w niektórych krajach zabronione),

•

-          lotniarstwo i motolotniarstwo,

•

-          kiteboarding – loty ślizgowe i akrobacje w powietrzu z deską surfingowa przymocowaną do stóp z
lądowaniem na spadochronie,

•

-          paintball – gra wojenna z bronią miotającą pociski z farbą,

•

-          surwiwal – szkoła przeżycia, umiejętność samodzielnego przetrwania w różnych warunkach naturalnych
– pustynia, las, góry – z jak najmniejszym wykorzystaniem zdobyczy cywilizacji [Encyklopedia sportów
ekstremalnych, Pilawski, 2002]

rekreacja (1)

• rekreacja

-

odpoczynek,

wytchnienie, rozrywka.

• (fr. récréation, łac. recreatio, od re-

creo ‘odtwarzam, tworzę na nowo,
przywracam postać pierwotną, siły
itp.)

rekreacja (2)

• Według Winiarskiego [1989] terminu

„rekreacja” używa się obecnie w co
najmniej trzech znaczeniach:

• -          działania i zachowania człowieka

w czasie wolnym,

• -          wypoczynek po pracy,
• -          zjawisko społeczne wynikające ze

skracania ogólnego czasu pracy i tym
samym wydłużania czasu wolnego, który
należy odpowiednio wykorzystać.

rekreacja (3)

rekreacja

- zespół korzystnych procesów

fizycznych

i/lub

psychicznych

zachodzących w ustroju człowieka
wskutek

dobrowolnego

podejmowania

przez

niego

w

czasie

wolnym

działalności umysłowej lub ruchowej,
przynoszącej

mu

przyjemność

i

zadowolenie

[W. Petryński]

rekreacja (4)

rekreacja

- działalność umysłowa

i/lub ruchowa, podejmowana

dobrowolnie przez człowieka w

czasie wolnym, przynosząca mu

przyjemność i wywołująca w

jego ustroju korzystne procesy

fizyczne lub psychiczne.

[W. Petryński]

cechy rekreacji

• Poczucie swobody wyboru i

przyjemność

to

atrybuty

rekreacji

• (R. Winiarski)

rekreacja ruchowa

• rekreacja ruchowa - czynności

podejmowane w czasie wolnym z
poczuciem swobody wyboru i
przyjemności,

które

wymagają

aktywności ruchowej .

rekreacja bierna

• rekreacja bierna - rekreacja

polegająca na powstrzymaniu się
od

wszelkiej

aktywności,

umysłowej i fizycznej, np. opalanie
się, oglądanie telewizji itp.

rekreacja czynna

• rekreacja czynna - rekreacja

polegająca na podjęciu wysiłku
intelektualnego

(rozwiązywanie

krzyżówek, gra w szachy, gra w
bridża itp.) lub fizycznego.

rekreacja ruchowa

• rekreacja ruchowa - rekreacja

czynna, w której głównym
składnikiem jest ruch.

Schemat Dumazediera

Regeneracja przez

brak czynności

W

L

RU

ODPRĘŻENI

E

Aktywność

i rozwój fizyczny

(sport,

turystyka)

ROZWÓJ

FIZYCZNY

Aktywność i rozwój
umysłowy (zabawa

czynna, hobby)

ROZRYWKA

L – leczenie

W – widowiska

RU – rozrywka
umysłowa

sprawność

• sprawność - zdolność żywego

organizmu

do

wykonywania

określonych

czynności;

dobrze

opanowana

i

wyćwiczona

umiejętność

ruchowa

lub

umysłowa; zręczność.

sprawność fizyczna

• sprawność fizyczna - zdolność

żywego organizmu do wykonywania
określonych czynności (wynikająca z
budowy ciała, sprawności układu
krążenia, gibkości, wytrzymałości, siły,
zwinności,

równowagi,

zborności

ruchów, mocy, szybkości reakcji i
szybkości), a także

dobrze opanowana

i wyćwiczona umiejętność ruchowa

aktywność fizyczna

• W Stanach Zjednoczonych przez wiele lat jedyną

dostępną dla nauczycieli próbą sprawności była Youth

Fitness Test. Młodzieży, która uzyskiwała co najmniej

85% punktów we wszystkich składnikach tego testu,

przyznawano się odznakę zwaną Presidential Fitness

Award. Analiza danych statystycznych ujawniła

jednak, że zaledwie jedna dziesiąta procenta

chłopców i trzy dziesiąte procenta dziewcząt mogą

uzyskać 85% punktów w zestawie sześciu prób.

Okazało się więc, że ustalonych na tak wysokich

poziomach kryteriów sprawności nie spełniała niemal

cała młodzież [Pangrazi, 2000]. Dlatego coraz

ważniejszym obszarem rekreacyjnej działalności

współczesnego człowieka staje się aktywność

fizyczna pozbawiona całkowicie lub w znacznej

mierze składnika rywalizacji [Pangrazi, 2000].

C-LPAM

• Opracowany w Stanach Zjednoczonych

Children’s Lifetime Physical Activity Model

(C-LPAM – Ukształtowany w Dzieciństwie

Model Ustawicznej Aktywności Fizycznej)

zawiera wskazówki dotyczące dozowania

młodzieży aktywności fizycznej. Zgodnie z

tymi wskazówkami młodocianym powinno

się zapewnić co najmniej 60 minut

aktywności fizycznej dziennie [Pangrazi,

2000].

struktura aktywności ruchowej

aktywność ruchowa

mimowoln

a

celowa

dreszcze,

ruchy

mimowoln

e itp.

praca

zawodowa

obowiązki
pozazawo

dowe

rekreacja

i turystyk

a

sport

wyczyno

wy

Aktywność ruchowa, rekreacja i
rekreacja ruchowa

aktywnoś

ć

ruchowa

rekreacja

ruchowa

rekreacja

Rozwój aktywności fizycznej
człowieka

przeszłość

przyszłość

CZAS

S

Y

T

U

A

C

J

A

DZIEJE

ŚWIATA

ewolucja
ewolucja

kulturowa
biologiczna

A

KT

Y

W

N

O

Ś

Ć

FI

Z

Y

C

Z

N

A

HISTORIA

AKTYWNOŚCI

rozwój

fizyczny

ro

zp

o

c

zę

ci

e

re

zy

g

n

a

c

ja

O

S

O

B

O

W

O

Ś

Ć

n

a

r

o

d

z

in

y

ś

m

ie

rć

ŻYCIO-

RYS

rozwój
rozwój

ogólny
psychiczn
y

przetwarzanie energii

•

Zauważmy, że zgodnie ze znaną z fizyki zasadą
zachowania energii organizm nie może jej
wytwarzać, a jedynie przetwarzać. Jej źródłem
jest pożywienie, którego składniki można podzielić
na trzy wielkie grupy substancji:

•

a)      węglowodany (sacharydy),

•

b)      białka,

•

c)      tłuszcze.

•

Wartość energetyczna 1 g węglowodanów wynosi 4
kalorie, 1 g białka – również 4 kalorie, a 1 g tłuszczu
– 9 kalorii.

podstawowa przemiana materii

• Część

przemiany

materii

pozwalająca

sprawnie

działać

ustrojowi

–

mózgowi,

sercu,

wątrobie

itp.

–

nosi

nazwę

podstawowej

przemiany

materii.

energia w przyrodzie

SŁOŃCE

ROŚLINY ZIELONE

Magazynują

energię:

- glukoza,

- węglowodany,

- tłuszcze,

- białka.

ZWIERZĘTA

Magazynują energię:

- tłuszcze,

- białka,

- węglowodany.

CZŁOWIEK

Magazynuje energię

pochodzącą ze spożycia roślin

i zwierząt:

- tłuszcze,

- białka,

- węglowodany.

maksymalna moc tlenowa

• maksymalna moc tlenowa -

maksymalna moc, jaką może
rozwinąć ustrój z wykorzystaniem
jedynie

tlenowych

procesów

przetwarzania energii.

pułap tlenowy

• pułap tlenowy (VO

2

max)

-

największy

pobór

tlenu

w

jednostce czasu przez organizm w
trakcie wysiłku z maksymalną
mocą tlenową.

wydolność

• wydolność

–

sprawność

przetwarzania energii w ustroju
istoty żywej, której miarą jest moc,
jaką dany ustrój może rozwinąć.

tolerancja wysiłkowa

• tolerancja wysiłkowa - zdolność

do

wykonywania

określonych

wysiłków bez głębszych zmian w
środowisku

wewnętrznym

organizmu lub zaburzeń czynności
narządów wewnętrznych.

wytrzymałość

• wytrzymałość – zdolność ustroju

żywego do długotrwałego wysiłku,
której miarą jest maksymalna
praca, jaką ów ustrój może
wykonać w jednym nieprzerwanym
akcie osiągając granicę tolerancji
wysiłkowej.

zmęczenie

• zmęczenie - utrata zdolności

wytwarzania mocy o wymaganej
lub

spodziewanej

wartości.

(Edwards)

wytrzymałość

• wytrzymałość - zdolność do

wykonania

pracy,

której

czynnikami

są:

natężenie

wysiłku (moc) i czas trwania
wysiłku; fizjologicznym aspektem
tego

pojęcia

jest

osiągnięcie

granicy tolerancji wysiłkowej lub
zmęczenia.

zmęczenie

 

zmęczenie fizyczne

zmęczenie psychiczne

obj

aw

y

obi

ekt

yw

ne

-

  

    zmniejszenie zdolności do

pracy i skupienia uwagi,
-     

pogorszenie

zdolności

psychoruchowej,
-     

zmiany

czynności

bioelektrycznej

ośrodkowego

układu nerwowego,
-     

zmniejszona

sprawność

fizyczna, osłabienie siły mięśni,
-      zmiany częstotliwości pracy
serca i ciśnienia tętniczego,
zmiany

częstotliwości

oddychania.

