Prof.dr hab. Irena

Prof.dr hab. Irena

Ponikowska

Ponikowska

Katedra i Zakład Balneologii i

Katedra i Zakład Balneologii i

Medycyny Fizykalnej Collegium

Medycyny Fizykalnej Collegium

Medicum UMK

Medicum UMK

ISTOTA, ROLA I ZADANIA

ISTOTA, ROLA I ZADANIA

LECZNICTWA

LECZNICTWA

UZDROWISKOWEGO

UZDROWISKOWEGO

KLINIKA BALNEOLOGII I
CHORÓB PRZEMIANY
MATERII

DEFINICJA

DEFINICJA

Balneologia i medycyna
fizykalna

to dziedzina wiedzy medycznej
wykorzystująca swoiste naturalne
metody lecznicze i czynniki
fizyczne do leczenia, prewencji i
rehabilitacji chorób przewlekłych

I. Ponikowska

TWÓRCY BALNEOLOGII

TWÓRCY BALNEOLOGII

Marcin z Miechowa (1552):

Marcin z Miechowa (1552):

rozprawa o wodolecznictwie

rozprawa o wodolecznictwie

Józef Struś (1555) z Poznania:

Józef Struś (1555) z Poznania:

praca o wpływie kąpieli na tętno 

praca o wpływie kąpieli na tętno 

Wojciech Oczko (1578):

Wojciech Oczko (1578):

pierwsze dzieło w języku

pierwsze dzieło w języku

polskim „Cieplice”

polskim „Cieplice”

Ojciec Balneologii Polskiej

Ojciec Balneologii Polskiej

Erazm Sykst (1617):

Erazm Sykst (1617):

drugie dzieło w języku polskim o

drugie dzieło w języku polskim o

lecznictwie

lecznictwie

uzdrowiskowym

uzdrowiskowym

Jakub Moneta (1776):

Jakub Moneta (1776):

dzieło o leczeniu nieżytów górnych dróg

dzieło o leczeniu nieżytów górnych dróg

oddechowych zimną wodą

oddechowych zimną wodą

PROFESOROWIE

 E. Korczyński

 A. Sabatowski
 Zenon i Zbigniew

Orłowscy

 J. Żniniewicz
 J. Dietel
 J. Jankowiak

Współcześni

badacze

(okres

międzywojenny i

powojenny)

Prissnitz

Prissnitz

Kneipp

Kneipp

Ks. Kneipp

Ks. Kneipp

HISTORYCZNE FORMY

HISTORYCZNE FORMY

BALNEOTERAPII

BALNEOTERAPII

•

„

„

Świątynie zdrowia”: zabiegi

Świątynie zdrowia”: zabiegi

balneologiczne, masaże, dieta (zakon

balneologiczne, masaże, dieta (zakon

Eskulapów w starożytnej Grecji)

Eskulapów w starożytnej Grecji)

•

Gimnazjony: zimne natryski i zmywanie

Gimnazjony: zimne natryski i zmywanie

(starożytna Grecja)

(starożytna Grecja)

•

Kąpieliska rzymskie: ciepłe kąpiele, miejsce

Kąpieliska rzymskie: ciepłe kąpiele, miejsce

relaksu i spotkań towarzyskich

relaksu i spotkań towarzyskich

•

Łaźnie arabskie: zabiegi balneologiczne i

Łaźnie arabskie: zabiegi balneologiczne i

higieniczne, miejsce spotkań osób bogatych

higieniczne, miejsce spotkań osób bogatych

•

Łaźnie niemieckie: kąpiele parowe, zimne

Łaźnie niemieckie: kąpiele parowe, zimne

kąpiele hartujące

kąpiele hartujące

•

Sauny fińskie: sauna „sucha”

Sauny fińskie: sauna „sucha”

•

Banie rosyjskie: sauna parowa

Banie rosyjskie: sauna parowa

UZDROWISKOWE ZAKŁADY

UZDROWISKOWE ZAKŁADY

LECZNICZE

LECZNICZE

•

Szpital uzdrowiskowy

Szpital uzdrowiskowy

•

Sanatorium uzdrowiskowe

Sanatorium uzdrowiskowe

•

Poradnia zdrojowa

Poradnia zdrojowa

•

Zakład przyrodoleczniczy

Zakład przyrodoleczniczy

Kamień Pomorski

Kamień Pomorski

UZDROWISKA POLSKIE

UZDROWISKA POLSKIE

KIERUNKI LECZNICZE

KIERUNKI LECZNICZE

UZDROWISK POLSKICH

UZDROWISK POLSKICH

•

Choroby kardiologiczne i nadciśnienie

Choroby kardiologiczne i nadciśnienie

(kardiologia)

