Witaminy

Witaminy

Ewa Radwan

Ewa Radwan

Witaminy

Witaminy

•

Witaminy są niezbędne do

Witaminy są niezbędne do

prawidłowego wzrostu i rozwoju

prawidłowego wzrostu i rozwoju

organizmu – pełnią funkcję regulacyjną

organizmu – pełnią funkcję regulacyjną

•

Nie mogą zostać wytworzone w

Nie mogą zostać wytworzone w

organizmie i muszą być przyjmowane z

organizmie i muszą być przyjmowane z

dietą (wyjątek - witamina D (kalcyferol),

dietą (wyjątek - witamina D (kalcyferol),

która produkowana jest przez komórki

która produkowana jest przez komórki

skóry pod wpływem promieni UV)

skóry pod wpływem promieni UV)

Co powinniśmy wiedzieć o

Co powinniśmy wiedzieć o

witaminach

witaminach

•

Długotrwały brak określonej witaminy lub

Długotrwały brak określonej witaminy lub

zespołu witamin powoduje chorobę zwaną

zespołu witamin powoduje chorobę zwaną

awitaminozą

awitaminozą

•

Podawanie zbyt dużej ilości niektórych witamin

Podawanie zbyt dużej ilości niektórych witamin

może doprowadzić do

może doprowadzić do

hiperwitaminozy

hiperwitaminozy

•

Stany częściowego niedoboru witamin w

Stany częściowego niedoboru witamin w

organizmie, nie powodując wyraźnych zmian

organizmie, nie powodując wyraźnych zmian

chorobowych, są określone jako

chorobowych, są określone jako

hipowitaminoza

hipowitaminoza

•

Substancje, które organizm przekształca w

Substancje, które organizm przekształca w

witaminy nazwano

witaminy nazwano

prowitaminami

prowitaminami

Witaminy

Witaminy

•

Witaminy

Witaminy

— organiczne związki chemiczne,

— organiczne związki chemiczne,

egzogenne (niezbędne dla prawidłowego

egzogenne (niezbędne dla prawidłowego

funkcjonowania organizmu, muszą być

funkcjonowania organizmu, muszą być

dostarczone z pożywieniem,

dostarczone z pożywieniem,

gdyż sam organizm nie potrafi ich

gdyż sam organizm nie potrafi ich

wytworzyć).

wytworzyć).

•

Nazwa pochodzi od łacińskich

Nazwa pochodzi od łacińskich

słów vita (życie) i amina

słów vita (życie) i amina

–

–

związek chemiczny zawierający grupę

związek chemiczny zawierający grupę

aminową. Kazimierz Funk jest odkrywcą

aminową. Kazimierz Funk jest odkrywcą

witamin – w 1912 roku wyizolował tiaminę.

witamin – w 1912 roku wyizolował tiaminę.

Witaminy - podział

Witaminy - podział

Rozpuszczalne w wodzie

Rozpuszczalne w wodzie

•

witamina C

witamina C

(kwas askorbinowy)

(kwas askorbinowy)

•

witamina B1

witamina B1

(tiamina)

(tiamina)

•

witamina B2

witamina B2

(ryboflawina)

(ryboflawina)

•

witamina B3

witamina B3

(niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy, amid

(niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy, amid

kwasu nikotynowego)

kwasu nikotynowego)

•

witamina B5

witamina B5

(kwas pantotenowy)

(kwas pantotenowy)

•

witamina B6

witamina B6

(pirydoksyna, pirydoksal, adermina)

(pirydoksyna, pirydoksal, adermina)

•

Witamina B7

Witamina B7

(biotyna, witamina H)

(biotyna, witamina H)

•

witamina B9/B11

witamina B9/B11

(kwas foliowy)

(kwas foliowy)

•

witamina B12

witamina B12

(cyjanokobalamina)

(cyjanokobalamina)

•

Witamina P

Witamina P

(mieszanina pochodnych flawonoidowych np.

(mieszanina pochodnych flawonoidowych np.

hesperydyna, rutyna)

hesperydyna, rutyna)

Witaminy - podział

Witaminy - podział

Rozpuszczalne w tłuszczach

Rozpuszczalne w tłuszczach

•

Witamina A

Witamina A

(retinol i jego pochodne)

(retinol i jego pochodne)

•

Witamina D

Witamina D

(cholekalcyferol i

(cholekalcyferol i

pochodne)

pochodne)

•

Witamina E

Witamina E

(tokoferol)

(tokoferol)

•

Witamina K

Witamina K

(filochinon)

(filochinon)

Witaminy

Witaminy

•

czynniki zaburzające metabolizm tłuszczów w zakresie

czynniki zaburzające metabolizm tłuszczów w zakresie

ich trawienia i wchłaniania będą zaburzały metabolizm

ich trawienia i wchłaniania będą zaburzały metabolizm

witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

•

witaminy rozpuszczalne w tłuszczach można

witaminy rozpuszczalne w tłuszczach można

stosunkowo łatwo przedawkować, gdyż kumulują się w

stosunkowo łatwo przedawkować, gdyż kumulują się w

tkankach bogatych w lipidy. Z kolei witaminy

tkankach bogatych w lipidy. Z kolei witaminy

rozpuszczalne w wodzie (z wyjątkiem witaminy B12)

rozpuszczalne w wodzie (z wyjątkiem witaminy B12)

nie są magazynowane, ich nadmiar wydalany jest z

nie są magazynowane, ich nadmiar wydalany jest z

moczem.

moczem.

W związku z tym, witaminy rozpuszczalne w wodzie,

W związku z tym, witaminy rozpuszczalne w wodzie,

poza B12, w odróżnieniu od rozpuszczalnych w

poza B12, w odróżnieniu od rozpuszczalnych w

tłuszczach, muszą być stale dostarczane do organizmu.

tłuszczach, muszą być stale dostarczane do organizmu.

Witamina A (retinol)

Witamina A (retinol)

•

w roślinach i grzybach witamina A występuje tylko jako

w roślinach i grzybach witamina A występuje tylko jako

prowitamina i jej głównym związkiem jest Beta karoten

prowitamina i jej głównym związkiem jest Beta karoten

•

zmniejsza rogowacenie naskórka, poprawia koloryt

zmniejsza rogowacenie naskórka, poprawia koloryt

skóry

skóry

, chroni

, chroni

skórę przed promieniami UV, zwiększa zawartość kolagenu w

skórę przed promieniami UV, zwiększa zawartość kolagenu w

skórze właściwej,

skórze właściwej,

•

zapobiega kurzej ślepocie, osłabieniu

zapobiega kurzej ślepocie, osłabieniu

wzroku

wzroku

, pomaga w leczeniu

, pomaga w leczeniu

wielu chorób oczu (wchodzi w skład rodopsyny, światłoczułego

wielu chorób oczu (wchodzi w skład rodopsyny, światłoczułego

barwnika znajdującego się w pręcikach siatkówki oka)

barwnika znajdującego się w pręcikach siatkówki oka)

•

wpływa na syntezę białek, lipidów i hormonów tarczycy,

wpływa na syntezę białek, lipidów i hormonów tarczycy,

•

utrzymuje w zdrowiu

utrzymuje w zdrowiu

błonę śluzową

błonę śluzową

jamy ustnej, nosa, gardła,

jamy ustnej, nosa, gardła,

płuc, przewodu pokarmowego oraz zwiększa oporność na

płuc, przewodu pokarmowego oraz zwiększa oporność na

zakażenia.

zakażenia.

Źródła pokarmowe –

Źródła pokarmowe –

witamina A

witamina A

•

Jaja,

Jaja,

wątroba

wątroba

, mleko, masło, ser,

, mleko, masło, ser,

jagody, szpinak, tran, produkty

jagody, szpinak, tran, produkty

mleczne, tłuste mięso oraz, jako

mleczne, tłuste mięso oraz, jako

prowitamina: karoten,

prowitamina: karoten,

marchew

marchew

,

,

pomidory, sałata, groszek zielony i

pomidory, sałata, groszek zielony i

owoce dzikiej róży

owoce dzikiej róży

Awitaminoza witaminy A

Awitaminoza witaminy A

•

Ślepota zmierzchowa - „kurza ślepota”

Ślepota zmierzchowa - „kurza ślepota”

,

,

•

zahamowanie wzrostu,

zahamowanie wzrostu,

•

infekcje i stany zapalne dziąseł oraz

infekcje i stany zapalne dziąseł oraz

innych narządów,

innych narządów,

•

suchość i szorstkość skóry, suche i łamliwe

suchość i szorstkość skóry, suche i łamliwe

włosy

włosy

•

brak apetytu,

brak apetytu,

•

uczucie zmęczenia

uczucie zmęczenia

Hiperwitamioza witaminy A

Hiperwitamioza witaminy A

•

wady wrodzone u dzieci matek z

wady wrodzone u dzieci matek z

hiperwitaminozą w czasie ciąży,

hiperwitaminozą w czasie ciąży,

•

zmniejszone uwapnienie kości

zmniejszone uwapnienie kości

mogące doprowadzić do osteoporozy,

mogące doprowadzić do osteoporozy,

•

powiększenie wątroby, bóle stawów,

powiększenie wątroby, bóle stawów,

ból głowy.

ból głowy.