-

     

zmniejszenie

szybkości

i

wrażliwości na bodźce,
-      obniżenie zdolności do pracy
i skuteczności działania, wzrost
liczby popełnianych błędów,
-     

zaburzenia

zborności

psychoruchowej,
-      zwolnienie tempa czynności
intelektualnych

(spostrzegania,

kojarzenia, podejmowania decyzji,
uczenia się),
-     

zmniejszenie

zdolności

skupienia uwagi,
-     

przewaga

procesów

hamowani nad pobudzeniem,
-      wzrost kosztu fizjologicznego
wykonywanej pracy.

obj

aw

y

su

bie
kty

wn

e

-      znużenie,
-      niechęć do kontynuowania
pracy,
-      duszności, mdłości,
-      niewrażliwość na bodźce
zewnętrzne,
-      ból mięśni,
-      szum w uszach,
-      migotanie przed oczami.

-

    

    

  znużenie,

-          niechęć do kontynuowania
pracy,
-         

otępienie

(osłabienie

świadomości),
-          ospałość, bóle i zawroty
głowy,
-          senność lub bezsenność,
-          drażliwość i nerwowość,
-          osłabienie motywacji do
działania.

teoria zmęczenia

• Istnieje kilka teorii zmęczenia, z których najbardziej

znane są:

• a)      teoria niedotlenienia, wiążąca zmęczenia z

niedoborem tlenu w tkankach (zadłużeniem tlenowym),

• b)      teoria wyczerpania, wiążąca zmęczenie z

wyczerpaniem rezerw energetycznych ustroju,

• c)     

teoria

zatrucia,

wiążąca

zmęczenie

z

oddziaływaniem toksycznych produktów wysiłkowej
przemiany materii,

• d)      teoria odwodnienia, wiążąca zmęczenie z utratą

elektrolitów na skutek procesów termoregulacji.

zmęczenie psychiczne

• Według

Winiarskiego

[1989]

głównymi

czynnikami zmęczenia psychicznego są:

• -      prace twórcze, wymagające wnioskowania,
• -     uczenie się, czyli nabywanie nowych

wiadomości i/lub umiejętności,

• -  napięcie

psychiczne,

związane

z

koniecznością

szybkiego

podejmowania

ważkich decyzji,

• - monotonia, wywołana jednostajnością i

powtarzalnością

stosunkowo

łatwych

czynności .

dobowa zmienność wydolności
fizycznej

GODZINY

9

6

12

15

18

21

24

3

6

W

Y

D

O

L

N

O

Ś

Ć

zł

a

śr

e

d

n

i

a

d

o

b

ra

-40%

-20%

0%

+20%

+40%

superkompensacja

W

Y

D

O

L

N

O

Ś

Ć

PRACA

regeneracja sił

superkompensacja

WYPOCZYNEK

zmęczenie

wentylacja płuc

• u osób nie wytrenowanych w ciągu

minuty

płuca

mogą

„przepompować” około 80 – 100
litrów

powietrza,

u

osób

wytrenowanych zaś 160 – 180
litrów [Winiarski, 1989].

tętno

• W warunkach spoczynkowych serce musi co minutę

przetłoczyć przez naczynia krwionośne około 6
litrów krwi. Objętość wyrzutowa serca, czyli ilość
krwi wytłaczanej podczas jednego skurczu, wynosi
około 75 ml. By zatem przetłoczyć ową krew, liczba
koniecznych skurczów wynosi:

•

6000 ml : 75 ml = 80

• U człowieka wytrenowanego objętość wyrzutowa

serca podczas wysiłku może wzrosnąć do 150 ml,
więc

przy

zachowaniu

tętna

80

serce

„przepompowywałoby”:

•

150 ml * 80 = 12000 ml

• czyli 12 litrów krwi.

Zależność Hrmax od wieku

• Maksymalna częstość pracy serca

zależy od wieku. Oblicza się ją
według wzoru:

• HR

max

= 220 – wiek (lata)

• Zakres odpowiadający rozwijaniu

sprawności fizycznej zawiera się w
granicach od 50 do 75% HR

max

optymalne tętno

• Optymalny zakres częstotliwości

pracy

serca,

przy

której

najintensywniej zostaje uruchomiony
mechanizm

superkompensacji,

odpowiada górnej granicy zakresu
sprawności fizycznej i wynosi 70-
75% HR

max

, czyli:

• HR

opt

= 70-75% HR

max

tętno optymalne

wiek

(lata)

zakres sprawności

fizycznej (uderzenia

serca na minutę)

wiek

(lata)

zakres sprawności fizycznej

(uderzenia serca na minutę)

20

100-150

50

85-128

25

98-146

55

83-124

30

95-143

60

80-120

35

93-139

65

78-116

40

90-135

70

75-113

45

88-131

 

 

równoważnik metaboliczny

• równoważnik

metaboliczny

(metabolic equivalent - MET) -
energia zużywana w ciągu jednej
minuty przez ustrój pozostający w
stanie spoczynku

równoważniki metaboliczne

aktywność

poziom

MET

aktywność

poziom

MET

spacer (3,2 km/godz.)

2,5

aerobik lub balet

6,0

taniec (wolny)

2,9

jazda na łyżwach

5,5

żeglarstwo

3,0

tenis

6,0

krokiet

3,0

karate lub judo

6,5

spacer (4,8 km/godz.)

3,3

jazda na wrotkach

6,5

jazda

rowerem

(spokojna)

3,5

jazda na nartach

wodnych lub

zjazdowych

6,8

uprawianie ogródka (bez
dźwigania)

4,4

wchodzenie bez

obciążenia

6,9

pływanie

4,5

wchodzenie z

obciążeniem

7,4

spacer (6,4 km/godz.)

4,5

pływanie (szybkie)

7,0

gra w badmintona

5,5

bieganie (9,7

km/godz.)

10,2

taniec

towarzyski

(szybki)

5,5

 

 

układ nerwowy

• Energia ta musi bowiem zostać

wykorzystana w określony, celowy
sposób, co wymaga odpowiedniego
sterowania jej przepływem. Zadanie
to spełnia układ nerwowy, który –
w zależności od swych funkcji –
można podzielić na dwa podukłady:
autonomiczny i somatyczny.

układ nerwowy autonomiczny

• Jego dwie główne części to układ

współczulny i układ przywspółczulny.

Oddziałują one równolegle na wiele

narządów wewnętrznych, ale ich działanie

jest zwykle przeciwne. Pierwszy zwany

jest układem walki i czuwania, gdyż

przygotowuje ustrój do przeciwdziałania

zagrożeniom. Drugi określany jest jako

układ odpoczynku i trawienia, gdyż

reguluje wiele czynności trzewnych

zadatek ruchowy

• zadatek ruchowy – wrodzona,

uwarunkowana

genetycznie

skłonność

ruchowa,

nie

ukształtowana wskutek uprzednich
ćwiczeń.

zdolność ruchowa

• zdolność

ruchowa

–

charakterystyczna,

wyodrębniona

właściwość narządów ruchu i organów
sterujących, wynikająca zarówno z
zadatków, jak i kształtowana w wyniku
ćwiczeń – np. siła lub szybkość –
umożliwiająca

ukształtowanie

umiejętności ruchowej.

umiejętność ruchowa

• umiejętność

ruchowa

–

gotowość do sprawnego wykonania
stosunkowo złożonego zadania
ruchowego, oparta na zdolnościach
i ukształtowana w wyniku ćwiczeń,
cielesnych i umysłowych (uczenia
się ruchów).

możliwość ruchowa

• możliwość ruchowa – poziom

gotowości do wykonania danych
czynności ruchowych w danym
momencie

oraz

prawdopodobieństwo zmian tej
gotowości w przyszłości.

kompetencja ruchowa

• kompetencja ruchowa - zakres

umiejętności

ruchowych

danej

osoby.

struktura zdolności ruchowych

rozwój

gatunkowy

rozwój osobniczy

rozwój społeczny

NATURA

zadatki

aptitudes

CZŁOWIEK

zdolności

abillities

możliwości

capabilities

talent
talent

ewolucja biologiczna

rozwój osobniczy

rozwój cywilizacyjny

KULTURA

umiejętności

skills

dziedzi-

czenie

uczenie się

kod genetyczny

wzorce

kulturowe

zdolności ruchowe

• Zdolności ruchowe można podzielić na

następujące grupy:

• a)     

energetyczne,

np.

siła

czy

wytrzymałość,

• b)     

informacyjne

(zbornościowe,

koordynacyjne), np. równowaga, szybkość
reagowania,

orientacja

czasowo-

przestrzenna, różnicowanie, dopasowanie
czasowe (synchronizacja) czynność,

• c)      mieszane, np. zwinność, szybkość,

gibkość.

sprawność

• sprawność - zdolność żywego

organizmu

do

wykonywania

określonych

czynności;

dobrze

opanowana

i

wyćwiczona

umiejętność

ruchowa

lub

umysłowa; zręczność.

sprawność fizyczna

• sprawność fizyczna - zdolność

żywego organizmu do wykonywania
określonych czynności (wynikająca z
budowy ciała, sprawności układu
krążenia, gibkości, wytrzymałości, siły,
zwinności,

równowagi,

zborności

ruchów, mocy, szybkości reakcji i
szybkości), a także dobrze opanowana
i wyćwiczona umiejętność ruchowa.

fitness

• fitness

–

stan

szczęśliwego,

harmonijnego życia, obejmujący nie
tylko sferę fizyczną, ale również
intelektualną, uczuciową, społeczną
i duchową.