(kardiologia)

•

Choroby naczyń obwodowych

Choroby naczyń obwodowych

(angiologia)

(angiologia)

•

Choroby górnych dróg oddechowych

Choroby górnych dróg oddechowych

(laryngologia)

(laryngologia)

•

Choroby dolnych dróg oddechowych

Choroby dolnych dróg oddechowych

(pulmonologia)

(pulmonologia)

•

Choroby układu trawiennego

Choroby układu trawiennego

(gastroenterologia, hepatologia)

(gastroenterologia, hepatologia)

•

Cukrzyca, otyłość

Cukrzyca, otyłość

(diabetologia)

(diabetologia)

•

Choroby endokrynologiczne

Choroby endokrynologiczne

(endokrynologia)

(endokrynologia)

•

Choroby ortopedyczno-urazowe

Choroby ortopedyczno-urazowe

(ortopedia)

(ortopedia)

•

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

(neurologia)

(neurologia)

•

Choroby reumatologiczne

Choroby reumatologiczne

(reumatologia)

(reumatologia)

•

Osteoporoza

Osteoporoza

•

Choroby skóry

Choroby skóry

(dermatologia)

(dermatologia)

•

Choroby kobiece

Choroby kobiece

(ginekologia)

(ginekologia)

•

Choroby nerek i dróg moczowych

Choroby nerek i dróg moczowych

(nefrologia, urologia)

(nefrologia, urologia)

•

Choroby krwi i układu krwiotwórczego

Choroby krwi i układu krwiotwórczego

(hematologia)

(hematologia)

•

Choroby oczu

Choroby oczu

(okulistyka)

(okulistyka)

•

Choroby zawodowe

Choroby zawodowe

KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI

KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI

LECZNICTWA

LECZNICTWA

UZDROWISKOWEGO

UZDROWISKOWEGO

1. Leczniczy

2. Rehabilitacyjny

3. Profilaktyczny

4. Edukacyjny

choroby przewlekłe

choroby układu ruchu

prewencja chorób

przewlekłych, głównie

cywilizacyjnych

kształtowanie

prozdrowotnego stylu

życia

Sukces leczniczy

w

chorobach

przewlekłych-

kryteria

• * Uwolnienie chorego od objawów

choroby

• * Zwolnienia tempa rozwoju choroby
• * Zapobieganie powikłaniom
• * Poprawa jakości życia

PODSTAWOWE CZYNNIKI

PODSTAWOWE CZYNNIKI

LECZNICZE

LECZNICZE

WYKORZYSTYWANE PRZEZ

WYKORZYSTYWANE PRZEZ

LECZNICTWO

LECZNICTWO

UZDROWISKOWE

UZDROWISKOWE

1. Naturalne surowce lecznicze

-

Wody mineralne

-

Peloidy

-

Gazy

2.

Naturalne czynniki przyrodolecznicze

-

klimat, krajobraz, szata roślinna

3. Różne formy wysiłku fizycznego
4. Czynniki fizyczne

-

światło, dźwięk, prąd elektryczny, pole

magnetyczne i inne

Naturalne surowce

lecznicze

wykorzystywane w

balneoterapii:

*Wody mineralne

*Borowiny

*Gazy lecznicze

Złoża wódy

mineralnych

• Uznawane są przez Ministra

Zdrowia( (Rozp. Rady Min - 2006r)

• Eksploatacja złoża objęta jest

przepisami prawa geologicznego i
górniczego( Ustawa z dn. 4 lutego
1994)

Woda mineralna-

definicja

• Jest to woda podziemna,

zawierająca przynajmniej 1000 mg
składników mineralnych w litrze, o
stabilnym składzie chemicznym

Woda lecznicza-definicja

• Jest to woda podziemna, która

zawiera przynajmniej jeden ze
składników chemicznych

specyficznych

o udowodnionym

działaniu leczniczym,

o

stabilnym składzie chemicznym
odpowiadająca kryteriom
bakteriologicznym

Kryteria klasyfikacji

wód mineralnych(1)

• Zależnie od

mineralizacji

wyróżnia

się wody wysoko i
niskozmineralizowane

• Zależnie od

ciśnienia osmotycznego

wyróżnia się wody hiperosmotyczne
i hipoosmotyczne(hiperosmotyczne
mają większą osmotyczność niż sól
fizjologiczna)

Kryteria klasyfikacji

wód mineralnych (2)

