Choroby bakteryjne skóry

W zależności od rodzaju bakterii izolowanych ze skóry
wyróżniamy florę bakteryjną skóry fizjologiczną i
patologiczną

Do zakażenia skóry florą patologiczną dochodzi
najczęściej

wyniku

kontaktu

czynnikiem

etiologicznym (zakażone środowisko lub uaktywnienie
własnej flory bakteryjnej) lub poprzez obniżenie
odporności osobniczej (np. w cukrzycy, AIDS i inne)

Podział zakażeń bakteryjnych
(w

zależności

etiologii):

-zakażenia gronkowcowe

-zakażenia paciorkowcowe
-zakażenia mieszane
- i inne

Zakażenia gronkowcowe

Zapalenie mieszków włosowych

Definicja: Stan zapalny ujścia mieszka
włosowego,

przechodzący

cały

mieszek i otoczenie.

Objawy i przebieg: Wykwit pierwotny:
żółtawy pęcherzyk ropny o trwałej
napiętej pokrywie, często przebity
włosem, otoczony rąbkiem zapalnym.
Zmiany

mogą

być

rozsiane

lub

zgrupowane.

Lokalizacja: twarz, tułów kończyny.

Ewolucja pojedynczej zmiany: kilka dni.

Czasami, przy ich bardzo masywnym
wysiewie, może dojść do powiększenia
okolicznych węzłów chłonnych.

Leczenie zapalenia mieszków włosowych
polega na stosowaniu zewnętrznie
płynów, aerozoli lub maści
zawierających antybiotyki.

W bardziej zaawansowanych zmianach
stosuje się antybiotyki doustnie po
wykonaniu posiewu i antybiogramu.

Figówka

Definicja:

Przewlekła odmiana

ropnego

zapalenia

mieszków

włosowych

twarzy.

Objawy i przebieg: Wykwity:
krostki,

grudki,

rozmiękające

guzy. Włosy - bez zmian, łatwo
dają się usunąć (w większości
przypadków odrastają).

Lokalizacja:

twarz,

rzadziej

owłosiona skóra głowy.

Czas trwania: kilka miesięcy - lat.

Jest to przewlekłe zapalenie mieszków włosowych
zlokalizowane najczęściej na twarzy, nieco
rzadziej na skórze owłosionej głowy. Dotyczy
głównie mężczyzn, gdyż zwykle umiejscawia się w
obrębie zarostu: warga górna, broda i policzki.

Początkowo objawia się krostami
przymieszkowymi i grudkami, które niekiedy
zlewają się w miękkie guzy wypełnione treścią
ropną. Wskutek stanu zapalnego obejmującego
cały mieszek włosowy, włosy w obrębie tych zmian
chorobowych można bez trudu wyciągnąć. Jeśli
choroba jest bardzo zaawansowana, może dojść
do zniszczenia brodawki włosa i powstania blizny.
Zwykle jednak po wyleczeniu włosy odrastają.

Leczenie figówki jest bardzo trudne. Choroba
nierzadko trwa miesiącami, a nawet latami.
Stosuje się tu antybiotyki doustnie i miejscowo,
zgodnie z wynikami posiewu i antybiogramu.
Ponadto zaleca się szczepionki bakteryjne,
preparaty witaminowe. Chory nie powinien
używać do golenia maszynki elektrycznej. Musi
też odkażać przyrządy do golenia

Figówka

Na skórze twarzy widoczne krosty wypełnione
ropna treścią. Wokół liczne plamy rumieniowe
powstałe po ustąpieniu zmian.

Czyrak, czyraczność, czyrak gromadny

Definicja:
Czyrak - ropne zapalenie okołomieszkowe z
wytworzeniem

czopa

martwiczego.

Czyraczność - liczne czyraki w rozmaitym okresie
rozwoju, których powstaniu sprzyjają choroby
przemiany materii, zaburzenia immunologiczne,
ogólne

wyniszczenie.

Czyrak gromadny - skupienie się i zlewanie
czyraków (liczne czopy martwicze w nacieczonym
ognisku).

Objawy i przebieg: Ewolucja czyraka: naciek
zapalny w otoczeniu mieszka włosowego (guzek
sinoczerwony, bolesny)--po 4 - 6 dniach--krosta
przebita włosem na szczycie guzka, pod którą
dochodzi do martwicy i rozpadu tkanek--po kilku
dniach--oddzielenie

się

czopa

martwiczego

prowadzące do powstania kraterowatego ubytku
--> blizna.

Lokalizacja: skóra całego ciała.

Czas trwania: kilkanaście dni (pojedynczy czyrak)

Czyraki (czyrak, furunkuł, ang. furuncle, czyraczność, czyrak
gromadny) - choroba skóry wywoływana przez gronkowce lub
paciorkowce.

Typowy czyrak to bardzo bolesny guzek o podstawie zapalnej,
powstający wokół mieszka włosowego na twarzy, szyi, klatce
piersiowej, pośladkach.

Szczególnie bolesne są czyraki umiejscowione w okolicy o
małej ilości tkanki podskórnej - np. na nosie czy małżowinie
usznej.

Początkowo czerwony, napięty guzek przekształca się w
„krostę” - na nacieczonej, czerwonej, obrzękłej podstawie
wykształca się czop ropny zawierający martwiczo zmienione
tkanki i ropnokrwistą wydzielinę.

Wielkość zmiany może być dość znaczna - nawet do 3 cm
średnicy!

Nieleczony czyrak ewakuuje się samoistnie (czyli pęka z
wydzieleniem zawartości).

W przypadku pojedynczych zmian stosuje się leczenie miejscowe, nacięcie
i drenaż ropnia.

W przypadku zmian mnogich (czyrak gromadny), u pacjentów z obniżoną
(np. w przypadku przyjmowania leków lub z powodu choroby) odpornością
oraz wtedy, gdy czyrak umiejscowił się w obrębie nosa i środkowej części twarzy,
stosuje się antybiotyki (ogólnie).
Najczęściej stosowane antybiotyki należą do grupy opornych na pelicylinazy
pelicylin oraz do cefalosporyn.

Czyraki mogą nawracać. Powtarzające się zakażenia są wskazaniem do
zastosowania antybiotykoterapii, kontynuowanej nieraz nawet ponad miesiąc.

Szczególnie narażeni na nawroty choroby są chorzy na cukrzycę, osoby otyłe,
pracujące (lub żyjące) w złych warunkach higienicznych.

Natomiast najczęściej czyraki pojawiają się młodych i zdrowych osób.

Ropnie mnogie pach

Definicja:

Głębokie guzy i zmiany zapalne, ze

skłonnością do rozmiękania i bliznowacenia,
umiejscowione głównie w okolicy pach (tu:
gruczoły potowe apokrynowe)

Objawy i przebieg: wykwit pierwotny - guz lub
guzek.

wyniku

procesu

chorobowego

dochodzi do powstania blizn i przetok. Inne
objawy:

bolesność.

Lokalizacja: pachy, narządy płciowe, odbyt,
brodawki sutkowe u kobiet.

Czas trwania: kilka do kilkunastu miesięcy.

Powstają w następstwie zakażenia gruczołów
apokrynowych, czyli gruczołów potowych
rozmieszczonych w skórze okolicy pach, pachwin, odbytu,
brodawek sutkowych i powiek. Zaczynają one działać
dopiero po okresie dojrzewania płciowego, dlatego
ropnie mnogie pach dotyczą tylko ludzi dorosłych.

Zakażenie początkowo dotyczące tylko gruczołów
apokrynowych stopniowo przechodzi na inne gruczoły
potowe (ekrynowe) i okoliczne tkanki. W efekcie
powstają bolesne guzki i guzy ulegające rozmiękaniu i
przebiciu z wytworzeniem przetok, a potem często blizn.
Mimo silnego bólu miejscowego stan ogólny chorych jest
zwykle dobry.

Choroba ma często bardzo długi, nawet kilkumiesięczny
przebieg, a jej leczenie nie zawsze jest łatwe. W
początkowych stadiach stosuje się maść ichtiolową,
później antybiotyki ogólnie i miejscowo, zgodnie z
wynikami antybiogramu.

W przypadku przewlekłego przebiegu schorzenia i jego
nawrotów podaje się szczepionki bakteryjne. W
wyjątkowo uporczywych przypadkach zaleca się leczenie
chirurgiczne polegające na usuwaniu zmian i pokrywaniu
powstałych ubytków przeszczepami skóry

Zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry
noworodków

Definicja: Uogólnione zapalenie skóry o ciężkim
przebieg, w którym skóra wygląda jak po ciężkim
oparzeniu

stopnia:

charakteryzuje

się

pęcherzami

spełzaniem

naskórka

Objawy i przebieg: wykwit pierwotny to płaskie i
wiotkie pęcherze, których pokrywy szybko ulegają
przerwaniu i oddzielając się płatowo odsłaniają
rozległe

powierzchnie

skóry

pozbawione

naskórka. Dotyczy najczęściej dzieci do 3
miesiąca życia - ale może dotyczyć też dorosłych.

Lokalizacja: skóra całego ciała.

Czas trwania: kilka dni, ale możliwe powikłania
płucne, jelitowe o ciężkim przebiegu.

Zakażenia paciorkowcowe

Róża

Definicja: Ostry stan zapalny skóry i tkanki
podskórnej, cechujący się wysoką temperaturą i
szybkim przebiegiem.

Objawy i przebieg: Z powodu urazu mechanicznego
lub

nieprawidłowego

krążenia

żylnego

oraz

chłonnego albo z powodu zakażenia z ogniska
wewnątrzustrojowego dochodzi do obrzęku i ostrego
stanu zapalnego skóry i tkanki podskórnej, o stromym
obwałowanym odgraniczeniu od skóry zdrowej.
Ognisko wykazuje znaczną spoistość, skóra jest
napięta, lśniąca i nadmiernie ucieplona. Inne objawy:
ból i pieczenie, gorączka z dreszczami

Lokalizacja: najczęściej podudzia i twarz.

Czas trwania: kilka - kilkanaście dni; możliwe są
nawroty

mogące

prowadzić

słoniowacizny

(trwałego obrzęku

Rozpoznanie najczęściej jest stawiane na podstawie
charakterystycznego obrazu choroby.

Posiewy ze zmian skórnych nie zawsze wykazują
obecność paciorkowców, zaś posiewy krwi można bez
problemu wykonać u pacjentów hospitalizowanych - w
warunkach domowych jest to trudne.

W leczeniu wykorzystuje się antybiotyki – penicyliny,
antybiotyki makrolidowe, cefalosporyny. Komfort
pacjenta poprawiają leki z grupy niesterydowych
przeciwzapalnych - obniżają gorączkę i działają
przeciwbólowo.

Źródłem zakażenia mogą być zmiany grzybicze stóp
(„torujące” drogę paciorkowcom). W takich
przypadkach kontynuuje się leczenie przeciwgrzybicze
jednym z leków przeciwgrzybiczych.

Warto wspomnieć, że dość często róża ma charakter
nawrotowy. Dolegliwości mogą się pojawiać nawet
wielokrotnie, nawet po szybkim wyleczeniu pierwotnej
infekcji.

Zakażenia mieszane

Liszajec zakaźny

Definicja: Powierzchowne wykwity pęcherzowo-ropne,
zasychające w miodowo-żółte strupy. Choroba wykazuje
znaczną zakaźność - przez bezpośredni kontakt lub
poprzez przedmioty, ewentualnie z błon śluzowych nosa
i gardła.

Objawy i przebieg: Wykwitem pierwotnym jest pęcherz
o bardzo wiotkiej pokrywie, która ulega przerwaniu -
dochodzi do wytworzenia w/w miękkich strupów

Lokalizacja: najczęściej twarz - okolice ust (zajady!) i
nosa, okolica płytek paznokciowych (samozaszczepianie)

Czas trwania: kilka do kilkunastu dni, rzadko kilka
tygodni

Liszaj płaski (łac. lichen planus) to stan zapalny skóry
charakteryzujący się występowaniem małych, dobrze
odgraniczonych od otoczenia, płaskich wykwitów (grudek), często
dokuczliwie swędzących. Grudki mogą się zlewać tworząc pokryte
łuskami powierzchnie. Często współistnieją zmiany w jamie ustnej.

