ZWALCZANIE ZAGROZEN

ROZLEWOWYCH NA

MORZU

Piotr Kuleczka

Dawid Hałuszczyk

Wojciech Duda

Michał Drzewiecki

Norbert Dąbrowski

„Od czasu, kiedy ropa stała się jednym z czynników
warunkujących istnienie i rozwój cywilizacji

przemysłowej,

naturalna równowaga w morzu uległa zachwianiu.

Obecnie

Zdarzają się sytuacje, gdy gwałtownie zostaje

wprowadzona do

morza wielka ilość olejów, co powoduje następstwa

mające

charakter ekologicznych, społecznych

ekonomicznych katastrof.”

Kuwejt 1991

„Wyciek, jaki powstał kwietniu 2010r. br. po zatopieniu platformy
wiertniczej Deepwater Horizont w Zatoce Meksykańskiej, należącej do
koncernu BP (British Petroleum), jest niczym w porównaniu z ogromem
rozlanej ropy w Kuwejcie w 1991 roku, gdzie powodem katastrofy było
świadome działanie wycofujących się z Kuwejtu wojsk irackich.
Wówczas do Zatoki Perskiej dostało się 240 mln baryłek ropy.
Przyglądając się tegorocznej sytuacji w Zatoce Meksykańskiej można
jednak stwierdzić, że dramat ten przyćmił poprzednie katastrofy
rozlewów ropnych.”

KUWEJT, 1991: Szyby naftowe podpalone przez
wycofujące się irackie oddziały. AFP PHOTO
NICOLAS KAMM

The worst oil spills in history.

UNCLOS 1982

„Konwencja „O prawie morza” (UNCLOS 1982) nadaje
suwerenne Prawa w dziedzinie eksploatacji zasobów w
wyłącznej strefie ekonomicznej oraz zobowiązuje państwa
nadbrzeżne do ochrony i zachowania środowiska morskiego.

W

przypadku każdego incydentu morskiego podstawowym
zadaniem państwa jest ratowanie życia ludzkiego na morzu,
kolejnym zaś jest ochrona zdrowia oraz środowiska morza i
przylegającego doń lądu.”

Zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej w

zakresie zwalczania

zanieczyszczeń środowiska morskiego.

Zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie zwalczania
zanieczyszczeń środowiska morskiego wynikają m.in. z
międzynarodowych konwencji:
1. Międzynarodowej Konwencji o gotowości do zwalczania
zanieczyszczeń morza olejami oraz
współpracy w tym zakresie z 1990 r. – Konwencja OPRC (Dz. U.

z

2004 r. nr 36, poz. 323);
2. Konwencji o Ochronie Środowiska Obszaru Morskiego Morza
Bałtyckiego z 1992 roku – Konwencja Helsińska (Dz. U. z 1999 r.
nr 28, poz. 346)

STRUKTURY ORGANIZACYJNE W

POLSCE

SZEF WYDZIAŁU

I

Specjaliści

ds. zwalczania Zagrożeń i

Zanieczyszczeń

Środowiska Morskiego

I

I

Specjalisyczne

statki

do zwalczania

zanieczyszczeń

Lądowe Bazy

Sprzętowo -

Magazynowe

Aktualny zasięg działania statków

przeciwrozlewowych w Polsce.

Krajowy Plan Zwalczania Zagrożeń

Zanieczyszczeń Środowiska Morskiego

Według Krajowego Planu Zwalczania Zagrożeń i Zanieczyszczeń Środowiska

Morskiego

Podstawowe zadania MSPiR w tym zakresie to:
• Usuwanie z powierzchni morza rozlewów ropy naftowej, produktów
ropopochodnych (oleje) oraz innych niebezpiecznych i szkodliwych substancji
chemicznych (HNS) powstałych w wyniku wypadków morskich oraz katastrof
przemysłowych na lądzie.
• Awaryjne wyładowywanie olejów oraz HNS ze zbiornikowców. Koordynowanie akcji
zwalczania zagrożeń oraz zanieczyszczeń środowiska morskiego.
• Poszukiwanie oraz wydobywanie zagubionych substancji i towarów

niebezpiecznych

w opakowaniach.
• Zapobieganie przedostawania się olejów i HNS do środowiska morskiego.
• Koordynacją kompleksowych działań związanych ze zwalczaniem zagrożeń i
zanieczyszczeń środowiska morskiego zajmuje się Wydział Zwalczania Zagrożeń i
Zanieczyszczeń Morza.

fot. Ćwiczenia rozlewowe z
udziałem BSR Łeba i m/s
„Huragan”
Zapora przeciwrozlewowa
„seapack”

Specjalistyczne wyposażenie MSPiR do

zwalczania rozlewów.