• Zależnie od występowania

składników

swoistych,

dzielimy

wody na: siarczkowe, bromkowe,
jodkowe, żelaziste

• Zależnie od

składu chemicznego

wyróżnia się wody: chlorkowo-
sodowe, siarczkowo-siarkowodorowe,
wodorowęglanowe, radonowe

LECZNICZE WODY MINERALNE

LECZNICZE WODY MINERALNE

najczęściej występujące w

najczęściej występujące w

Polsce (1)

Polsce (1)

Rodzaje, skład

Występowanie

CHLORKOWO-SODOWE >1000mg% NaCl (solanki 1,5%)

Chlorkowo-potasowe, wapniowe,

magnezowe, jodkowe, bromkowe,

żelaziste, siarczkowe

Ciechocinek, Kołobrzeg, Połczyn, Kamień

Pom., Świnoujście, Goczałkowice, Rabka,

Busko, Solec, Iwonicz, Rymanów, Wieniec

WODOROWĘGLANOWE >1000 mg CO

2

/l

Sodowe, potasowe, wapniowe,

magnezowe, chlorkowo-sodowe,

żelaziste

Krynica, Polanica, Połczyn, Kudowa,

Muszyna, Duszniki, Rymanów, Iwonicz,

Długopole, Czerniawa, Szczawno,

Szczawnica, Wysowa, Żegiestów,

Świeradów

SIARCZKOWO-SIARKOWODOROWE >1,0 mg s/l

Siarczkowe proste, siarczanowo-

sodowe, wapniowe, siarczanowo-

chlorkowe, sodowe, bromkowe,

jodkowe

Busko, Solec, Przerzeszyn, Wieniec,

Swoszowice, Horyniec, Wapienne oraz

Kudowa, Lądek, Duszniki, Ciechocinek-

źródło 14

LECZNICZE WODY MINERALNE

LECZNICZE WODY MINERALNE

najczęściej występujące w

najczęściej występujące w

Polsce (2)

Polsce (2)

Rodzaje, skład

Występowanie

RADOCZYNNE >2N Ci Rn/l

Radonowo-siarczkowe, fluorkowe,

szczawy radoczynne

Świeradów, Czerniawa, Lądek (Długopole,

Szczawno)

TERMALNE >20

0

C (cieplice)

Chlorkowo-sodowe, radoczynne,

fluorkowe

Cieplice, Lądek, Ciechocinek

GAZY LECZNICZE

1. Dwutlenek węgla
2. Siarkowodór
3. Radon
4. Tlen,ozon

Duszniki, Krynica (źródła gazowe CO

2

)

Gazy lecznicze

Gazy lecznicze

• Dwutlenek węgla
• Dwutlenek siarki
• Radon
• Tlen
• Ozon
• Powietrze
• Azot, nadtlenek azotu

Wykorzystanie w

balneoterapii

• Kąpiele w wodzie( rozpuszczony

CO2, H2S, O3, 02, powietrze)

• Kąpiele w gazie( CO2)
• Inhalacje( radon)
• Krioterapia- ciekły dwutlenek

węgla, azot, nadtlenek azotu,
powietrze)

Dwutlenek węgla (CO2)-

postacie w skorupie

ziemskiej

• W postaci płynnej- głęboko w

ziemi( 400 – 800 m) i wysokiej

temperaturze

• W postaci stałej- Klatraty-

powierzchownie ( 100 m), tmp. 8 stopni

• W postaci gazowej- w płytkich

warstwach ziemi, wydziela się z ziemi

w formie pęcherzyków gazu

Ekshalacje- żródła CO2

• Złoże C02 w ziemi- eksploatuje się

gaz z ekshalacji lub odwiertów

• W Polsce- ekshalacje(wyziewy)

CO2 występują w Krynicy i Tyliczu-
Karpaty oraz w Dusznikach,
Kudowie, Długopolu- Sudety

Zastosowanie lecznicze

CO2

• Kąpiele wodne- kwasowęglowe
• Kąpiele gazowe indywidualne i

zbiorowe

• Kuracja pitna
• Injekcje podskórne CO2
• Sterylizacja ran
• Krioterapia dwutlenkowęglowa

Ozon

- właściwośći fizyczne
i chemiczne( 03)

• Powstaje z tlenu atomowego pod wpływem

wyładowań elektrycznych

• Jest dobrze rozpuszczalny w wodzie
• Jest najsilniejszym utleniaczem
• Występuje w stanie gazowym, stałym i

ciekłym

• Szybko przekształca się w tlen
• Występuje w przyrodzie w największym

stężeniu na wysokości 30 km od

powierzchni ziemi

Zastosowanie ozonu

• Do dezynfekcji wody, środków

spożywczych- jest silnym środkiem
dezynfekującym

• Do sterylizacji- ma silne działanie

bakteriobójcze, grzybobójcze( 300
razy silniejsze niż chlor)