Przyczyna choroby nie jest znana. Czasami choroba towarzyszy chorobom
wątroby i reakcjom immunologicznym towarzyszącym przeszczepom
narządów. Zmiany mogą też pojawiać się w czasie zażywania niektórych
leków (związki złota, arsenu, bizmutu), mepakryny lub chinidyny.

Wykwity mogą pojawiać się nagle lub narastać stopniowo. Zazwyczaj
pierwszy wysiew w postaci grudek wielkości 2-4 mm, wielobocznych,
sinofioletowych, swędzących, pojawia się symetrycznie, w zgięciach
nadgarstkowych i łokciowych rąk (po stronie przyśrodkowej przedramion), na
nogach, tułowiu, w fałdach skóry; żołędzi prącia, błonach śluzowych jamy
ustnej i pochwy. Zmiany w obrębie jamy ustnej towarzyszą połowie
przypadków, czasami poprzedzają wystąpienie zmian na skórze. Świeże
wykwity mogą pojawiać się na linii przeczosów (wzdłuż zadrapań). Na skórze
owłosionej zmiany umiejscawiają się wokół mieszków włosowych; mogą
powodować łysienie (rzekomoplackowate).

W przebiegu choroby niekiedy dochodzi do powstawania rozległych,
złuszczających się zmian. Takie zmiany noszą nazwę liszaja płaskiego
przerosłego. Choroba ma charakter przewlekły, z okresami remisji i
zaostrzeń, dotyczy przede wszystkim osób dorosłych. Wykwity zanikają bez
pozostawiania śladów (poza postacią zanikową).

Istnieje szereg wyodrębnionych postaci choroby:

•liszaj płaski brodawkujący, jest to postać przerosła,
najczęściej występuje na skórze kończyn dolnych

•liszaj płaski zanikowy, w tej postaci zmiany ustępują
pozostawiając zmiany

•liszaj płaski barwnikowy, w której wykwity mają ciemne
lub bardzo ciemne zabarwienie

•liszaj płaski mieszkowy, w którym zmiany umiejscawiają
się w okolicy mieszków przywłosowych, zajmują też skórę
owłosioną

•liszaj płaski pęcherzowy, gdzie obok (lub wśród) typowych
grudek pojawiają się zmiany pęcherzowe, wystepują
również zmiany zanikowe skóry, błon śluzowych i płytek
paznokciowych

nietypowa odmiana stanowiąca przejście między liszajem
płaskim i rumieniowatym

Kilka przykładów zmian w przebiegu choroby:

Liszaj
pęcherzykowaty

Powikłaniem liszaja płaskiego może być erytrodermia -
uogólniony odczyn zapalny skóry.

Liszaj płaski dotyczy skóry i błon śluzowych, nie towarzyszą mu
zmiany narządowe. Obraz kliniczny (charakterystyczne grudki,
typowe umiejscowienie, zajęcie błon śluzowych, świąd), wsparty
badaniem histopatologicznym, ew. immunopatologicznym zmian,
jest podstawą rozpoznania. Leczenie polega na podawaniu leków
przeciwhistaminowych w celu zmniejszenia świądu, stosowania
miejscowo sterydów (w postaci opatrunków okluzyjnych),
tretynoiny.

Nasilone zmiany mogą być wskazaniem do stosowania terapii
sterydami wewnętrznie, także w małych dawkach
podtrzymujących. Do innych metod wymienianych w leczeniu
liszaja należą PUVA (fototerapia), podawanie etrentinatu i
cyklosporyny. Bolesne zmiany w jamie ustnej mogą wymagać
stosowania leków o działaniu miejscowo znieczulających
(zawierających lidokainę lub benzydaminę - np. Tantum Verde).

Choroba może ustępować samoistnie, chociaż zdarzają się
nawroty po latach remisji.

Niesztowica

Definicja:

Wykwit

pęcherzowo-ropny

przekształcający się w owrzodzenie pokryte
strupem.

Objawy i przebieg: Rozwojowi sprzyjają
niedożywienie, brak higieny. Objawy - jak w
definicji.

Lokalizacja: najczęściej podudzia, także tułów,
pośladki, rzadko kończyny górne.

Czas trwania: kilka tygodni

Inne choroby bakteryjne

Borelioza

Boreliozy (krętki: Borrelia burgdorferi przenoszone
przez

kleszcze)

Rumień

przewlekły

pełzający

Definicja: Rumień powstający nagle, szerzący się
obwodowo, w miejscu ukłucia przez kleszcza.

Objawy i przebieg: Szerzenie się obwodowe prowadzi do
powstania obrączkowatych ognisk, leżących w poziomie
skóry

lub

nieznacznie

wyniosłych.

Lokalizacja:

tułów,

kończyny

dolne.

Na terenie Polski występują kleszcze głównie z rodzaju Ixodes.
Najczęstszym miejscem ich bytowania są tereny leśne. Kleszcze
stanowią źródło dwóch niebezpiecznych chorób odzwierzęcych:
kleszczowego zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych
wywołanego zakażeniem wirusowym oraz boreliozy (krętkowicy
kleszczowej) - choroby wywołanej przez bakterie (krętki Borrelia
burgdorfieri).

Choroba przebiega w trzech etapach.

W pierwszym okresie choroby charakterystyczne jest wystąpienie
zmian skórnych w miejscu, w którym doszło do ukąszenia przez
kleszcza. Powstaje wtedy grudka, później plamka, która rozszerza
się na kształt pierścienia (dlatego mówimy o tzw. rumieniu
wędrującym). Zmianom skórnym towarzyszą objawy
grypopodobne: gorączka, osłabienie, bóle mięśniowo-stawowe.

W drugim okresie choroby bakteria przedostaje się drogą
krwionośną do różnych narządów ciała, powodując ich stan
zapalny. Dochodzi między innymi do stanów zapalnych stawów,
oczu, serca oraz do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

W trzecim okresie choroby pojawiają się ponownie objawy
chorobowe ze strony stawów oraz symptomy charakterystyczne
dla zajęcia ośrodkowego układu nerwowego (między innymi
paraliż i zaburzenia psychiczne).

Jedynym środkiem, który może pomóc osobom ukąszonym przez kleszcze,
u których doszło do zarażenia krętkami, są odpowiednio dobrane antybiotyki.

Leczenie boreliozy jest długotrwałe (w pierwszym okresie choroby
Podawanie antybiotyku trwa 10 dni, a nawet dłużej).

Czas leczenia jest uzależniony od efektów kuracji. Jak najszybsze podanie
odpowiednio dobranego antybiotyku może
zapobiec niebezpiecznym powikłaniom tej choroby

Promienica

(promieniowce

Actinomyces

israeli)

Definicja: Zapalenie tkanki podskórnej i skóry
cechujące

się

deskowatymi

naciekami

skłonnością

rozmiękania

przebicia

wytworzeniem przetok.

Objawy i przebieg: Zakażeniu sprzyjają próchnica,
zakażenia przywierzchołkowe i urazy. W obrębie
początkowego nacieku zapalnego o nierównej
pofałdowanej powierzchni powstają guzy, ulegające
rozmiękaniu j/w. W wydzielinie stwierdza się
charakterystyczne żółte ziarenka. Inne objawy:
czasem

gorączka

Lokalizacja: okolica podszczękowa, klatka piersiowa
i brzuch.

Czas trwania choroby: wiele miesięcy

Lymphocytoma

Definicja: Zmiana guzowata powstająca w
miejscu ukłucia przez kleszcza

Objawy i przebieg: Najczęściej pojedynczy,
sino-czerwony

guzek,

miękki,

dobrze

odgraniczony od otoczenia, nie ulegający
rozpadowi, o rozmiarach do kilku

cm.

Lokalizacja: różne, często: twarz, uszy.

Czas trwania choroby: bez leczenia: wiele
miesięcy

Łupież rumieniowy

Łupież rumieniowy (maczugowiec Propionibacterium
minutisimum)

Definicja: Dobrze odgraniczone ogniska rumieniowe
o złuszczającej się powierzchni występujące głównie
w

okolicy

pachwin.

Objawy i przebieg: Zakażeniu sprzyjają wilgotność i
drażnienie. Barwa w/w wykwitów jest żółtawa - do
ciemnobrunatnej.

Lokalizacja: uda i pachwiny, rzadziej doły pachowe,
przestrzenie miedzy-palcowe

stóp.

Czas trwania choroby: bez leczenia: wiele miesięcy -
do wielu lat.

Diagnostyka i różnicowanie
Rozpoznanie ustala się na podstawie charakterystycznego
obrazu klinicznego i przewlekłego przebiegu. W diagnostyce
łupieżu rumieniowego stosuje się

lampę

Wooda -

charakterystyczna jest pomarańczowoczerwona fluorescencja,
spowodowana produkcją

porfiryn

przez maczugowce.

Rozstrzygające jest badanie mikroskopowe preparatów z
zeskrobin barwionych

metodą

Giemsy

lub Grama.

W rozpoznaniu różnicowym bierze się pod uwagę:

•Grzybicę pachwin (tinea inguinalis)

•Wyprzenia drożdżakowe (intertrigo).

Leczenie
Zazwyczaj wystarcza leczenie miejscowe: lekiem z wyboru
jest maść erytromycynowa (5%). Można stosować preparaty
imidazolowe (ketokonazol,

mikonazol

) i mydła

przeciwbakteryjne.
W przypadku zmian rozsianych erytromycynę podajemy
ogólnie (1,0-1,5 g/ dzień przez 10 dni).
Niektóre ośrodki stosują azytromycynę lub klarytromycynę.

Choroby wirusowe skóry

Opryszczka pospolita (herpes simplex)

Definicja: Zmiany drobno-pęcherzykowe, umiejscowione
głównie na granicy błon śluzowych i skóry ze skłonnością do
nawrotów.

Objawy i przebieg: Wykwitem pierwotnym jest pęcherzyk
wielkości kilku milimetrów, na podstawie rumieniowej,
wykazujący tendencję do grupowania się. Początkowo
pęcherzyki wypełnione są treścią surowiczą, następnie ropną
i pokrywają się w ciągu kilku dni strupami (zliszajcowacenie)
.
Objawy

towarzyszące:

świąd,

pieczenie.

Lokalizacja:
- twarz, wargi, błony śluzowe jamy ustnej - HSV1,
- narządy płciowe - HSV2;

Czas trwania choroby: 6 - 10 dni, nawroty

Opryszczka zwykła (herpes simplex), potocznie nazywana
„zimnem”, „febrą” lub „skwarką”, jest częstym
schorzeniem skóry i błon śluzowych o nawracającym
przebiegu. Wywołuje ją wirus Herpes Simplex – HSV typ 1
i 2. Wirus HSV-1 powoduje opryszczkę wokół ust i w
okolicach nozdrzy. Wirus HSV-2 infekuje głównie okolice
genitaliów. Znamienną cechą choroby jest zdolność
wirusa opryszczki pospolitej do uaktywnienia się w
momencie, gdy nasz organizm narażony jest na działanie
niekorzystnych czynników, takich jak: stres, przeziębienie,
niekorzystne warunki atmosferyczne.

•Zakażeniu wirusem opryszczki sprzyja bliski kontakt
z nosicielem wirusa.

•Wirus opryszczki jest zaraźliwy - co trzeci z Polaków
powyżej

15.

roku

życia

cierpi

powodu

zainfekowania wirusem.*

•Pierwsza infekcja HSV-1 często występuje już w
dzieciństwie. Nawet 30-60% dzieci poniżej 10 roku
życia narażonych jest na zakażenie.

•Pierwsza faza opryszczki przebiega bezobjawowo,
dlatego

tak

trudno

rozpocząć

leczenie

odpowiedniej chwili.

Częstotliwość, z jaką powraca opryszczka, jest różna.
Mogą to być tygodnie, miesiące, lata lub może się już nie
pojawić wcale.

Opryszczka często uważana jest wyłącznie za defekt
kosmetyczny. Jednak jest ona wysoce zakaźna przez cały
cykl rozwoju zmian – od mrowienia (etap 1) do
wyleczenia (etap 5).
Aby ograniczyć do minimum szerzenie się zakażenia
opryszczką, ważne jest, aby nie dotykać zmian opryszczkowych,
chyba że w celu naniesienia leku. W przypadku konieczności
dotykania zmian opryszczkowych należy dokładnie umyć ręce
zarówno przedtem, jak i potem.
Jeżeli opryszczka rozprzestrzeni się z wargi lub okolicy nozdrza
na inne okolice ciała, należy skonsultować się z lekarzem.