• fitness – stan bycia zdrowym (fit).
• fit – w dobrym zdrowiu fizycznym,

zwłaszcza w wyniku ćwiczeń

dobrostan fizyczny

• dobrostan fizyczny – zdrowie,

dobra wydolność i sprawność oraz
umiejętność czerpania radości i
zadowolenia

z

wykonywania

rekreacyjnych

czynności

ruchowych.

zdrowie

• zdrowie - stan żywego organizmu,

w

którym

wszystkie

funkcje

przebiegają

prawidłowo;

pełna

sprawność i dobre samopoczucie
fizyczne i psychiczne.

asertywność

• asertywność – postawa odznaczająca się

akceptacją samego siebie, otwartością i

bezpośredniością w wyrażaniu własnych

poglądów (z zachowaniem szacunku dla

opinii innych ludzi) oraz domaganiem się

respektowania

własnych

praw

(nie

odmawiając tych samych praw innym);

asertywność oznacza wiarę w siebie, ale

jednocześnie szacunek dla uczuć i

potrzeb innych.

fazy życia

• Okres życia człowieka można podzielić na trzy podstawowe

fazy [Winiarski, 1989]:

• -          okres dzieciństwa i młodości, wzrostu i rozwoju

organizmu (do 25 roku życia; anafaza),

• -          okres wieku dojrzałego (od 25-30 do 55-60 roku życia;

mezofaza),

• -          okres wieku starszego (po 60 roku życia; katafaza

[1]

).

•

[1]

Nazwy „anafaza”, „mezofaza” i „katafaza” niezbyt ściśle

odpowiadają

określeniom

„dzieciństwo

i

młodość”,

„dojrzałość” i „wiek starszy”; przedrostek ana- oznacza
„wznosić się, przyrastać”, mezo- – „pośredni, środkowy”,
kata- – „opadający, malejący”. Istotą określeń „anafaza”,
„mezofaza” i „katafaza” jest więc kierunek przemian w
ustroju człowieka, nie zaś okres życia.

rola ruchu w życiu człowieka

okres życia

rola ruchu

dzieciństwo

i

młodość

- pobudza rozwój fizyczny,
- podnosi wydolność,
- wyrównuje skutki przeciążenia nauką,
-

ułatwia

usuwanie

odchyleń

w

rozwoju

psychofizycznym.

wiek dojrzały

- pomaga w utrzymaniu osiągniętej wcześniej
wydolności fizycznej,
- zapobiega schorzeniom (również cywilizacyjnym i
zawodowym) i działa leczniczo,
- ułatwia zachowanie równowagi wewnątrz ustroju
oraz w układzie ustrój ‑środowisko,

wiek starszy

- opóźnia spadek wydolności i sprawności, pomaga
zachować zdrowie,
- wyrównuje zaburzenia i usuwa skutki niesprawności.

psychika

• psychika - całokształt wrodzonych

i nabytych dyspozycji duchowych i
intelektualnych, uczuciowych, woli,
stanowiących funkcję mózgu; życie
duchowe jednostki lub grupy
społecznej, zbiorowości.

psychologia

• psychologia - nauka badająca

powstawanie i przebieg procesów
psychicznych,

zajmująca

się

opisem i analizą cech psychicznych
człowieka oraz regulacją jego
stosunków z otoczeniem.

determinizm językowy

• Funkcja języka w kulturze: bardzo

ważny czynnik nie tylko opisujący, ale
również

współkształtujący

obraz

postrzeganego przez człowieka świata.
Istnieje nawet hipoteza determinizmu
językowego Sapiro-Whorfa głosząca, że
właśnie język opisu kształtuje obraz
postrzeganego

świata

i

sposób

myślenia.

typy temperamentu

typ

temperamentu

cechy temperamentu

melancholik

Typ słaby, o słabych procesach zarówno pobudzenia, jak i hamowania.
Mało odporny na działanie silnych bodźców pobudzających i hamujących,
bierny. Bardzo wrażliwy, zbyt silne bodźce mogą doprowadzić do
zaburzeń w zachowaniu.

flegmatyk

Typ silny, zrównoważony, powolny. Odznacza się dużą siłą i równowagą
procesów nerwowych przy ich małej ruchliwości. Odporny na mocne
bodźce i sytuacje trudne, reaguje spokojnie i powolnie, wykazuje wyraźną
niechęć do zmiany sytuacji, działania, programów; szczególnie nie lubi
zmian nagłych, niespodziewanych i nie zapowiedzianych.

sangwinik

Człowiek ruchliwy, szybki , łatwo przystosowujący się do zmiennych
sytuacji. Bez trudu przyjmuje nagłą zmianę programu działania, łatwo
przechodzi od jednej działalności do innej, odporny na trudne warunki
życia.

choleryk

Duża siła zjawisk nerwowych ze znaczną przewagą procesów pobudzenia;
wybuchowy, niecierpliwy, nieopanowany, nie potrafi czekać, skłonny do
wybuchów złości, odznaczający się dużą energią życiową i
przebojowością. Uporczywy w działaniu, często bardzo egocentryczny,
dążący do panowania i dominowania.

cechy temperamentu

Temperament

Cechy

psychiki i motoryki

Melancholi

k

Flegmatyk

Sangwinik

Choleryk

1. Zabarwienie emocjonalne
(życie uczuciowe)

smutny

zrównoważo

ny, stały

wesoły

rozdrażnio

ny,

wybuchow

y

2. Cechy
formalne
przeżyć
psychiczny
ch

łatwość
powstawania

mała

mała

duża

duża

siła

silne

słabe

słabe

silne

głębokość

głębokie

częściowo

głębokie

płytkie

głębokie

przebieg

regularny

 

nieregular

ny

nieregular

ny

3. Sposób
reagowania
(wykonywa
nia
ruchów)

szybkość

powoli

powoli

szybko

szybko

siła

słabe

słabe

silne

silne

czas trwania

trwałe

biernie

trwałe

płynne,

nietrwałe

aktywnie

nietrwałe

zakres

mały

mały

duży

duży

przebieg

regularne

regularny

nieregular

ny

nieregular

ny

ekstra- i intrawertycy

introwertyk

introwertyk

chwiejny

stały

A

D

B

C

prawo Yerkesa-Dodsona

sp

ra

w

n

o

ść

d

zi

a

ła

n

ia

w

y

so

ka

n

is

ka

a

niski
wysoki

poziom pobudzenia (lub motywacji)

cechy aktywności rekreacyjnej

• Każdej

aktywności

rekreacyjnej

można

przypisać pewne wspólne cechy, a mianowicie:

1.Musi być źródłem przyjemności.
2.Musi być dobrowolna.
3.Musi być bezinteresowna.
4.Musi cechować się spontanicznością i brakiem

przymusu.

5.Musi być odmienna od zajęć związanych z

pracą czy codziennymi obowiązkami

[Winiarski, 1989].

schemat regulacji zachowania w
czasie wolnym

bodziec

początkowy

zachowanie w

czasie wolnym

struktura

motywacji

napięcie

motywacyjne

proces

motywacyjny

system potrzeb

i dążeń

doświadczenie

indywidualne

Potrzeby zaspokajane przez
rekreację (1)

1. Potrzebę wypoczynku i odprężenia; wypoczynek pozwala przywrócić siły

wyczerpujące się wskutek świadczenia pracy i wykonywania obowiązków.

2. Potrzebę aktywności psychofizycznej; choć nie zawsze jest to potrzeba w

pełni uświadomiona, ruch jest konieczny w celu przeciwdziałania
zagrożeniom cywilizacyjnym (np. hipokinezji) powstałym wskutek
niewspółmierności rozwoju cywilizacyjnego i ewolucyjnego człowieka.

3. Potrzebę zmiany trybu i środowiska życia,
4. Potrzebę emocji; ta głęboko zakorzeniona w psychice człowieka potrzeba

ma wielorakie, często ujemne skutki, np. wypadki samochodowe
wynikające z brawury kierowców. W sferze rekreacji zaowocowała
powstaniem skrajnych form aktywności fizycznej (Pilawski, 2002),

5. Potrzebę obniżenia poziomu samokontroli, czyli psychicznego

„poluzowania krawata”, by nie spędzić całego życia w postawie
„baczność”.

potrzeby zaspokajane przez
rekreację (2)

6.

Potrzebę agresji; ta bardzo pierwotna potrzeba miała swe
uzasadnienie w walce o byt czy np. uniemożliwieniu innym osobnikom
swego własnego gatunku spłodzenia potomstwa i przekazania genów.
W sytuacji, gdy w trakcie rozwoju cywilizacyjnego zanikły przyczyny
uzasadniające tę potrzebę, a wskutek znacznie powolniejszych zmian
ewolucyjnych zachowała się ona w psychice człowieka, stała się
poważnym problemem społecznym.

7.

Potrzeby ambicjonalne.

8.

Potrzeby poznawcze.

9.

Potrzeby rozwoju i samorealizacji.