Na wyposażeniu MSPiR znajdują się dwa specjalistyczne

statki

Przeciwrozlewowe (m/s „Kapitan Poinc”, m/s „Czesław II”)

oraz

profesjonalny sprzęt do zbierania oleju z powierzchni

morza

rozmieszczony na statkach oraz w bazach sprzętowo–
materiałowych (Gdynia, Świnoujście) i Brzegowych

Stacjach

Ratowniczych, obejmujący przede wszystkim:
aktywne systemy zbierania oleju wbudowane w kadłuby

statków;

Specjalistyczne wyposażenie MSPiR do

zwalczania rozlewów.

• pływające zapory przeciwolejowe (pełnomorskie, przybrzeżne, portowe);
• przenośne zbieracze oleju lekkiego,
• średniego, ciężkiego;
• stały system monitorowania skażeń na
• statku m/s „Kapitan Poinc”;
• przenośną aparaturę pomiarową
• skażeń powietrza i wody;
• sprzęt do awaryjnego rozładowywania
• zbiornikowców;
• pojemniki typu „overpack”
• do bezpiecznego transportu
• uszkodzonych beczek z substancjami
• niebezpiecznymi;
• pojazd podwodny
• pływające i przenośne zbiorniki na zebrane zanieczyszczenia olejowe.

overpack

pojazd podwodny

fot. Ćwiczenia
rozlewowe w porcie
Trzebież
- zamykanie basenu
portowego za pomocą
zapory portowej
TROILBOOM-1

fot. Ćwiczenia
przeciwrozlewowe,
wydawanie zapory z
przyczepy.

Systemy wspomagające akcje zwalczania

zanieczyszczeń na morzu – wykorzystywane

przez MSPiR.

SEATRACK WEB. Najbardziej popularne narzędzie do prognozowania
rozlewów na obszarze Bałtyku, opracowany przez Szwedzki Instytut Hydrologiczno-
Meteorologiczny, wykorzystywany przez wszystkie kraje poza Niemcami. Program ten
w bardzo prosty i szybki sposób pozwala na uzyskanie 48-godz. prognozy dryfu i
Rozprzestrzeniania się zanieczyszczenia.

Satelitarny system monitorowania – „CleanSeaNet”. Jest to satelitarny serwis
operacyjny do wykrywania plam olejowych na morzu i nadzorowania wód
europejskich. Zapewnia on członkom UE szybki dostęp (ok. 30 min.) do szczegółowych
informacji ze zdjęć satelitarnych dotyczących zanieczyszczenia powierzchni morza,
(m.in. prawdopodobieństwo rozlewu, jego pozycję i źródło pochodzenia). System
rozpocząłn pracę w połowie kwietnia 2007 r. w strukturach Europejskiej Agencji
Bezpieczeństwa na Morzu (EMSA), w oparciu o satelity ENVISAT oraz RADARSAT.

m/s „Czesław II”

Zbudowany jako holownik stalowy – baza nurkowa w Stoczni „Ustka”

w 1988r.,

na zamówienie Polskiego Ratownictwa Okrętowego. W 1991 roku

przebudowany na

specjalistyczny statek do zwalczania rozlewów olejowych. Usunięto

hak i pałąki

holownicze, zainstalowano system zbierający „Lamor” i zbiornik

retencyjny,

Wyposażony w zapory i zbieracze. Obecnie może służyć jako statek

przeciwrozlewowy

oraz baza nurkowa.

m/s „Czesław II” dane:

• Długość: 21,99 m

• Szerokość: 6,01 m

• Zanurzenie: 2,36 m

• Szybkość max.: 9 w

• Autonomiczność: 3 doby

• Załoga: 5 osób

• Wyposażenie: sprzęt p/rozlewowy oraz nurkowy

• Aktywny system szczotkowy LAMOR do usuwania zanieczyszczeń

olejowych z powierzchni wody:

  - szerokość zbierania: 18 m

  - maks. wydajność: 2 x 20 m

3

/h

  - pojemność składowania zebranego oleju: 20 m

3

• Zapory przeciwolejowe: EXPANDI 4300: 340 m

• Zbieracze olejowe: KOMARA 12k (filtr olejowy), wydajność maks.