Ciekawostki – witamina A

Ciekawostki – witamina A

•

jako

jako

witamina A

witamina A

, zwana

, zwana

retinolem

retinolem

, znajduje się

, znajduje się

tylko w żywności pochodzenia zwierzęcego.

tylko w żywności pochodzenia zwierzęcego.

•

jako

jako

prowitamina A

prowitamina A

, zwana

, zwana

karotenem

karotenem

, znajduje się

, znajduje się

w żywności pochodzenia roślinnego,

w żywności pochodzenia roślinnego,

•

witamina A (jako retinol i karoten) należy do

witamina A (jako retinol i karoten) należy do

witamin dość trwałych, która podczas gotowania i

witamin dość trwałych, która podczas gotowania i

prawidłowo przeprowadzonych procesów obróbki

prawidłowo przeprowadzonych procesów obróbki

termicznej nie ulega zmianie. W bardzo wysokich

termicznej nie ulega zmianie. W bardzo wysokich

temperaturach stosowanych podczas smażenia

temperaturach stosowanych podczas smażenia

dochodzi do dużych strat witaminy A

dochodzi do dużych strat witaminy A

•

warzywa o twardych włóknach (np. marchew)

warzywa o twardych włóknach (np. marchew)

trzeba bardzo dokładnie rozdrobnić - w ten sposób

trzeba bardzo dokładnie rozdrobnić - w ten sposób

łatwiej zostanie uwolniona witamina A

łatwiej zostanie uwolniona witamina A

D (kalcyferol)

D (kalcyferol)

•

istotna funkcja w regulowaniu przemiany wapnia i

istotna funkcja w regulowaniu przemiany wapnia i

fosforu oraz tworzeniu kości

fosforu oraz tworzeniu kości

•

wzmaga wchłanianie wapnia i fosforu z jelit

wzmaga wchłanianie wapnia i fosforu z jelit

•

hamuje ilość wapnia wydalanego z organizmu

hamuje ilość wapnia wydalanego z organizmu

•

niezbędna do optymalnego formowania układu

niezbędna do optymalnego formowania układu

szkieletowego, pośrednio wpływa korzystnie na

szkieletowego, pośrednio wpływa korzystnie na

system nerwowy i na skurcze mięśni w tym serca

system nerwowy i na skurcze mięśni w tym serca

•

odpowiednia ilość wapnia umożliwia sprawne

odpowiednia ilość wapnia umożliwia sprawne

przewodzenie impulsów nerwowych

przewodzenie impulsów nerwowych

•

zapobiega i łagodzi stany zapalne skóry,

zapobiega i łagodzi stany zapalne skóry,

•

reguluje wydzielanie insuliny, a tym samym

reguluje wydzielanie insuliny, a tym samym

wpływa na odpowiedni poziom cukru w organizmie.

wpływa na odpowiedni poziom cukru w organizmie.

Źródła pokarmowe – witamina

Źródła pokarmowe – witamina

D

D

•

Tran

Tran

, wątroba, masło, jaja, mleko,

, wątroba, masło, jaja, mleko,

mięso,

mięso,

śledź, makrela, łosoś

śledź, makrela, łosoś

Awitaminoza witaminy D

Awitaminoza witaminy D

•

krzywica u dzieci,

krzywica u dzieci,

•

osteoporoza u starszych

osteoporoza u starszych

•

krótkowzroczność,

krótkowzroczność,

•

stany poirytowania, dolegliwości

stany poirytowania, dolegliwości

nerwicowe, bezsenność.

nerwicowe, bezsenność.

Hiperwitaminoza witaminy

Hiperwitaminoza witaminy

D

D

- spadek masy ciała,

- spadek masy ciała,

- łatwe męczenie się,

- łatwe męczenie się,

- nadmierne pocenie się,

- nadmierne pocenie się,

- brak apetytu, utrata łaknienia,

- brak apetytu, utrata łaknienia,

- senność,

- senność,

- opóźnienie w rozwoju dziecka,

- opóźnienie w rozwoju dziecka,

- zaburzenia rytmu pracy serca,

- zaburzenia rytmu pracy serca,

- wzmożone oddawanie moczu,

- wzmożone oddawanie moczu,

- ból oczu,

- ból oczu,

- bóle szczęk, stawów i mięśni,

- bóle szczęk, stawów i mięśni,

- bóle głowy,

- bóle głowy,

- świąd skóry,

- świąd skóry,

- zwiększenie ryzyko powstania miażdżycy,

- zwiększenie ryzyko powstania miażdżycy,

- zwiększenie ryzyko powstania kamicy nerkowej

- zwiększenie ryzyko powstania kamicy nerkowej

Ciekawostki – witamina D

Ciekawostki – witamina D

•

witamina D powstaje w skórze człowieka w wyniku działania

witamina D powstaje w skórze człowieka w wyniku działania

słonecznych promieni ultrafioletowych

słonecznych promieni ultrafioletowych

•

Z pożywieniem przyjmuje się głównie jej formę wstępną

Z pożywieniem przyjmuje się głównie jej formę wstępną

(prowitaminę), która w kolejnym etapie przetwarzana jest w

(prowitaminę), która w kolejnym etapie przetwarzana jest w

wątrobie, nerkach i skórze na właściwą witaminę D,

wątrobie, nerkach i skórze na właściwą witaminę D,

•

ludzie starsi są szczególnie narażeni są na powstanie

ludzie starsi są szczególnie narażeni są na powstanie

niedoborów witaminy D. W związku z wiekiem maleje

niedoborów witaminy D. W związku z wiekiem maleje

bowiem zdolność skóry do produkowania tej witaminy pod

bowiem zdolność skóry do produkowania tej witaminy pod

wpływem światła słonecznego

wpływem światła słonecznego

•

witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, ułatwia to jej

witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, ułatwia to jej

magazynowanie w organizmie,

magazynowanie w organizmie,

•

uważa się, że już dziesięć minut słonecznej kąpieli

uważa się, że już dziesięć minut słonecznej kąpieli

codziennie w czasie letnich miesięcy zapewnia odpowiednią

codziennie w czasie letnich miesięcy zapewnia odpowiednią

dawkę tej witaminy na cały rok.

dawkę tej witaminy na cały rok.

E (tokoferol)

E (tokoferol)

•

główny antyoksydant chroniący komórki przed utleniaczami

główny antyoksydant chroniący komórki przed utleniaczami

,

,

•

chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem,

chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem,

•

zapobiega utlenianiu witaminy A , nienasyconych kwasów

zapobiega utlenianiu witaminy A , nienasyconych kwasów

tłuszczowych i innych lipidów, uniemożliwiając tym samy

tłuszczowych i innych lipidów, uniemożliwiając tym samy

tworzeniu się toksycznych produktów

tworzeniu się toksycznych produktów

•

zapobiega rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych

zapobiega rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych

•

obniża podwyższony poziom lipidów w surowicy krwi. Aktywując

obniża podwyższony poziom lipidów w surowicy krwi. Aktywując

układy enzymatyczne oddychania tkankowego

układy enzymatyczne oddychania tkankowego

•

ułatwia przyswajanie tlenu przez erytrocyty

ułatwia przyswajanie tlenu przez erytrocyty

•

pobudza produkcję substancji przeciwzakrzepowych, zmniejszając

pobudza produkcję substancji przeciwzakrzepowych, zmniejszając

ryzyko rozwoju schorzeń naczyń krwionośnych

ryzyko rozwoju schorzeń naczyń krwionośnych

•

współdziała z witaminami A, C i karotenoidami, zmniejszając

współdziała z witaminami A, C i karotenoidami, zmniejszając

ryzyko rozwoju chorób nowotworowych.

ryzyko rozwoju chorób nowotworowych.

Źródła witaminy E

Źródła witaminy E

•

Migdały

Migdały

, margaryna, jaja,

, margaryna, jaja,

orzechy

orzechy

włoskie i ziemne, kiełki pszenicy

włoskie i ziemne, kiełki pszenicy

,

,

mąka pełnoziarnista, mleko, brukselka

mąka pełnoziarnista, mleko, brukselka

i inne zielonolistne warzywa, owoce

i inne zielonolistne warzywa, owoce

dzikiej róży, orzechy laskowe, kwiaty

dzikiej róży, orzechy laskowe, kwiaty

lipy, algi, oleje roślinne (

lipy, algi, oleje roślinne (

sojowy

sojowy

,

,

kukurydziany,

kukurydziany,

słonecznikowy

słonecznikowy

)

)