10. Potrzeby estetyczne.
11. Potrzeby społeczne; tylko życie w społeczeństwie umożliwia

człowiekowi właściwy swemu gatunkowi rozwój intelektualny,

emocjonalny i psychiczny.

bariery rekreacji

1.Bariera poznawcza,
2.Bariera ideologiczna,
3.Bariera kulturowa,
4.Bariera psychologiczna.

powody zapoczątkowania
uprawiania alpinizmu

• 1.    możliwość sprawdzenia siebie,

wykazania swej silnej woli (35,4%)

• 2.    umiłowanie przyrody (28,6%),
• 3.    motywy poznawcze (14,6%).

powody kontynuowania uprawiania
alpinizmu

1. środowisko przyjaciół (18,8%),
2. ukierunkowanie sportowe (15,3),
3. chęci (15,1%),
4. umiłowanie przyrody (12,3%).

motywy uprawiania rekreacji

Grupa

badanych

Liczba

badany

ch

Płe

ć

Motywy

studenci

418

K,

M

wyczyn, własna chęć, zdrowie, oczyszczenie
psychiczne, potrzeba przyjaźni

studenci

160

K,

M

radość, przyjemność, fizyczna adaptacja,
wyrównanie

napięć,

zdrowie,

potrzeba

przyjaźni

uczestnicy

sportu

rekreacyjneg

o

158

K,

M

wewnętrzna

przyjemność,

zdrowie,

dostosowanie fizyczne

studentki

218

K

wewnętrzna

przyjemność,

zdrowie,

dostosowanie fizyczne

dzieci (12 lat)

2261

K,

M

wewnętrzne nagrody (przyjemność, doznania
uczuciowe, „czucie się dobrze”), wyczyn

studenci

986

K,

M

zdrowie, wewnętrzna przyjemność, wyczyn,
wyrównanie napięć

reakcje w sytuacji trudnej

W sytuacji poważnego zagrożenia, gdy

uczucia człowieka ilustruje prawa
gałąź wykresu Yerkesa-Dodsona (ryc.
9), człowiek reaguje zwykle na jeden
z trzech typowych sposobów:

• agresją,
• regresją
• lub fiksacją [Dąbrowski, 1995]

zachowanie w sytuacji trudnej

• W sytuacji zagrożenia człowiek może zatem

zareagować według dwóch ogólnych wzorców:

• -          zachować się czynnie (walka lub

ucieczka),

• -          zachować się biernie (przeczekać).
• W obu tych sytuacjach może:
• -          skupić się na zadaniu, które ma do

wykonania,

• -         

skupić

się

na

sobie

i

na

niebezpieczeństwie.

teorie X i Y McGregora

Teoria X

Teoria Y

1.Ludzie naturalnie nie znoszą
pracy i unikają jej jak tylko mogą.

1.Wysiłek fizyczny i umysłowy jest
tak naturalny i przyjemny dla ludzi
jak odpoczynek i zabawa.

2.Aby zmusić ludzi do pracy,
trzeba ich sprawdzać, popędzać,
kierować nimi i grozić im.

2.Ludzie potrafią kierować sami
sobą, potrafią sami siebie
sprawdzać w wykonywaniu
różnych zadań, z którymi się
utożsamiają.

3.Przeciętny człowiek woli być
kierowany z zewnątrz, stara się
unikać odpowiedzialności i jest
mało ambitny.

3.Przeciętny człowiek, w
odpowiednich warunkach, nie
tylko chętnie przyjmuje na siebie
odpowiedzialne zadania, ale sam
ich czynnie poszukuje.

style kierowania grupą

• 1.    władczy (dyktatorski) – krańcowa postać stylu zwierzchniczego,

kierujący rządzi po dyktatorsku, niczego nie wyjaśnia, nie bierze pod

uwagę odczuć czy opinii uczniów wydaje rozkazy, stosuje kary, często

traktuje podopiecznych instrumentalnie;

• 2.    zwierzchniczy – kierujący wyraźnie występuje w roli przełożonego, a

podopieczny podwładnego; kierujący poucza i wydaje polecenia,

podopieczny słucha i wykonuje;

• 3.    służbowy – kierujący i podopieczny współpracują rzeczowo kolejno

urzeczywistniając zadania szkoleniowe;

• 4.    współpracujący (styl demokratyczny) – można stosować nawet

wobec bardzo młodych podopiecznych, kierujący steruje procesem

zaprawy, ale wyjaśnia swoje polecenia zawodnikom, bierze pod uwagę ich

odczucia, wątpliwości, pytania i opinie, pobudza inicjatywę i

samodzielność uczniów;

• 5.    przyjazny – można stosować wobec starszego, dojrzałego,

inteligentnego podopiecznego; kierującego i podopiecznego łączą więzy

przyjaznego koleżeństwa i współpracy, mocno zaznaczona więź uczuciowa

między kierującym a podopiecznym.

uwagi końcowe

• Słuchanie czynne
• Ludzie wykazują zazwyczaj wyższy poziom

motywacji, kiedy daje im się znaczną swobodę
i niezależność, a następnie czyni ich się
odpowiedzialnymi za swoją działalność.

• O wiele łatwiej jest wskazywać przykłady

wielkiego przywództwa niż wyjaśnić, czym ono
jest.

socjologia

• socjologia

-

nauka

o

społeczeństwie, jego strukturze i
prawach rozwoju, o formach i
przejawach życia oraz współżycia
grup społecznych.

Udział czynników genetycznych, rodzinnych i
środowiskowych w kształtowaniu niektórych cech

cielesnych i psychoruchowych

cecha

czynnik genetyczny

czynnik

rodzinny

czynnik

środowiskowy

wysokość ciała

wysoki

wysoki

wysoki

statyczna

siła

mięśniowa

wysoki

wysoki

niski

siła eksplozywna

[1]

niski

niski

wysoki

szybkość ruchów

średni

?

wysoki

czas reakcji prostej

[2]

wysoki

?

?

gibkość kręgosłupa

wysoki

średni

niski

zwinność w biegu

wysoki

niski

niski

poczucie równowagi

średni

niski

?

zborność ruchów

średni

niski

?

orientacja
przestrzenna

wysoki

wysoki

?

wytrzymałość

średni

?

?

wydolność

średni

średni

?

Różnice właściwości ruchowych mieszkańców różnych

środowisk

cecha

wieś

miasto

teren

przemysłowy

zwinność i zborność

gibkość kręgosłupa

mała

mała

duża

równowaga obrotowa

średnia

mała

duża

równowaga statyczna

mała

średnia

duża

pamięć ruchów

słaba

dobra

dobra

orientacja przestrzenna

słaba

-

dobra

celność rzutów

średnia

duża

mała

zwinność w biegu

duża

mała

średnia

siła i moc

siła statyczna dłoni

duża

mała

średnia

siła mięśni grzbietu

duża

-

mała

moc rąk (rzut)

średnia

mała

duża

moc nóg (skok)

mała

średnia

duża

szybkość

czas reakcji prostej

średni

długi

krótki

szybkość ruchów rąk

średnia

mała

duża

szybkość ruchów rąk

mała

średnia

duża

wytrzymałość

wytrzymałość nóg

słaba

średnia

dobra

wytrzymałość brzucha

słaba

średnia

dobra

wytrzymałość ramion

słaba

średnia

duża

wydolność

moc tlenowa (VO

2

max)

średnia

duża

mała

Socjologia czasu wolnego i rekreacji

1.Czas wolny, jego ilość i społeczne

zróżnicowanie,

2.Społeczno-kulturowe uwarunkowania

form spędzania wolnego czasu,

3.Społeczne skutki zachowań ludzi w

sferze czasu wolnego,

4.Kulturowe wartości rekreacji.

kategorie czasu wolnego

1.

Czas wolny krótki, pozostający

codziennie do dyspozycji człowieka po

wypełnieniu

przezeń

wszelkich

obowiązków

zawodowych

i

konieczności fizjologicznych,

2.

Czas wolny średni, w dniach

wolnych od pracy w każdym tygodniu,

3.

Czas wolny długi, w okresie urlopu

wypoczynkowego.

budżet czasu człowieka

CZAS CZŁOWIEKA

ZAJĘTY

WOLNY

(DYSPOZYCYJNY)

czynności

fizjologiczn

e

obowiązki

zawodowe

społeczne

rodzinne

Kształtowanie motywacji wychowawczych i rekreacyjnych

(1)

Źródło

wpływów

Sposób przekazu

Składniki wychowawcze

RODZINA

-

         

codzienne, celowe, a

także nieplanowane działania
wychowawcze,
-

         

przykład osobisty.

-

         

silne

przyswojenie

potrzeb i wartości czynnego
stylu życia,
-

         

przyjmowanie za własne

wzorców czynnego spędzania
czasu wolnego,
-

         

nabywanie

nawyków

aktywności rekreacyjnej w
czasie wolnym.

SZKOŁA

Celowe działanie:
-

         

wychowawcze,

-

         

edukacyjne.

-

         

podniesienie na pewien

poziom wiedzy o konieczności
aktywności

ruchowej

i

zdrowego sposobu życia,
-

         

rozpowszechnianie

pożądanych

wzorców

czynnego spędzania czasu
wolnego.

INSTYTUCJE
WSPOMAGAJĄC
E (harcerstwo,
organizacje
młodzieżowe,
kluby sportowe
itp.

-

         

celowe

działania

wychowawcze i edukacyjne,
-

         

osobisty

przykład

wychowawcy,
-

         

wpływy

osobiste,

sytuacyjne i społeczne

-

         

upowszechnianie wiedzy

o zdrowym stylu życia,
-

         

przedstawianie

pożądanych

wzorców

rekreacyjnych.

Kształtowanie motywacji wychowawczych i rekreacyjnych
(2)

Źródło

wpływów

Sposób przekazu

Składniki wychowawcze

GRUPY
RÓWIEŚNICZE

-

         

zamierzony

i

niezamierzony,
-

         

tworzenie norm i opinii,

-

         

przykład własny,

-

         

utożsamianie się z

grupą.