Jeżeli opryszczka rozprzestrzeni się na oko lub powiekę, należy
niezwłocznie skonsultować się z okulistą. Bardzo ważne jest,
aby nie dotykać zmiany opryszczkowej, a następnie oka, aby
uniknąć rozprzestrzeniania się zakażenia.

Osoby używające soczewek kontaktowych powinny dokładnie
myć ręce przed założeniem lub zdjęciem soczewek, aby uniknąć
zakażenia oka.

Aby uniknąć przeniesienia zakażenia na inne osoby, należy
unikać bliskiego kontaktu fizycznego z innymi osobami, np.
całowania, a także nie udostępniać innym kubków, sztućców,
ręczników, szminek itp.

Leczenie opryszczki należy rozpocząć niezwłocznie po
wystąpieniu jej pierwszych objawów. Leki takie jak ERAZABAN
mogą przyspieszyć gojenie i skrócić czas utrzymywania się
zmiany opryszczkowej

Opryszczka pospolita

Widoczne pęcherzyki pokryte grubo nawarstwionym miodowo-żółtym strupem,
powstałym w wyniku wtórnej infekcji bakteryjnej (zliszajcowacenie) w obrębie
występowania licznych pęcherzyków opryszczkowych.
Strzałką oznaczono pojedynczy "świeży" pęcherzyk

Półpasiec i ospa wietrzna (herpes
zoster)

Półpasiec

Definicja: Zmiany pęcherzowe i pęcherzykowe o
jednostronnym układzie z nasilonymi objawami
bólowymi.

Objawy i przebieg: Zakażenie występuje u osób,
które przeszły ospę wietrzną - po kontakcie z osobą
chora na ospę wietrzną lub w wyniku reaktywacji
utajonego zakażenia. Okres wylęgania 1 - 2 tygodnie.
Zmiany

skórne

są

poprzedzone

bólami

parastezjami, utrzymującymi się przez cały okres
trwania choroby , często też po ustąpieniu zmian
skórnych. Wykwitem pierwotnym jest surowiczy
pęcherzyk. Pęcherze są zgrupowane w obrębie
zajętego segmentu.

Lokalizacja: twarz, tułów - wzdłuż przebiegu
dermatomów (zgodnie z unerwieniem).

Czas trwania choroby: 2 - 3 tygodnie

Na górnej wardze i w okolicy otworów nosowych widoczne
liczne pęcherzyki
wypełnione treścią surowiczą, w okolicy brzegu wargi górnej
zlewające się ze sobą.

Półpasiec
Na skórze klatki piersiowej widoczne
liczne pęcherzyki układające się linijnie
wzdłuż przebiegu żeber

Choroba może zaczynać się od niespecyficznych objawów

takich jak:

-niewysokiej gorączki,

-złego samopoczucia,

-bólu głowy, gardła

Pierwszym bardziej swoistym objawem jest pojawienie się

przeczulicy i nadwrażliwości w obszarze w którym wkrótce pojawią

się zmiany.

Stan ten może trwać kilka dni, a próby jego zdiagnozowania czasami

prowadzą w ślepy zaułek czego przykładem jest niepewne

podejrzenie zawału serca, które zostaje obalone w momencie w

którym zamiast zmian w EKG pojawia się wysypka na klatce

piersiowej.

Najczęściej jednak na następny dzień po powstaniu przeczulicy

pojawia się wysypka o charakterystycznym przebiegu.

Zdarzają się także cięższe formy półpaśca takie jak półpasiec

oczny i uszny.

1. Półpasiec oczny

Zmiany pojawiają się na czole, skroni, powiece. Niestety

wykwity mogą także wystąpić na spojówce i rogówce

powodując owrzodzenia które wtórnie mogą zostać

zainfekowane bakteryjnie. W skrajnych przypadkach może

dojść do porażenia mięśni poruszających gałką oczną, lub

nawet do utraty wzroku. Półpasiec oczny jest zmianą

niezwykle bolesną i wymagającą bezwzględnej interwencji

okulisty.

2. Półpasiec uszny

Objawia się silnymi bólami ucha, oraz wysypką obejmującą

małżowinę uszną, przewód słuchowy zewnętrzny oraz błonę

bębenkową. Choroba to może spowodować wystąpienie

szumów usznych lub przytępienie słuchu.

Ciężko przebiegające zakażenie zdarza się u ludzi z poważnymi

chorobami układowymi np. białaczkami.

Bardzo niepokojący jest półpasiec u osób starszych,

wyniszczonych gdyż może on przebiegać równocześnie z

nierozpoznaną jeszcze chorobą nowotworową.

Ważne jest aby odpowiednio wcześnie udać się do dermatologa

gdyż tylko wtedy podany przez niego lek będzie miał szanse

zadziałać z całą swoją mocą. Dzieje się tak ponieważ specyfik
ten powstrzymuje namnażanie wirusa a zatem działa tylko na

świeżo zainfekowane komórki i nie ma wpływu na te które

uległy zniszczeniu przed jego podaniem.

W zależności od postaci półpaśca podaje się różne dawki leku.

Największe stosuje się w przypadku półpaśca ocznego i

usznego.

Ciekawostka: Półpasiec jest leczony tym samym lekiem co

ospa i opryszczka. Obliczono że jego skuteczność w przypadku

wirusa VZV(wirus ospy i półpaśca) jest ok. 20 razy mniejsza niż

w przypadku wirusa opryszczki.

Ospa wietrzna

Definicja:

Choroba

zakaźna

głównie

wieku

dziecięcego, z rozsianymi wykwitami pęcherzykowo-
krostkowymi w obrębie skóry i błon śluzowych.

Objawy i przebieg: początkowo zmiany grudkowo-
rumieniowe,

pęcherzykami

krostkami

powstającymi w ich obrębie, z zagłębieniem w części
środkowej. Po kilku dniach tworzy się strup.

Objawy towarzyszące: u osób dorosłych przebieg
może być bardzo ciężki, z wysoką gorączką.

Lokalizacja: twarz, skóra owłosiona głowy, tułów i
kończyny, błony śluzowe.

Czas trwania choroby: okres wylęgania 2 tygodnie,
czas trwania choroby: 2 - 4 tygodnie

Leczenie
W leczeniu ospy wietrznej u osób zdrowych stosuje się leki
przeciwgorączkowe i papki do smarowania skóry o działaniu
wysuszającym i przeciwświądowym. U osób z osłabioną
odpornością lub w powikłaniach stosuje się leki przeciwwirusowe.
(Najczęściej jest to acyklowir, który wykazuje silne działanie
przeciwwirusowe i stosunkową małą toksyczność. Lek można
podawać doustnie lub dożylnie przez 5-10 dni.) Mamy również do
dyspozycji swoistą immunoglobulinę ludzką, którą można podać
celem zapobiegania rozwoju zakażenia w ciągu 72 godzin od
kontaktu z chorym na ospę wietrzną.
Leczenie zapobiegawcze immunoglobuliną wskazane jest u:
Dzieci z białaczką, chłoniakiem, niedoborami immunologicznymi,
po długotrwałej terapii immunosupresyjnej, kortykoterapii
radioterapii.
Noworodków urodzonych przez matki, które miały kontakt z ospą
wietrzną 5 dni przed porodem.
Dzieci chorych na inne choroby zakaźne równocześnie z ospą
wietrzną.
Kobiet ciężarnych po kontakcie z ospa wietrzną z ujemnym
wywiadem, co do przebycia tej choroby wcześniej.
Dostępna jest obecnie żywa, atenuowana szczepionka przeciwko
wirusowi ospy wietrznej, dzięki której można czynnie uodporniać
osoby szczególnie podatne na zakażenie. Należą do nich m. in.
chorzy na białaczkę, z niedoborami immunologicznymi czy też
osoby narażone na bliski kontakt z chorymi na ospę wietrzną.
Szczepić można już od 9 miesiąca życia. Po podaniu szczepionki
kobiecie, konieczne jest prowadzenie skutecznej antykoncepcji
przez trzy miesiące. Przechorowanie ospy wietrznej najczęściej
daje odporność na całe życie i w zasadzie drugi raz na nią się nie
choruje.

Brodawki skórne i płciowe
(verrucae

condylomata

acuminata)

Brodawki skórne i płciowe.

1.Brodawki

zwykłe.

2.Brodawki

płaskie.

3.Brodawki

stóp:

Mozaikowe

Myrmecia

4. Brodawki weneryczne (kłykciny kończyste)

Brodawki

zwykłe

Definicja:

Hiperkeratotyczne,

nierównej

powierzchni grudki z tendencją do samoistnego
ustępowania.

Objawy i przebieg: Grudki barwy szarobrunatnej
lub w kolorze skóry, o wyniosłej powierzchni w
skórze

niezmienionej.

Lokalizacja: dłonie.

Szczególna postacią brodawek wirusowych są
brodawki pod i około-paznokciowe. Zmiany te dość
głęboko penetrują pod płytkę paznokciową co
powoduje częste nawroty i nieskuteczność
leczenia.

Brodawki

często

sprawiają

dolegliwości bólowe.

Brodawki stóp

Definicja: Myrmecia - głębokie, bolesne,
na ogół nieliczne (zakażenie basenowe).
Mozaikowe - bardziej powierzchowne,
zlewne, nawrotowe.

Objawy i przebieg: Gdy myrmecia stają
się jednocześnie czarne tzn., że ustępują
samoistnie.

Lokalizacja: stopy.

Brodawki weneryczne

Definicja: Przerosłe, czasem uszypułowane
twory

kalafiorowatej

powierzchni,

umiejscowione głównie w okolicy narządów
płciowych

Objawy

przebieg:

Czynnikami

sprzyjającymi

zakażeniu

są

obniżona

odporność, ciąża, maceracja błon śluzowych

drażnienie.

Lokalizacja: wargi sromowe, wewnętrzna
powierzchnia napletka, rowek zażołędny,
okolica odbytu, u kobiet w 30%: zakażenie
szyjki macicy.

Uwaga: raki szyjki macicy wiążą się w 80%
przypadków z zakażeniem onkogennymi
wirusami HPV

Przyjmuje się, że nawet do 10% ludzkości zarażonych
jest wirusem brodawczaka. Szczególnie narażone są
dzieci i młodzi dorośli, a także osoby z chorobami
przebiegającymi z obniżeniem odporności, takie jak
AIDS, chłoniak, leczone immunosupresyjnie i cierpiące
na atopowe zapalenie skóry.

Leczenie

•możliwe jest samoistne ustąpienie zmian

•nacieranie sokiem mlecznym z łodygi jaskółczego ziela

•kilkukrotny opatrunek na noc z świeżych posiekanych
liści babki - mało znana, ale za to bardzo skuteczna i tania
metoda usuwania kurzajek (wielkość około 1,5 cm wymaga
około 1 tygodnia okładów) - skutkuje nawet wtedy kiedy
metody inwazyjne lub chemiczne nie odniosły skutku i nie
pozostawia blizn - babka zwyczajna jest pospolitym
chwastem i łatwo ja znaleźć w szczelinach chodników lub
na trawniku w przeciwieństwie do jaskółczego ziela

•krioterapia

•usunięcie chirurgiczne

•wycięcie zmian

•ablacja za pomocą lasera

•wyłyżeczkowanie zmiany

•metody "chemiczne" polegające na stopniowym
chemicznym "wypalaniu" brodawek przy zastosowaniu
różnych substancji (najczęściej zawierające kwas mlekowy,
kwas salicylowy) oraz jednoczesnym ich "rozmiękczaniu"
przy użyciu kąpieli w ciepłej wodzie zmienionej chorobowo
okolicy

•podobne działanie ma azotan srebra czyli tak zwany
lapis

Kłykciny kończyste

W okolicy odbytu widoczne brodawkowate
twory.

Na wewnętrznej części
napletka, żołędzi i i okolicy
ujścia cewki moczowej
widoczne brodawkowate twory.