Awitaminoza – witamina E

Awitaminoza – witamina E

•

zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni

zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni

szkieletowych (dystrofia),

szkieletowych (dystrofia),

•

rogowacenie i wczesne starzenie się skóry oraz

rogowacenie i wczesne starzenie się skóry oraz

gorsze gojenie się ran,

gorsze gojenie się ran,

•

zaburzenia neurologiczne, osłabienie zdolności

zaburzenia neurologiczne, osłabienie zdolności

koncentracji, stany rozdrażnienia,

koncentracji, stany rozdrażnienia,

•

niedokrwistość u niemowląt i dzieci,

niedokrwistość u niemowląt i dzieci,

•

bezpłodność,

bezpłodność,

•

pogorszenie wzroku,

pogorszenie wzroku,

•

zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych

zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych

Hiperwitaminoza – witamina

Hiperwitaminoza – witamina

E

E

•

Zmęczenie, bóle głowy, osłabienie

Zmęczenie, bóle głowy, osłabienie

mięśni, zaburzenia widzenia

mięśni, zaburzenia widzenia

•

Nadmiar w czasie ciąży może być

Nadmiar w czasie ciąży może być

szkodliwy dla płodu

szkodliwy dla płodu

Ciekawostki – witamina E

Ciekawostki – witamina E

•

naturalna witamina E powstaje tylko w roślinach

naturalna witamina E powstaje tylko w roślinach

•

oleje roślinne i oliwa tłoczone na zimno zawierają

oleje roślinne i oliwa tłoczone na zimno zawierają

znacznie więcej witaminy E niż te produkowane

znacznie więcej witaminy E niż te produkowane

przemysłowo, ponieważ proces uszlachetniania

przemysłowo, ponieważ proces uszlachetniania

niszczy do 75% witaminy,

niszczy do 75% witaminy,

•

niedobory witaminy E w pożywieniu mogą

niedobory witaminy E w pożywieniu mogą

przyspieszać procesy starzenia się ustroju, a także

przyspieszać procesy starzenia się ustroju, a także

zwiększać ryzyko zachorowania na miażdżycę i

zwiększać ryzyko zachorowania na miażdżycę i

nowotwory,

nowotwory,

•

współdziała z witaminami A, C i karotenoidami,

współdziała z witaminami A, C i karotenoidami,

bioflawonoidami a także z selenem zmniejszając

bioflawonoidami a także z selenem zmniejszając

ryzyko rozwoju chorób nowotworowych i

ryzyko rozwoju chorób nowotworowych i

powstawanie wolnych rodników.

powstawanie wolnych rodników.

Witamina K (filochinon)

Witamina K (filochinon)

•

jest koenzymem syntezy protrombiny w wątrobie czyli

jest koenzymem syntezy protrombiny w wątrobie czyli

białka osocza krwi, które bierze udział w procesie

białka osocza krwi, które bierze udział w procesie

krzepnięcia krwi,

krzepnięcia krwi,

•

uszczelnia śródbłonki naczyń krwionośnych,

uszczelnia śródbłonki naczyń krwionośnych,

zapobiega krwawieniom wewnętrznym oraz

zapobiega krwawieniom wewnętrznym oraz

krwotokom,

krwotokom,

•

uczestniczy w formowaniu tkanki kostnej,

uczestniczy w formowaniu tkanki kostnej,

•

wpływa na przemiany metaboliczne kwasów

wpływa na przemiany metaboliczne kwasów

nukleinowych,

nukleinowych,

•

posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz

posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz

przeciwgrzybicze, wykazuje również działanie

przeciwgrzybicze, wykazuje również działanie

przeciwzapalne i przeciwbólowe.

przeciwzapalne i przeciwbólowe.

Źródła witaminy K

Źródła witaminy K

•

Brokuły

Brokuły

, rzepa,

, rzepa,

szpinak

szpinak

, sałata,

, sałata,

kapusta właściwa, lucerna,

kapusta właściwa, lucerna,

morszczyn, awokado, brzoskwinie,

morszczyn, awokado, brzoskwinie,

ziemniaki, jaja, jogurt, ser, wątroba,

ziemniaki, jaja, jogurt, ser, wątroba,

olej sojowy i szafranowy, tran,

olej sojowy i szafranowy, tran,

brukselka

brukselka

Awitaminoza – witamina K

Awitaminoza – witamina K

•

krwawienia – tzw. skazy krwotoczne,

krwawienia – tzw. skazy krwotoczne,

•

słaba krzepliwość krwi,

słaba krzepliwość krwi,

•

łatwość powstawania krwotoków

łatwość powstawania krwotoków

wewnętrznych i zewnętrznych,

wewnętrznych i zewnętrznych,

•

problemy z gojeniem się ran,

problemy z gojeniem się ran,

•

trudności w mineralizacji kości,

trudności w mineralizacji kości,

•

zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów,

zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów,

zapalenie jelita.

zapalenie jelita.

Hiperwitaminoza – witamina

Hiperwitaminoza – witamina

K

K

•

Rozpad krwinek czerwonych,

Rozpad krwinek czerwonych,

•

niedokrwistość,

niedokrwistość,

•

nadmierne wydzielanie potu, uczucie

nadmierne wydzielanie potu, uczucie

gorąca,

gorąca,

•

wydłużenie czasu krzepnięcia krwi,

wydłużenie czasu krzepnięcia krwi,

•

u niemowląt – żółtaczkę i

u niemowląt – żółtaczkę i

uszkodzenia tkanki

uszkodzenia tkanki

Ciekawostki – witamina K

Ciekawostki – witamina K

•

u zdrowych osób dorosłych witamina ta

u zdrowych osób dorosłych witamina ta

wytwarzana jest przez florę bakteryjną jelit,

wytwarzana jest przez florę bakteryjną jelit,

•

leczenie antybiotykami może powodować

leczenie antybiotykami może powodować

niedobory witaminy K, ponieważ antybiotyki

niedobory witaminy K, ponieważ antybiotyki

zniszczą florę jelitową,

zniszczą florę jelitową,

•

jogurt i kefir to idealne potrawy między

jogurt i kefir to idealne potrawy między

posiłkami, pobudzające wytwarzanie witaminy

posiłkami, pobudzające wytwarzanie witaminy

K,

K,

Witamina B1 (tiamina)

Witamina B1 (tiamina)

•

prawidłowy stan tkanki nerwowej

prawidłowy stan tkanki nerwowej

(regeneracja systemu nerwowego)

(regeneracja systemu nerwowego)

•

metabolizm cukrów i lipidów

metabolizm cukrów i lipidów

•

wspomaga proces

wspomaga proces

•

przyspiesza gojenie się ran i

przyspiesza gojenie się ran i

wykazuje działanie uśmierzające ból

wykazuje działanie uśmierzające ból

Źródła witaminy B1

Źródła witaminy B1

•

Mięso, wątroba, jaja,

Mięso, wątroba, jaja,

drożdże

drożdże

, owoce

, owoce

strączkowe, chleb razowy, mleko,

strączkowe, chleb razowy, mleko,

pestki słonecznika, kiełki

pestki słonecznika, kiełki

pszenicy

pszenicy

Awitaminoza witaminy B1

Awitaminoza witaminy B1

•

Niedobór może być wywołany spożywaniem

Niedobór może być wywołany spożywaniem

alkoholu

alkoholu

•

porażenie nerwów i atrofia mięśni kończyn (choroba

porażenie nerwów i atrofia mięśni kończyn (choroba

beri beri),

beri beri),

•

zaburzenia czynności centralnego układu

zaburzenia czynności centralnego układu

nerwowego (oczopląs, zaburzenia pamięci,

nerwowego (oczopląs, zaburzenia pamięci,

koncentracji, zakłócenia równowagi emocjonalnej),

koncentracji, zakłócenia równowagi emocjonalnej),

•

niewydolność krążenia (przyspieszona akcja serca,

niewydolność krążenia (przyspieszona akcja serca,

powiększenie wymiarów serca, obrzęki kończyn

powiększenie wymiarów serca, obrzęki kończyn

górnych i dolnych),

górnych i dolnych),

•

zakłócenia w procesie trawienia (utrata łaknienia,

zakłócenia w procesie trawienia (utrata łaknienia,

nudności, wymioty, biegunki),

nudności, wymioty, biegunki),

•

zaniki gruczołów dokrewnych

zaniki gruczołów dokrewnych

Hiperwitaminoza – witamina

Hiperwitaminoza – witamina

B1

B1

•

Nadmiar możliwy tylko w wypadku

Nadmiar możliwy tylko w wypadku

zastrzyków

zastrzyków

•

osłabienie, obrzęki, poty, nudności,

osłabienie, obrzęki, poty, nudności,

zmęczenie, duszność, obrzęk krtani,

zmęczenie, duszność, obrzęk krtani,

zawroty głowy, drżenie mięśni,

zawroty głowy, drżenie mięśni,

zaburzenia rytmu serca, reakcje

zaburzenia rytmu serca, reakcje

alergiczne, w skrajnych przypadkach

alergiczne, w skrajnych przypadkach

może dojść do śmierci.

może dojść do śmierci.

Ciekawostki – witamina B1

Ciekawostki – witamina B1

•

mąka jest zwykle wzbogacana w witaminę B1 w celu

mąka jest zwykle wzbogacana w witaminę B1 w celu

zrekompensowania strat powstałych w procesie mielenia

zrekompensowania strat powstałych w procesie mielenia

ziarna,

ziarna,

•

osoby ciężko pracujące fizycznie, sportowcy, kobiety

osoby ciężko pracujące fizycznie, sportowcy, kobiety

ciężarne i karmiące, a także ludzie palący papierosy,

ciężarne i karmiące, a także ludzie palący papierosy,

nadużywający alkohol i spożywający duże ilości cukru mają

nadużywający alkohol i spożywający duże ilości cukru mają

wyższe zapotrzebowanie na witaminę B1,

wyższe zapotrzebowanie na witaminę B1,

•

witamina B1 należy do witamin najbardziej wrażliwych na

witamina B1 należy do witamin najbardziej wrażliwych na

działanie wysokiej temperatury i promieni jonizujących,

działanie wysokiej temperatury i promieni jonizujących,

łatwo ulega zniszczeniu w środowisku zasadowym. Podczas

łatwo ulega zniszczeniu w środowisku zasadowym. Podczas

procesów kulinarnych straty sięgają 20-50%,

procesów kulinarnych straty sięgają 20-50%,

•

ludzie z niedoborem tiaminy często padają ofiarą komarów i

ludzie z niedoborem tiaminy często padają ofiarą komarów i

innych owadów. Przyczyną jest niższy poziom substancji

innych owadów. Przyczyną jest niższy poziom substancji

odstraszających owady w skórze.

odstraszających owady w skórze.