- naśladowanie pożądanych
wzorców

zachowań

tworzonych

przez

grupy

rówieśnicze

SPOŁECZNOŚĆ
MIEJSCOWA

-

         

głównie niecelowe i

niezamierzone

tworzenie

norm i opinii, wywierających
wpływ na jednostkę,
-

         

działania przykładem

własnym – wzorce kulturowe.

-

         

wytwarzanie społecznie

pożądanych

nawyków

i

potrzeb w zakresie rekreacji
ruchowej,
-

         

wspieranie

wzorców

pożądanych i piętnowanie
niepożądanych

wzorców

zachowań rekreacyjnych.

ŚRODKI
MASOWEGO
PRZEKAZU

-

         

upowszechnianie polityki

państwa w zakresie zdrowia
publicznego,
-

         

programy edukacyjne,

-

         

celowe

działania

wychowawcze,
-

         

celowe działania mające

na

celu

ujednolicenie

wartości i wzorców.

-

         

wpływ zróżnicowany w

różnych grupach odbiorców,
-

         

powierzchowność

przyjmowanych

wzorców

(brak przyswojenia),
-

         

silne

oddziaływanie

mody,
-

         

duże

znaczenie

edukacyjne.

KOŚCIÓŁ

-

         

celowe

działania

wychowawcze

z

silnym

akcentowaniem

składników

religijnych,
-

         

programy edukacyjne,

-

         

działanie

wpływem

osobistym,

wpływem

sytuacyjnym

i

wpływem

społecznym.

-

         

budowanie określonej

wiedzy,
-

         

przedstawienie

swoistych,

nietypowych

sposobów

zachowań

rekreacyjnych,
-

         

silna funkcja kontrolna,

zapobiegająca zachowaniom
niepożądanym.

Społeczne zróżnicowanie zachowań w czasie
wolnym (1)

• 1.      Wraz z wiekiem maleje udział czynnych sposobów

spędzania

wolnego

czasu

wśród

wszystkich

działań

rekreacyjnych.

• 2.      Mężczyźni częściej niż kobiety uprawiają rekreację

ruchową.

• 3.      Wzrost wykształcenia sprzyja uprawianiu rekreacji czynnej.
• 4.      Rekreacja bierna częściej jest uprawiana przez osoby

pracujące fizycznie, rekreacja czynna – przez osoby pracujące
umysłowo.

• 5.      Mieszkańcy miast częściej uprawiają rekreację czynną i

turystykę niż mieszkańcy wsi.

• 6.      Większość ludzi uprawia rekreację czynną nieregularnie i

nie dość intensywnie.

Społeczne zróżnicowanie zachowań w czasie wolnym (2)

6.      Większość ludzi uprawia rekreację czynną nieregularnie

i nie dość intensywnie.

• 7.      Rekreacja fizyczna i sport są nadal jednymi z

najrzadszych czynności w czasie wolnym.

• 8.      Rozbieżność między wzorcami spędzania wolnego

czasu uznanymi za pożądane i urzeczywistnianymi są
największe

u

robotników

niewykwalifikowanych,

najmniejsze – u inteligencji.

• 9.      Ludzie najczęściej wybierają indywidualny, prywatny i

rodzinny sposób spędzania czasu wolnego.

• 10.  Wzrost zamożności powoduje zróżnicowanie udziału

wydatków związanych z czasem wolnym.

• 11.  Na wsi rytm zajęć rekreacyjnych zależy od cyklu prac

polowych; najmniej czasu wolnego jest w okresie
wiosennym, letnim i jesiennym.

Czynniki warunkujące zdrowy styl
życia

Czynnik Uwarunkowania Środowisko Styl
Skutki
biologiczne zewnętrzne życia
opieki

medycznej
Udział [%] 10-15% 25-35% ok. 50%
10-20%

ZDROWY STYL ŻYCIA

właściwe

odżywianie

unikanie

długotrwałyc

h napięć

unikanie

używek

aktywność

ruchowa

funkcje rekreacji

1. Czynnik ułatwiający uspołecznienie człowieka,

czyli nabycie i zachowywanie postaw społecznie
pożądanych.

2. Czynnik ułatwiający porozumiewanie się ludzi w

trakcie czynności ruchowych.

3. Czynnik spajający społeczności ludzkie.
4. Czynnik demokratyzujący społeczności ludzkie
5. Czynnik

kształtujący

pożądane

wzorce

zachowań i styl życia.

cechy rekreacyjnego stylu życia

• a)    

aktywność

i

samostanowienie,

• b)     spontaniczność w działaniu,
• c)    

wzmocnienie

więzi

społecznych,

• d)     odprężenie,
• e)     przyjemność.

Sposoby wykorzystania czasu
wolnego

Działalność szkodząca jednostce

Działalność szkodząca społeczności

Działalność

zbrodnicza

Działalność

przestępcza

Zabawa, rozrywka, ucieczka od

monotonii, zabijanie czasu

Zwalczanie

nudy

Zaangażowanie

emocjonalne

Dążenie do osiągnięcia

wyższych wartości

Uczestnictwo

czynne

Odgrywanie jakiejś roli.

Naśladownictwo

Uczestnictwo

twórcze

Twórczy, modny,

wynalazczy

pogoda

• pogoda – zmienny w czasie i

przestrzeni

stan

fizyczny

atmosfery.

klimat

• klimat – średni stan pogody na

danym obszarze w ciągu dłuższego
okresu

czasu,

na

przykład

kilkudziesięciu lat.

czynniki pogody

1. temperatura,
2. ciśnienie,
3. wilgotność,
4. wiatr,
5. meteory,
6. chmury,
7. widzialność pozioma.

niż średnich szerokości

Pz

Pc

1010

1000

990

N

przekrój niżu średnich szerokości

front ciepły

chmury

warstwowe

Pc

Pz

Pz

front chłodny

chmury kłębiaste

ciśnienie

wysokie

ciśnienie niskie

ciśnienie spada

temperatura

wysoka

temperatura

wysoka

temperatura rośnie

widzialność dobra

widzialność słaba

widzialność maleje

wiatr NW, silny

wiatr SW, słaby

wiatr S, słaby

kierunek przesuwania się niżu

wyż

W

1010

1000

990

sposób na sztorm

• „...

najpewniejszym

sposobem

przeżycia tych sztormów będzie
omijanie takich okolic jak Ryczące
Czterdziestki, Wyjące Pięćdziesiątki
albo obszarów takich jak tropiki w
porze huraganów.” [Baranowski,
1984].

bioaktywne czynniki
meteorologiczne

1.

Zespół fotoaktyniczny, czyli bodźce fotochemiczne
będące wynikiem promieniowania zarówno w paśmie
nadfioletu, jak i widzialnym.

2.

Zespół cieplno-wilgotnościowy, czyli połączone
oddziaływania temperatury i wilgotności, prędkości
wiatru i promieniowania w paśmie podczerwieni; ten
zespół

bodźców

określa

niezwykle

ważną

dla

funkcjonowania ustroju gospodarkę cieplną.

3.

Zespół jakości powietrza, czyli bodźce wynikające z
właściwości atmosfery otaczającej człowieka, zarówno
oddziałujące niekorzystnie (pyły, zanieczyszczenia,
spaliny), jak i korzystnie (aerozol morski, fitoncydy -
substancje bakteriobójcze wydzielane przez rośliny itp.).

4.

Zespół meteorotropowy, czyli wszystkie oddziałujące
na ustrój człowieka czynniki pogodowe łącznie.

Zależność skuteczności oddziaływania bodźca od jego natężenia

d

o

b

ra

sk

u

te

c

zn

o

ść

o

d

d

zi

a

ły

w

a

n

i

a

b

o

d

źc

a

n

ie

d

o

s

ta

te

cz

n

a

natężenie

bodźca

średnie

silne

słabe

niedociążeni

e

pobudzenie

przeciążenie

Klasyfikacja biometeorologiczna promieniowania

słonecznego

Rodzaj

promieniowa

nia

Symb

ol

Długość fal

[μm]

Działanie i skutki biologiczne

nadfioletowe

UV-C

0,18 - 0,29

uszkodzenie

struktury

(denaturacja)

białek

komórkowych, działanie rakotwórcze, bakteriobójcze
i bakteriostatyczne

UV-B

0,29 - 0,31

pobudzanie procesów biochemicznych w ustroju –
produkcja witaminy D i gammaglobuliny, procesy
odpornościowe; przenika na głębokość 0,5 mm i jest
niemal w całości pochłaniane przez naskórek,
powodując rumień fotochemiczny i pigmentację
skóry

UV-A

0,31 – 0,40

przenika przez naskórek na głębokość 2 mm,
powoduje pigmentację skóry bez oparzeń

światło

widzialne

 

0,40 – 0,78

pobudza

receptory

siatkówki

oka,

wywołuje

wrażenia światła i barwy, powoduje synchronizację
rytmów biologicznych człowieka

podczerwone:

IR-A

0,78 – 1,50

działa termicznie, przeciwbólowo

IR-B

1,50 – 4,00

IR-C

4,00 –

15,00

infradźwięki

• Infradźwięki – to fale dźwiękowe

o częstotliwości od 0,1 do 20 Hz,
również niesłyszalne dla człowieka.

ultradźwięki

• Ultradźwięki - fale dźwiękowe o

wysokiej częstotliwości (ponad 20
kHz, a więc niesłyszalne dla
człowieka).

wpływ pogody na ustrój człowieka

Stan

pogody

 
 

