Wpływ społeczny

Wykład X

Historia i ramy definicyjne

zjawiska



Warto zacząć od Trippletta – 1898 obserwacja grup
rywalizujących - zmiany w poziomie wykonywania
zadania



Potem już same najbardziej znaczące nazwiska w
psychologii: Asch, Sherif, Festinger, Moskowici, Milgram,
Kelly,Campembell i ich przełomowe ustalenia



Wpływ społeczny – jedno z najbardziej rozległych
zjawisk: różnorodność definicji akcentujących różne
aspekty fenomenu



Wpływ społeczny to proces w wyniku którego
dochodzi do zmiany: zachowania, opinii uczuć pod
wpływem obecności innych ludzi



Różne postaci owej „obecności” innych: obecność
fizyczna realna, wyobrażona (domena czysto ludzka),
przywołana z doświadczenia

Rozważania definicyjne c.d



Zmiana – fundamentalny zawsze obecny element
definicyjny



Czego dotyczy: to zmienia się w zależności od
różnych podejść: zachowania, opinii, postaw,
uczuć – wyczerpuje wszelkie przejawy
aktywności.



Przejawy wpływu społecznego: czyli na jakiej
drodze następuje zmiana:



naśladownictwa



Konformizmu



Posłuszeństwa wobec autorytetu

Przejawy wpływu społecznego

WPŁYW SPOŁECZNY

NAŚLADOWNICT
WO:
imitowanie,
kopiowanie
cudzych
zachowań

Podstawowa
najprostsza droga

Nie angażuje
złożonych
umiejętności

Świadome
(modelowanie)
/nieświadome
(imitacja)

KONFORMIZM:
uleganie,
rzeczywistemu,
wyobrażonemu
naciskowi
innych
tradycyjnie
ograniczane do
większości

Świadoma
zmiana

POSŁUSZEŃST
WO:
Zmiana pod
wpływem
poleceń
sugestii ludzi
mających
władzę/
autorytet

Sama obecność innych ludzi – zjawisko

facylitacji społecznej



Eksperymenty Tripletta – nawijanie żyłki na kołowrotek;
lepsze wykonanie wykonanie w obecności innych



Dziesiątki późniejszych badań: sprzeczne wyniki:

-karaluchy w labiryncie
- czy jedzenie może być modyfikowane wpływem innych…

kurczaków?

- co się dzieje z wykonaniem jeśli przepisywany jest tekst

obcojęzyczny

- co się dzieje jeśli szczur chce pić i jest rażony prądem?



Synteza wyników badań i propozycja Zajonca (1965):
model wpływu samej obecności innych ludzi :
paradygmat równoczesnego działania i obecności
audytorium

Model popędu Zajonca

Audytorium Równoległe wykonywanie

Samotne

Zad. Łatwe

Zad. trudne



Wyjaśnienie Zajonca:

Sama obecność innych  źródło pobudzenia  nasila popęd

(Hull- Spencer)  wzrost tendencji do wykonywania

reakcji dominującej

Inne wyjaśnienia



Cottrell – dlaczego obecność innych podnosi poziom
pobudzenia? Lęk przed oceną – empirycznie nie znajduje
szerszego potwierdzenia (audytorium z opaskami na oczach a
także karaluchy…)



Baron – mechanizm uwaga  pobudzenie: obecność innych

przyciąga uwagę angażuje mechanizmy porównań
społecznych

rodzi konflikt źródło wzrostu pobudzenia

efekty facylitacji



Alternatywne konsekwencje mechanizmu uwagowego:

obecność innych rozproszenie uwagi (dodatkowe

obciążenie umysłowe) zawężenie pola uwagi
pomijanie S efekty facylitacyjne



Dylemat: pobudzenie vs uwaga; czym jest zadanie trudne,
łatwe

Efekt Stroopa: kiedy reakcja

dominująca jest niepoprawna



Efekt interferencji : dominująca jest reakcja niepoprawna
(czytanie znaczenia słowa) a zadanie jest proste angażuje 2 S
(wg. Barona) natomiast trudne (wg. Zajonca)

CZERWONY

+++

++



Zadanie: identyfikacja koloru



Czas identyfikacji koloru słowa czas identyfikacji koloru
znaków



Odmienne przewidywania: obecność innych wg. Zajonca
interferencję wg. Barona interferencję



Wyniki badań wspierają mechanizm uwagowy: uwzględnienie
także warunków: nieprzewidywalnej obecności innej osoby
(przyglądającej się lub niewidocznej), komponent
motywacyjny: porównania „w górę”, „w dół”

Efekt Stroopa c.d.



