1

Krótko- i długotrwałe skutki rozłąki

dziecka z rodziną

2

EWA ŁUCZAK

„STAN BIOLOGICZNY DZIECI

WYCHOWYWANYCH POZA WŁASNYM

ŚRODOWISKIEM RODZINNYM”

Rozdział 4. „Wychowankowie warszawskich placówek opiekuńczo-

wychowawczych w świetle badań własnych”

•

Czas przeprowadzenia badania1993-1994 r.

• Placówki1 pogotowie opiekuńcze, 2 domy małego dziecka, 18

domów dziecka

• Liczebność badanych1236 wychowanków-696 chłopców, 540

dziewcząt

•

Wiek badanych1 miesiąc-18 r. ż.

• Cel badania wyjaśnienie przyczyn i wskazanie mechanizmów

odpowiedzialnych za niższe wartości wysokości i masy ciała

wychowanków domów dziecka względem ich rówieśników

mieszkających w domach rodzinnych

3

Środowisko domowe i zakładowe, a

rozwój fizyczny wychowanków.



„Średnie arytmetyczne wysokości i masy ciała

wychowanków warszawskich placówek opiekuńczo-

wychowawczych utrzymują się (…)poniżej wartości obu

cech w przeciętnej warszawskiej populacji”.



„Średnie pomiarów z okresu pobytu w placówce

ustępują wartościom tych cech u równolatków

przebywających jeszcze w domu rodzinnym, a także są

niższe niż u dzieci z chwilą ich przyjścia do placówki”.



„dzieci, które wywodzą się z patologicznych środowisk

rodzinnych (..)są biologicznie „lepsze”, gdy pozostają

w domu rodzinnym, niż wówczas, gdy znajdują się pod

opieką placówki opiekuńczej”

4

Dane urodzeniowe wychowanków, a ich

rozwój fizyczny.

 „Bezpośredni wpływ na dane urodzeniowe ma

charakter rodziny, z jakiej pochodzi dziecko oraz

stopień jej dezorganizacji”.

 Większe ujemne odchylenia dla masy i długości

urodzeniowej uzyskano u dzieci z rodzin

patologicznych, niż z rodzin niewydolnych.

 „Wraz ze wzrostem nasilenia dezorganizacji w

środowisku rodzinnym obniżeniu ulegają oba

parametry urodzeniowe wychowanków”.

5

Dane urodzeniowe wychowanków, a ich

rozwój fizyczny. Cd.

 Spośród przejawów patologii, największą rolę w

kształtowaniu się wysokości i masy urodzeniowej zdaje
się odgrywać czynnik emocjonalny.

 Szczególnie mocno na obniżenie wzrostu, ale przede

wszystkim masy ciała wpływa emocjonalne odrzucenie
dziecka przez rodziców.

 Istotna jest płeć dziecka i rodzica, który odrzuca

dziecko.

6

Dane urodzeniowe wychowanków, a ich

rozwój fizyczny. Cd.

 U chłopców większe obniżenie urodzeniowej masy ciała

występuje w przypadku negatywnego nastawienia ojca,

natomiast u dziewczynek najistotniejszą rolę odgrywa

brak aprobaty ze strony matki.

 Ogólnie można powiedzieć, że „ „gorsze”

predyspozycje rozwojowe wychowanków, wynikające z

niekorzystnych wpływów czynników w

najwcześniejszych okresach życia dziecka (tj. w okresie

płodowym), sprawiają, że i w późniejszym życiu dzieci

takie są szczególnie wrażliwe na niekorzystne

oddziaływanie środowiska”.

7

Stan zdrowia, a rozwój fizyczny

wychowanków.

 Dzieci z problemami zdrowotnymi („występowanie

poważnych schorzeń somatycznych oraz tendencja do
częstych przeziębień”) „reagują przy zmianie
środowiska z domowego na placówkowe silniejszym
obniżeniem wysokości ciała aniżeli ich zdrowi
rówieśnicy”.

8

Zaburzenie środowiska rodzinnego, a

rozwój fizyczny wychowanków.

 2 formy dezorganizacji środowiska rodzinnego:

-niewydolność wychowawcza rodziny (w tych badaniach

odnosi się przede wszystkim do wielodzietności; niskiego
poziomu wykształcenia rodziców; złego stanu zdrowia
rodziców; niewydolnych metod wychowawczych)

-patologia rodziny (zaburzenie struktury rodziny;

nieprzystosowanie społeczne rodziców i rodzeństwa-
alkoholizm, demoralizacja, złe pożycie rodziców; brak
opieki nad dzieckiem)

9

Zaburzenie środowiska rodzinnego, a

rozwój fizyczny wychowanków. Cd.

 Rozwój fizyczny jest silniej upośledzony na skutek

wychowywania w rodzinie patologicznej.

 „Im silniejszy stopień zaburzenia środowiska

rodzinnego, tym większe upośledzenie wysokości i
masy ciała” (odnosi się tylko do chłopców).

10

Kontakty emocjonalne w rodzinie, a

rozwój fizyczny.

 3 kategorie nieprawidłowych stosunków emocjonalnych:

-dziecko osierocone (i tym samym pozbawione

emocjonalnego wsparcia)

-nieprawidłowe stosunki emocjonalne (zwłaszcza złe

traktowanie, brak należytej opieki, głodzenie, bicie)

-dziecko odrzucone emocjonalnie

 „Wraz ze wzrostem zaburzenia związków emocjonalnych

w rodzinie, obniżeniu ulega zarówno wysokość ciała u
obu płci, jak i masa ciała u chłopców”.

11

Kontakty emocjonalne w rodzinie, a

rozwój fizyczny. C.d.

 Największe upośledzenie rozwoju fizycznego

występuje u dzieci do 3 roku życia.