Zespół

biologiczny

Przeciętna

ładna

pogoda

Poprawiając

a się ładna

pogoda

Nadmierna

parność,

ładna

pogoda

Nadchodząc

a zmiana

pogody

Całkowita

zmiana

pogody

Pogoda

ustalona

uspokojona

Potrzeba snu

zwiększon
a

w normie

zmniejszon
a

zmienna

silnie
zwiększona

zwiększona

Sen

prawidłow
y

prawidłowy

płytki

przerywany,
niespokojny

głęboki,
ciężki

głęboki

Stan
psychiczny

normalny

podniecony,
ożywiony

niespokojny

podniecony,
rozdrażnion
y

przygnębio
ny

spokojny

Zadowolenie
z pracy

zwiększon
e

normalne

osłabione

małe

małe

rosnące

Wydajność
pracy

zwiększon
a

normalna

zmniejszon
a

silnie
zmniejszon
a

rosnąca

zwiększona

Odczucie
bólu

zmniejszon
e

zmniejszon
e

normalne

zwiększone

zwiększone

osłabione

Ogólne
samopoczuci
e

dobre

dobre

pogarszając
e się

złe

poprawiając
e się

dobre

Czas reakcji

przyspiesz
ony

przyspieszo
ny

opóźniony

opóźniony

opóźniony

normalny

Działanie
alkoholu

zmniejszon
e

w normie

podwyższon
e

podwyższon
e

zmniejszon
e

zmniejszon
e

Śmiertelność

zmniejszon
a

zmniejszon
a

w normie

zwiększona

zwiększona

zmniejszon
a

Nieszczęśliw
e wypadki

mniej

mniej

więcej

więcej

więcej

mniej

Ciśnienie
krwi

podwyższo
ne

normalne

obniżające
się

najniższe

zwiększone

normalne

Tętno

przyspiesz
one

normalne

zwolnione

zwolnione

przyspieszo
ne

normalne

Rozdrażnieni
e u szczurów

zmniejszon
e

normalne

rosnące

najwyższe

zmniejszon
e

zmniejszon
e

grupy nadwrażliwe

• -          dzieci, ze względu na nie w pełni

wykształcone jeszcze mechanizmy regulacyjne,

• -          osoby starsze, ze względu na obniżającą się

z wiekiem ogólną sprawność ustroju,

• -         

osoby

z

nadpobudliwym

układem

nerwowym,

• -          osoby z upośledzonym wskutek czynników

zdrowotnych

i

cywilizacyjnych

działaniem

mechanizmów regulacyjnych w ustroju.

inne oddziaływanie środowiska

• - ukształtowanie terenu,
• - teoria spontaniczności w sterowaniu

ruchami,

• -

dewastacja

środowiska

przez

człowieka (nartostrady w Alpach,
Wielki Kanion),

• - upiększanie przyrody – Niagara,
• - u nas – Park Tatrzański.

uwagi końcowe

• 1. Zagrożenia od roślin i zwierząt,
• 2. Zapomniane umiejętności,
• 3. Asertywność ekologiczna,
• 4. Antarktyda.

rekreacja - przypomnienie

• -          działania i zachowania

człowieka w czasie wolnym,

• -          wypoczynek po pracy,
• -         

zjawisko

społeczne

wynikające ze skracania ogólnego
czasu

pracy

i

tym

samym

wydłużania czasu wolnego, który
należy odpowiednio wykorzystać.

rekreacyjna aktywność ruchowa

• 1. Formy rekreacji,
• 2. Środki rekreacji,
• 3. Metody rekreacji.

formy

• rekreacyjne formy aktywności

ruchowej

-

czynności

wykonywane

w

trakcie

rekreacyjnej działalności ruchowej

środki

• środki rekreacji ruchowej -

wszelkie ćwiczenia, procedury i
czynności

oraz

przedmioty

i

urządzenia

służące

rekreacji

ruchowej.

metody

• metody rekreacji - zespół

czynności i środków umiejętnie
wykorzystywanych dla osiągnięcia
założonego

celu

działalności

rekreacyjnej; w przypadku rekreacji
ruchowej są to metody rekreacji
ruchowej.

pedagogika

• pedagogika – nauka o wychowaniu, której

przedmiotem

jest

działalność

wychowawcza,

mająca

na

celu

wyposażenie całego społeczeństwa – a
przede wszystkim młodego pokolenia – w
wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe,
zainteresowania, system wartości, postawy
i przekonania oraz przysposobienie do
oddziaływania na własny rozwój.

dydaktyka

• dydaktyka - dział pedagogiki:

nauka o metodach nauczania i
uczenia się.

metodyka

• metodyka

-

dydaktyka

szczegółowa jakiegoś przedmiotu
szkolnego, omawiająca cele i
sposoby

nauczania

tego

przedmiotu.

uczenie się

• uczenie się – proces, w którego

toku na podstawie doświadczenia,
poznania i ćwiczenia powstają
nowe formy zachowania się i
działania lub ulegają zmianie formy
wcześniej nabyte.

uczenie się ruchów

• uczenie

się

ruchów

-

uwarunkowana

doświadczeniem,

stosunkowo

trwała

zmiana

kompetencji

do

osiągania

określonych celów w określonych
sytuacjach

przez

określone

zachowanie ruchowe.

nauczanie

• nauczanie – planowa i systematyczna

praca nauczyciela z uczniami mająca
na

celu

wywołanie

pożądanych,

trwałych zmian w ich postępowaniu,
dyspozycjach i całej osobowości pod
wpływem uczenia się i opanowywania
wiedzy, przekazywania wartości i
działań praktycznych.

wychowanie

• wychowanie

–

świadomie

organizowana

działalność

społeczna,

oparta

na

współdziałaniu

wychowanka

i

wychowawcy, której celem jest
wywołanie zamierzonych zmian w
osobowości wychowanka.

metodyka rekreacji

• metodyka

rekreacji

–

droga

postępowania

oparta

na

zbiorze

praktycznych

wskazówek,

zasad

diagnozowania i prognozowania potrzeb

oraz sposobów kierowania procesem

rekreacji z wykorzystaniem form, środków

i metod pozwalających na uzyskanie

optymalnego

wykorzystania

czasu

wolnego

dla

utrzymania

zdrowia,

wypoczynku, rozrywki oraz samorealizacji.

cechy form rekreacji

1. Łatwość uczenia się i nauczania.
2. Możliwość

wykorzystania

w

każdym

środowisku, naturalnym i sztucznym.

3. Możliwość dostosowywania reguł i obciążeń do

bieżącej sytuacji.

4. Dostępność dla jak najszerszych rzesz ludzi.
5. Wszechstronność korzystnego oddziaływania

na ustrój i osobowość.

6. Atrakcyjność, obejmująca składniki nowości,

odkrywczości i wartościowych uczuć.

formy rekreacji - natężenie

1. Relaksacyjne

(np.

spacerowanie,

wędkowanie,

obserwacja

przyrody,

zajęcia

hobbystyczne,

zabawy

towarzyskie),

2. Średnio intensywne (np. rekreacyjne

gry ruchowe, jazda na łyżwach,

żeglowanie, gimnastyka),

3. Intensywne

(np.

biegi

wytrzymałościowe, aerobik, pływanie

na długich dystansach).

formy rekreacji - trudność

1.

łatwe (np. biegi, jazda na rowerze,

gry i zabawy ruchowe),

2.

średnio

trudne

(np.

gra

w

siatkówkę, pływanie, jazda na
łyżwach),

3.

trudne (np. jazda na nartach,

windsurfing,

wspinaczka,

tenis

ziemny).

formy rekreacji – liczebność grupy

1.indywidualne,
2.zespołowe.

cechy aktywności indywidualnej

• aktywność indywidualna
• składnik: cielesny (rekreacja ruchowa),
• psychiczny (odprężenie, medytacja),
• twórczy

(plastyczne,

muzyczne,

literackie, techniczne itp.),

• kulturalno-rozrywkowy

(teatr,

czytelnictwo,

imprezy

kulturalne,

radio, telewizja itp.)

cechy aktywności zespołowej

1.

Przynależność do zespołu umożliwia kierującemu zajęciami

kontrolę i kierowanie zachowaniem poszczególnych ludzi, a

także długofalowe planowanie działań w celu optymalizacji

skutków oddziaływania na sferę fizyczną i psychiczną

uczestników.

2.

Organizacja aktywności w grupach jest prosta; niezbędny

jest tylko odpowiedni obiekt i instruktor.

3.

Prostota organizacji umożliwia łatwe dopasowywanie się do

potrzeb wynikających z bieżącej sytuacji.

4.

Wskutek przyzwyczajeń, tworzenia się nieformalnych więzi

itp. dla wielu ludzi działanie w grupach jest jedyną

skuteczną formą aktywności ruchowej.

5.

Uczestnictwo w grupach ćwiczeniowych prowadzi do

tworzenia aktywnych postaw w dziedzinie rekreacji

ruchowej.

treści działalności rekreacyjnej

• a)      gimnastyczne (aerobik, callanetics),
• b)      atletyczne (siłownie, kulturystyka),
• c)      gry rekreacyjne (ringo, kręgle, pingpong),
• d)      gry zespołowe (siatkówka, koszykówka)
• e)      rekreacyjne ćwiczenia terenowe (biegi na orientację,

ścieżki zdrowia),

• f)        wschodnie systemy samodoskonalenia (judo, joga),
• g)      sporty wodne (żeglarstwo, windsurfing),
• h)      sporty zimowe (narciarstwo, snowboarding)
• i)        ćwiczenia profilaktyczno-usprawniające (nadwaga,

wiek, kręgosłup)

• j)        inne (turystyka, jeździectwo, gry stolikowe, taniec itp.)

impreza rekreacyjna

• impreza

rekreacyjna

-

urzeczywistniane w licznej grupie
wspólne

działanie

zgodne

z

ustanowionym wcześniej zasadami;
może to być widowisko, koncert,
zabawa, loteria fantowa, zawody
sportowe itp. organizowane w celach
rozrywkowych, propagandowych lub
dochodowych

cele imprez rekreacyjnych

• a)      popularyzatorskie,
• b)      wychowawcze,
• c)      poznawcze,
• d)      zabawowe,
• e)      wypoczynkowe,
• f)        zdrowotne.

poziom instytucjonalizacji
działalności rekreacyjnej

• a)     bezpośrednio związana z działalnością

instytucji i placówek rekreacyjnych – przebieg
zachowania wyznacza działalność programowa
instytucji,

• b)     pośrednio związana z działalnością

instytucji

i

placówek

rekreacyjnych

–

zachowanie zależy od możliwości korzystania z
obiektów, sprzętu itp.