Witamina B2 (ryboflawina)

Witamina B2 (ryboflawina)

•

przemiana białek i węglowodanów,

przemiana białek i węglowodanów,

•

współdziała w prawidłowym

współdziała w prawidłowym

funkcjonowaniu układu nerwowego,

funkcjonowaniu układu nerwowego,

•

współuczestniczy z witaminą A w

współuczestniczy z witaminą A w

prawidłowym funkcjonowaniu błon

prawidłowym funkcjonowaniu błon

śluzowych, dróg oddechowych, śluzówki

śluzowych, dróg oddechowych, śluzówki

przewodu pokarmowego, nabłonka naczyń

przewodu pokarmowego, nabłonka naczyń

krwionośnych i skóry,

krwionośnych i skóry,

•

odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu

odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu

narządu wzroku.

narządu wzroku.

Źródła witaminy B2

Źródła witaminy B2

•

Jaja, wątroba, ser chudy, migdały,

Jaja, wątroba, ser chudy, migdały,

grzyby, dziczyzna, zielone części

grzyby, dziczyzna, zielone części

warzyw, łosoś, pstrąg, makrela,

warzyw, łosoś, pstrąg, makrela,

pieczywo pełnoziarniste, małże,

pieczywo pełnoziarniste, małże,

fasola, groch, soja, mleko, jogurt,

fasola, groch, soja, mleko, jogurt,

kefir, maślanka,

kefir, maślanka,

drożdże

drożdże

i orzechy

i orzechy

włoskie,

włoskie,

wątroba wieprzowa

wątroba wieprzowa

Awitaminoza – witamina B2

Awitaminoza – witamina B2

•

dystrofia mięśni

dystrofia mięśni

•

spadek masy ciała,

spadek masy ciała,

•

uczucie pieczenia skóry,

uczucie pieczenia skóry,

•

uczucie bólu błon śluzowych, przekrwienie

uczucie bólu błon śluzowych, przekrwienie

•

zapalenie błony śluzowej kącików ust (zajady),

zapalenie błony śluzowej kącików ust (zajady),

•

zapalenie rąbka czerwieni warg,

zapalenie rąbka czerwieni warg,

•

zapalenie języka,

zapalenie języka,

•

zapalenie spojówek,

zapalenie spojówek,

•

zahamowanie rozwoju umysłowego u dzieci,

zahamowanie rozwoju umysłowego u dzieci,

•

niedokrwistość,

niedokrwistość,

•

światłowstręt

światłowstręt

Hiperwitaminoza – witamina

Hiperwitaminoza – witamina

B2

B2

•

Nudności i wymioty

Nudności i wymioty

Ciekawostki – witamina B2

Ciekawostki – witamina B2

•

50% witaminy B2 ulega zniszczeniu

50% witaminy B2 ulega zniszczeniu

po wystawieniu na bezpośrednie

po wystawieniu na bezpośrednie

działanie światła słonecznego

działanie światła słonecznego

•

osoby żyjące w stresie potrzebują

osoby żyjące w stresie potrzebują

więcej witaminy B2, dzięki niej jest

więcej witaminy B2, dzięki niej jest

możliwe wydalanie adrenaliny z

możliwe wydalanie adrenaliny z

komórek rdzenia nadnercza

komórek rdzenia nadnercza

Witamina B3, PP (niacyna)

Witamina B3, PP (niacyna)

•

utlenianie biologiczne,

utlenianie biologiczne,

•

uczestniczy w tworzeniu czerwonych ciałek

uczestniczy w tworzeniu czerwonych ciałek

krwi,

krwi,

•

hamuje toksyczne działanie związków

hamuje toksyczne działanie związków

chemicznych i leków,

chemicznych i leków,

•

reguluje poziom cholesterolu we krwi,

reguluje poziom cholesterolu we krwi,

•

rozszerza naczynia krwionośne,

rozszerza naczynia krwionośne,

•

oddziałuje korzystnie na system nerwowy i

oddziałuje korzystnie na system nerwowy i

stan psychiczny,

stan psychiczny,

•

poprawia ukrwienie skóry i kondycję

poprawia ukrwienie skóry i kondycję

Źródła witaminy PP

Źródła witaminy PP

(niacyny)

(niacyny)

•

Wątroba, chude mięso, serca, drób,

Wątroba, chude mięso, serca, drób,

ryby, fasola, groch,

ryby, fasola, groch,

drożdże

drożdże

, masło

, masło

orzechowe, odtłuszczone mleko, ser,

orzechowe, odtłuszczone mleko, ser,

soja,

soja,

orzechy

orzechy

, suszone brzoskwinie,

, suszone brzoskwinie,

pełne ziarno, migdały, grzyby,

pełne ziarno, migdały, grzyby,

otręby

otręby

pszenne

pszenne

Stosowanie leków

Stosowanie leków

przeciwpadaczkowych, nadmierne

przeciwpadaczkowych, nadmierne

spożywanie cukru, słodyczy lub napojów

spożywanie cukru, słodyczy lub napojów

słodzonych prowadzi do utraty niacyny.

słodzonych prowadzi do utraty niacyny.

Awitaminoza – witaminy PP

Awitaminoza – witaminy PP

•

zaburzenia w działaniu układu nerwowego (agresja,

zaburzenia w działaniu układu nerwowego (agresja,

niepokój, depresje, nadmierna aktywność),

niepokój, depresje, nadmierna aktywność),

•

choroby skórne, wrażliwość skóry na światło

choroby skórne, wrażliwość skóry na światło

•

wystąpienia pelagry - tzw. rumień lombardzki -

wystąpienia pelagry - tzw. rumień lombardzki -

szorstkość i zaczerwienienie skóry,

szorstkość i zaczerwienienie skóry,

•

zaburzenia procesu oddychania komórkowego

zaburzenia procesu oddychania komórkowego

•

dysfunkcji układu trawiennego (biegunki, spadek

dysfunkcji układu trawiennego (biegunki, spadek

masy ciała, osłabienie)

masy ciała, osłabienie)

•

zakłócenia w funkcjonowaniu układu nerwowego

zakłócenia w funkcjonowaniu układu nerwowego

(bezsenność, zawroty głowy, bóle głowy, zapalenie

(bezsenność, zawroty głowy, bóle głowy, zapalenie

nerwów, zaburzenia pamięci

nerwów, zaburzenia pamięci

Pelagra

Pelagra

Hiperwitaminoza – witamina

Hiperwitaminoza – witamina

PP

PP

•

uszkodzenie wątroby,

uszkodzenie wątroby,

•

niemiarowość pracy serca,

niemiarowość pracy serca,

•

dolegliwości skórne (pieczenie i

dolegliwości skórne (pieczenie i

swędzenie),

swędzenie),

•

podniesienie poziomu glukozy we krwi

podniesienie poziomu glukozy we krwi

Ciekawostki – witamina PP

Ciekawostki – witamina PP

(29.10)

(29.10)

•

jest to jedna z nielicznych witamin nieulegających

jest to jedna z nielicznych witamin nieulegających

zmianom mimo procesów przetwarzania i

zmianom mimo procesów przetwarzania i

przechowywania żywności,

przechowywania żywności,

•

niedobór witaminy PP może spowodować

niedobór witaminy PP może spowodować

niekorzystne zmiany w osobowości, ponieważ

niekorzystne zmiany w osobowości, ponieważ

witamina ta jest konieczna do prawidłowego

witamina ta jest konieczna do prawidłowego

funkcjonowania mózgu i obwodowego układu

funkcjonowania mózgu i obwodowego układu

nerwowego,

nerwowego,

•

badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych

badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych

wykazały, że stosowanie niacyny obniża poziom

wykazały, że stosowanie niacyny obniża poziom

cholesterolu nawet o 22%,

cholesterolu nawet o 22%,

Witamina B5 (kwas

Witamina B5 (kwas

pantotenowy)

pantotenowy)

•

bierze udział w syntezie i rozkładzie

bierze udział w syntezie i rozkładzie

kwasów tłuszczowych, syntezie

kwasów tłuszczowych, syntezie

cholesterolu i hormonów steroidowych

cholesterolu i hormonów steroidowych

•

bierze udział w regeneracji komórek

bierze udział w regeneracji komórek

skóry i błon śluzowych,

skóry i błon śluzowych,

•

uczestniczy w wytwarzaniu przeciwciał

uczestniczy w wytwarzaniu przeciwciał

•

wspomaga proces pigmentacji włosów

wspomaga proces pigmentacji włosów

Źródła witaminy B5

Źródła witaminy B5

•

drożdże, wątróbka, otręby

drożdże, wątróbka, otręby

pszenne, pstrąg, pestki

pszenne, pstrąg, pestki

słonecznika

słonecznika

, śledź, makrela, jaja,

, śledź, makrela, jaja,

ser Camembert, orzechy włoskie,

ser Camembert, orzechy włoskie,

mąka pełnoziarnista, kraby,

mąka pełnoziarnista, kraby,

dziczyzna, mleko pełne

dziczyzna, mleko pełne

Awitaminoza – witamina B5

Awitaminoza – witamina B5

•

zespół piekących stóp,

zespół piekących stóp,

•

zmęczenie, osłabienie,

zmęczenie, osłabienie,

•

bóle głowy i brzucha,

bóle głowy i brzucha,

•

nudności i wymioty,

nudności i wymioty,

•

zmniejszenie - zmiany w skórze,

zmniejszenie - zmiany w skórze,

•

zaburzenia pigmentacji włosów, siwienie,

zaburzenia pigmentacji włosów, siwienie,

•

pęknięcia skóry w kącikach ust i oczu,

pęknięcia skóry w kącikach ust i oczu,

•

bóle i sztywność stawów,

bóle i sztywność stawów,

•

skurcze ramion i nóg.

skurcze ramion i nóg.