Zastosowanie ozonu w

lecznictwie

• W chorobach

naczyniowych

przebiegających z niedotlenieniem:
poprawia utlenowanie krwi, ma działanie
przeciwzakrzepowe i
przeciwmiażdzycowe

• W leczeniu

ran,

oparzeń, owrzodzeń,

odleżyn

• W chorobach o małej odporności- ma

działanie immunostymulacyjne

ZASOBY ZŁÓŻ

ZASOBY ZŁÓŻ

BOROWINOWYCH I ICH

BOROWINOWYCH I ICH

LOKALIZACJA

LOKALIZACJA

• Złoża udokumentowane –

14 (450 ha)

• Złoża nie w pełni udokumentowane-

16 (2940 ha)

LOKALIZACJA

LOKALIZACJA

• Region północny Polski- złoża typu wysokiego,

przejściowe

• Region środkowy- złoża niskie
• Region południowy- złoża wysokie, niskie (Bieszczady,

Podkarpacie, Sudety)

DZIAŁANIE BODŹCÓW

DZIAŁANIE BODŹCÓW

ŚRODOWISKA

ŚRODOWISKA

PRZYRODNICZEGO NA

PRZYRODNICZEGO NA

USTRÓJ

USTRÓJ

Receptory wzrokowe

Receptory wzrokowe

Receptory słuchowe

Receptory słuchowe

Receptory węchowe

Receptory węchowe

ZIELEŃ, KWIATY, LAS, RZEŹBA

TERENU, ARCHITEKTURA

PIĘKNO MUZYKI, ŚPIEW

PTAKÓW, SZUM DRZEW

ZAPACH KWIATÓW, OLEJKÓW

ETERYCZNYCH, DRZEW

TONIZUJĄCE DZIAŁANIE

TONIZUJĄCE DZIAŁANIE

NA UKŁAD NERWOWY

NA UKŁAD NERWOWY

SKUTKI ZDROWOTNE

SKUTKI ZDROWOTNE

-

rozluźnienie mięśni

rozluźnienie mięśni

-

równowaga psychiczna, poprawa nastroju

równowaga psychiczna, poprawa nastroju

-

zwiększenie aktywności fizycznej i

zwiększenie aktywności fizycznej i

psychicznej

psychicznej

SYNDROM WEGETATYWNY

SYNDROM WEGETATYWNY

HAŁASU

HAŁASU

• Wzmożona aktywność psychonerwowa
• Bezsenność
• Obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej
• Podwyższenie ciśnienia krwi
• Przyśpieszenie czynności serca
• Skurcz naczyń obwodowych
• Bóle wieńcowe serca

VS

VS

Atmosfera ciszy i spokoju aktywizuje

procesy regeneracji i zwiększa aktywność

fizyczną

MECHANICZNE

MECHANICZNE

ELEKTRYCZNE

ELEKTRYCZNE

CHEMICZN

CHEMICZN

E

E

KINETYCZN

KINETYCZN

E

E

TERMICZNE

TERMICZNE

PODSTAWOWE

PODSTAWOWE

BODŹCE

BODŹCE

LECZNICZE W

LECZNICZE W

FIZJOTERAPII

FIZJOTERAPII

PSYCHICZN

PSYCHICZN

E

E

KLIMATYCZNE

KLIMATYCZNE

HYDROSTATYCZNE

HYDROSTATYCZNE

HYDRODYNAMICZN

HYDRODYNAMICZN

E

E

DŹWIĘKOW

DŹWIĘKOW

E

E

ŚWIETLN

ŚWIETLN

E

E

RODZAJE I CECHY

RODZAJE I CECHY

BODŹCÓW

BODŹCÓW

BODZIEC - cechy :

BODZIEC - cechy :

siła działania, czas,

siła działania, czas,

częstotliwość i szybkość

częstotliwość i szybkość

1. bodźce zmysłowe

1. bodźce zmysłowe

działające na receptory

działające na receptory

(np. światło i dźwięk)

(np. światło i dźwięk)

2. bodźce działające na

2. bodźce działające na

cytoplazmę komórkową

cytoplazmę komórkową

poprzez: uwalnianie:

poprzez: uwalnianie:

* termoreceptory * histaminy

* termoreceptory * histaminy

* mechanoreceptory * adrenaliny

* mechanoreceptory * adrenaliny

* chemoreceptory * prostaglandyny

* chemoreceptory * prostaglandyny

* nocyceptory * bradykininy

* nocyceptory * bradykininy

* osmoreceptory * serotoniny

* osmoreceptory * serotoniny

* acetylocholiny

* acetylocholiny

MECHANIZM RECEPCJI

MECHANIZM RECEPCJI

BODŹCA PRZEZ KOMÓRKĘ

BODŹCA PRZEZ KOMÓRKĘ

bodziec

bodziec

receptor

receptor

Zmiany jonowe

Zmiany jonowe

Na

Na

+

+

K

K

+

+

Komórka

Komórka

depolaryzacja błony komórkowej

depolaryzacja błony komórkowej

(potencjał receptorowy)

(potencjał receptorowy)

*bodziec fizyczny inicjuje lub uzupełnia proces leczniczy

*bodziec fizyczny inicjuje lub uzupełnia proces leczniczy

MECHANIZM DZIAŁANIA

MECHANIZM DZIAŁANIA

BODŹCA FIZYCZNEGO

BODŹCA FIZYCZNEGO

KOMUNIKACJA MIĘDZYKOMÓRKOWA

KOMUNIKACJA MIĘDZYKOMÓRKOWA

bodziec

bodziec

receptor

receptor

Zmiany aktywności

Zmiany aktywności

organizmu

organizmu

Sterowanie układami

Sterowanie układami

Wykonawczymi

Wykonawczymi

(mięśnie, gruczoły)

(mięśnie, gruczoły)

W zakresie

W zakresie

biologicznym

biologicznym

W zakresie

W zakresie

informacyjnym

informacyjnym

•

Kodowanie

Kodowanie

•

Integracja

Integracja

•

Przechowywanie

Przechowywanie

PRZEBIEG REAKCJI

PRZEBIEG REAKCJI

ADAPTACYJNYCH WYWOŁANYCH

ADAPTACYJNYCH WYWOŁANYCH

BODŹCAMI LECZNICZYMI

BODŹCAMI LECZNICZYMI

•

odbieranie informacji przez

odbieranie informacji przez

receptory

receptory

•

przewodzenie impulsów

przewodzenie impulsów

drogami

drogami

nerwowymi

nerwowymi

do ośrodków

do ośrodków

•

przetwarzanie informacji przez

przetwarzanie informacji przez

ośrodki

ośrodki

w kierunku

w kierunku

pobudzenia

pobudzenia

wybranych

wybranych

narządów

narządów

(intensywność, czas działania)

(intensywność, czas działania)

•

przesyłanie informacji z ośrodków do

przesyłanie informacji z ośrodków do

efektorów

efektorów

(narządów wykonujących

(narządów wykonujących

czynności:mięśnie, naczynia, gruczoły,

czynności:mięśnie, naczynia, gruczoły,

metabolizm)

metabolizm)

REAKTYWNOŚĆ NA

REAKTYWNOŚĆ NA

BODŹCE

BODŹCE

zależy od:

zależy od:

• Cech bodźca

• Zdolności organizmu do

odpowiedzi

- rodzaj tkanki

- rodzaj tkanki

- okolica

- okolica

- wielkość powierzchni

- wielkość powierzchni

- wrażliwość osobnicza (wiek, płeć,

- wrażliwość osobnicza (wiek, płeć,

rodzaj choroby, leki, inne)

rodzaj choroby, leki, inne)

- stanu aktywności narządu (stan

- stanu aktywności narządu (stan

czynnościowy układu autonomicznego)

czynnościowy układu autonomicznego)

STAN AKTYWNOŚCI

STAN AKTYWNOŚCI

NARZĄDU

NARZĄDU

A REAKTYWNOŚĆ NA

A REAKTYWNOŚĆ NA

BODŹCE

BODŹCE

Im bardziej nasilona jest

Im bardziej nasilona jest

czynność

czynność

narządu

narządu

(pobudzenie układu autonomicznego)

(pobudzenie układu autonomicznego)

tym mniejsza jest jego

tym mniejsza jest jego

pobudliwość

pobudliwość

na bodźce pobudzające, a

na bodźce pobudzające, a

większa

większa

na hamujące

na hamujące

(reguła Wildera)

(reguła Wildera)

• Nadmierna aktywność układu

autonomicznego towarzyszy wielu
chorobom, pogarsza ich przebieg i
utrudnia leczenie. Najczęściej są to
zaburzenia czynnościowe na które
można oddziaływać metodami
balneologicznymi

Leczenie zaburzeń układu

autonomicznego

• Nadaktywność układu sympatycznego:

• * leczenie dietetyczne- dieta bogata

w warzywa dostarczająca
antyoksydantów

• * leczenie farmakologiczne- beta-

blokery, ACE inhibitory

• * ćwiczenia fizyczne
• * balneofizykoterapia

Wpływ zabiegów

balneofizykalnych na układ

autonomiczny

• 1. Stopniowe przestrajanie układu

autonomicznego z nadmiernej
aktywności ukł. symp. do przewagi
ukł. parasymp.