• c)      nie związana z działalnością instytucji i

placówek rekreacyjnych – gimnastyka, jogging.

formy dydaktyczne

• a)  zabawowa - naśladowcza, ilustracyjna, gry śpiewno-

muzycznej, orientacyjnej lub ruchowej,

• b)     współzawodnictwa; powinny one wzbudzać pewne

emocje, jednakże ich natężenie nie może być zbyt wysokie,
gdyż – zgodnie z prawem Yerkesa-Dodsona – mógłby
sparaliżować działalność uczestników, czyli odnieść skutek
przeciwny do zamierzonego,

• c) zadaniowa – polegająca na stworzeniu warunków

zmuszających uczestników do samodzielnego rozwiązywania
zadań ruchowych (obwodowo-stacyjna, tor przeszkód itp.),

• d)     improwizacyjna – wymagająca aktywnego dopasowania

się do sytuacji zmieniającej się w sposób przypadkowy,

• e)     ścisła – w której dana czynność ruchowa powinna być

wykonana według ściśle określonego wzorca.

środki rekreacji

• a)      ćwiczenia fizyczne,
• b)      urządzenia i sprzęt,
• c)   czynniki

podnoszące

atrakcyjność

(muzyka,

przybory,

krajobraz),

• d)     czynniki

wzmacniające

skuteczność

(sauna,

masaż,

solarium).

metoda

• metoda

–

świadomie

i

konsekwentnie stosowany sposób
postępowania

dla

osiągnięcia

określonego celu; zespół celowych
czynności i środków.

metoda rekreacji

• metoda rekreacji - zespół

środków

i

czynności

zastosowanych

w

odpowiedni

sposób dla osiągnięcia założonego
celu działalności rekreacyjnej.

cele stosowania metod rekreacji

• a)      doskonalenie funkcjonowania

ustroju,

• b)      utrwalanie i doskonalenie

nabytych umiejętności,

• c)      poznawanie nowych form

rekreacji ruchowej,

• d)      kontrola i ocena uzyskanej

sprawności.

zakresy wykorzystania metod
rekreacji

• a)  metody uczenia się-nauczania

czynności ruchowych,

• b) metody realizacji czynności

ruchowych.

uczenie się

• - motywacja,
• - uwaga,
• - pamięć.

motywacja

• motywacja - stan podwyższonej

gotowości do działania mającego
określony cel.

uwaga

• uwaga – skupienie świadomości,

mimowolne

lub

celowe,

na

określonym

przedmiocie,

czynności, sytuacji lub zjawisku, od
którego zależy jakość, trafność i
skuteczność postrzegania, decyzji i
działania.

pamięć

• pamięć - zdolność, predyspozycja

umysłu

do

przyswajania,

utrwalania

i

przypominania

doznanych

wrażeń,

przeżyć,

wiadomości.

cechy uwagi

• Natężenie,
• Pojemność,
• Podzielność,
• Przerzutność,
• Skupienie,
• Wybiórczość.
•

uwaga – skupienie i wybiórczość

• Skupienie uwagi i jej wybiórczość polegają

nie tylko na wyłączeniu z pola uwagi
przedmiotów i zdarzeń w danej chwili dla
nas nieistotnych, ale również na pomijaniu,
niedostrzeganiu,

wyłączaniu

niepotrzebnych

bodźców.

Dzięki

tej

właściwości odzwierciedlenie przedmiotów,
działań, zdarzeń ważnych dla nas w danej
działalności staje się bardziej jasne i
wyraźne.

struktura pamięci

• -

          krótkotrwała pamięć czuciowa, zachowująca

informację – np. uczucie dotyku, temperatury, dźwięk,
zapach itp. – przez bardzo krótki okres, około sekundy;
następuje w niej albo usunięcie danej informacji, albo
przekazanie jej do pamięci czasu krótkiego,

• -          pamięć czasu krótkiego, do której trafiają

informacje nie „odfiltrowane” przez krótkotrwałą pamięć
czuciową; jest to główny ośrodek przetwarzania
informacji, z którego odpowiednio utrwalone informacje
zostają przekazane do pamięci czasu długiego,

• -          pamięć czasu długiego, w której informacja

może być przechowana przez dowolnie długi czas.

cechy pamięci

Przymioty

Układ pamięci

krótkotrwał

a pamięć
czuciowa

pamięć

czasu

krótkiego

pamięć

czasu

długiego

czas
przechowy
wania

poniżej 1 s

od 1 do 60

s

nieogranicz

ony

typ
kodowania

konkretny

nieco

abstrakcyjn

y

bardzo

abstrakcyjn

y

pojemność

nieogranicz

ona

6-8

jednostek

informacji

nieogranicz

ona

uczenie się – budowa motywacji

• 1.    Metoda wpływu osobistego – przykład osobisty, sugestia,

perswazja itp.,

• 2.   Metoda wpływu sytuacyjnego – budowanie określonych

stosunków między uczestnikami procesu rekreacji i
stwarzanie warunków sprzyjających aktywności rekreacyjnej,

• 3.   Metoda wpływu społecznego – tworzenie w skali całych

społeczeństw systemu ocen i preferencji aprobujących
ruchową aktywność rekreacyjną i skłaniających ludzi do
podejmowania takiej aktywności,

• 4. Metoda

samowychowania

–

będącą

praktycznym

urzeczywistnianiem skutków wychowania do rekreacji, czyli
realizacją ukształtowanych w toku owego wychowania
wewnętrznej potrzeby uprawiania ruchu.

Ala ma kota

• To by było
• Na tyle

komunikacja – dwa układy sygnałów

• Pierwszy układ sygnałów - sygnały

przekazywane bezpośrednio do zmysłów –
wzroku, słuchu, dotyku, smaku czy węchu;
wykorzystują go nie tylko ludzie, lecz
również zwierzęta.

• Drugi układ sygnałów – to słowa, w

postaci mówionej lub pisanej, będące
umownymi odpowiednikami przedmiotów,
zdarzeń, uczuć czy pojęć abstrakcyjnych;
wykorzystują go tylko ludzie

nauczanie - metody

1.

Metody oglądowe (tablice, filmy, modele,

plansze, mapy, wykresy), wykorzystujące

głównie pierwszy układ sygnałów.

2.

Metody słowne (wykład, opis, pogadanka,

dyskusja,

wykorzystanie

książki),

wykorzystujące głównie drugi układ sygnałów.

3.

Metody

praktyczne

(laboratoryjno-

ćwiczeniowe,

zajęcia

praktyczne),

wykorzystujące w równym stopniu oba układy

sygnałów

oraz

wiedzę

i

umiejętności

uprzednio opanowane przez uczącego się.

nauczanie - schematy

• - częściami (od szczegółu do ogółu), gdy

przedmiotem

nauczania

są

najpierw

składniki danej umiejętności, które później
łączy się w całość,

• - w całości (od ogółu do szczegółu), bez

dzielenia umiejętności na części składowe;
polega na nauczeniu całej czynności i
stopniowym jej doskonaleniu,

• - mieszane, wykorzystująca oba te schematy.

nauczanie – zasada ogólna

• Tak wiele, jak to jest

niezbędne; tak mało, jak to

jest możliwe.

nawyk czuciowo-ruchowy

• nawyk

czuciowo-ruchowy

–

zharmonizowany

ciąg

ruchów

będący

skutkiem

nabytych

umiejętności, celowy, pozwalający
osiągnąć

cel

z

optymalną

sprawnością, odporny na zaburzenia
i giętki, czyli przydatny w i skuteczny
w różnych sytuacjach.

umiejętność

• umiejętność

–

potencjalna

zdolność

doprowadzenia

do

osiągnięcia wyniku końcowego z
największą

pewnością,

najmniejszym wydatkiem energii
lub w jak najkrótszym czasie.

umiejętność ruchowa

• umiejętność

ruchowa

–

umiejętność, w której podstawą
sukcesu końcowego jest składnik
ruchowy.

przyswajanie nawyku czuciowo-
ruchowego

Faza opanowywania

nawyku ruchowego

Procesy nerwowe

i charakter nawyku

Stosowane metody i

środki oraz

uwarunkowania

1.

Stworzenie

wyobrażenia o działaniu
ruchowym

Postrzegania i analiza
działania ruchowego

Podanie

definicji

i

nazwy działania, pokaz
całościowy z podziałem
na części składowe,
objaśnienia o sposobie
wykonania

i

zastosowania.

2.

praktyczne

nauczanie

działania

ruchowego

Uogólnienie

i

koncentracja procesów
nerwowych

Całościowe i cząstkowe
działania

w

uproszczonych łatwych i
niezmiennych
warunkach.

3. Wykonanie działania
ruchowego

w

różnorodnych
warunkach.