Hiperwitaminoza witaminy

Hiperwitaminoza witaminy

B5

B5

•

nieznaczny rozstrój układu pokarmowego

nieznaczny rozstrój układu pokarmowego

i biegunka,

i biegunka,

•

uczulenia,

uczulenia,

•

zaburzenia akcji serca,

zaburzenia akcji serca,

•

zaburzenia pracy mięśni szkieletowych,

zaburzenia pracy mięśni szkieletowych,

•

narastanie kamicy żółciowej lub

narastanie kamicy żółciowej lub

moczowej

moczowej

Ciekawostki – witamina B5

Ciekawostki – witamina B5

•

kwas pantotenowy należy do najmniej trwałych

kwas pantotenowy należy do najmniej trwałych

witamin z grupy B. W procesie mielenia zboża

witamin z grupy B. W procesie mielenia zboża

straty kwasu pantotenowego wynoszą około 50%,

straty kwasu pantotenowego wynoszą około 50%,

wskutek pieczenia mięsa około 25 do 50%, a

wskutek pieczenia mięsa około 25 do 50%, a

podczas gotowania około 15 do 30%.

podczas gotowania około 15 do 30%.

•

u osób, których głównymi składnikami diety są

u osób, których głównymi składnikami diety są

potrawy gotowane, żywność puszkowana, frytki,

potrawy gotowane, żywność puszkowana, frytki,

białe pieczywo, pizza, makaron, ponadto

białe pieczywo, pizza, makaron, ponadto

spożywają dużo cukru i słodyczy może wystąpić

spożywają dużo cukru i słodyczy może wystąpić

niedobór kwasu pantotenowego,

niedobór kwasu pantotenowego,

•

ludzie żyjący w stresie i pracujący ciężko fizycznie,

ludzie żyjący w stresie i pracujący ciężko fizycznie,

sportowcy - powinni przyjmować zwiększone

sportowcy - powinni przyjmować zwiększone

dawki tej witaminy.

dawki tej witaminy.

Witamina B6 (pirydoksyna)

Witamina B6 (pirydoksyna)

•

przemiany aminokwasów,

przemiany aminokwasów,

•

procesy krwiotwórcze,

procesy krwiotwórcze,

•

prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego,

prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego,

•

zwiększa odporność organizmu,

zwiększa odporność organizmu,

•

łagodzi skutki uboczne leków,

łagodzi skutki uboczne leków,

•

wspomaga leczenie nerek, zapobiega tworzeniu się

wspomaga leczenie nerek, zapobiega tworzeniu się

kamieni nerkowych,

kamieni nerkowych,

•

łagodzi objawy tzw. napięcia przedmiesiączkowego

łagodzi objawy tzw. napięcia przedmiesiączkowego

(depresji, drażliwości, bolesności piersi, bólów

(depresji, drażliwości, bolesności piersi, bólów

głowy),

głowy),

•

wspomaga leczenie łojotokowego zapalenia skóry,

wspomaga leczenie łojotokowego zapalenia skóry,

wypadania włosów, zapalenia warg i języka

wypadania włosów, zapalenia warg i języka

Źródła witaminy B6

Źródła witaminy B6

•

wątroba

wątroba

, mięso, drób, makrela, jaja,

, mięso, drób, makrela, jaja,

mleko,

mleko,

drożdże

drożdże

, warzywa (kapusta,

, warzywa (kapusta,

groszek zielony, kalafior, marchew,

groszek zielony, kalafior, marchew,

szpinak, ziemniaki, fasola), zboża (kiełki

szpinak, ziemniaki, fasola), zboża (kiełki

pszenicy),

pszenicy),

soja

soja

, orzeszki ziemne,

, orzeszki ziemne,

orzechy włoskie, pestki dyni, banany,

orzechy włoskie, pestki dyni, banany,

awokado.

awokado.

Awitaminoza – witamina B6

Awitaminoza – witamina B6

•

stany zapalne skóry - dermatitis (łojotokowe

stany zapalne skóry - dermatitis (łojotokowe

zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon

zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon

śluzowych jamy ustnej,

śluzowych jamy ustnej,

•

zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (języka,

zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (języka,

kącików warg),

kącików warg),

•

zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym

zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym

(apatia, bezsenność, nadwrażliwość, napady

(apatia, bezsenność, nadwrażliwość, napady

drgawek),

drgawek),

•

zwiększona podatność na infekcje,

zwiększona podatność na infekcje,

•

nadmierne pocenie się,

nadmierne pocenie się,

Hiperwitaminoza –witamina

Hiperwitaminoza –witamina

B 6

B 6

•

Zaburzenia układu nerwowego:

Zaburzenia układu nerwowego:

trudności w poruszaniu się, brak

trudności w poruszaniu się, brak

koordynacji ruchu, zwyrodnienia

koordynacji ruchu, zwyrodnienia

tkanki nerwowej, uczucie mrowienia –

tkanki nerwowej, uczucie mrowienia –

drętwienie kończyn

drętwienie kończyn

Ciekawostki – witamina B6

Ciekawostki – witamina B6

•

nadmiar witaminy B6 przyjmowanej w postaci

nadmiar witaminy B6 przyjmowanej w postaci

tabletek może być toksyczny,

tabletek może być toksyczny,

•

wraz ze wzrostem spożycia białka, rośnie

wraz ze wzrostem spożycia białka, rośnie

zapotrzebowanie na witaminę B6, podczas

zapotrzebowanie na witaminę B6, podczas

smażenia, gotowania i peklowania mięsa ubytki

smażenia, gotowania i peklowania mięsa ubytki

witaminy B6 wynoszą 30-50%,

witaminy B6 wynoszą 30-50%,

•

stres, miesiączka, ciąża, dolegliwości serca,

stres, miesiączka, ciąża, dolegliwości serca,

podeszły wiek, zbyt niski poziom cukru we krwi i

podeszły wiek, zbyt niski poziom cukru we krwi i

zażywanie pigułek antykoncepcyjnych zwiększają

zażywanie pigułek antykoncepcyjnych zwiększają

zapotrzebowanie na tą witaminę,

zapotrzebowanie na tą witaminę,

•

u ludzi nie stwierdzono ostrych niedoborów

u ludzi nie stwierdzono ostrych niedoborów

witaminy B6, być może dlatego, że jest ona

witaminy B6, być może dlatego, że jest ona

syntetyzowana przez florę bakteryjną w przewodzie

syntetyzowana przez florę bakteryjną w przewodzie

pokarmowym człowieka.

pokarmowym człowieka.

Witamina B7, H (biotyna)

Witamina B7, H (biotyna)

•

uczestniczy w syntezie aminokwasów, cukrów,

uczestniczy w syntezie aminokwasów, cukrów,

białek i kwasów tłuszczowych,

białek i kwasów tłuszczowych,

•

wspomaganiu funkcji tarczycy,

wspomaganiu funkcji tarczycy,

•

wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry i

wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry i

włosów,

włosów,

•

uczestniczy z witaminą K w syntezie

uczestniczy z witaminą K w syntezie

protrombiny (odpowiedzialnej za krzepliwość

protrombiny (odpowiedzialnej za krzepliwość

krwi)

krwi)

•

wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry oraz

wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry oraz

włosów, zapobiega siwieniu włosów oraz łysieniu

włosów, zapobiega siwieniu włosów oraz łysieniu

•

uczestniczy przy wchłanianiu witaminy C

uczestniczy przy wchłanianiu witaminy C

Źródła witaminy B7

Źródła witaminy B7

•

Wątroba

Wątroba

,

,

orzechy włoskie i

orzechy włoskie i

ziemne

ziemne

, mąka sojowa,

, mąka sojowa,

żółtka jaj

żółtka jaj

,

,

kraby, migdały, sardynki, grzyby, ryż

kraby, migdały, sardynki, grzyby, ryż

brązowy (naturalny), mąka

brązowy (naturalny), mąka

pełnoziarnista, szpinak, marchew,

pełnoziarnista, szpinak, marchew,

pomidory.

pomidory.