Leczenie
Leczenie jest trudne i długotrwałe, istnieje
możliwość nawrotów choroby i współistnienie z
innymi chorobami. Leczeniem miejscowym
najczęściej zajmują się dermatolodzy. W
przypadku nieskuteczności leczenia
farmokologicznego stosuje się metody
chirurgiczne: krioterapia, wycięcie, koagulacja,
laser, Obecnie kriochirurgia jest metodą
preferowaną, dzięki niej otrzymujemy najlepsze
wyniki w leczeniu kłykcin kończystych.
Innym sposobem jest immunoterapia (rzadziej
stosowana - niewielki odsetek odpowiedzi i
koszty). Polega ona na stosowaniu
autoszczepionki szczególnie w przypadku
zmian rozległych, nawrotów, nieskuteczności
innych metod oraz na podawaniu interferonu
(blokowanie replikacji wirusa).

Mięczak

zakaźny

(molluscum

contagiosum)

Definicja: twarde półprzezroczyste guzki barwy masy
perłowej, z zagłębieniem w części środkowej, z
którego po ucisku wydobywa się kaszkowata treść.

Objawy i przebieg: Okres wylęgania 2-7 tygodni.
Głównie zakażeniu ulegają dzieci i osoby z obniżoną
odpornością. Guzki mają niewielkie - kilkumilimetrowe
rozmiary.

Lokalizacja: najczęściej skóra rąk, twarzy i okolice
narządów płciowych, ale mogą zajmować też inne
miejsca - w tym błony śluzowe

Mięczak zakaźny

Na skórze okolicy pachwiny i wzgórka łonowego widoczne guzki
perliście połyskujące w bocznym świetle.
Strzałką oznaczono guzek z charakterystycznym pępkowatym
zagłębieniem w części środkowej.

Leczenie

Leczenie wyłącznie objawowe, łyżeczkowanie albo
mechaniczne wyciskanie treści guzków. Stosuje
się nalewkę jodową, azotan srebra, roztwór
podofiliny lub fenolu po zabiegach. Mięczak
zakaźny często ustępuje samoistnie. W przypadku
nasilonych zmian stosuje się antyhistaminiki
(cymetydyna), leczenie złuszczające
(kantarydyna), imikwimod, retinoidy, a także leki
antywirusowe.

Gruźlica skóry u człowieka

Jedyną z postaci gruźlicy, poza gruźlicą płucną, jest
gruźlica skóry. Występuje ona u osób, które mają
stosunkowo wysoką odporność swoistą.
Gruźlica skóry ma przewlekły charakter. Może ona
towarzyszyć gruźlicy płuc lub innych narządów
wewnętrznych lub
występować sama.

Gruźlicę wywołują bakterie zwane
prątkami gruźlicy (Mycabacterium
tuberculosis).

Najczęściej ich źródłem jest człowiek chory na gruźlicę
typu tzw. otwartego, której przebiegowi towarzyszy
wydalanie na zewnątrz zakaźnych prątków.

Pod wpływem tych czynników chorobotwórczych dochodzi do
uszkodzenia tkanek, które wykazują ponadto skłonności do
martwicy.
W wyniku degeneracji tkanek dochodzi w organizmie do
powstania odczynu
wytwórczego (proliferacyjnego) lub odczynu zapalno-
wysiękowego. Najbardziej charakterystyczną zmianą
histologiczną, która towarzyszy tej chorobie, jest powstanie
guzka, zwanego guzełkiem gruźliczym (tuberculum).
Jest to twór złożony z różnokształtnych komórek
nabłonkowych o dużych jądrach komórkowych, komórek
olbrzymich oraz limfocytów.
W obrębie guzełka dochodzi do martwicy, której towarzyszy
wytworzenie mas serowatych. Pojedyncze guzełki mogą się ze
sobą łączyć, w wyniku czego dochodzi do rozpływania się
martwiczych mas i ich wypadania, czego efektem mogą być
ubytki tkankowe, tak zwane jamy (cavernae), np. w płucach.
Gojenie się zmian gruźliczych polega na łącznotkankowym
włóknieniu (bliznowaceniu), a następnie na kurczeniu się
powstałych blizn.
W związku z tym tworzą się zaciągnięcia i zniekształcenia
w zarażonych narządach.
U człowieka gruźlica atakuje najczęściej układ
oddechowy.

gruźlica brodawkowa skóry

- jest to jedna z postaci gruźlicy skóry, która często powstaje w
wyniku zakażenia prątkiem typu bydlęcego.
Występuje ona np. na stopach u rolników. Zdarzają również
przypadki zarażenia w czasie wykonywania sekcji, w efekcie
czego dochodzi do powstania tzw. guzka anatomów na palcach.
Jest to brodawkowaty, rogowaciejący wykwit skórny,
zwiększający swe rozmiary obwodowo.

Początkowo może przypominać on zwykłą brodawkę, jednakże
różni się od niej zapalnym naciekiem u podstawy. Długotrwałe
i nasilone zmiany mogą prowadzić do rozległej degeneracji
tkanki i zniekształceń.

Dodatkowo może wystąpić stan zapalny naczyń i węzłów
limfatycznych leżących w pobliżu miejsca zakażenia

gruźlica guzkowo-zgorzelinowa skóry

– cechuje ją nadmiernie silna reakcja na tuberkulinę.

Choroba ta powoduje powstanie licznych wykwitów
guzkowych, które ulegają martwicy, czemu towarzyszy
wytworzenie, rozsianych na skórze owrzodzeń.

Owrzodzenia te tworzą się najczęściej na powierzchni
kończyn

gruźlica liszajowata skóry

– powstaje w wyniku działania toksyn, które powstają w
wyniku rozpadu prątków w ogniskach gruźliczych w
narządach wewnętrznych.

Odmiana ta może wystąpić u osób w dobrym stanie ogólnym,
które przeszły próbę tuberkulinową lub są w trakcie leczenia
przeciwgruźliczego.

Choroba ta powoduje ogólny, symetryczny wysiew drobnych,
różowych grudek. Ulegają one skupieniu, ale nie zlewają się
ze sobą.

Ta odmiana gruźlicy skóry nie sprawia dolegliwości i nie
pozostawia blizn

●

gruźlica prosówkowa skóry

- występuje ona w efekcie ogólnego, krwiopochodnego
wysiewu prątków gruźlicy do skóry.

Chorobie tej towarzyszą ciężki stan ogólny, wysoka
temperatura, różnopostaciowe wykwity skórne (grudki,
guzki ulegające rozpadowi, zmiany krwotoczne) rozsiane na
całej powierzchni skóry.

Jest to ciężka i poważna choroba

gruźlica rozpływna skóry

– rzadko może wywodzić się z samej skóry, znacznie częściej
z tkanek głębszych.
Najczęstsze miejsca jej występowania, to: okolice
podżuchwowe i boczne powierzchnie szyi, rzadziej są to
okolice pachowej czy pachwinowe. Czasami występuje w
okolicy mostkowej lub na pośladkach. Ponadto, u dzieci
tworzy się czasem także nieco powyżej kącików ust.

Choroba ta początkowo rozwija się w tkance podskórnej w
postaci guzowatego nacieku, który po pewnym czasie ulega
rozmiękczeniu i otwarciu, w wyniku czego powstaje jedna
lub kilka przetok, z których wydobywa się skąpa wydzielina
ropna.

Przebieg tej odmiany gruźlicy skórnej jest bardzo
przewlekły

toczeń gruźliczy (gruźlica toczniowa)

– jest to jedna z najczęściej występujących postaci gruźlicy
skóry.

Występuje głównie w następstwie infekcji błony śluzowej nosa
drogą kropelkową, skąd proces chorobotwórczy rozszerza się na
skórę twarzy (nos, policzki, uszy).

Zmiany skórne występują w postaci tak zwanych guzków
toczniowych, które są miękkie i mają żółtobrązowy kolor. Jeżeli
choroba ta po raz pierwszy atakuje w dzieciństwie, pozostawia
po sobie rozległe, nierówne blizny, w obrębie których proces
chorobotwórczy może ulec wznowieniu.

Po długim okresie czasu, w wyniku późnych powikłań, może
spowodować rozwój raka kolczysto-komórkowego skóry

gruźlica węzłów chłonnych

– bakterie chorobotwórcze osadzają się często w węzłach
chłonnych okolicy podżuchwowej.

Powstała ziarnina gruźlicza ma skłonność do martwicy,
wtórnego rozmiękczenia i tworzenia ropiastej masy, która,
jeżeli dojdzie do przebicia na powierzchnię skóry,
wydzielana jest na zewnątrz jako tak zwana „zimna ropa
gruźlicza”.

Przetoki goją się, pozostawiając szpecące blizny

● gruźlica wrzodziejąca skóry

-nazwa ta dotyczy trzech postaci klinicznych gruźlicy skóry, w
których głównym objawem jest owrzodzenie:

● gruźlica wrzodziejąca pierwotna

-inaczej tzw. skórny zespół pierwotny. Występuje ona u
niemowląt i małych dzieci, dla których jest to pierwszy kontakt
z gruźlicą.

-W miejscu wniknięcia bakterii chorobotwórczej powstaje
owrzodzenie.

- Po pewnym czasie następuje powiększenie okolicznych
węzłów chłonnych

●

gruźlica wrzodziejąca z nadkażenia

-pojawia się u osób o wysokiej odporności, które uległy
superinfekcji.

-Wytwarza

się

owrzodzenie

twardym

podłożu

naciekowym i pojawia się powiększenie okolicznych węzłów
chłonnych.

-Odmiana ta może przypominać kiłową zmianę pierwotną

● gruźlica wrzodziejąca z samonadkażenia
– dotyka ona osoby z ciężką rozpadową
gruźlicą narządów
wewnętrznych. Zarażenie następuje przez wydzielinę obfitą
w prątki gruźlicy, która wypływa poprzez otwory ciała.
Dlatego też, najczęstsza lokalizacja owrzodzeń w tej postaci
gruźlicy skórnej, to błona śluzowa jamy ustnej, wargi, ujście
cewki moczowej i skóra w otoczeniu odbytu

Leczenie

Leczenie przeciwgruźlicze ma kilka podstawowych celów:

•szybkie zwalczenie prątków powodujących obecną
chorobę

•zapobieganie lekooporności

•eliminacja prątków pozostających w organizmie w
stanie latentnym (zapobieganie późniejszej
reaktywacji zakażenia)

Podstawową metodą leczenia gruźlicy jest stosowanie
leków przeciwgruźliczych, które jeśli rozpoczęte we
wczesnej fazie choroby i prowadzone zgodnie ze
zaleceniami doprowadza do wyleczenia u ok. 90%
chorych.

Zasadniczym wskazaniem do rozpoczęcia leczenia
przeciwgruźliczego jest stwierdzenie prątków w plwocinie
lub innym materiale biologicznym pobranym od chorego.
W niektórych przypadkach konieczne jest rozpoczęcie
leczenia empirycznego tylko na podstawie np. RTG i
innych badań, bez oczekiwania wynik hodowli, ze
względu na ciężki stan pacjenta i wysokie
prawdopodobieństwo istnienia procesu gruźliczego

Międzynarodowa Unia do Walki z Gruźlicą i
Chorobami Płuc (IUATLD) oraz WHO opracowały
szczegółowe zasady leczenia gruźlicy.
Zawsze należy stosować do pewnych określonych
zasad:

•stosować leczenie skojarzone,

•leczenie powinno być systematyczne i
długotrwałe (6-9 miesięcy),

•określone leki, w określonych dawkach,
podawane w określonym rytmie.

Leki przeciwgruźlicze można podzielić też na 4 grupy:

1.leki bakteriobójcze (izoniazyd, pirazynamid, rifampicyna,
streptomycyna);
2.leki bakteriostatyczne (etambutol, cykloseryna, PAS oraz inne
leki II rzutu);
3.leki wyjaławiające (rifampicyna, pirazynamid);
4.leki odprątkowujące, powodujące, że prątki znikają z plwociny
(izoniazyd).

Inne metody leczenia:

•kortykoterapia

•leczenie operacyjne (w wybranych przypadkach),

•leczenie klimatyczne – stosowane od starożytności.