Automatyzacja

Ćwiczenia działania w
trudnych

warunkach;

podwyższenie

wysiłku

fizycznego

i

psychicznego.

4. Stosowanie działania
ruchowego

w

działalności
zawodniczej,
osiągnięcia sportowe.

Skuteczność stosowania
działania i odporność na
czynniki utrudniające.

Ćwiczenia

całościowe

(trening

integralny),

uczestnictwo

w

zawodach

fazy opanowywania umiejętności czuciowo-
ruchowej

• 1. łączenie prostych nawyków w łańcuchy,
• 2. zmniejszanie udziału świadomej kontroli,

zwane potocznie „automatyzacją”.

• Pozwala to na ukształtowanie pewnych

szablonów

czuciowo-ruchowych,

czyli

sprowadzenie umiejętności do poziomu
nawyku i wykonywanie jej bez konieczności
skupiania uwagi, która stanowi niezwykle
„kosztowny” składnik każdej czynności i
spowalnia jej wykonywanie.

przykłady doboru metod i form rekreacji

ruchowej

Zadania

Metody nauczania

Formy

organizacyjne

Formy

dydaktyczne

nauczanie technik

(czynności

ruchowych)

słowna, oglądowa,

zajęć praktycznych

indywidualna,

zespołowa,

zorganizowana

(zespół

ćwiczeniowy, kurs,

warsztaty)

zadaniowa, ścisła,

zabawowa

doskonalenie

umiejętności

(sprawności

ruchowej

zajęć praktycznych

indywidualna,

zespołowa,

zorganizowana

(zespół

ćwiczeniowy)

zabawowa, ścisła,

współzawodnictwo

kształtowanie

zdolności

ruchowych

realizacji ćwiczeń

fizycznych: ciągła,

przerywana

trening

indywidualny,

trening zespołowy,

zorganizowany

ścisła,

współzawodnictwo

aktywny

wypoczynek

zajęć praktycznych

indywidualna,
spontaniczna,

zespołowa,

zorganizowana –

impreza

zabawowa,

współzawodnictwo

kompensowanie,

korygowanie

niekorzystnych

wpływów

środowiska

zajęć

praktycznych,

realizacji ćwiczeń

fizycznych: ciągła,

przerywana

indywidualna,
spontaniczna,

zespołowa w małej

grupie,

zorganizowana –

zespół

ćwiczeniowy

zadaniowa,

zabawowa

zapobieganie

i przeciwdziałanie

ujemnym skutkom

pracy

zajęć

praktycznych,

realizacji ćwiczeń

fizycznych:

przerywana

indywidualna,

zespołowa,

zorganizowana –

zespół

ćwiczeniowy

ścisła, zadaniowa

integracja,

socjalizacja

słowna, oglądowa,

zajęć

praktycznych,

wychowania

zespołowa,

zorganizowana w

grupach średnich i

dużych

zabawowa,

zadaniowa

rodzaje rekreacyjnych ćwiczeń
wytrzymałościowych

• 1. Ćwiczenia ciągłe (trening tlenowy, trening aerobowy). Polega on

na ciągłym wysiłku ze stałym, niezbyt dużym natężeniem pracy jak
największej liczby mięśni. Inny sposób polega na stosowaniu
zmiennego natężenia. W okresach obniżenia wysiłku stwarza się
warunki do niepełnego wypoczynku.

• 2. Ćwiczenia przerywane (trening beztlenowy, trening anaerobowy).

W metodzie tej stosuje się dwa sposoby postępowania:

• a)   metoda powtórzeniowa – obejmująca ćwiczenia o dużym

natężeniu z przerwami pozwalającymi na odpoczynek oraz
uspokojenie tętna i oddechu,

• b)   metoda interwałowa – obejmująca ćwiczenia zgrupowane w

dłuższych

seriach

przedzielonych

krótkimi

przerwami

umożliwiającymi częściowy tylko wypoczynek; wymaga dokładnego
określenia natężenia ćwiczenia, liczby powtórzeń oraz czasu i
charakteru przerwy między ćwiczeniami.

próby Zuchory (1)

Próba i sposób jej

wykonania

Pł
eć

Wynik w punktach i poziom wykonania próby

minimalny

1 pkt

dostateczn

y 2 pkt

dobry 3 pkt

bardzo

doby 4 pkt

wysoki 5

pkt

wybitny 6

pkt

SZYBKOŚĆ
Biegnij szybko w miejscu
przez

10

sek.

wysoko

unosząc kolana i klaszcz pod
uniesioną nogą. Policz liczbę
klaśnięć.

K

12

16

20

25

30

35

M

15

20

25

30

35

40

SKOCZNOŚĆ
Skocz w dal z miejsca,
rezultat zmierz stopami w
obliczeniach

zaokrąglając

wynik: mniej niż pół stopy –
w dół, więcej niż pół stopy –
w górę.

K
M

5

6

7

8

9

10

SIŁA RAMION
Uchwyć się drążka lub gałęzi
tak, aby swobodnie zawisnąć,
nie dotykaj nogami podłoża.
Próbuj

wykonać

kolejne

ćwiczenia

o

wzrastającej

trudności.

K

zawiśnij na

wyprostowan

ych rękach,

wytrzymaj 3

sek.

zawiśnij na

wyprostowan

ych rękach,

wytrzymaj

10 sek.

zawiśnij na

jednej ręce,

wytrzymaj 3

sek.

zawiśnij na

jednej ręce,

wytrzymaj

10 sek.

zawiśnij na

wyprostowan

ych rękach,

podciągnij

się oburącz

tak, aby

głowa była

wyżej niż

drążek,

wytrzymaj 3

sek.

zawiśnij na

wyprostowan

ych rękach,

podciągnij

się oburącz

tak, aby

głowa była

wyżej niż

drążek,

wytrzymaj

10 sek.

próby Zuchory (2)

Próba i sposób jej

wykonania

Pł
e
ć

Wynik w punktach i poziom wykonania próby

minimaln

y 1 pkt

dostatecz

ny 2 pkt

dobry 3

pkt

bardzo
doby 4

pkt

wysoki 5

pkt

wybitny 6

pkt

GIBKOŚĆ
Stań

w

pozycji

na

baczność, nie zginając
nóg w kolanach wykonaj
ruchem

ciągłym

powolny skłon w przód.

K
M

chwyć

oburącz za

kostki

palcami

obu rak

dotknij

palców

stóp

palcami

obu rąk

dotknij

podłoża

wszystkimi

palcami

obu rąk

dotknij

podłoża

dotknij
dłońmi

podłoża

dotknij

głową

kolan

WYTRZYMAŁOŚĆ
Spróbuj,

jak

długo

możesz,

biec.

Próbę

możesz

wykonać

w

dwojaki sposób:
a)

      

bieg w miejscu w

tempie

około

120

kroków na minutę –
wówczas liczy się czas
biegu,
b)

      

bieg na odległość –

wówczas

wynikiem

będzie

przebiegnięty

dystans

 

K

1 min

200 m

3 min

500 m

6 min

1000 m

10 min

1500 m

15 min

2000 m

20 min

2500 m

M

2 min

400 m

5 min

1000 m

10 min

2000 m

15 min

2500 m

20 min

3000 m

30 min

4000 m

SIŁA

MIĘŚNI

BRZUCHA
Połóż się na plecach
(ręce ułożone dowolnie),
unieś nogi tuż nad
podłoże

i

wykonuj

„nożyce

poprzeczne”

tak długo, jak ci się uda

K

10 sek.

30 sek.

1 min.

1,5 min.

2 min.

3 min

M

30 sek.

1 min.

1,5 min.

2 min.

3 min.

4 min.

próby Zuchory (3)

Ocena

sprawnoś

ci w

punktach

Wiek

6

7

8

9-

10

11

-

12

13

-

15

16

-

18

19

-

25

25

-

35

35

-

45

45

-

55

55

-

60

61

-

65

66

-

70

po
na

d

70

minimalna

5

6

6

6

6

6

6

6

6

6

6

6

6

6

5

dostateczn
a

8

9

10

11

11

12

12

12

12

12

11

11

10

9

8

dobra

11

12

13

15

16

17

18

18

18

17

16

25

13

12

11

bardzo
dobra

14

15

17

19

20

22

23

24

23

22

20

19

17

15

14

wysoka

17

18

21

23

25

27

28

30

28

27

25

23

21

18

17

wybitna

20

22

25

27

29

31

33

35

33

31

29

27

25

22

20

rola wypoczynku, zabawy i rozwoju w życiu
człowieka

10

60

20

30

40

50

wiek

wypoczynek
zabawa
rozwój osobowości

zn

ac

ze

n

i

e

swoistości zdolności poznawczych związane ze
starzeniem się

• ogólną cechą trwającego całe życie rozwoju jest rosnąca z

wiekiem specjalizacja (selekcja) zasobów i zdolności

motywacyjnych i poznawczych

• -       starzenie poznawcze cechują dwie osobliwości:
• a)   zmniejszenie zdolności do przyswajania i sprawnego

operowania nowymi wiadomościami i umiejętnościami,

• b)   dalszy rozwój i zachowanie wysokich osiągnięć w

niektórych systemach wiedzy (pragmatyce inteligencji)

• -       kiedy w przypadku poddanej procesowi starzenia osoby

zostaną przekroczone granice (progi) zdolności, ma to

następujące konsekwencje dla rozwoju:

• a)   rosnąca selekcja (kanalizowanie) i dalsze zmniejszanie

liczby dziedzin z wysokimi osiągnięciami,

• b)   rozwój mechanizmów kompensujących lub zastępczych.