Awitaminoza – witamina B7

Awitaminoza – witamina B7

•

wypadanie włosów,

wypadanie włosów,

•

podwyższony poziom cholesterolu,

podwyższony poziom cholesterolu,

•

biotyna może być syntetyzowana przez florę

biotyna może być syntetyzowana przez florę

bakteryjną, więc do jej niedoboru dochodzi bardzo

bakteryjną, więc do jej niedoboru dochodzi bardzo

rzadko, zwykle pod wpływem innych czynników niż

rzadko, zwykle pod wpływem innych czynników niż

niedobór pokarmowy (np. szeroko spektralna

niedobór pokarmowy (np. szeroko spektralna

antybiotykoterapia

antybiotykoterapia

•

łuszczycowe zmiany skóry na dłoniach, nogach i

łuszczycowe zmiany skóry na dłoniach, nogach i

ramionach, wysuszenie i przebarwienia skóry oraz

ramionach, wysuszenie i przebarwienia skóry oraz

błon śluzowych,

błon śluzowych,

Hiperwitaminoza – witamina

Hiperwitaminoza – witamina

B7

B7

•

bóle brzucha, nudności, wymioty,

bóle brzucha, nudności, wymioty,

złe samopoczucie, niekiedy biegunka

złe samopoczucie, niekiedy biegunka

Ciekawostki – witamina B7

Ciekawostki – witamina B7

•

bakterie jelitowe mają zdolność

bakterie jelitowe mają zdolność

wytwarzania witaminy H,

wytwarzania witaminy H,

•

niedobory witaminy H występują niezwykle

niedobory witaminy H występują niezwykle

rzadko, może je spowodować jedynie dieta

rzadko, może je spowodować jedynie dieta

złożona w 30% i więcej z czystego białka

złożona w 30% i więcej z czystego białka

kurzego. Białko jaja zawiera bowiem

kurzego. Białko jaja zawiera bowiem

substancję zwaną awidyną, która wiąże

substancję zwaną awidyną, która wiąże

witaminę H i tym samym ją dezaktywuje.

witaminę H i tym samym ją dezaktywuje.

Awidyna traci swoje właściwości, kiedy

Awidyna traci swoje właściwości, kiedy

białko zostanie podgrzane.

białko zostanie podgrzane.

Witamina B12

Witamina B12

(cyjanokobalamina)

(cyjanokobalamina)

•

uczestniczy w tworzeniu czerwonych

uczestniczy w tworzeniu czerwonych

komórek krwi,

komórek krwi,

•

tworzeniu materiału genetycznego (synteza

tworzeniu materiału genetycznego (synteza

DNA i RNA),

DNA i RNA),

•

uczestniczy w przemianach metabolicznych

uczestniczy w przemianach metabolicznych

tłuszczów i węglowodanów,

tłuszczów i węglowodanów,

•

prawidłowym funkcjonowaniu układu

prawidłowym funkcjonowaniu układu

nerwowego,

nerwowego,

•

zapobiega anemii złośliwej.

zapobiega anemii złośliwej.

Źródła witaminy B12

Źródła witaminy B12

•

Mleko, produkty pochodzenia

Mleko, produkty pochodzenia

zwierzęcego:

zwierzęcego:

wątroba

wątroba

, nerki i serce,

, nerki i serce,

chude mięso, ryby, skorupiaki, sery,

chude mięso, ryby, skorupiaki, sery,

jaja.

jaja.

ostrygi

ostrygi

Zapotrzebowanie: dorośli – ok. 1–2

Zapotrzebowanie: dorośli – ok. 1–2

μg na dobę

μg na dobę

Awitaminoza – witamina

Awitaminoza – witamina

B12

B12

•

zaburzenia powstawania ciałek krwi, zwłaszcza

zaburzenia powstawania ciałek krwi, zwłaszcza

czerwonych - niedokrwistość złośliwa,

czerwonych - niedokrwistość złośliwa,

magaloblastyczna (choroba Addisona - Biermera),

magaloblastyczna (choroba Addisona - Biermera),

•

zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej żołądka,

zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej żołądka,

•

zaburzenia żołądkowo jelitowe i brak apetytu,

zaburzenia żołądkowo jelitowe i brak apetytu,

•

stany zapalne ust,

stany zapalne ust,

•

zaburzenia w układzie nerwowym (zaburzenia

zaburzenia w układzie nerwowym (zaburzenia

czucia, niezborność ruchów, zmęczenie,

czucia, niezborność ruchów, zmęczenie,

drętwienie rąk i nóg, trudności w chodzeniu),

drętwienie rąk i nóg, trudności w chodzeniu),

•

zaburzenia wzrostu u dzieci,

zaburzenia wzrostu u dzieci,

Hiperwitaminoza – witamina

Hiperwitaminoza – witamina

B12

B12

•

Nietoksyczna, przy stosowaniu przez

Nietoksyczna, przy stosowaniu przez

dłuższy czas bardzo dużych dawek u

dłuższy czas bardzo dużych dawek u

niektórych ludzi mogą wystąpić

niektórych ludzi mogą wystąpić

objawy uczuleniowe

objawy uczuleniowe

Ciekawostki – witamina B12

Ciekawostki – witamina B12

•

zapasy witaminy B12 zgromadzone w wątrobie

zapasy witaminy B12 zgromadzone w wątrobie

zdrowego człowieka wystarczają do pokrycia

zdrowego człowieka wystarczają do pokrycia

zapotrzebowania człowieka na około 3 lata.

zapotrzebowania człowieka na około 3 lata.

•

do niedoboru dochodzi zazwyczaj u jaroszy, u

do niedoboru dochodzi zazwyczaj u jaroszy, u

osób ze schorzeniami związanymi z

osób ze schorzeniami związanymi z

nieprawidłową produkcją czynnika Castle'a w

nieprawidłową produkcją czynnika Castle'a w

żołądku lub zaburzeniami wchłaniania w

żołądku lub zaburzeniami wchłaniania w

jelitach,

jelitach,

•

wegetarianie wykluczający z diety jajka i

wegetarianie wykluczający z diety jajka i

przetwory mleczne są narażeni na niedobory

przetwory mleczne są narażeni na niedobory

witaminy B12, w perspektywie kilku lat, po

witaminy B12, w perspektywie kilku lat, po

przejściu na wegetarianizm,

przejściu na wegetarianizm,

Witamina B9 (kwas foliowy)

Witamina B9 (kwas foliowy)

•

niezbędna do syntezy kwasów nukleinowych

niezbędna do syntezy kwasów nukleinowych

•

odpowiada za prawidłowy rozwój płodu

odpowiada za prawidłowy rozwój płodu

•

bierze udział w procesie podziału komórek

bierze udział w procesie podziału komórek

•

pełni ważną funkcję w procesie tworzenia

pełni ważną funkcję w procesie tworzenia

czerwonych ciałek krwi (wraz z witaminą

czerwonych ciałek krwi (wraz z witaminą

B12),

B12),

•

uczestniczy w procesach mielizacji

uczestniczy w procesach mielizacji

(tworzenie osłonki mielinowej) neuronów

(tworzenie osłonki mielinowej) neuronów

Źródła kwasu foliowego

Źródła kwasu foliowego

•

Zielone warzywa liściaste, rośliny

Zielone warzywa liściaste, rośliny

strączkowe, ziarna zbóż, pomidory, soja,

strączkowe, ziarna zbóż, pomidory, soja,

buraki, orzechy, słonecznik,

buraki, orzechy, słonecznik,

drożdże

drożdże

,

,

wątroba

wątroba

,

,

żółtko jajka

żółtko jajka

, banany,

, banany,

pomarańcze, awokado,

pomarańcze, awokado,

szpinak

szpinak

.

.

Kobietom w ciąży i pozostałym, w wieku

Kobietom w ciąży i pozostałym, w wieku

rozrodczym zaleca się suplementację w

rozrodczym zaleca się suplementację w

dawce 0,4 mg

dawce 0,4 mg

Awitaminoza kwasu

Awitaminoza kwasu

foliowego

foliowego

•

zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w

zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w

organizmie,

organizmie,

•

mała ilość czerwonych ciałek we krwi,

mała ilość czerwonych ciałek we krwi,

•

zaburzenia rozwojowe u płodu (wady cewy

zaburzenia rozwojowe u płodu (wady cewy

nerwowej),

nerwowej),

•

niedokrwistość megaloblastyczna,

niedokrwistość megaloblastyczna,

•

nadpobudliwość,

nadpobudliwość,

•

trudności w zasypianiu,

trudności w zasypianiu,

•

słaby wzrost,

słaby wzrost,

•

problemy z trawieniem,

problemy z trawieniem,

•

niedożywienie,

niedożywienie,

Hiperwitaminoza kwasu

Hiperwitaminoza kwasu

foliowego

foliowego

•

u niektórych osób mogą tworzyć się

u niektórych osób mogą tworzyć się

szkodliwe kryształy folacyny w moczu, mogą

szkodliwe kryształy folacyny w moczu, mogą

również wystąpić alergiczne odczyny skórne

również wystąpić alergiczne odczyny skórne

•

spożycie dziennie ponad 15 mg kwasu

spożycie dziennie ponad 15 mg kwasu

foliowego może powodować zaburzenia

foliowego może powodować zaburzenia

układu nerwowego i pokarmowego.

układu nerwowego i pokarmowego.