Zapobieganie
Do najważniejszych metod zapobiegania gruźlicy zaliczamy:

•identyfikacja i leczenie wszystkich osób chorych na gruźlicę;

•odnajdywanie i ocena stanu osób, które miały kontakt
z pacjentami chorymi na gruźlicę dla określenia, czy
przypadkiem nie ulegli infekcji;

•prowadzenie badań wśród grup wysokiego ryzyka, aby
zidentyfikować kandydatów do leczenia zakażenia
latentnego i zapewnić ukończenie leczenia;

•ważną metodą u ludzi jest również prowadzenie akcji
szczepień szczepionką BCG. Szczepionka ta nie daje
całkowitej skuteczności – szacuje się ją na ok. 80% i
więcej w przypadku ciężkich postaci u dzieci, natomiast
skuteczność ochrony przed płucną postacią u dorosłych
jest zmienna i mieści się w przedziale od 0% do 80%.
Efektywność szczepionki spada dodatkowo tam, gdzie
mykobakterie są słabiej rozpowszechnione. Z tego
powodu w USA nie zaleca się rutynowo wszystkim
ludziom szczepienia, z wyjątkiem osób, które spełniają
specyficzne kryteria:

•dzieci i noworodki z negatywnymi testami skórnymi,
które mają stały kontakt z osobami nieleczonymi lub
leczonymi nieefektywnie albo będą miały ciągłą
styczność z prątkami lekoopornymi.

•pracownicy służby zdrowia (rozważani na
indywidualnych podstawach):

•mający kontakt z pacjentami z lekoopornymi
postaciami gruźlicy,

•gdy przeniesienie szczepów lekoopornych jest
bardzo prawdopodobne,

•gdy zastosowane kontrolne zabezpieczenia
przeciw gruźlicy są nieefektywne.

Aby doszło do zakażenia u osoby z nieuszkodzonym układem
obronnym okres ekspozycji na prątki musi być bardzo długi.
Zdarza się to u szczepionych dzieci, np. gdy jeden z
domowników jest chory na postać gruźlicy.

Znaczenie w zapobieganiu ma także przestrzeganie higieny
pomieszczeń (wietrzenie, a w placówkach opieki zdrowotnej
dodatkowo używanie lamp nadfioletowych). W obszarach
tropikalnych częstość występowania atypowych form
mykobakterii jest wysoka i daje to pewien stopień ochrony
przeciw gruźlicy.

Gruźlica dzisiaj
Mimo rozwiniętej profilaktyki i stosowania nowoczesnych i
skutecznych leków, gruźlica nadal stanowi duży problem
zdrowotny na świecie i w Polsce. Także obecnie spotykane są
bardzo zaawansowane postacie tej choroby. Brak
wystarczającego finansowania służby zdrowia spowodował
zaniedbanie wielu programów zapobiegawczych gruźlicy i
istnieje ryzyko nawrotu powszechnego występowania gruźlicy
w Polsce. Światowy Dzień Walki z Gruźlicą wypada 24 marca.
Dane statystyczne

•ok. 70% populacji

miało kontakt z prątkami

gruźlicy

•ok. 30% ludności świata uważa się za zainfekowaną
gruźlicą

•u 5-10% zainfekowanych rozwija się aktywna gruźlica

•ok. 2 mln ludzi umiera rocznie na gruźlicę i ok. 3,5 mln
się infekuje

•nieleczona gruźlica prowadzi w 50-60% przypadków w
ciągu 2 do 5 lat do śmierci

•gruźlica jest chorobą biednych krajów: 98% nowych
zachorowań i 99% przypadków śmiertelnych stwierdza się
właśnie tam

•75% przypadków śmiertelnych występuje w grupie
wiekowej 15-45 lat

Grzybice skóry i przydatków

Wiadomości wstępne i podziały

Czynnikiem sprawczym są grzyby
niedoskonałe,

żywiące

sie

strukturami

skeratynizowanymi

(naskórkiem, włosami, paznokciami).
Stad też aby móc rozpoznać grzybicę
skóry niezbędne są:
badanie mykologiczne bezpośrednie
i hodowla.
Najpowszechniejsza - grzybica stóp:
15 - 30%, a wśród np. sportowców i
górników: 70%

Podziały:

W zależności od

środowiska bytowania

W zależności od rodzaju

geofilne

- żyjące w glebie

Dermatofity

- wywołują: grzybice

właściwe naskórka, włosów i
paznokci

zoofilne

- pasożytujące na

zwierzętach

Drożdżopodobne

- wywołują:

drożdżycę błon śluzowych, skóry i
paznokci oraz łupież pstry

antropofilne

pasożytujące na ludziach

Pleśniowce

- wywołują

zakażenia błon śluzowych i
skóry

Czynniki usposabiające do infekcji
grzybiczych

-wilgotność
-zmieniony

skład

lipidów

powierzchniowych.
- niska odporność organizmu

Grzybice właściwe - tinea

Umiejscowienie

Charakter grzybicy

1.Grzybice skóry głowy wywołane przez

grzyby pochodzenia ludzkiego. Jeśli
grzybica skóry owłosionej głowy i
brody wywołana jest przez grzyby
zoofilne obserwujemy wówczas
większy odczyn zapalny na skórze

Grzybica powierzchowna strzygąca
Grzybica powierzchowna drobno-
zarodnikowa
Grzybica woszczynowa

2. Grzybica skóry gładkiej

Grzybica powierzchowna strzygąca
Grzybica powierzchowna
Drobno- zarodnikowa
Grzybica z odczynem zapalnym
Grzybica obrębna pachwin
Grzybica przewlekła

3. Grzybica stóp

Odmiana potnicowa
Odmiana złuszczajaca
Odmiana międzypalcowa

4. Grzybica paznokci

. Onychomycosis

Grzybice skóry owłosionej

Grzybica

strzygąca

powierzchowna

skóry głowy

Definicja

: Ogniska złuszczające z jakby

przystrzyżonymi włosami i nieznacznym
stanem zapalnym, nie powodujące trwałego
wyłysienia ani bliznowacenia.

Objawy i przebieg

: Włosy "przystrzyżone"

nierówno. Ogniska są najczęściej liczne i
drobne, skóra łuszczy się otrębiasto. Włosy
odrastają całkowicie. Występuje
u dzieci przed okresem pokwitania.
W obrazie mikroskopowym widoczny -
wewnątrzwłosowy układ zarodników

Grzybica

drobno-zarodnikowa

powierzchowna skóry głowy

Definicja

: Ogniska złuszczające z ułamanymi

równo

włosami

nieznacznym

stanem

zapalnym, nie powodujące trwałego wyłysienia
ani bliznowacenia.

Objawy i przebieg

: Włosy "przystrzyżone"

równo. Ogniska są najczęściej większe. Włosy
są otoczone szarobiała pochewka dobrze
widoczną

wyciągnięciu

włosa.

Charakterystyczna

jest

zielonkawa

fluorescencja w lampie Wooda.

obrazie

mikroskopowym

widoczny

wewnątrz-
i zewnątrzwłosowy układ zarodników

Grzybica

drobnozarodnikowa

Na skórze owłosionej głowy widoczne ogniska zapalne
płaskowyniosłe ponad powierzchnię
skóry zdrowej.
W obrębie zmian obserwowano złuszczanie o charakterze
otrębiastym.
Pacjent z ostrzyżona głową, nie widać więc typowego
obrazu jaki wywołują dermatofity na łodygi włosów.

Grzybica woszczynowa owłosionej skóry głowy

Definicja

: ogniska charakteryzują się obecnością

tarczek

woszczynowych

bliznowaceniem

towarzyszącym wyłysieniem

Objawy i przebieg

: Tarczki - zagłębione, żółte strupy,

będące kolonią grzyba mają średnicę do 2 cm. Włosy
są matowe, szorstkie i suche.
Charakterystyczna jest matowo-zielona fluorescencja
w lampie Wooda.

Grzybica z odczynem zapalnym wywołana przez
grzyby zoofilne
Definicja

: Głębokie zapalne nacieki guzowate, z

ropnymi zmianami w ujściach mieszków włosowych, o
ostrym przebiegu.

Objawy i przebieg

: Guzy są ostrozapalne, zlewające

się, z treścią ropną, która na powierzchni zasycha w
strupy. Włosy dają się łatwo usunąć. Zmiany ustępują
bez bliznowacenia i wyłysienia.
W mikroskopie świetlnym widoczny zewnątrzwłosowy
lub wewnątrz- i zewnątrzwłosowy układ zarodników

Grzybice skóry gładkiej

Grzybica skóry gładkiej

Definicja

: Zmiany o charakterze rumieniowo-

złuszczającym,

obecnością

wykwitów

pęcherzykowych, krostkowych - głównie na
obwodzie. Ustępuje bez pozostawienia blizn.

Objawy i przebieg

: ogniska są dobrze

odgraniczone

otoczenia.

Występują

najczęściej na skórze odsłoniętej. Towarzyszy
im świąd.
Występuje zarówno u dorosłych jak i u dzieci.

Grzybica przewlekła skóry gładkiej

Definicja

: Zmiany rumieniowo-złuszczające,

występujące wyłącznie u osób dorosłych,
głownie u kobiet, cechujące się szczególnie
przewlekłym przebiegiem.

Objawy i przebieg

: Predysponują: zaburzenia

odporności,

zaburzenia

hormonalne

naczynioruchowe. Ogniska są czerwone,
niekiedy słabo odgraniczone od otoczenia,
złuszczają się otrębiasto. Zajmuje głównie
pośladki
i

kończyny

dolne.

Często

zmianom

towarzyszy grzybica paznokci.

Grzybica pachwin.

Definicja

: Rumieniowe zmiany w obrębie

pachwin, z różnie nasilonym świądem.

Objawy i przebieg

: Zakażenie - przez

kontakt, ręczniki, gąbki, bieliznę. Częściej
chorują mężczyźni. Ogniska są czerwone,
o wielokolistym kształcie, szerzące się
obwodowo.
Usposabiają:

wzmożona

wilgotność,

pocenie się, wilgotność i drażnienie
mechaniczne.

Grzybica stóp

Definicja

: Zmiany o charakterze rumieniowo-

złuszczającym

Objawy

przebieg

Zakażenie

często

występuje u sportowców i osób pracujących
w wilgotnych i ciepłych pomieszczeniach.
Często - w łaźniach i basenach.
-

Odmiana

międzypalcowa

charakter

wyprzeniowy zmian, czasem ze znaczną
maceracja naskórka; zajęte przestrzenie
miedzy palcowe IV-V i III-IV (początkowo).
-

Odmiana potnicowa

: liczne pęcherzyki,

czasem

zlewne

ogniska

wysiekowe.

Odmiana złuszczająca

: ogniska hiper-

keratotyczne z licznymi popękaniami; często
towarzyszy grzybica stóp

Grzybica paznokci

Definicja

Zgrubienie,

przebarwienia,

łamliwość,

nadmierne

rogowacenie

pobruzdowanie płytek paznokci.

Objawy i przebieg

: Do wystąpienia usposabia

ucisk mechaniczny, obniżona odporność
komórkowa,

zaburzenia

hormonalne.

zmiany powstają na wolnym brzegu płytki
paznokcia. Maja kolor żółty, brunatny,
zielonkawy. Są łamliwe, stopniowo stają się
pogrubiałe,

zniekształcone,

obfitą

hiperkeratozą

Diagnoza infekcji grzybiczej to podstawa do rozpoczęcia

leczenia

Podjęcie decyzji o rozpoczęciu leczenia infekcji grzybiczej musi poprzedzać

prawidłowa diagnoza obejmująca wywiad, badanie kliniczne i mikologiczne.

Dane wynikające z wywiadu dotyczące posiadania zwierząt domowych i

aktywności zawodowej mogą ułatwić rozpoznanie infekcji odzwierzęcej.

Powierzchowne infekcje grzybicze powinny być brane pod uwagę we

wszystkich stanach chorobowych skóry przebiegających ze złuszczaniem.

Aby udać się do dermatologa nie potrzeba skierowania od lekarza

pierwszego kontaktu.

Najważniejsze dla prawidłowej diagnostyki i właściwego leczenia jest

badanie mikologiczne. Badanie to umożliwia natychmiastowe otrzymanie

wyników, jednak dla potwierdzenia i precyzyjnej identyfikacji grzyba

konieczna jest hodowla mikologiczna. Dodatni wynik hodowli jest najbardziej

wiarygodnym potwierdzeniem infekcji grzybiczej. Nie można pominąć

badania mikologicznego, ponieważ może to prowadzić do błędów

terapeutycznych, w wyniku których infekcje grzybicze mogą imitować inne

choroby skóry. Rozpoznanie czynnika infekcyjnego ma znaczenie decydujące

o wyborze właściwej terapii, ponieważ patogeny grzybicze wykazują różną

wrażliwość na stosowane leki.