Dodatkowa miara: liczba rozpoznanych słów: mniejsza w
warunku samej obecności innych – dowodem na udział
procesu uwagi w efektach facylitacyjnych



Hipoteza strategicznego, aktywnego hamowania:
mniejsza liczba rozpoznanych słów w warunkach porównań
społecznych w górę w niż w samotności – wskazuje na
możliwość kontroli automatycznych procesów uwagowych.



Czym jest zjawisko facylitacji?



Wpływ obecności innych (ludzi?) na poziom wykonania
zadania



Dlaczego „facylitacja” gdy efekty spadku poziomu
wykonania?



Obecność innych zawsze facylituje (nasila, wpływa)
zmianę poziomu wykonania w zależności od trudności
zadania

Ukierunkowany wpływ społeczny:

badania Sherifa



Badanie I (1936)



Materiał: złudzenie percepcyjne – efekt autokinetyczny



Zadanie: indywidualne oszacowanie wielkości wychylenia
świetlnej plamki ( w rzeczywistości nieruchomej)



Wyniki: wzorce dokonywanych ocen indywidualnych –
podobne w miarę powtarzania szacunki wychyleń
zmniejszały się



Wniosek: wytworzenie MODELU ograniczającego zakres
spostrzeganej zmienności na podstawie bezpośrednio
spostrzeganych informacji – wytworzenie normy
indywidualnej



Jak będzie przebiegał proces strukturalizacji w warunkach
dostepu do informacji społecznych?

Badanie II i III – Sherif (1936)



Nowe warunki – 2 osoby równocześnie szacowały
wielkość wychylenia



Szybsze ustalenia „modelu” ujednolicenie wielkości
wychyleń



Badanie III: czy efekt ujednolicania efektem prostej
uległości wobec pierwszej osoby?



Nowe warunki: (1) szacowanie parami (2) rozdzielanie par
osoba z pary przydzielana do nowej diady



Wyniki: przenoszenie „normy” wypracowanej z partnerem
do nowej diady



Wniosek: nie uleganie ale uczenie się: wypracowana
norma jest trwała i przekazywana



30 lat później badanie Hooda i Sherifa (1962): warunki (1)
obserwacji szacowania współpracownika zaniżającego vs
zawyżającego wielkość wychylenia (2) indywidulane
szacowanie pod nieobecność partnera

IV badanie po latach wyniki



Szacunki osób obserwujących partnera zawyżającego
od szacunków osób obserwujących partnera
zaniżającego wielkość wychylenia



Wnioski:

- wyników nie da się wyjaśnić odwołując się do

interpersonalnych nacisków społecznych

(partner był

nieobecny)

-

ludzie świadomymi „procesorami” informacji

społecznych wykorzystującymi spostrzeżenia i
zachowania innych w trakcie podejmowania własnych
działań i decyzji

- taka strategia szczególnie użyteczna w warunkach

zadania nowego, niezwykłego niejednoznacznego.

Kiedy zadanie jest jednoznaczne:

badania Ascha

Badanie I

materiał

Zadanie: wskaż taki sam odcinek jak wzorcowy
Warunki: indywidualne
Wyniki : brak błędów poprawne wskazania
Badanie II: warunki grupowe manipulacja błędne wskazania

grupy

Wyniki: 2/3 badanych chociaż 1 raz uległo podając błędne

wskazania

A B C

Warianty badania podstawowego



Warunki: wielkość grupy (od 1 do 15 osób)

-obecność /nieobecność grupy
-wyrazistość różnic miedzy odcinkami
-zgodność vs brak zgodności grupy
-popierający „sojusznik”
- obecność vs nieobecność popierającego sojusznika



Wyników Ascha nie dało się wyjaśnić modelem
„ świadomego procesora” zaproponowanego przez
Sherifa



Rozbieżność rezultatów Ascha i Sherifa oraz reakcje na
nie dowodem znaczenia roli wpływu społecznego:

- Propozycja Festingera : uleganie publiczne vs

akceptacja prywatna

- Propozycja Kelmana: uległość , identyfikacja a

internalizacja

Wpływ informacyjny normatywny -

podsumowanie

Wpływ
normatywny

Wpływ
informacyjny

SYTUACJA

Jednoznaczna

niejednoznaczna

MOTYWACJA

Afiliacja,

akceptacja,
identyfikacja

Poznawcza:

posiadanie racji

KONFORMIZM

zewnętrzny

wewnętrzny

CHARAKTER
wpływu

świadomy

nieświadomy

EFEKTYWNOŚĆ
wpływu

trwały

nietrwały

Charakter wpływu
grupy

nacisk

interakcja



Do historii psychologii przeszło rozróżnienie Duetcha i

Gererda;
- normatywny vs informacyjny wpływ społeczny
(1955)

Moderatory wpływu społecznego



Warunki anonimowości ( grupa nie wie jaka reakcje wykona
jednostka)



Mała atrakcyjność grupy



Rozbicie jednomyślności grupy



Koncentracja na celu działania: zadaniowa vs dobre stosunki



Niejasność/ trudność zadania



Wielkość grupy – krzywoliniowy (badania Insko manipulacja
możliwością weryfikacji poprawności sądów – wpływ rośnie)



Wsparcie społeczne – przełamanie społecznego konsensusu:
„sojusznik zgodny” i „sojusznik indywidualnie myślący”
znaczenie konsekwencji wsparcia



Spostrzegana kompetencja wspierającego : silne okulary
osoby wspierającej nasilają konformizm (Allen, Levine)



Właściwości osobowości (samoocena, inteligenacja)

Moderatory c.d.



Normy kulturowe



Spójność grupy (Hogg)



Wpływ społecznych norm grupowych na poziom
konformizmu w paradygmacie poprzedzania
stereotypem (aktywizacja kategorii księgowy i
punk zmienna zależna: szacowanie liczby
sygnałów dźwiękowych-

Abrams , Hogg)

100

10
3

10
6

109

112

księgowy punk

Brak poprzedzania

Posłuszeństwo – fakty, mity i

interpretacje na temat eksperymentu

Milgrama

Urodzony 13 sierpnia 1933 w N.Y. W średniej
szkole
jego kolega był P. Zimbardo. Studia na
Harvardzie. Ulubiony wykładowca – S. Asch.
Kontrowersyjny eksperyment : empiria – była
najważniejsza.
Problematyka konformizmu – punktem wyjścia
jednak
głównym zainteresowaniem – obserwacja
wykonywania
poleceń eksperymentatora i uderzanie
prądem – i konsekwencje dla zachowania
obserwatorów. Główny punkt ciężkości: rola
eksperymentatora i znaczenie
wypowiadanych poleceń dla zachowania czyli
POSŁUSZENSTWO
Pionier odkłamywania procedury!

Posłuszeństwo – eksperyment

Milgrama (1963)



Jawne, otwarte wywieranie wpływu



Autorytet - zdolność do kierowania czynami innych ludzi



Różne podstawy autorytetu

:

siła, formalna pozycja, większe

kompetencje, dostęp do dóbr, informacji ale zawsze autorytet
„stoi ponad”



Przyczyny ulegania autorytetowi – zależą od rodzaju
autorytetu i podstawy na której się opiera (przykłady badań;
znamiona : ubrania, tytuły, wyzwalacze posłuszeństwa)



Bezpośrednia przyczyna podjęcia badań: wyjaśnienie
mechanizmu zbrodniczego ulegania autorytetowi (pokłosie
nazizmu w II wojnie)



Procedura: nabór: ogłoszenie w gazecie; miejsce Uniwersytet
Yale ; instrukcja maskująca: wpływ kar na uczenie się;
zadanie: uczenie par słów nauczyciel podaje jedno uczeń
odpowiada właściwym w przypadku błędu S prądu; przedział
ról: sfingowane losowanie;

Aparatura, co przypomina?

Eksperyment Milgrama c.d.



Procedura: kolejne błędy ucznia- silniejsze szoki

O V 15V 30V 45V 60V 75V 90V 105V 120V 135V 150V 165V
180V 195V..250V…450

Nieznaczny szok niebezpieczeństwo
ciężki szok

3 standardowe rodzaje instrukcji w sytuacji odmowy kontynuowania:

-„proszę kontynuować”

-„konieczne jest aby kontynuować”

- „stanowczo trzeba kontynuować”

-Osoby prowadzące: współpracownicy ubrani w białe kitle

-Wyniki: 65% osób – całkowita uległość – do 450V

Interpretacja samego autora



Stan pośrednictwa w działaniu (agentic state) 

posłuszeństwo powinno spadać gdy niski status
miejsca czy

eksperymentatora

Tak : bo spadek

posłuszeństwa gdy

:”

eksperymentator z

ulicy

”

Nie : bo brak

spadku

posłuszeństwa

gdy : badania w

firmie

Autoryte

t

religijny

Autoryte

t

naukowy

Korelacja miedzy religijnością
a posłuszeństwem – bez względu
na rodzaj obiektu

Czy pośrednictwo w działaniu

tłumaczy posłuszeństwo?