Ciekawostki – kwas foliowy

Ciekawostki – kwas foliowy

•

niezbicie wykazano, że występowanie wrodzonych wad

niezbicie wykazano, że występowanie wrodzonych wad

układu nerwowego u noworodków uwarunkowane jest zbyt

układu nerwowego u noworodków uwarunkowane jest zbyt

niskim spożyciem kwasu foliowego przez kobiety przed

niskim spożyciem kwasu foliowego przez kobiety przed

zajściem i we wczesnych etapach ciąży,

zajściem i we wczesnych etapach ciąży,

•

zespół ekspertów Ministerstwa Zdrowia, wzorem innych

zespół ekspertów Ministerstwa Zdrowia, wzorem innych

krajów, zalecił przyjmowanie w codziennej diecie każdej

krajów, zalecił przyjmowanie w codziennej diecie każdej

młodej kobiety w wieku rozrodczym folacynę w ilości 400

młodej kobiety w wieku rozrodczym folacynę w ilości 400

µg,

µg,

•

w zależności od sposobu przyrządzania potraw, do

w zależności od sposobu przyrządzania potraw, do

gotującej wody przejść może nawet ponad 90% kwasu

gotującej wody przejść może nawet ponad 90% kwasu

foliowego a to za sprawą jego doskonałej rozpuszczalności.

foliowego a to za sprawą jego doskonałej rozpuszczalności.

•

przy udziale kwasu foliowego powstają tzw. hormon

przy udziale kwasu foliowego powstają tzw. hormon

szczęścia - serotonina działająca kojąco i uspokajająco oraz

szczęścia - serotonina działająca kojąco i uspokajająco oraz

noradrenalina, która jest odpowiedzialna za aktywność i

noradrenalina, która jest odpowiedzialna za aktywność i

dynamikę w ciągu dnia,

dynamikę w ciągu dnia,

Witamina C (kwas

Witamina C (kwas

askorbinowy)

askorbinowy)

•

prawidłowy stan tkanki łącznej,

prawidłowy stan tkanki łącznej,

•

poprawia odporność

poprawia odporność

•

przyspiesza okres gojenia

przyspiesza okres gojenia

•

uczestniczy w produkcji kolagenu i podstawowych

uczestniczy w produkcji kolagenu i podstawowych

białek w całym organizmie (kości, chrząstki, ścięgna,

białek w całym organizmie (kości, chrząstki, ścięgna,

więzadła),

więzadła),

•

jeden z najważniejszych przeciwutleniaczy pełni także

jeden z najważniejszych przeciwutleniaczy pełni także

istotną funkcję w reakcjach odtruwania i odporności

istotną funkcję w reakcjach odtruwania i odporności

organizmu chroniąc go przed procesami utleniania,

organizmu chroniąc go przed procesami utleniania,

•

uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i

uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i

kwasów żółciowych, uczestniczy w regeneracji witaminy E,

kwasów żółciowych, uczestniczy w regeneracji witaminy E,

•

jest czynnikiem stabilizującym układ odpornościowy i

jest czynnikiem stabilizującym układ odpornościowy i

immunologiczny,

immunologiczny,

•

hamuje powstawanie w żołądku rakotwórczych nitrozoamin,

hamuje powstawanie w żołądku rakotwórczych nitrozoamin,

•

ma właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze w

ma właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze w

stosunku do niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych,

stosunku do niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych,

Źródła witaminy C

Źródła witaminy C

•

Ziemniaki, kapusta kiszona,

Ziemniaki, kapusta kiszona,

owoce

owoce

dzikiej róży

dzikiej róży

, czarne jagody, maliny,

, czarne jagody, maliny,

jeżyny, owoce cytrusowe,

jeżyny, owoce cytrusowe,

papryka

papryka

czerwona

czerwona

, brukselka, kapusta,

, brukselka, kapusta,

cebula, szpinak, brokuły, kalarepa,

cebula, szpinak, brokuły, kalarepa,

jabłka, soja, pomidory, karczochy,

jabłka, soja, pomidory, karczochy,

czarna porzeczka

czarna porzeczka

Awitaminoza – witamina C

Awitaminoza – witamina C

•

zaburzenia w tworzeniu kolagenu (zwiększona

zaburzenia w tworzeniu kolagenu (zwiększona

łamliwość kości), wolniejsze gojenie się ran,

łamliwość kości), wolniejsze gojenie się ran,

•

bladość skóry i błon śluzowych,

bladość skóry i błon śluzowych,

•

osłabienie naczyń włosowatych i możliwości

osłabienie naczyń włosowatych i możliwości

powstawania mikrowylewów w różnych narządach,

powstawania mikrowylewów w różnych narządach,

•

zmniejszenie odporności na infekcje,

zmniejszenie odporności na infekcje,

•

bóle mięśniowe, zmęczenie, apatia i brak apetytu,

bóle mięśniowe, zmęczenie, apatia i brak apetytu,

•

występowanie szkorbutu (gnilca) objawiającego się

występowanie szkorbutu (gnilca) objawiającego się

obrzękami i krwawieniem z dziąseł oraz

obrzękami i krwawieniem z dziąseł oraz

wypadaniem zębów

wypadaniem zębów

Hiperwitaminoza – witamina

Hiperwitaminoza – witamina

C

C

•

stosowanie wysokich dawek powoduje

stosowanie wysokich dawek powoduje

zakwaszenie moczu, upośledzając w ten

zakwaszenie moczu, upośledzając w ten

sposób wydalanie stałych kwasów i zasad.

sposób wydalanie stałych kwasów i zasad.

Kwaśny odczyn moczu może powodować

Kwaśny odczyn moczu może powodować

wytrącanie się moczanów i cystynianów oraz

wytrącanie się moczanów i cystynianów oraz

tworzenie się kamieni w drogach moczowych

tworzenie się kamieni w drogach moczowych

Ciekawostki – witamina C

Ciekawostki – witamina C

•

palacze mają wyższe zapotrzebowanie na witaminę C niż osoby

palacze mają wyższe zapotrzebowanie na witaminę C niż osoby

niepalące,

niepalące,

•

człowiek musi pobierać witaminę C z pokarmu, natomiast zwierzęta

człowiek musi pobierać witaminę C z pokarmu, natomiast zwierzęta

są w stanie wytwarzać ją same (w wyjątkiem małp i świnek

są w stanie wytwarzać ją same (w wyjątkiem małp i świnek

morskich),

morskich),

cebula i czosnek, wbrew powszechnym opiniom, zawierają mało

cebula i czosnek, wbrew powszechnym opiniom, zawierają mało

witaminy C, cebula mniej niż 10 mg, a czosnek ok. 30 mg, ich

witaminy C, cebula mniej niż 10 mg, a czosnek ok. 30 mg, ich

pozytywne działanie wiąże się nie tyle z obecnością witaminy C, co z

pozytywne działanie wiąże się nie tyle z obecnością witaminy C, co z

zawartością w nich bioflawonoidów, a także substancji o charakterze

zawartością w nich bioflawonoidów, a także substancji o charakterze

bakteriobójczym,

bakteriobójczym,

•

witamina C należy do najmniej trwałych - ulega zniszczeniu w

witamina C należy do najmniej trwałych - ulega zniszczeniu w

wyższej temperaturze, przy sporządzaniu potraw (gotowanie,

wyższej temperaturze, przy sporządzaniu potraw (gotowanie,

duszenie) traci się do 75% witaminy C, przy suszeniu owoców do

duszenie) traci się do 75% witaminy C, przy suszeniu owoców do

90%

90%

•

procesy technologiczne, takie jak pasteryzacja, sterylizacja, a także

procesy technologiczne, takie jak pasteryzacja, sterylizacja, a także

mieszanie połączone z napowietrzaniem, niszczą witaminę C,

mieszanie połączone z napowietrzaniem, niszczą witaminę C,

- surówki z pomidorów lub z kapusty długo zachowują witaminę C,

- surówki z pomidorów lub z kapusty długo zachowują witaminę C,

natomiast dodatek świeżych ogórków, które zawierają dużo czynnej

natomiast dodatek świeżych ogórków, które zawierają dużo czynnej

askorbinazy przyspiesza w surówce z pomidorów rozkład witaminy C,

askorbinazy przyspiesza w surówce z pomidorów rozkład witaminy C,

Bioflawonoidy

Bioflawonoidy

•

Bioflawonoidy są "towarzyszem broni" witaminy C

Bioflawonoidy są "towarzyszem broni" witaminy C

•

są pomocne w przyswajaniu witaminy C i w ochronie tej

są pomocne w przyswajaniu witaminy C i w ochronie tej

witaminy przed utlenianiem

witaminy przed utlenianiem

•

podnoszą kondycję naczyń włosowatych, uszczelniają i

podnoszą kondycję naczyń włosowatych, uszczelniają i

wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i ich

wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i ich

przepuszczalność, zapobiegają krwawieniom,

przepuszczalność, zapobiegają krwawieniom,

wybroczynom, poprawiają przepływ krwi w naczyniach

wybroczynom, poprawiają przepływ krwi w naczyniach

wieńcowych

wieńcowych

•

obniżają ciśnienie,

obniżają ciśnienie,

•

rozkurczają mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i

rozkurczają mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i

przewodów żółciowych, są pomocne w leczeniu miażdżycy,

przewodów żółciowych, są pomocne w leczeniu miażdżycy,

poprawiają przepływ krwi w naczyniach wieńcowych i

poprawiają przepływ krwi w naczyniach wieńcowych i

obniżają ciśnienie, działają przeciwalergicznie,

obniżają ciśnienie, działają przeciwalergicznie,

przeciwgrzybicznie, przeciwnowotworowo i przeciwrzodowo

przeciwgrzybicznie, przeciwnowotworowo i przeciwrzodowo

Źródła w pożywieniu -

Źródła w pożywieniu -

bioflawonoidy

bioflawonoidy

•

Kasza gryczana, borówki, jeżyny, czarna i

Kasza gryczana, borówki, jeżyny, czarna i

czerwona porzeczka, pomidory, papryka, grejfruty,

czerwona porzeczka, pomidory, papryka, grejfruty,

sałata, kiwi, brokuły, ruta, cebula, czerwone wino,

sałata, kiwi, brokuły, ruta, cebula, czerwone wino,

cytryny ze skórką, kasza gryczana, grejpfruty,

cytryny ze skórką, kasza gryczana, grejpfruty,

głóg, szpinak, śliwki węgierki, wiśnie, owoc dzikiej

głóg, szpinak, śliwki węgierki, wiśnie, owoc dzikiej

róży.

róży.