• 2. Wpływ na sekrecje hormonów

mających udział w aktywności
układu autonomicznego

Leczenie neuropatii z nadmierną

aktywnością układu

sympatycznego

• Kąpiele mineralne o temp.chłodnej,

najlepiej kwasowęglowe

• Łagodne zabiegi wodolecznicze,

chłodne, najlepiej stosowane w

godz. wieczornych

• Kapiele 4-komorowe zstępujace

( KG +, KD -)

• Łagodne masaże

Leczenie neuropatii z przewagą

układu parasympatycznego

• Zabiegi hydroterapeutyczne gorące,

najlepiej w godzinach rannych

• Zabiegi w saunie
• Kąpiele mineralne ciepłe i gorące
• Okłady z borowiny lub parafiny
• Kąpiele Hauffego
• Kinezyterapia

MECHANIZM DZIAŁANIA

MECHANIZM DZIAŁANIA

BODŹCÓW

BODŹCÓW

FIZJOTERAPEUTYCZNYC

FIZJOTERAPEUTYCZNYC

H

H

B O D Ź C E L E C Z N I C Z E

B O D Ź C E L E C Z N I C Z E

TERMICZNE

TERMICZNE

MECHANICZNE

MECHANICZNE

CHEMICZNE

CHEMICZNE

KINETYCZNE

KINETYCZNE

ELEKTRYTCZNE

ELEKTRYTCZNE

R E C E PT O R Y

R E C E PT O R Y

SKÓRY, BŁONY ŚLUZOWEJ, MIĘŚNI

SKÓRY, BŁONY ŚLUZOWEJ, MIĘŚNI

UWALNIANIE HORMONÓW TKANKOWYCH

UWALNIANIE HORMONÓW TKANKOWYCH

R E A K C J E O G Ó L N E

R E A K C J E O G Ó L N E

Poziom rdzeniowy

Poziom rdzeniowy

(połączenia między elementami somatycznymi i autonomiczntym

(połączenia między elementami somatycznymi i autonomiczntym

układem nerwowym w obrębie rdzenia)

układem nerwowym w obrębie rdzenia)

Reakcje : * skórno-trzewne * trzewno-trzewne

Reakcje : * skórno-trzewne * trzewno-trzewne

* skórno-mięśniowe * trzewno-skórne

* skórno-mięśniowe * trzewno-skórne

* mięśniowo-trzewne * trzewno-mięśniowe

* mięśniowo-trzewne * trzewno-mięśniowe

R E A K C J E O G Ó L N E

R E A K C J E O G Ó L N E

Poziom podkorowy i korowy

Poziom podkorowy i korowy

, pobudzanie reakcji regulacyjnych :

, pobudzanie reakcji regulacyjnych :

* termoregulacji * łaknienia, głodu,

* termoregulacji * łaknienia, głodu,

pragnienia

pragnienia

* naczynioruchowych * innych

* naczynioruchowych * innych

* przemiany materii

* przemiany materii

R E A K C J E MIEJSCOWE

R E A K C J E MIEJSCOWE

TRZY FAZY ZMIAN

TRZY FAZY ZMIAN

AKTYWNOŚCI

AKTYWNOŚCI

W UKŁADZIE

W UKŁADZIE

AUTONOMICZNYM

AUTONOMICZNYM

PODCZAS TERAPII

PODCZAS TERAPII

BODŹCOWEJ

BODŹCOWEJ

I FAZA

I FAZA

WSTĘPNA

WSTĘPNA

chwiejność

chwiejność

układu,

układu,

reakcje alarmowe

reakcje alarmowe

II FAZA

II FAZA

ERGOTROPOW

ERGOTROPOW

A

A

faza walki,

faza walki,

wzmożonych

wzmożonych

reakcji

reakcji

III FAZA

III FAZA

TROFOTROPOW

TROFOTROPOW

A

A

odpoczynku,

odpoczynku,

zdrowienia,

zdrowienia,

adaptacji

adaptacji

TYPY REAKCJI NA BODŹCE

TYPY REAKCJI NA BODŹCE

LECZNICZE

LECZNICZE

TYP A

TYP A

TYP B

TYP B

TYP C

TYP C

SŁABY

SŁABY

POWOLNY

POWOLNY

SZYBKI

SZYBKI

SILNY

SILNY

MIESZANY

MIESZANY

CHARAKTER REAKCJI

CHARAKTER REAKCJI

ODPOWIEDŹ

ODPOWIEDŹ

LECZNICZA

LECZNICZA

WAGOTONICY

WAGOTONICY

ASTENICY

ASTENICY

SYMPATYKOTONICY

SYMPATYKOTONICY

PYKNICY

PYKNICY

WAGOTONICY +

WAGOTONICY +

CECHY SYMPAT.