ok. 12 m

3

/h

• System dyspergujący: VICOSPRAY 1000, wydajność 4,2 m

3

/h

• Zbiornik przenośny o pojemności 5 m

3

m/s „Kapitan Poinc”

Uniwersalny – wielozadaniowy holownik ratowniczy, specjalistycznie

przygotowany

do zwalczania rozlewów olejowych na morzu. Zbudowany w Stoczni

„Dora”

w Gdyni w 1996 r., według projektu holenderskiej Stoczni „Damen” na

zamówienie

Polskiego Ratownictwa Okrętowego.

m/s „Kapitan Poinc” dane:

• Długość: 53,37 m

• Szerokość: 13,60 m

• Zanurzenie: 6,02 m

• Szybkość max.: 13 w

• Autonomiczność: 10 dób

• Załoga: 15 osób

• Uciąg holowniczy: 74 T

• Ilość rozbitków: ok. 270 osób

• Wyposażenie:
urządzenia holownicze, dźwigi
pokładowe, łódź robocza oraz
ratownicza, sprzęt p/rozlewowy,
sprzęt p/pożarowy, sprzęt medyczny,
sprzęt nurkowy

m/s „Kapitan Poinc” dane:

• Aktywny system szczotkowy

LAMOR do usuwania

zanieczyszczeń olejowych

z powierzchni wody:

  - szerokość zbierania: 45 m

  - maks. wydajność: 2 x 140

m

3

/h

  - pojemność składowania

zebranego oleju: 512 m

3

Zapory przeciwolejowe:

  - RO-BOOM 1500: 900 m

  - EXPANDI 4300: 90 m

Zbieracze olejowe:

  - TERMINATOR, wydajność

maks.: 100 m

3

/h

  - trał do zbierania oleju

ciężkiego SCANTRAWL A: 20

m

Metody zwalczania rozlewów na świecie.

Metody zwalczania rozlewów:
− zbieranie,
− dyspergowanie,
− spalanie,
− zatapianie.

Dyspergowanie - jest to chemiczna metoda polegająca na rozproszeniu

oleju w celu

przyspieszenia jego rozkładu biologicznego. Stosowane są tutaj tzw.

dyspergenty,

które w efekcie rozbijają olej na nieograniczoną ilość mikrokropel.
Niestety dyspergenty to także zagrożenie toksyczne dla środowiska

dlatego w Polsce

metoda dyspergowania jest niedozwolona.

Zbieranie oleju jest najlepszą metodą pod względem ekologicznym. Stosowanie tej

metody

nie wywołuje żadnych ubocznych skutków.:
Działanie 1 - ograniczanie wielkości rozlewu - Celem działań jest zapobieganie

rozpływaniu

się oleju po tafli wody, przy równoczesnym pogrubianiu jego warstwy. Aby uzyskać ten

efekt

należy użyć zapor.
Działanie 2 - usuwanie oleju z powierzchni wody - Tutaj liczy się jak największe usuniecie
oleju przy jak najmniejszym zebraniu wody. olej jest zemulgowany z wodą, nie jest

możliwe

zbieranie samego oleju bez zbierania wody.
Działanie 3 - gromadzenie mieszaniny wodno-olejowej - Celem jest zgromadzenie
wydobytego zanieczyszczenia (wraz z wodą) bez nadmiernej dewastacji brzegu;
Działanie 4 - doczyszczanie powierzchni wody – należy zebrać śladowe ilości oleju,
których nie usunęły zbieracze. Powszechnie stosowana metodą jest sorpcja przy użyciu
sorbentów naturalnych bądź syntetycznych.
Działanie 5 – wtórna obróbka zebranego oleju (wylewisko gnilne lub rafineria)

Zatapianie oleju - najstarsza z metod radzenia sobie z zanieczyszczeniem i
Jednocześnie najmniej pożądana. Obsypywany substancją zatapiającą

(piaskiem) olej

znika z powierzchni wody, ale pozostaje w środowisku wodnym (w warstwie

dennej).

Prowadzi to do zniszczenia flory i fauny w pobliżu dna.

Spalanie na powierzchni wody jest metodą pomocniczą, ale sprawia duże

trudności

techniczne. Powodem są szybkie odparowanie lotnych frakcji

węglowodorowych, duży

odpływ ciepła do masy wodnej oraz mieszanie się oleju z wodą - proces

spalania

zostaje przerwany. Dodatkową wadą metody jest zagrożenie pożarowe
oraz silne zanieczyszczenie atmosfery.