Pośrednictwo  nie ponoszenie osobistej

odpowiedzialności

 „trybik w maszynie”  posłuszeństwo 37 na 40 osób

badanych którym przypisano rolę sekretarza bądź
przekazującego polecenia eksperymentatora 

potwierdza interpretację o pośrednictwie

ALE



Zegar – miara odpowiedzialności – wskazuje
przypisywanie odpowiedzialności sobie samemu! To
niezgodne z hipotezą pośrednictwa



Posłuszeństwu powinien sprzyjać jednoznaczny nakaz
ale  najwięcej osób odmówiło w takich

warunkach,także w warunkach redukcji dystansu
fizycznego a więc co poza pośrednictwem w działaniu?

Wyniki przewidywane i realne

Poziom przewidywanej i rzeczywistej rezygnacji z kontynuowania

eksperymentu

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

75V 135 150 210 300 330 345 360- 450
435

rzeczywisty

przewidywany

%
osób
rezyg
nując
ych

Volty

Poza pośrednictwem……



Niejasność i nowość sytuacji (Lutsky)



Znaczenie norm związanych z interpersonalną relacją:
eksperyment Brief, Colin  ekspozycja filmu z

eksperymentu zmienna niezależna – rodzaj odmowy
zależna – ocena zachowania nauczyciela wyniki –
najbardziej przychylne oceny gdy odmowa uprzejma 

znaczenie zmiennej wywieranie korzystnego
wrażenia



Pułapka konsekwencji (Gilbert) analogia stopy w drzwi



Ograniczenie samoświadomości i wzrost
bezrefleksyjności Wpływ negatywnego afektu na
przetwarzanie: ograniczone zasoby poznawcze,
skupiona uwaga (silny stres) ograniczone możliwości
widzenia konsekwencji – „pułapka własnych
konsekwencji”

Wyjaśnienie posłuszeństwa



Socjalizacja: norma posłuszeństwa
wszechobowiązująca



Doświadczenia indywidualne: autorytet chroni
bezpieczeństwo, ma rację



Zmiana sprawstwa- przypisanie odpowiedzialności
autorytetowi



Posłuszeństwo – nie agresja: obserwowalne
zachowanie posłuszeństwa nie przesądza o rodzaju
motywów



Marginalna rola osobowości (autorytaryzm i
umiejscowienie kontroli)

Wpływ kontekstu na poziom

posłuszeństwa

• Milgram (1963)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Mężczyźn
i

KobietyKontekst

Niski status

Eksperym.
Niski status

Bliska
ofiara

Eksperym.
dystans

Wsparci
e
społeczn
e

% osób
całkowicie
podporządk
owanych

Podsumowanie oraz inne mechanizmy

wywierania wpływu



Zaangażowanie: można polubić jedzenie nieżywych robaków
podjęcie działania  aktywizacja procesów poznawczych:

 podwyższenie psychicznej dostępności
 uzasadnienie własnego wysiłku

(inicjacja)

 pułapka utopionych kosztów
 zmiana spostrzegania samego siebie
 utrzymanie spójności i konsekwencji
 swoboda wyboru poczucie sprawstwa



Słuszność: społeczny dowód słuszności



Lubienie: podobieństwo  sympatia



Wzajemność



Niedostępność:

„ ostatni egzemplarz na składzie” „ostatnia okazja”

 znaczenie nagłego pojawienia się dobra pożądanego przez

innych

Manipulacja jako środek wywarcia

wpływu



Specyfika manipulacji jako źródła wpływu:

Niesymetryczność relacji nadawca-odbiorca;
 nadawca zna właściwy cel zachowania, który albo

ukrywa przed odbiorcą albo ujawnia inny fałszywy

(nadawcy zależy na uległości)

 nadawca wie jakich technik użyć aby osiągnąć cel:

wykorzystuje nieświadome i automatyczne

mechanizmy zachowań

 odmienne spostrzeganie relacji przez nadawcę i

odbiorcę wpływu

 wykorzystanie nieświadomości odbiorcy w celu

uzyskania korzystnych dla siebie zachowań



Manipulacja społeczna obejmuje szereg technik

wpływu społecznego: makiawelizm, ingracjacja, oraz

sekwencyjne techniki wpływu społecznego

Sekwencyjne techniki manipulacji

społecznej:

„stopa w drzwi” Freedman, Freser



Sekwencja:

Badania: grupa kontrolna (duża prośba) pytanie o zgodę na wpuszczenie

przedstawicieli organizacji konsumenckich w celu dokonania spisu

artykułów gospodarstwa domowego grupa eksperymentalna (mała

duża prośba) najpierw telefon z pytaniem o zgodę na wywiad po kilku

dniach pytanie o wizytę w domu (duża prośba)

Mechanizm uległości – autopercepcja: wnioskowanie o

sobie w oparciu o działania: spełniając pierwszą prośbę

zaczynamy spostrzegać się jako osoby spełniające czyjeś

prośby

MAŁA

PROŚ

BA

DUŻA

PROŚBA

Duża

prośba

Mała

prośba

22 %

53%

Warunki efektywności:
brak nacisków
średni czas
Różne osoby

Sekwencyjne techniki manipulacji

społecznej:

„drzwi zatrzaśnięte przed nosem”-

Cialdini

Badania: grupa kontrolna – prośba o odbycie 2-godz. wycieczki z

grupą młodocianych przestępców do ZOO grupa
eksperymentalna – (1) prośba o aktywność 2 g. tygodniowo
przez 2 lata – opiekuna młodocianych przestępców (2) –
jednorazowo do Zoo

DUŻA

PROŚBA

MAŁA

PROŚ

BA

Grupa
kontrolna

Grupa
eksperyme
ntalna

17 %

50%



Mechanizm uległości

:

reguła wzajemności, norma wzajemnych

ustępstw

Warunki
efektywności: ta
sama osoba, krótki
odstęp

Podsumowanie i porównanie technik

Podobieństwa

Różnice

Sekwencyjność

Odmienna kolejność sekwencji

Manipulowanie wielkością

prośby

Różne mechanizmy uległości

Warunki efektywności
Różne źródła próśb: ta sama
osoba vs różne osoby

Huśtawka emocjonalna



Metoda - eksperyment naturalny



Hipoteza : uległość zwiększa się w warunkach wzbudzenia a
następnie nagłego wycofania emocji w porównaniu z
warunkami neutralnymi jak i warunkami wzbudzenia i nie
wycofania afektu.



Przesłanki hipotez:

• Istnieją dwa tryby funkcjonowania:
- automatyczny- aktywizowany w warunkach wzbudzenia

afektu

- refleksyjny – aktywizowany w warunkach neutralnych lub

refleksyjnych

• Nagłe wycofanie afektu – skutkuje „zawieszeniem się między

automatycznym i refleksyjnym trybem funkcjonowania”
zwiększając bezrefleksyjne funkcjonowanie

• Bezrefleksyjne funkcjonowanie – nasila uległość

Seria eksperymentów naturalnych

Eksperyment I

(zm. zależna: zgoda na wypełnienie

kwestionariusza)
Przechodzący przez ulice – gwizdek

59

Przechodzący przez ulice bez gwizdka

46

Idący wzdłuż chodnika

41

Eksperyment II (zm. zależna j.w.)

Kartka za wycieraczką

62

Kartka przyklejona do drzwi

37

Brak kartki

36

Eksperyment III (j. w.) testowanie wpływu poczucia winy

Reklama za wycieraczką

62

Mandat za wycieraczką

8

Reklama przyklejona do drzwi

38

Brak kartki

32

Seria eksperymentów naturalnych

Eksperyment I

V

(zm. zależna: zgoda na udział w

kweście – co jak działa lęk)
Oczekiwanie na wstrząsy elektryczne

38

Oczekiwanie na wstrząsy a potem wycofanie

75

Oczekiwanie na badanie koordynacji

53

Eksperyment V (zm. zależna datek pieniężny – testowanie

bezrefleksyjności)

Przechodzący przez ulicę - gwizdek
Prośba

39

Prośba z uzasadnieniem pozornym

76

Prośba z uzasadnieniem rzeczywistym

72

Przechodzący przez ulicę bez gwizdka
Prośba

11

Prośba z uzasadnieniem pozornym

15

Prośba z uzasadnieniem rzeczywistym

58

Seria eksperymentów c.d.