Znaczenie i rola infekcji grzybicznych

Powierzchowne infekcje grzybicze stanowią

obecnie poważny problem epidemiologiczny,

terapeutyczny i społeczny. Pomimo, iż dermatofity,

grzyby drożdżopodobne i pleśnie atakujące

naskórek, paznokcie i włosy nie zagrażają życiu,

wywołują one przewlekłe i zakaźne dermatozy.

Grzyby są także ważnym czynnikiem wielu chorób

alergicznych.

Grzyby chorobotwórcze są łatwo przenoszone

bezpośrednio z osoby chorej na osoby z

najbliższego otoczenia, a także ze zwierząt (m.in.

psy, koty, świnki morskie) na ludzi. Grzybicą

można zakazić się także w sposób pośredni

poprzez kontakt z zarodnikami grzybów

znajdującymi się na dywanach, matach

kąpielowych, meblach, ubraniach a nawet na

sztućcach.

Grzybica - leczenie ogólne

Leczenie ogólne jest najbardziej wygodne ale niesie

niestety ryzyko objawów niepożądanych. Łatwiej

jest przyjmować lek doustnie niż aplikować

preparaty miejscowe. Właśnie dlatego często

wybiera się ten rodzaj terapii. Decyzja o

rozpoczęciu leczenia ogólnego grzybicy zależy

m.in. od cech klinicznych grzybicy, wieku pacjenta,

stanu wątroby i nerek, zaburzeń immunologicznych

czy alkoholizmu. Istotne są inne obecne w czasie

wystąpienia grzybicy choroby. W przypadku kobiet

znaczenia ma także ciąża i karmienie piersią.

Zakażenia drożdżakowe (Kandydozy)

Kandydoza błon śluzowych

Objawy i przebieg

: Białawe plamy nałożone

na błony śluzowe, przypominające ścięte
mleko. Jeżeli zajmują rozległe powierzchnie
- towarzyszy im nasilony stan zapalny i ból
oraz pieczenie. Jeżeli zmiany dotyczą
języka - jest on wygładzony, jeżeli sromu i
pochwy - pojawiają się upławy.

Kandydoza kątów ust (zajady)

Objawy i przebieg

Usposabiają: cukrzyca, niedobór
witaminy B, drażnienie (np.
nieprawidłowo dobrane protezy).
Zmiany polegają na popękaniu
kątów ust - tworzą się nadżerki.

Wyprzenia drożdżakowe

Objawy i przebieg

Zmiany rumieniowo-złuszczające w
fałdach

skórnych,

znaczną

maceracja naskórka. Najczęściej w
III przestrzeni miedzy-palcowej stóp,
okolicach

pod-sutkowych,

pachwinach,

szparze

między-

pośladkowej.

Kandydoza

wałów

płytek

paznokciowych

Objawy i przebieg

Początkowo zajęte są wały paznokciowe: są
silnie zaczerwienione, bolesne, obrzęknięte,
a przy ucisku wydobywa się spod nich
wydzielina ropna. Paznokcie z czasem staja
się żółto-zielonkawe, tracą połysk, ulegają
przerostowi i rozwarstwieniu - począwszy od
części proksymalnej paznokcia.

Łupież pstry

Objawy i przebieg

Żółtobrunatne, lekko złuszczające się
plamy głównie na tułowiu. Zmiany są
liczne o nieregularnych zarysach. W
lampie Wooda - o żółtawej lub
ceglastej fluorescencji.
Pod wpływem słońca - uwidaczniają
się odbarwienia - co przypomina
bielactwo.

Zakażeniu

sprzyja

nadmierne pocenie się.

Grzybica stóp występuje na jednej lub dwóch stopach
najczęściej pomiędzy palcami. Pojawia się także na
podeszwowym sklepieniu stopy (podbiciu). Zmiany
grzybicze miedzy palcami cechuje maceracja,
złuszczanie, mogą mieć także charakter pęcherzykowy.
Do nagłych zaostrzeń z wysiewem licznych
pęcherzyków i pęcherzy dochodzi przeważnie podczas
upałów. Swędzenie, ból, stan zapalny, wysiew
pęcherzyków mogą mieć charakter łagodny lub
nasilony. W przypadku długo utrzymującej się grzybicy
stóp może dochodzić do zakażenia paznokci (grzybica
na powierzchni lub pod płytką paznokciową). Paznokcie
stają się pogrubiałe, matowe, pod wolnym ich brzegiem
dochodzi do nagromadzenia mas rogowych. Następuje
rozwarstwienie płytki paznokciowej, paznokieć może
zostać zniszczony. W przypadku pojawienia się
opisanych powyżej zmian w obrębie paznokci należy
zwrócić się po poradę do lekarza, gdyż Lamisilatt
Dermgel nie jest skuteczny w grzybicy paznokci.
Konieczne jest wówczas przyjmowanie leków
wydawanych z apteki na podstawie recepty lekarskiej
(np. Lamisil ® w tabletkach).

Grzybica fałdów skórnych
- może pojawiać się na tych obszarach skóry, które są
pofałdowane i wilgotne tj.:

•w pachwinach

•na wewnętrznej powierzchni ud (zmiany
obustronne, ale także często bardziej nasilone po
jednej stronie; zmiany te mogą rozprzestrzeniać
się do pośladków lub ku górze brzucha.

•pod piersiami

•w obrębie pach

Pojawiające się w tych rejonach zmiany grzybicze
powodują zaczerwienienie, świąd i łuszczenie
naskórka.

Grzybica skóry gładkiej

- może występować na całym ciele, najczęściej
spotykana jest na nieowłosionej skórze głowy, szyi,
twarzy, oraz ramionach. Charakterystyczne są
obrączkowate ogniska o zabarwieniu różowym do
czerwonego. Pokryte są one grudkami i łuskami,
szerzą się one obwodowo i wykazują skłonność do
ustępowania w części środkowej.

Łupież pstry

-występuje na skórze w postaci łuszczących się,
plackowatych ognisk. Zmiany te mogą uwidaczniać
się wyłącznie latem, ponieważ ogniska grzybicy nie
brązowieją pod wpływem opalania się, uwidaczniają
się jako różnej wielkości plamy słoneczne.

-Łupież pstry pojawia się głównie na tułowiu, szyi,
ramionach zwłaszcza podczas upałów, przy
wzmożonej potliwości skóry.

Nazwa pstry wywodzi się od białych ognisk
pojawiających się w obrębie niezmienionej, opalonej
skóry, gdyż pod wpływem promieni słonecznych miejsca
zmienione nie ulegają opaleniu związane z produkcją
przez patogen inhibitora melanogenezy, kwasu
azelainowego. Plamy uwidaczniają się po posmarowaniu
nalewka jodową wykazując żółtawe lub ceglaste
zabarwienie. Oprócz występowania schorzenia na klatce
piersiowej może pojawić się jeszcze na górnej części
tułowia, szyi, ramionach, przedramionach, owłosionej
skórze głowy, rękach, wzgórku łonowym.
Rodzaj tzw. grzybicy przenoszony jest bezpośrednio od
osoby chorej lub przez kontakt z pościelą, bielizną osoby
chorej. Choroba przebiega bezobjawowo i ma charakter
przewlekły.Rozpoznanie łupieżu pstrego ustala się na
podstawie wyglądu i lokalizacji.
Leczenie polega na stosowaniu leków miejscowych pod
postacią szamponów, płynów lub żeli
przeciwgrzybicznych, a w przypadkach opornych na
leczenie stosuje się dodatkowo leki doustne.

Choroby paznokci

Paznokcie są przydatkiem skóry pełniącym wiele
funkcji, które ułatwiają życie codzienne. Można
do nich zaliczyć ochronę opuszek palców oraz
przed

urazami,

zwiększenie

zdolności

manipulowania

drobnymi

przedmiotami

ułatwienie chwytania, umożliwienie bardziej
precyzyjnych ruchów palców oraz zwiększenie
wrażliwości dotykowej.

Jedną z bardziej wartościowych cech paznokcia
jest

to,

że

może

służyć

jako

element

diagnostyczny chorób układowych i skóry.
Najczęstsze

zmiany

paznokciowe

są

spowodowane takimi chorobami jak: grzybice
paznokci, infekcje, łuszczyca, liszaj płaski.
Wrodzone zaburzenia płytek paznokciowych

Zmiany zanikowe

-atrofia
- aplazja

Zaburzenia

połączenia

płytki

paznokciowej

łożyskiem

-oddzielanie

się

płytki

paznokciowej

- złuszczanie płytki paznokciowej

Zmiany

przerostowe

-szponowatość
-paznokcie

rurkowate

(pachyonychia)

- zespół żółtych paznokci

Zmiany paznokci w przebiegu innych chorób

-grzybicy
-infekcyjnych
-łuszczycy
-liszaju płaskim i innych dermatozach grudkowych
-spowodowane

urazami

mechanicznymi

- paznokcie wrastające

Niedobór niektórych aminokwasów, witamin i
mikroelementów może spowodować zaburzenia
we wzroście płytek paznokci.

Głównym białkiem paznokci jest keratyna. Jest to
nierozpuszczalne białko zawierające w dużej
ilości aminokwasy siarkowe - cysteinę (17%)
metioninę (0,5%).

Dieta uboga w te aminokwasy może doprowadzić
do osłabienia struktury paznokci ich ścieńczenia,
rozwarstwień (głównie poprzecznych), łatwiejszej
urażalności i kruchości.

Zmiany zanikowe paznokci

Polegają na ścieńczeniu płytek paznokciowych lub jej
całkowitym zaniku. Stan miejscowy zależy od
rozległości i zaawansowania procesu chorobowego.

Zmiany zanikowe paznokci

wrodzone

są wyrazem

tzw. "defektu ektodermalnego" polegającego na
zaburzeniach wzrostu różnych struktur i narządów
pochodzących z tej samej części zarodka płodowego.
Często obserwuje się więc współistnienie zaburzeń
rozwoju paznokci, włosów, stawów czy nawet układu
nerwowego.

Zmiany zanikowe mogą pojawiać się także

w związku

z niektórymi chorobami

przebiegającymi w obrębie

macierzy i niszczącymi płytkę paznokciową.

Szponowatość

W chorobie tej dochodzi do znacznego przerostu i
wydłużania się płytek paznokciowych. Na skutek
znacznego przerostu płytki paznokciowe tracą
połysk i przyjmują ciemnobrązową barwę. W
przypadkach zaawansowanych zmian dochodzi do
zakrzywiania

się

paznokci

dając

obrazy

przypominające rogi baranie.

Przyczyny szponowatości są różne:

- u osób młodych najczęściej spowodowane są
wielokrotne urazy płytek paznokciowych

- u osób w wieku podeszłym zmiany związane są z
zaburzeniami odżywiania paznokci

Paznokcie

rurkowate (wrodzone

pogrubienie paznokci)

Jest to dziedziczna choroba często współistniejąca
z nadmiernym rogowaceniem dłoni i stóp.

Paznokcie są zgrubiałe i nadmiernie uwypuklone
w osi długiej, szersze u podstawy i zwężające się
na wolnym końcu płytki. Pod płytką paznokciową
gromadzą się zbite masy rogowe silnie związane z
łożyskiem.

Palce pałeczkowate

Hipokratesa

(palce dobosza)

W schorzeniu tym dochodzi do przerostu i
rozszerzeniu płytek paznokciowych, a dystalne
części palców powiększają się.

Taki obraz przypomina pałeczki dobosza - stąd
nazwa.

Zmiany w obrębie palców rąk towarzyszą ciężkim i
przewlekłym chorobom układu oddechowego i
serca.

Zespół żółtych paznokci

Paznokcie są w tym przypadku wyraźnie zgrubiałe,
nieelastyczne, nadmiernie wypukłe co nadaje im
kształt beczułkowaty.

Obrąbek paznokci jest zgrubiały i spadzisty jakby
wysztancowany, natomiast łąkotka jest zupełnie
niewidoczna.

Pogrubiałe płytki paznokciowe często przyjmują
żółtawą lub żółtawo-zieloną barwę - stąd nazwa .

Choroba często towarzyszą zastojowi chłonki w
kończynach i astmie.