 Obniżenie wysokości ciała dla najmłodszej grupy

wiekowej jest szczególnie widoczne w kategorii
odrzucenia emocjonalnego.

 Duża rola odwiedzin w placówce.
„Odwiedzane przez rodziców dzieci są wyższe i tęższe

od swoich rówieśników pozbawionych tego rodzaju
kontaktów rodzicielskich”.

Na brak odwiedzin najsilniej reagują dzieci poniżej 3

r.ż.

12

Pobyt w placówce, a rozwój fizyczny.

 Istotne:
-długość pobytu
(2 kryteria: dł. pobytu w % do dł. życia; kolejny rok pobytu)
-wiek, w którym dziecko trafiło do placówki

 „Wychowankowie, którzy spędzili chociaż część swego najwcześniejszego okresu życia w domu dla małych

dzieci, są w późniejszym okresie życia zdecydowanie niżsi, aniżeli ci, którzy w tym samym wieku

przebywali w domu rodzinnym”.

 „Im dłużej-w % do dł. swego życia-przebywa dziecko w placówce opiekuńczej, tym obniżenie wysokości i

masy ciała jest większe względem warszawskich rówieśników”.

Ten wpływ jest najprawdopodobniej niezależny od wieku badanych.

13

Pobyt w placówce, a rozwój fizyczny. C.d.

 „Im dłużej trwa pobyt dziecka w zakładzie

opiekuńczym, tym bardziej rozluźniają się więzy
emocjonalne z rodziną, a odwiedziny stają się rzadsze”.

 „U odwiedzanych przez rodziców dzieci, mimo

zwiększania się długości ich pobytu w placówce,
obserwuje się zmniejszanie różnicy wysokości i masy
ciała względem warszawskich rówieśników. Przeciwnie
dzieci pozbawione kontaktów z rodzicami znacząco
obniżają wysokość i masę ciała wraz z wydłużaniem się
pobytu w placówce.”

14

Pobyt w placówce, a rozwój fizyczny. C.d.

 „Wraz z kolejnym rokiem pobytu w placówce pogłębia się obniżenie wysokości

i masy ciała wychowanków względem warszawskich rówieśników z domów

rodzicielskich”.

 Szczególnie trudny emocjonalnie jest okres bezpośrednio po przybyciu do

placówki ze względu na zmianę dotychczasowego trybu życia, rozłąkę z

rodzicami.

 Siła reakcji dziecka na pobyt w placówce jest uzależniona od:

-„środowiska, z którego się wywodzi
-czynnika emocjonalnego, w tym nasilenia choroby sierocej
-w nieco mniejszym stopniu-stanu zdrowia”

 Nasilenie negatywnych czynników wyższe (wychowankowie „odrzuceni

emocjonalnie, nieodwiedzani, z silną „chorobą sierocą”, ze słabym stanem

zdrowia, wywodzący się z rodzin o silnej patologii”) osiąganie niższego

wzrostu

15

Pobyt w placówce, a rozwój fizyczny. C.d.

 „Różnice względem grupy wychowanków o mniej

nasilonej patologii (…) pogłębiają się wraz z kolejnymi

latami”.

W grupie chłopców są bardziej widoczne.

 „Im bardziej zaburzone stosunki z rodziną, tym silniejsza

choroba sieroca i tym bardziej obniżona wysokość

ciała”.-

 „Im późniejszy wiek przyjścia do placówki, tym lepszy

poziom rozwoju fizycznego”.

(obowiązuje powyżej 6 r.ż.)

16

Choroba sieroca, a rozwój fizyczny

wychowanków.

 Można wyodrębnić różne stopnie nasilenia choroby

sierocej i formy objawów.

„Za najbardziej ogólny skutek choroby sierocej uznaje

się gorszy (…)rozwój psychiczny, a także rozwój

fizyczny.”

 „Im bardziej nasilone objawy choroby sierocej, tym

większe obniżenie wysokości i masy ciała względem

warszawskiej grupy odniesienia”. (dotyczy dzieci

trafiających w starszym wieku do placówki).

17

Choroba sieroca, a rozwój fizyczny

wychowanków. C.d.

 Na nasilenie choroby sierocej najprawdopodobniej

wpływa:

-Typ środowiska rodzinnego wychowanków
Słabą formę ”choroby sierocej” przejawia ponad

połowa wychowanków z rodzin „niewydolnych” i

jedynie 1/3 z rodzin patologicznych (w tej grupie

przewaga silnych objawów).

-Rzadkie odwiedziny dzieci przez rodziców
Im odwiedziny rzadsze, tym częstsze występowanie

silnych form „choroby sierocej”.

18

Choroba sieroca, a rozwój fizyczny

wychowanków. C.d.

-Czas pobytu
Im dłuższy pobyt dziecka w placówce, tym częstsze

występowanie silnych objawów choroby sierocej i tym

mniej dzieci z łagodną formą.

-Wiek przyjęcia
Im wcześniejszy wiek przyjęcia do placówki, tym

wyższy odsetek dzieci z silną formą choroby sierocej.

 Wychowankowie, u których występuje silna forma

choroby sierocej osiągają niższe wartości wysokości

ciała niż dzieci ze słabymi objawami.

19

DEFICYT BODŹCÓW EMOCJONALNYCH-

PRZYCZYNA OPÓŹNIEŃ W ROZWOJU

FIZYCZNYM WYCHOWANKÓW.

• Próba odpowiedzi na

pytanie:

„Czy miłość i uczucia są

niezbędnym warunkiem
dobrego stanu
fizycznego i normalnego
rozwoju, czy też
wystarczy do tego
dobre pożywienie i inne
korzystne warunki
bytowe?”