Eksperyment VI Czy huśtawka dotyczy emocji
pozytywnych
Przełożenie słuchawki do drugiego ucha
Informacja o nadpłacie za telefon

29

Informacja o niedopłacie za telefon

30

Informacja o nadpłacie i wycofanie

48

Informacja o niedopłacie i wycofanie

50

Prośba o przełożenie słuchawki do drugiego ucha

1

Huśtawka emocjonalna:

podsumowanie



Wzbudzenie i wycofanie afektu nasila uległość



Uległość - efektem bezrefleksyjności wynikającej z
ograniczonego dostępu do zasobów poznawczych



Znak (+ lub -) wzbudzonego i wycofanego afektu nie
zmienia wielkości uległości



Indukowany afekt pochodzi z zewnątrz



Nagłe wzbudzenie i wycofanie emocji – skutecznym
sposobem manipulacji społecznej



Mechanizmy na których oparte są techniki manipulacji:

- Afektywne – huśtawka emocjonalna
- Poznawcze – „stopa w drzwi”
- Afektywno – poznawcze - „drzwi zatrzaśnięte przed

nosem”

Wpływ mniejszości



Wpływ informacyjny, normatywny, autorytetu,
manipulacja- źródłem swoista „większość”



Większość wywiera silniejszy wpływ



Czy możliwy jest wpływ mniejszości?



Przykłady z historii:

-rewolucje – zaczynem wpływu mniejszości
-odłamy religijne
-odkrycia naukowe i ich asymilacja: przewrót

kopernikański

-

przełomy cywilizacyjne

Wpływ mniejszości: pierwsze

niezauważone wyniki



Badanie nad wpływem większości – ustosunkowanie
do odstępcy:

Zadanie: wybór modelu samolotu (atrakcyjny silnikowy

model nieatrakcyjny szybowiec) w grupach
umieszczany „odstępca” optujący za wyborem mało
atrakcyjnego modelu.

Wyniki:
odstępca – nie lubiany - najwięcej komunikatów do

niego kierowano;

liczba grup w których zgodzono się z odstępcą bądź nie

doszło do zgody: 95 grup – 32% próby a w 26 z
nich przyjęto punkt widzenia odstępcy

Serge Moscovici: podstawowe

założenia wpływu mniejszości



Nie można oddzielić emisji wpływu od recepcji – każdy

wpływ ma charakter dwukierunkowy



Zachowania niezgodne z normami większości –

alternatywą bardziej są interesujące im bardziej są

zabronione urok zakazanego owocu



Konflikt wewnętrzny: alternatywne opinie mniejszości i

przynależność do większości rodzi konflikt - to zwiększa

podatność na zmianę



Wyrazistość grup mniejszościowych „figura na tle”- łatwo

dostępne percepcyjnie



Poczucie „winy społecznej” jego źródłem mniejszości

pozostające na marginesie życia społecznego



Mniejszość nie jest spostrzegana jako zagrażająca – skupia

uwagę na tym co mówi (merytoryczny aspekt wpływu a

nie na kontekście społecznym)



Potrzeba zachowania jednomyślności i spójności przez

większość

Czy rzeczywiście wpływ mniejszości

istnieje?



Badanie Moskovici  modyfikacja procedury Ascha  ekspozycja

niebieskich

przeźroczy  ocena koloru przeźroczy 

manipulacja  mniejszość ocenia jako

zielone

Wyniki: 8%

1/3 większości przynajmniej raz oceniła slajd jako
zielony + wyniki standaryzowanego testu rozróżniania
kolorów  niższy próg percepcji

zielonego

w grupie

eksperymentalnej  wpływ mniejszości modyfikuje

jawne zachowania i ma utajone konsekwencje
poznawcze



Badanie : efektywność wpływu jednomyślnej (40%
konformizm) i niejednomyślnej (12%) mniejszości + zmiana
progów spostrzegania zielonego



Odroczony charakter wpływu - efekt śpiocha

po upływie 3

tygodni znika efekt wpływu większości a nawet efekt bumerangowy pojawia
się efekt wpływu mniejszości w obu tematach (aborcja i antykoncepcja) .