Szorstkość paznokci

Przyczyna choroby jest nieznana.

Zmiany w obrębie płytek paznokciowych
pojawiają się najczęściej w dzieciństwie
czasem dopiero w wieku dorosłym.

Paznokcie mają szorstką powierzchnię jakby
posypana szarym pyłem.

Zmianom tym często towarzyszy wklęśniecie
paznokcia.

Koilonychia -

wklęśnięcie

płytki paznokciowej

Przyczyną

tego

schorzenia

są

najprawdopodobniej

zaburzenia

synchronicznym

wytwarzaniu

dwóch

warstw płytki paznokciowej.
Do zmian te często towarzyszą różnym
chorobom ogólnoustrojowym.

Objawy

Środkowa

część

płytki

paznokciowej ulega szerokiemu płytkiemu
zagłębieniu, a wolny brzeg paznokcia
unosi się i wywija ku górze.

Oddzielanie się płytki paznokciowej

Zmiany polegają na rozwłóknieniu części łożyskowej
paznokcia i stopniowym oddzielaniu płytki od
podłoża.

Oddzielanie rozpoczyna się na wolnym brzegu i
postępuje w kierunku macierzy.

Zmiany te często współistnieją z innymi chorobami
skóry (głównie w łuszczycy) choć mogą pojawiać się
bez żadnej uchwytnej przyczyny.

Złuszczanie płytki paznokciowej

Zmiany polegają na całkowitym oddzielaniu i
złuszczaniu pytek paznokciowych.

Zmiany

rozpoczynają

się

nasady

płytki

paznokciowej.

Często złuszczanie jest spowodowane znacznymi
zaburzeniami w odżywianiu paznokcia, lub towarzyszy
ciężkim chorobom infekcyjnym, odmrożeniom, lub
urazom mechanicznym.

Bielactwo paznokci

Zmiany paznokciowe określane tym mianem nie mają nic
wspólnego z bielactwem nabytym skóry. Są to zaburzenia
w wytwarzaniu prawidłowej płytki paznokciowej stąd
powinno się używać dla tego defektu określenia -

bielactwo rzekome paznokci

Przyczyny

powstawania

zmian

to:

mechaniczne

- głównie manipulacja narzędziami

kosmetycznymi w okolicy nasady paznokci, urazy i
mikrourazy

płytki

paznokci.

toksyczne

- obserwowane w zatruciach metalami

(talem, arsenem)

Objawy

Zmiany mają charakter zmleczeń płytki paznokciowej o
kształcie

linijnym,

pasmowatym,

kropkowanym,

gałązkowatym,

nieregularnym.

Zmiany najczęściej ustępują po wyeliminowaniu czynnika
prowokującego. Jednak powstałe zmleczenia pozostają
widoczne na płytce aż do jej złuszczenia.

Bielactwo paznokci

Zmiany paznokciowe określane tym mianem nie mają
nic wspólnego z bielactwem nabytym skóry. Są to
zaburzenia

wytwarzaniu

prawidłowej

płytki

paznokciowej stąd powinno się używać dla tego
defektu określenia -

bielactwo rzekome paznokci

Przyczyny

powstawania

zmian

to:

mechaniczne

- głównie manipulacja narzędziami

kosmetycznymi w okolicy nasady paznokci, urazy i
mikrourazy

płytki

paznokci.

toksyczne

- obserwowane w zatruciach metalami

(talem, arsenem)

Objawy

Zmiany mają charakter zmleczeń płytki paznokciowej
o kształcie linijnym, pasmowatym, kropkowanym,
gałązkowatym,

nieregularnym.

Zmiany najczęściej ustępują po wyeliminowaniu
czynnika prowokującego. Jednak powstałe zmleczenia
pozostają widoczne na płytce aż do jej złuszczenia.

Choroby włosów

Zjawiska patologiczne dotyczące włosów można
podzielić na:

- prowadzące do wypadania włosów czyli łysienie
- zmiany struktury włosa prowadzące do
łamliwości

lub

zmiany

wyglądu

- nadmierne owłosienie

W zależności od mechanizmu utraty włosów
obserwujemy

łysienie anagenowe lub telogenowe.

W wielu przypadkach oba typy łysienia
współistnieją ze sobą. Są jednak choroby w
których zdecydowanie obserwujemy wzrost liczby
włosów telogenowych lub dystroficznych

Łysienie anagenowe (dystroficzne)

Do utraty owłosienia dochodzi wskutek
nagłego

zahamowania

podziałów

komórkowych macierzy włosa.

Włos nagle staje się cieńszy, kruchy i łatwo
łamie się.

W tym przypadku dochodzi do wzmożonej
utraty włosów już kilkanaście dni od zmian w
macierzy.

Łysienie telogenowe

Jest to reakcja mieszka włosowego na
czynnik szkodliwy polegająca na szybszym
przejściu włosa z fazy aktywnego wzrosty do
fazy katagenu.

Po zakończeniu tego procesu znacznie
zwiększa się liczba włosów telogenowych, a
wzmożona utrata włosów pojawia się po 3-4
miesiącach od momentu zadziałania czynnika
szkodliwego.

Łysienie androgenowe typu
męskiego

Łysienie typu męskiego jest najczęstsza
postacią łysienia i dotyczy około 60%
mężczyzn powyżej 50r.ż.

Ten typ łysienia, zwłaszcza jeśli łysienie
rozpoczyna się już w wieku 16-20 lat
często występuje rodzinnie.

Przyczyny

Wiadomo, że wysoki poziom androgenów we krwi przyczynia
się do wzmożonego wypadania włosów i łysienia na głowie,
natomiast wpływa pobudzająco na wzrost w innych
okolicach. Jednak u większości mężczyzn nie stwierdza się
wzrostu poziomu tych hormonów.

Uważa się, że łysienie to zależy od nadmiernej wrażliwości
mieszków włosowych na androgeny, spowodowane wzrostem
aktywności enzymu 5 alfa-reduktazy (odpowiedzialnego za
metabolizowanie

męskich

hormonów

płciowych

androgenów,

bardziej

aktywnej

postaci

dihydrotestosteronu).

Częste współistnienie łojotoku skóry owłosionej głowy i
łysienia potwierdza powyższą teorię (jak bowiem wiadomo
androgeny odgrywają zasadniczą role w stymulacji produkcji
łoju). Podstawą mechanizmu łysienia jest stopniowe
skracanie się okresu anagenu, a wydłużanie telogenu.
Dodatkowo nowo rosnące włosy, na miejsce tych, które
wypadły, są cieńsze i łatwo wypadają.

Z czasem przekształcają się one we włosy typu meszku. Od
początku choroby obserwuje się także stopniowy zanik
mieszków włosowych i osłabienie ich ukrwienia

Objawy i przebieg

Przerzedzenie

włosów

dotyczy

głównie

kątów

czołowych oraz szczytu głowy, podczas gdy na
obwodzie skóry owłosionej ilość włosów zmniejsza się
nieznacznie.

W zależności od szybkości postępowania zmian
wyróżniamy

-postać ciężką - rozpoczynającą się w wieku 16-18 lat i
szybko
postępuje

- postać średnio ciężką - rozpoczynającą się w wieku
20-23

lat

-- postać lekką - rozpoczynająca się ok. 40 r.ż.

Łysienie androgenowe typu męskiego

Widoczne przerzedzenie włosów okolicy czołowo-
skroniowej ("zakola")

Widoczne przerzedzenie włosów okolicy czołowo-
skroniowej
i ciemieniowej

Widoczne

przerzedzenie

włosów

okolicy

potylicznej ("tonsura")

Łysienie

androgenowe

kobiet

(rozlane)

Temu typowi łysienia często towarzyszą zaburzenia
wydzielania hormonów. Najczęściej obserwuje się
niedobory estrogenów, wzrost ilości progesteronu lub
wzrost poziomu androgenów nadnerczowych.

Objawy i przebieg

Wypadanie włosów zaczyna się na szczycie głowy albo w
okolicy katów czołowych, a więc podobnie jak w łysieniu
męskim. W odróżnieniu od tego ostatniego nigdy nie
dochodzi do całkowitego wyłysienia. Włosy stopniowo
stają się coraz cieńsze, i coraz więcej mieszków
włosowych przechodzi w okres telogenu.

Choroba ta może rozpoczynać się już w okresie
pokwitania,a największe nasilenie zmian występuje w
wieku 30-40 lat. U części kobiet łysienie może
rozpoczynać się lub nasilać w okresie przekwitania
(łysienie okresu przekwitania).

Łysienie

androgenowe

kobiet

(rozlane)

Objawy i przebieg

W obrebie skóry owłosionej głowy widoczne rozlane
ognisko przerzedzenia włosów. Obszar ogniska jest
równomiernie przerzedzony.

Łysienie poporodowe

Spowodowane jest ono działaniem estrogenów w II
okresie ciąży.

Wzmożone działanie estrogenów utrzymuje mieszki
włosowe w fazie anagenu. Po porodzie działanie to
ustępuje powodując jednoczesne przejście wielu
mieszków w okres katagenu.

W okresie 3-6 miesięcy po porodzie dochodzi do
wzmożonego wypadania włosów. Stan taki utrzymuje
się przez kilka miesięcy. Po tym czasie zmiany na ogół
cofają się całkowicie, mogą jednak nawracać w
kolejnych ciążach.

W większości przypadków leczenie nie jest konieczne.

Łysienie plackowate

Przyczyna utraty włosów nie jest dokładnie wyjaśniona.

Wśród przyczyn łysienia plackowatego wymienia się:
- stan układu nerwowego (nerwice, stres, wstrząsy
psychiczne)
- zaburzenia hormonalne (w chorobach tarczycy,
nadnerczy)
- choroby o podłożu autoimmunologicznym (bielactwo,
toczeń rumieniowy)

Mechanizm łysienia jest anagenowy - w obrębie
macierzy włosa dochodzi do zahamowania podziałów
komórkowych, ścieńczenia włosów a z czasem ich
wypadnięcia.

Na obwodzie ognisk bezwłosych obserwuje się
charakterystyczne

włosy

wykrzyknikowe

(włosy

ułamane nad powierzchnią skóry w dolnej części
pozbawione barwnika i ścieńczałe)

Objawy i przebieg

Zmiany dotyczą najczęściej skóry owłosionej
głowy, ale mogą również zajmować skórę
owłosiona brody, narządów płciowych, dołów
pachowych, brwi i rzęs.
Choroba może pojawiać się w każdym wieku,
choć najczęściej występuje w 30 40r.ż.

Ognista wyłysienia pojawiają się nagle, zwykle na
głowie, a skóra jest zwykle w tych miejscach
niezmieniona. W przypadkach o przebiegu
złośliwym dochodzi do zlewania się ognisk
bezwłosych z czasem prowadząc do całkowitego
wyłysienia, a nawet do utraty owłosienia na całym
ciele (łonowych, pachowych, brwi i rzęs)

W niektórych przypadkach obserwuje się ponadto
zmiany

płytek

paznokciowych,

najczęściej

zagłębienia naparstkowate, ścieńczenie i zanik
płytek paznokciowych.

Czasami obserwuje się samoistne ustępowanie
zmian. Nie można jednak przewidzieć czy nie
dojdzie do nawrotu choroby.

Łysienie plackowate

W obrebie skóry owłosionej głowy widoczne ogniska bezwłose.
Strefa przejścia placów pozbawionych włosów do skóry
prawidłowo owłosionej ostro odgraniczona.

Wypadanie włosów w przebiegu innych
chorób

Do wzmożonego wypadania włosów i łysienia może
dochodzić w przebiegu różnych chorób:
-łysienie w przebiegu chorób układowych (toczeń
rumieniowy)
-łysienie po chorobach zakaźnych i przebiegających z
wysoką

gorączką.