CECHY SYMPAT.

PÓŹNA

PÓŹNA

(PO 3-4 TYG.)

(PO 3-4 TYG.)

WCZESNA

WCZESNA

(PO 1 TYG.)

(PO 1 TYG.)

PO 2 TYG.

PO 2 TYG.

SKUTKI DZIAŁANIA

SKUTKI DZIAŁANIA

BODŹCÓW

BODŹCÓW

BALNEOFIZYKALNYCH

BALNEOFIZYKALNYCH

• DZIAŁANIA OGÓLNE

• Trening zachowanych rezerw

zdrowotnych, mechanizmy

samoobrony

• Regulacja i uporządkowanie

działania układów fizjologicznych:

-

krążenia i oddychania

-

endokrynologicznego i metabolicznego

-

nerwowego układu autonomicznego i

innych

• Zwiększenie wydolności fizycznej i

usprawnienie ruchowe

• Zwiększenie odporności

nieswoistej

• Uzyskanie równowagi

psychicznej

• DZIAŁANIA MIEJSCOWE

• Przeciwbólowe

• Przeciwzapalne i

przeciwobrzękowe

• Przekrwienne

• Niedokrwienne
• Zwiększające lub zmniejszające

napięcie mięśniowe

• Inne

FAZOWY PRZEBIEG REAKCJI

FAZOWY PRZEBIEG REAKCJI

ADAPTACYJNEJ CHORYCH

ADAPTACYJNEJ CHORYCH

PODDANYCH FIZJOTERAPII

PODDANYCH FIZJOTERAPII

UZDROWISKOWEJ

UZDROWISKOWEJ

III

III

okres równowagi

okres równowagi

2

2

4

4

FAZA UJEMNA

FAZA UJEMNA

FAZA UJEMNA

FAZA UJEMNA

FAZA DODATNIA

FAZA DODATNIA

tygodnie

tygodnie

I

I

okres adaptacji

okres adaptacji

do środowiska

do środowiska

II

II

okres adaptacji do

okres adaptacji do

fizykalnych bodźców

fizykalnych bodźców

leczniczych

leczniczych

1

1

3

3

ODCZYN UZDROWISKOWY

ODCZYN UZDROWISKOWY

WCZESNY

WCZESNY

Od 9-14

Od 9-14

dnia leczenia

dnia leczenia

PÓŹNY

PÓŹNY

Od 19-22

Od 19-22

dnia leczenia

dnia leczenia

POCZĄTEK III

POCZĄTEK III

OKRESU

OKRESU

Od 18 dnia leczenia

Od 18 dnia leczenia

POCZĄTEK III

POCZĄTEK III

OKRESU

OKRESU

Od 22-25

Od 22-25

dnia leczenia

dnia leczenia

TYPY

TYPY

OBJAWY KLINICZNE

OBJAWY KLINICZNE

ODCZYNU

ODCZYNU

UZDROWISKOWEGO (1)

UZDROWISKOWEGO (1)

  

Objawy subiektywne

Objawy subiektywne

:

:

niepokój, ból głowy, drażliwość, osłabienie, potliwość,

niepokój, ból głowy, drażliwość, osłabienie, potliwość,

senność, bezsenność, brak łaknienia, wzmożone łaknienie

senność, bezsenność, brak łaknienia, wzmożone łaknienie

Nasilenie lub pojawienie się objawów ze

Nasilenie lub pojawienie się objawów ze

strony układu krążenia

strony układu krążenia

- bóle serca

- bóle serca

- zaburzenia rytmu

- zaburzenia rytmu

- tachykardia

- tachykardia

- zmiany ciśnienia krwi

- zmiany ciśnienia krwi

Pojawienie się lub zaostrzenie

Pojawienie się lub zaostrzenie

dolegliwości mięśniowo– stawowych

dolegliwości mięśniowo– stawowych

- bóle stawów

- bóle stawów

- bóle mięśni

- bóle mięśni

OBJAWY KLINICZNE

OBJAWY KLINICZNE

ODCZYNU

ODCZYNU

UZDROWISKOWEGO (2)