•

Ponadto występują w ziołach: rumianku, lukrecji,

Ponadto występują w ziołach: rumianku, lukrecji,

miłorzębie japońskim, skrzypie, fiołku

miłorzębie japońskim, skrzypie, fiołku

trójbarwnym, bzie czarnym, dziurawcu.

trójbarwnym, bzie czarnym, dziurawcu.

Ciekawostki - bioflawonoidy

Ciekawostki - bioflawonoidy

•

bioflawonoidy podtrzymują działanie adrenaliny, czyli

bioflawonoidy podtrzymują działanie adrenaliny, czyli

hormonu nadnercza, który ma znaczenie mobilizujące i

hormonu nadnercza, który ma znaczenie mobilizujące i

stymulujące. Dzięki niej czujemy się rześko i nie męczymy

stymulujące. Dzięki niej czujemy się rześko i nie męczymy

się szybko. Dlatego też warto codziennie w naszym

się szybko. Dlatego też warto codziennie w naszym

pożywieniu uwzględniać porcję surówek, w której skład

pożywieniu uwzględniać porcję surówek, w której skład

wchodzą warzywa zawierające flawonoidy (np. sałatę,

wchodzą warzywa zawierające flawonoidy (np. sałatę,

pomidory, paprykę),

pomidory, paprykę),

•

zażywanie zwiększonych dawek rutyny (flawonoid) i

zażywanie zwiększonych dawek rutyny (flawonoid) i

witaminy C

witaminy C

(w formie naturalnej) zapobiega przeziębieniom, infekcjom

(w formie naturalnej) zapobiega przeziębieniom, infekcjom

oraz grypie. Uszczelniają one naczynia krwionośne, chroniąc

oraz grypie. Uszczelniają one naczynia krwionośne, chroniąc

je przed uszkodzeniami oraz atakiem wirusów i bakterii.

je przed uszkodzeniami oraz atakiem wirusów i bakterii.

Cholina

Cholina

•

Organizm ludzki może sam

Organizm ludzki może sam

produkować cholinę za pomocą

produkować cholinę za pomocą

kwasu foliowego, witaminy B12 i

kwasu foliowego, witaminy B12 i

aminokwasów (metionina, seryna).

aminokwasów (metionina, seryna).

Jednak nie zawsze są to ilości

Jednak nie zawsze są to ilości

wystarczające i musimy je

wystarczające i musimy je

uzupełniać.

uzupełniać.

Cholina – układ nerwowy

Cholina – układ nerwowy

•

Jest nazywana witaminą ożywiającą umysł. Już w

Jest nazywana witaminą ożywiającą umysł. Już w

okresie niemowlęctwa dzięki cholinie znajdującej

okresie niemowlęctwa dzięki cholinie znajdującej

się w mleku matki rozwija się mózg i cały system

się w mleku matki rozwija się mózg i cały system

nerwowy. Podczas przemiany materii z choliny

nerwowy. Podczas przemiany materii z choliny

wytwarza się także acetylocholina

wytwarza się także acetylocholina

(neuroprzekaźnik), która jest odpowiedzialna za

(neuroprzekaźnik), która jest odpowiedzialna za

prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu

prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu

nerwowego (koncentracja się przy wytężonym

nerwowego (koncentracja się przy wytężonym

działaniu)

działaniu)

•

wykorzystuje się w leczeniu zaburzeń pracy układu

wykorzystuje się w leczeniu zaburzeń pracy układu

nerwowego związanych z niskim poziomem

nerwowego związanych z niskim poziomem

acetylocholiny w mózgu (choroba Alzheimera,

acetylocholiny w mózgu (choroba Alzheimera,

niezdolność do uczenia się, utrudnione uczenie się

niezdolność do uczenia się, utrudnione uczenie się

mowy i opóźnienie funkcji motorycznych).

mowy i opóźnienie funkcji motorycznych).

Cholina – transport

Cholina – transport

tłuszczów

tłuszczów

•

Cholina należy do tzw. substancji

Cholina należy do tzw. substancji

lipotropowych zajmujących się

lipotropowych zajmujących się

przetwarzaniem, stapianiem i

przetwarzaniem, stapianiem i

transportowaniem molekuł tłuszczu. Razem z

transportowaniem molekuł tłuszczu. Razem z

innymi substancjami cholina, która sama jest

innymi substancjami cholina, która sama jest

częścią substancji tłuszczowych i lipoprotein,

częścią substancji tłuszczowych i lipoprotein,

nie tylko ułatwia przenoszenie tłuszczów z

nie tylko ułatwia przenoszenie tłuszczów z

wątroby do innych narządów, ale i

wątroby do innych narządów, ale i

wchłanianie oraz zużytkowanie go w

wchłanianie oraz zużytkowanie go w

komórkach.

komórkach.

Źródła w żywności - cholina

Źródła w żywności - cholina

•

żółtka jaj, drożdże, szpinak,

żółtka jaj, drożdże, szpinak,

pomidory, kapusta, groch, wątroba,

pomidory, kapusta, groch, wątroba,

fasola, ryby, ser, sałata, otręby

fasola, ryby, ser, sałata, otręby

pszenne

pszenne

Awitaminoza – cholina

Awitaminoza – cholina

•

stany lękowe,

stany lękowe,

•

dolegliwości sercowe,

dolegliwości sercowe,

•

bóle głowy.

bóle głowy.

Hiperwitaminoza - cholina

Hiperwitaminoza - cholina

•

stany oszołomienia,

stany oszołomienia,

•

mdłości,

mdłości,

•

biegunki,

biegunki,

•

rybi zapach z ust

rybi zapach z ust

Ciekawostki - cholina

Ciekawostki - cholina

•

brak choliny sprawia, że już od

brak choliny sprawia, że już od

czterdziestego roku życia, a nieraz nawet

czterdziestego roku życia, a nieraz nawet

wcześniej, może nastąpić typowo starczy

wcześniej, może nastąpić typowo starczy

rozkład psychiczny, którego najbardziej

rozkład psychiczny, którego najbardziej

charakterystyczne symptomy to zaniki

charakterystyczne symptomy to zaniki

pamięci oraz niezdolność do koncentracji,

pamięci oraz niezdolność do koncentracji,

•

ludzie żyjący w ciągłym stresie psychicznym

ludzie żyjący w ciągłym stresie psychicznym

mogą zużywać podwójne dawki choliny.

mogą zużywać podwójne dawki choliny.

Kwas

Kwas

paraaminobenzoesowy

paraaminobenzoesowy

•

Jest częścią witaminy B9 (kwasu foliowego)

Jest częścią witaminy B9 (kwasu foliowego)

•

uczestniczy w produkcji czerwonych ciałek krwi

uczestniczy w produkcji czerwonych ciałek krwi

•

stymuluje florę bakteryjną do produkcji kwasu

stymuluje florę bakteryjną do produkcji kwasu

foliowego, który z kolei wpływa na wytwarzanie

foliowego, który z kolei wpływa na wytwarzanie

dużych ilości witaminy B5 (kwasu pantotenowego(

dużych ilości witaminy B5 (kwasu pantotenowego(

•

zapobiega bezpłodności,

zapobiega bezpłodności,

•

zapewnia zdrowie skórze, kolor włosów,

zapewnia zdrowie skórze, kolor włosów,

•

koncentruje się w komórkach skóry - chroni przed

koncentruje się w komórkach skóry - chroni przed

szkodliwym promieniowaniem UV.

szkodliwym promieniowaniem UV.

Źródła w pożywieniu - PABA

Źródła w pożywieniu - PABA

•

wątroba, drożdże, kiełki pszenicy,

wątroba, drożdże, kiełki pszenicy,

jaja, jogurt

jaja, jogurt

Awitaminoza - PABA

Awitaminoza - PABA

•

uczucie zmęczenia,

uczucie zmęczenia,

•

poddenerwowanie, depresja,

poddenerwowanie, depresja,

nerwowość,

nerwowość,

•

wypadanie włosów,

wypadanie włosów,

•

przedwczesne siwienie

przedwczesne siwienie

Hiperwitaminoza - PABA

Hiperwitaminoza - PABA

•

nudności i wymioty,

nudności i wymioty,

•

wysypka,

wysypka,

•

uszkodzenie wątroby, serca, nerek,

uszkodzenie wątroby, serca, nerek,

•

reakcje alergiczne

reakcje alergiczne

Ciekawostki - PABA

Ciekawostki - PABA

•

podobny do substancji używanej do

podobny do substancji używanej do

znieczulania - nowokainy, która

znieczulania - nowokainy, która

również powstrzymuje proces

również powstrzymuje proces

starzenia się i zapobiega

starzenia się i zapobiega

zmarszczkom i siwiźnie.

zmarszczkom i siwiźnie.