-łysienie

przebiegu

chorób

przebiegających

bliznowaceniem (figówka, liszaj płaski mieszkowy)
-łysienie w grzybicy skóry owłosionej głowy (często
odwracalne)
-łysienie

kiłowe

(ogniskowe,

rozlane,

uogólnione)

-łysienie z powodu chemicznego uszkodzenia włosów
(zatrucie talem, polekowe, po kosmetykach) - łysienie
związane z niedoborami mikroelementów
i substancji budujących włos
-mechaniczne

lub

fizyczne

uszkodzenie

włosów

(trichotillomania - spowodowane wyrywaniem, lub
pociąganiem np. u dziewcząt czesanych "w kucyka",
popromienne rtg

- wrodzone zaburzenia wzrostu włosa uwarunkowane
genetycznie (włosy paciorkowate, włosy skręcone, włosy
obrączkowate, włosy bambusowate, włosy węzłowate)

Zmiana wyglądu włosów

Zmiany wyglądu włosów mogą być spowodowane
zaniedbaniami higienicznymi lub zbyt intensywnymi
zabiegami

kosmetycznymi

(trwałe

ondulacje,

suszenie,

farbowanie,

rozjaśnianie).

Dochodzi

wówczas do rozmaitych uszkodzeń struktury włosa:

rozszczep podłużny włosa

- widełkowate

rozszczepienie wolnego końca włosa

włosy pętlicowate

- na łodydze włosa pojawiają się

silne

skręcenia

-rozszczep węzłowaty włosa

- rozwłóknienie istoty

korowej włosa - w łodydze włosa pojawiają się
okrągłe

lub

wrzecionowate

rozszczepienia

łamliwość włosów

- osłabienie struktury włosa

doprowadza do ułamywania się włosów blisko
powierzchni skóry

Siwienie

Jest to zmiana zabarwienia włosa z naturalnej na
srebrzysto białą bez widocznego uszkodzenia lub
zaburzeń budowy włosa.
Mechanizm siwienia polega na zaburzeniach w
tworzeniu się barwnika, lub braku melanocytów w
macierzy

włosa

(np.

bielactwie).

charakterystycznego wyglądu włosów przyczynia się
także przedostawanie się do włosów pęcherzyków
powietrza.

Ze względu na przebieg siwienia wyróżniamy:

- siwiznę fizjologiczną (starczą) - rozpoczynającą się
zazwyczaj

około

40r.ż.

-siwiznę przedwczesną - pojawiającą się u ludzi 20
25 letnich

-
- siwiznę pojawiającą się w wyniku przebycia
niektórych chorób, lub u ludzi wyniszczonych

Nadmierny porost włosów

Nadmiernym owłosieniem nazywamy patologiczny
wzrost włosów uogólniony lub ograniczony tylko do
pewnych okolic w miejscach gdzie fizjologicznych
występuje jedynie meszek włosowy.

Stwierdza się wówczas zmiany jakościowe włosa
polegające na jego zgrubieniu i wydłużeniu fazy
anagenu.

Uogólnione nadmierne owłosienie

jest rzadką chorobą.

W zależności od przyczyny rozróżniamy postaci:

- wrodzoną - dochodzi do przerostu włosów
meszkowych, tak że stają się one długie i gęste

- nabytą - nadmierne owłosienie pojawia się zwykle
na skutek zaburzeń wydzielania hormonów i
zaburzeń w obrębie układu nerwowego.

Ograniczone nadmierne owłosienie

jest dość często

spotykane.

W zależności od przyczyny wyróżniamy postaci:

- wrodzoną - zwykle w okolicy lędźwiowej i
miedzyłopatkowej (zwykle towarzyszy rozmaitym
wadom wrodzonym np. rozszczepowi kręgosłupa)

- nabytą - pojawiającą się zwykle na skutek zaburzeń
wydzielania

hormonów,

nadmiernej

wrażliwości

mieszków włosowych na androgeny rzadziej w
związku z przyjmowaniem niektórych leków

(wyróżniamy tu:

hypertrichozę

nadmierny porost

włosów,

oraz

hirsutyzm

nadmierne owłosienie skóry twarzy,

tułowia i kończyn kobiet i dzieci typu owłosienia
męskiego,

zawsze

związane

zaburzeniami

hormonalnymi)

Hypertrichoza

ograniczona

u kobiet dotyczy zwykle skóry twarzy, brodawek
sutkowych, okolicy łonowej, oraz podudzi. Pojawia
się ono zwykle około 25 - 30 r.ż.

W wielu przypadkach nie udaje się stwierdzić
zaburzeń hormonalnych. Przypuszcza się wiec, że
przyczyną nadmiernego wzrostu włosów jest
wzmożona aktywność enzymu 5-alfa-reduktazy lub
nadmierna wrażliwość mieszków włosowych na
androgeny nadnerczowe.

W niektórych tylko przypadkach hypertrychoza
ograniczona pojawia się na skutek działania
czynników

drażniących

(mechanicznych,

chemicznych, fizycznych czy rozmaitych stanów
zapalnych).

Nadmierne

owłosienie

brody

obrębie

skóry

brody

widoczne pojedyncze włosy

Nadmierne

owłosienie

kobiecych

sutków

W okolicy brzegu otoczki brodawki
sutkowej widoczne liczne długie włosy.

Nadmierne owłosienie okolicy łonowej i brzucha

W okolicy wzgórka łonowego, i w linii pośrodkowej ciała na
skórze brzucha widoczne nadmierne owłosienie.
Tego typu owłosienie jest typowe dla mężczyzn.

Nadmierne owłosienie nóg

obrębie

skóry

widoczne

nadmierne

owłosienie.

Tego

typu

owłosienie jest typowe dla mężczyzn.

Leczenie

W przypadku istnienia zaburzeń hormonalnych
konieczne jest leczenie choroby podstawowej. Niestety
leczenie takie nie powoduje ustąpienia zmian już
istniejących.
Stosuje

się

wówczas

różne

techniki nietrwałego lub "trwałego" usuwania owłosieni
a.

Techniki usuwania nadmiernego
owłosienia

W ostatnich latach do gabinetów lekarskich
zajmujących się medycyna estetyczną zgłasza
się wiele pacjentek celem usunięcia zbędnego
owłosienia. Mnogość metod oferowanych przez
gabinety kosmetyczne i lekarzy umożliwia
wybranie

techniki

gwarantującej

"trwałe"

pozbycie się niepotrzebnego owłosienia.

Podczas

wizyt

lekarze

zwykle

informują

pacjentów o konieczności wykonania kilku
zabiegów powtarzanych w różnych odstępach
czasowych. Ma to zapewnić "trwały" efekt
wykonanej epilacji.

Nieskuteczność pojedynczych zabiegów wynika
z różnej aktywności mieszków włosowych.
"Trwale" usuwać można bowiem jedynie te
włosy, które znajdują się w fazie aktywnego
wzrostu.

Techniki

usuwania

nadmiernego

owłosienia

W ostatnich latach do gabinetów lekarskich
zajmujących się medycyna estetyczną zgłasza się
wiele

pacjentek

celem

usunięcia

zbędnego

owłosienia. Mnogość metod oferowanych przez
gabinety kosmetyczne i lekarzy umożliwia wybranie
techniki

gwarantującej

"trwałe"

pozbycie

się

niepotrzebnego owłosienia.

Podczas wizyt lekarze zwykle informują pacjentów o
konieczności

wykonania

kilku

zabiegów

powtarzanych w różnych odstępach czasowych. Ma
to zapewnić "trwały" efekt wykonanej epilacji.

Nieskuteczność pojedynczych zabiegów wynika z
różnej aktywności mieszków włosowych. "Trwale"
usuwać można bowiem jedynie te włosy, które
znajdują się w fazie aktywnego wzrostu.

Techniki usuwania

zbędnego

owłosienia

Niektóre zabiegi usuwania nadmiernego włosienia
mogą być wykonywane samodzielnie w domu. Do
zabiegów tych zaliczamy:
- rozjaśnianie
- golenie
- depilację tradycyjną

-depilację chemiczną

W gabinetach kosmetycznych najczęściej wykonuje
się:
- depilację ciepłym woskiem
- depilację zimnym woskiem

-mikrolizę (modną w ostatnim czasie)

W gabinetach lekarskich zaś wykonuje się depilację
metodami
- elektrolizy
- elektrokoagulacji
- z użyciem laserów
- i nielaserowych źródeł światła

Metody "trwałego"

usuwania

zbędnego owłosienia

Elektroliza i elektrokoagulacja

polegają na

umieszczeniu w mieszku włosowym cienkich igieł
spełniających rolę elektrod. Przepływający prąd
pomiędzy elektrodą i skórą uszkadza naczynia
brodawki, powodując powstanie mikroblizny w
okolicy opuszki mieszka włosowego. W ten sposób
uszkodzone włosy są łatwo usuwane pęsetą.
Zabiegi są w niewielkim stopniu bolesne.

W metodzie

elektrolizy

wykorzystuje się prąd

stały o niskim napięciu i natężeniu, który
przepływając przez tkankę wywołuje reakcję
chemiczną, w wyniku której dochodzi do
wytworzenia wodorotlenków i uszkodzenia opuszki
mieszka włosowego. Zabieg ten jest jednak bardzo
czasochłonny, gdyż do usunięcia jednego włosa
potrzeba ok. 1 minuty.

Technika

elektrokoagulacji

(diatermii)

wykorzystuje prąd zmienny o wysokiej częstotliwości i
niskim napięciu. Prąd o takiej charakterystyce wywołuje
znaczny

miejscowy

wzrost

temperatury,

niszcząc

strukturę opuszki mieszka włosowego. Stad właśnie
zabieg ten określa się czasem mianem termolizy.

Mikroliza

Dość modne w ostatnim czasie stały się zabiegi mikrolizy.

Zabiegi te są prowadzone przy użyciu prądu o niskim
woltarzu
i natężeniu. Elektrodą zaś jest nie jak w przypadku
elektrolizy igła,
a specjalny żel rozprowadzany na powierzchni skóry.
Zabiegi są miernie bolesne a zastosowanie żelu umożliwia
szybkie wykonanie zabiegu na dużych powierzchniach.
Ze względu na brak fachowego piśmiennictwa o
skuteczności tej metody, trwałości jej efektów i
bezpieczeństwa stosowania należy ostrożnie podchodzić
do gwarancji udzielanych przez producenta i zakłady
kosmetyczne oferujące tą metodę.

Lasery

Dzięki laserom możliwe stało się usuwanie owłosienia z
dużych powierzchni skóry, w krótszym czasie i mniej
boleśnie niż w przypadku elektrolizy i diatermii. ‘
Rozwój techniki laserowej umożliwił konstruowanie
aparatów o wysokiej selektywności i swoistości
emitowanego światła. Wiązka laserowa jest dzięki
odpowiedniej długości fali absorbowana tylko przez
ciemne struktury włosa, powodując tzw. Zjawisko
fototermolizy.
Polega ona na tym że światło laserowe dociera do
wybranego mieszka włosowego gdzie jest absorbowane
przez ziarna melaniny. Kumulująca się energia cieplna
uszkadza nie tylko samą melaninę, ale przenosi się także
na komórki rozrodcze włosa trwale je uszkadzając.
Stosowane dodatkowo schłodzone żele lub chłodzące
końcówki zmniejszają ryzyko uszkodzenia termicznego
naskórka. Tą metodą najefektywniej usuwa się włosy u
osób z jasną, nieopaloną skórą (I lub II fototypem) i z
ciemnymi włosami.
U pacjentów z ciemniejszą skórą i jasnych włosach
zabiegi te nie dają już tak dobrych efektów, a ponieważ
skóra zawierająca dużo melaniny intensywnie absorbuje
energię wiązki laserowej, są oni bardziej podatni na
oparzenia w trakcie zabiegu i wystąpienie przebarwień
po laseroterapii.

Nielaserowe źródła światła

Do usuwania zbędnego owłosienia wykorzystuje się
także pulsujące światło nielaserowe. Ponieważ
urządzenia emitujące ten rodzaj światła wykorzystują
różne długości fali elektromagnetycznej uszkadza ono
wybiórczo mieszki włosowe nie absorbując się
nadmiernie w ciemnej skórze. Ośrodki posługujące się
tymi urządzeniami donoszą o zadowalających efektach
leczenia, porównywalnych ze stosowaniem światła
laserowego.

W ostatnich latach do usuwania nadmiernego
owłosienia

wykorzystuje

się

także

metodę

fotodynamiczną z miejscowym stosowaniem ALA
(kwasu delta-aminolewulinowego).
Polega ona na naświetlaniu skóry posmarowanej
uprzednio żelem zawierającym ALA, który wbudowuje
się wybiórczo w mieszki włosowe.
Pod wpływem światła czerwonego ALA wytwarza
wolne tlen uszkadzając komórki macierzy włosa