UZDROWISKOWEGO (2)

  

Zmiany skórne :

Zmiany skórne :

pokrzywka, rumień, świąd, nasilony dermografizm

pokrzywka, rumień, świąd, nasilony dermografizm

Zmniejszanie odporności nieswoistej

Zmniejszanie odporności nieswoistej

- infekcje dróg oddechowych

- infekcje dróg oddechowych

- uaktywnienie ognisk zapalnych

- uaktywnienie ognisk zapalnych

Zwiększenie reaktywności organizmu na

Zwiększenie reaktywności organizmu na

różne bodźce

różne bodźce

- psychiczne

- psychiczne

- fizyczne, w tym na bodźce lecznicze

- fizyczne, w tym na bodźce lecznicze

Zwiększenie

Zwiększenie

- temperatury ciała

- temperatury ciała

- OB

- OB

- leukocytozy

- leukocytozy

- histaminy we krwi

- histaminy we krwi

Inne objawy indywidualne

Inne objawy indywidualne

ETIOPATOGENEZA ODCZYNU

ETIOPATOGENEZA ODCZYNU

UZDROWISKOWEGO (hipotezy)

UZDROWISKOWEGO (hipotezy)

Wzrost aktywności układu

Wzrost aktywności układu

podwzgórze-nadnercza

podwzgórze-nadnercza

(K

(K

ü

ü

hnen)

hnen)

Wzrost wydzielania

Wzrost wydzielania

histaminy (K

histaminy (K

ü

ü

hnen)

hnen)

Fazowe zmiany

Fazowe zmiany

Wrażliwości tkanek

Wrażliwości tkanek

na bodźce (Guttenbruner)

na bodźce (Guttenbruner)

Wzrost wrażliwości

Wzrost wrażliwości

tkanek na histaminę

tkanek na histaminę

(Jordan)

(Jordan)

Wzrost sekrecji hormonów

Wzrost sekrecji hormonów

kory nadnerczy

kory nadnerczy

Wzrost sekrecji

Wzrost sekrecji

katecholamin

katecholamin

Wzrost aktywności układu

Wzrost aktywności układu

sympatycznego

sympatycznego

(Schmidt-Kessen)

(Schmidt-Kessen)

NIESWOISTE WEGETATYWNE

NIESWOISTE WEGETATYWNE

PRZESTROJENIE ORGANIZMU

PRZESTROJENIE ORGANIZMU

KSZTAŁTOWANIE SIĘ WYNIKÓW

KSZTAŁTOWANIE SIĘ WYNIKÓW

ODLEGŁYCH W OKRESIE 14

ODLEGŁYCH W OKRESIE 14

MIESIĘCY OBSERWACJI

MIESIĘCY OBSERWACJI

CHORYCH Z CH. Z. S.

CHORYCH Z CH. Z. S.

LECZENIE

LECZENIE

UZDRO-

UZDRO-

WISKOWE

WISKOWE

W

Y

P

IS

W

Y

P

IS

OKRES OBSERWACJI PO LECZENIU

OKRES OBSERWACJI PO LECZENIU

UZDROWISKOWYM (6-24 m. Średnio 14m.)

UZDROWISKOWYM (6-24 m. Średnio 14m.)

4

4

tyg

tyg

.

.

6

6

8

8

10

10

12

12

14

14

miesiące

miesiące

PORÓWNANIE

PORÓWNANIE

MECHANIZMÓW

MECHANIZMÓW

DZIAŁANIA

DZIAŁANIA

LECZNICZEGO

LECZNICZEGO

Metody

Metody

balneologiczne

balneologiczne

Metody

Metody

farmakologiczne

farmakologiczne

Pobudzenie mechanizmów

Pobudzenie mechanizmów

obronnych i adaptacyjnych

obronnych i adaptacyjnych

Tłumienie mechanizmów

Tłumienie mechanizmów

samoobrony

samoobrony

Oddziaływanie na kilka

Oddziaływanie na kilka

układów fizjologicznych

układów fizjologicznych

równocześnie

równocześnie

Działanie ukierunkowane

Działanie ukierunkowane

na objawy lub chorobę

na objawy lub chorobę

Efekt leczniczy jest szybki

Efekt leczniczy jest szybki

Wyniki leczenia pojawiają się

Wyniki leczenia pojawiają się

z opóźnieniem

z opóźnieniem

Nie wywołują skutków

Nie wywołują skutków

ubocznych

ubocznych

Prawie zawsze powstają

Prawie zawsze powstają

mniejsze lub większe

mniejsze lub większe

skutki uboczne

skutki uboczne

Dziękuję