Przelewanie się wpływu mniejszości na tematy
pokrewne:

w kwestiach powiązanych i niepowiązanych

Strategie wpływu mniejszości



Konsekwentne odstępstwo (zaangażowanie)



Badanie: eksperyment; materiał: ekspozycja slajdów;

zielonych

i

niebieskich

warunki kontrolne: rozpoznawanie

kolorów

warunki eksperymentalne: ekspozycja

niebieskich

slajdów

uczestnicy: 4- osobowe grupy o.b. (większość) +2
współpracowników eksperymentatora (mniejszość)
manipulacja: (1) mniejszość konsekwentnie określa slajdy

jako zielone (2)

mniejszość niekonsekwentnie określa

slajdy jako zielone

zmienna zależna: odpowiedzi większości

0

1

2

3

4

5

6

7

Gr. kontrolna

niekonsekwentnakonsekwen

tna

Uleganie
mniejszości
% odpowiedzi

Strategie wpływu mniejszości c.d.



Dwufazowa strategia: kontrolowane ustępstwo



Badanie: optowanie mniejszości za tematem zastępczym:
„odbywanie służby wojskowej przez gejów” (luźno
związanym tematem zasadniczym): „kontrola
posiadania broni”



Opór wobec stanowiska mniejszości w zakresie tematu
drugorzędnego zmniejsza opór wobec zasadniczego:
większe zmiany w zakresie tematu zasadniczego mniejsze
w zakresie drugorzędnego  rodzaj strategii (maniuplacji)

I faza;

Zewnętrzne

uleganie

większości

I I faza;

Ujawnianie

poglądów

mniejszościo

wych

Strategie i specyfika wpływu

mniejszości c.d.



Styl behawioralny: konsekwencja, wkład,
niezależność, nieustępliwość, uczciwość



Silniejszy wpływ mniejszości w warunkach
obserwowanej przez członków większości realnej
zmiany (ktoś przechodzi do mniejszości lub postawy
kolegów z większościowej grupy zbliżają się w kierunku
postaw mniejszości-

Kiesler i Pallak, 1975)



Wpływ mniejszości ortodoksyjnej > heterodoksyjnej



Specyfika wpływu mniejszości:

-

Wpływ odroczony: efekt śpiocha

-

Wpływ w warunkach prywatnych > niż w publicznych

-

Wpływ pośredni: miary pośrednie i bezpośrednie

-

Aktywizuje myślenie dywergencyjne, twórcze (

 liczba

skojarzeń z obiektem postawy (imigranci),  przypominania w

zadaniu uczenia się werbalnego

Specyfika wpływu mniejszości –

efekt chromatyczny

- nieświadomy, utajony charakter wpływu



Zmiana schematu percepcyjnego – merytoryczny-
poznawczy charakter zmian



Efekt chromatyczny – złudzenie optyczne:

- długi czas obserwacji niebieskiej powierzchni  receptory

niebieskości stopniowo ulegają zmęczeniu i tracą swą
zdolność do reagowania  włączenie białego światła

aktywizuje receptory barwy dopełniającej (żółto-
purpurowe dla niebieskiego czerwono-purpurowe dla

zieleni) te będą reagowały normalnie, podczas gdy reakcja
zmęczonych receptorów zieleni i niebieskiego jest
zahamowana. W efekcie białe światło będzie odbierane
jako odpowiednio: żółto- purpurowe bądź czerwono-
purpurowe

Badania z wykorzystaniem efektu

chromatycznego



Badanie: w I faza: ekspozycja slajdów niebieskich 

określanie kolorów  w warunkach

miejszości/większości mniejszość określa je jako
zielone II faza prywatne oceny powidoku – barwy
widzianej po ekspozycji slajdu niebieskiego 

warunki mniejszości  wskazywanie koloru

dopełniającego czerwono-purpurowego
(dopełniającego do zieleni)



Interpretacja – zmiana schematu percepcyjnego
(niezależnie od jawnych opinii)



Relatywnie trwałe zmiany



Teoria wpływu społecznego



Latane (1981) – próba integracji i wyjaśnienia
rezultatów badań nad posłuszeństwem i konformizmem



Wielkość wpływu społecznego wywieranego przez
innych zależy od ich:

- Liczby (N) : im większa tym większy wpływ

(krzywoliniowość)

- siły (S) : status , władza, doświadczenie, wiarygodność

-

odległości (i) : czynnik czasu i przestrzeni (fizycznej –
(Piliavinowie), psychologicznej – z kim rozmawiamy?

W = f(SiN)



Analogia świecącej żarówki: stabilizowanie się liczby
osób wywierających wpływ- wkład kolejnej osoby coraz
mniejszy: badania Milgrama: okno

Dynamiczna teoria wpływu

społecznego



Klasyczna teoria wpływu dobrze identyfikuje czynniki
odpowiedzialne za wpływ



Problem z redukcjonistycznym i przyczynowym
sposobem pomiaru:

- klasyczny: pomiar „przed” i „po” różnica – efekt wpływu:
- zmiany zachodzą także między pomiarami
- nieliniowy , dynamiczny układ wielu zmiennych



Układ dynamiczny - zbiór elementów, podlegający
zmianom w czasie poprzez wzajemne oddziaływanie



Zmiany mogą zachodzić w układzie odciętym od
zewnętrznych źródeł oddziaływania (dynamika
wewnętrznie generowana i niezależna od wielkości S
). Wyjaśnia dlaczego te same oddziaływania na 2 osoby
dają odmienne rezultaty

( efekt śpiocha)

Dynamiczny wpływ społeczny



Charakter zmian dynamiki wewnętrznej: cykliczny,
katastrofalny, oscylacja.



Psychologia dynamiczna nie stoi w opozycji do klasycznej
metodologii badawczej



Oferuje możliwość uzupełnienia o narzędzia i metody służące:

- śledzeniu zmian w czasie
- ujmujące przyczynowość zdarzenia nie w izolowanych

zmiennych, lecz w samym procesie (następstwo – stan układu
zdeterminowane poprzez poprzedzający moment i
jednocześnie determinuje stan układu w następnym
momencie - i mechanizmy wpływu zwrotnego w badanym
układzie).



Badane zjawiska – złożony system - uniemożliwia opis
prostej przyczynowości

(mniej niż 15% łącznej wariancji wyjaśnianej

jest przez zmienne niezależne w nieomalże każdym badaniu
psychologicznym;

Nowak i Vallacher, 1998).

Dynamiczny wpływ społeczny



Emergentna natura zmiennych - współwystępowanie nie sprowadza się tylko
do ujęcia ich izolowanych własności

Podobieństwo  atrakcyjność Podobieństwo  atrakcyjność

bliskość  częstość kontaktów bliskość  częstość kontaktów
Dwustronność relacji : 
bardziej poprawne przedstawienie jej jako wielu pętli zwrotnych między

zmiennymi (

np. wzajemna atrakcyjność może wpłynąć na zbliżenie postaw, a to z kolei

jeszcze bardziej zwiększy atrakcyjność itd.)



Możliwość obserwacji zjawiska bez stawiania a priori hipotez - po analizie

zaobserwowanych wzorów zmian - identyfikacja mechanizmów
przyczynowych

.



Niedokładność tradycyjnego pomiaru: trafność i rzetelność

Dynamiczny wpływ społeczny



Sztuczna sieć neuronalna - opis stanu systemu, znając
stopień pobudzenia poszczególnych elementów i związki
między nimi (czyli np. czy elementy nawzajem się aktywują
czy wygaszają).



Model neuronalny dobrze ukazuje zasady leżące u podstaw
dynamicznych układów, gdyż stan elementów w danym
czasie zależy od stanu sąsiadujących elementów w
poprzednim momencie. Opisywana przy pomocy równań
różniczkowych lub w terminach geometrycznych: zbiór
współrzędnych n- wymiarowej przestrzeni – przestrzeń
fazowa- opis trajektorii ruchu



Zaobserwowany wzorzec zmian - przedmiotem analizy –
unikanie błędu wynikającego z uśredniania



parametry porządku - zmienne dynamiczne służące opisaniu
globalnych własności systemu



Parametry kontroli – działanie zewnętrznych S

Dynamiczny wpływ społeczny



Atraktory – punkty, obszary w przestrzeni
fazowej, do których dąży stan układu. Pomocne
przy analizie wzorców zmian

(np. obniżony nastrój u

osoby cierpiącej na depresję)



Metoda: symulacje komputerowe



Przykłady badań:

- mechanizmy wyłaniania się opinii publicznej
- „bąble nowego w morzu starego”- mechanizmy

przemian społecznych

Bibliografia

• Doliński, D. (2000). Psychologia wpływu

społecznego : Wrocław: TPO s. 14-37; 49 – 54; 97
– 107; 164 - 198

• Brown, R. (2006). Procesy grupowe Gdańsk: GWP

s. 133-151