Rola i zadania

edukacji

zdrowotnej

Opracowały:

Anna

Orzechowska

Katarzyna Oleś

Edukacja zdrowotna

Edukacja zdrowotna to proces, w

którym człowiek uczy się dbać o
zdrowie własne i innych ludzi.

Jest ona podstawowym warunkiem

skuteczności profilaktyki na wszystkich
trzech poziomach. Aby człowiek
zapobiegał chorobom, uczestniczył we
wczesnym ich wykrywaniu i leczeniu,
był współtwórcą swego zdrowia, musi
mieć wiedzę na ten temat, rozumieć,
umieć i chcieć to robić.

Cele edukacji zdrowotnej

nowe możliwości poznawcze-zdobycie

nowej wiedzy, zrozumienie spraw
związanych ze zdrowiem (np. czym jest
zdrowie i jakie czynniki je determinują),
poznanie (wgląd) siebie, identyfikowanie
własnych problemów zdrowotnych;

pożądane przekonania dotyczące

różnych spraw związanych ze zdrowiem
lub chorobą; właściwe postawy wobec
zdrowia;

Cele edukacji zdrowotnej

c.d.

poczucie odpowiedzialności za

zdrowie własne i innych;

umiejętności związane z dbaniem

o ciało;

zmiana zachowań zdrowotnych,

ukierunkowana na prozdrowotny
styl życia.

Obecnie wśród celów

edukacji zdrowotnej

wymienia się:

rozwijanie umiejętności życiowych;
rozwijanie kompetencji do działania na

rzecz zdrowia własnego i innych ludzi;

rozwijanie zdolności do pełnienia roli

rzecznika na rzecz zdrowia własnego,

rodziny i społeczności;

zwiększanie poziomu alfabetyzacji

zdrowotnej;

upodmiotowienie jednostek i

społeczności.

Cechy nowoczesnej

edukacji zdrowotnej:

 Uwzględnia wszystkie aspekty zdrowia-

fizyczne, psychiczne, społeczne i duchowe;

 Jest procesem długotrwałym (od urodzenia

do śmierci), pomaga ludziom w dokonywaniu

zmian i adaptacji do różnych okresów życia;

 Dotyczy ludzi zdrowych i przewlekle

chorych, pomaga zwiększać ich potencjał

zdrowia i jakość życia;

 Jest adresowana do jednostek, rodzin i grup

(edukacja dzieci powinna być powiązana z

edukacja ich rodziców);

Cechy nowoczesnej

edukacji zdrowotnej c.d.:

 Pomaga ludziom tworzyć zdrowe

środowisko i warunki, w których zdrowe
wybory są łatwiejszymi wyborami;

 Uwzględnia formalne i nieformalne

uczenie się, z wykorzystaniem wielu
metod (w tym aktywizujących),
umożliwiających aktywność i
zaangażowanie uczących się;

 Zakłada dobrowolność udziału-bez

przymusu i nacisku na uczących się.

Etapy edukacji zdrowotnej

w dzieciństwie i młodości:

(wg. M. Demel)

Heteroedukacja-przewaga zabiegów

typu pielęgnacji i opieki, dziecko w

roli „przedmiotu” reagującego na

oddziaływania dorosłych;

Etap pośredni-udział dziecka w

staraniu o swoje zdrowie jest większy,

rozwija się świadomość i poczucie

odpowiedzialności za zdrowie,

stopniowe upodmiotowienie dziecka;

Etapy edukacji zdrowotnej

w dzieciństwie i młodości

c.d.:

(wg. M. Demel)

Autoedukacja-dziecko staje się

świadomym (w różnym stopniu)
współtwórcą swojego zdrowia;

Heteroedukacja odwrócona-dziecko

oddziałuje na środowisko rodzinne i
szersze środowisko społeczne,
występuje w roli wychowawcy
innych.

Podejścia w edukacji

zdrowotnej:

• Behawioralne-kształtowanie zachowań

zmniejszających ryzyko zachorowania,

zachęcanie do zmiany postaw, do

prozdrowotnego stylu życia;

• Edukacyjne-przekazywanie wiedzy i

ułatwianie zrozumienia przyczyn i

skutków zachowań zagrażających

zdrowiu, kształtowanie postaw,

wartości i umiejętności zdrowego stylu

życia;

Podejścia w edukacji

zdrowotnej c.d.:

• Zorientowane na jednostkę

(konkretną osobę)-praca
ukierunkowana na indywidualne
potrzeby, pomoc w identyfikacji
własnych problemów i podjęciu
działań prowadzących do ich
rozwiązania;

• Środowiskowe-dokonywanie zmian w

środowisku fizycznym i społecznym,
tak aby sprzyjało zdrowym wyborom.

Modele edukacji

zdrowotnej

Cele i treści edukacji zdrowotnej

mogą być ukierunkowane na:

 Zdrowie (wiedza o zdrowiu i

czynnikach warunkujących zdrowie);

 Czynniki ryzyka (wiedza o

zagrożeniach zdrowia, nauka

unikania czynników ryzyka);

 Chorobę (wiedza i umiejętności o

sposobach radzenia sobie w czasie

choroby).

Model edukacji

zdrowotnej

ukierunkowany na

zdrowie

Celami edukacji zdrowotnej są:
• przekazanie wiedzy i kształtowanie
umiejętności niezbędnych do zachowań
korzystnych dla zdrowia,
•

aktywizowanie

do

wzmacniania

własnego

potencjału zdrowia i podejmowania
działań prozdrowotnych.

Model edukacji

zdrowotnej zorientowany

na czynniki ryzyka

Cel edukacji stanowi uświadomienie

zagrożeń związanych z określonym
czynnikiem ryzyka.

Edukacja skoncentrowana jest na

przekonaniu o konieczności unikania
czynników ryzyka i metodach
umożliwiających ograniczenie wpływu
tych czynników.

Model edukacji

zdrowotnej zorientowany

na chorobę

Celem edukacji zdrowotnej jest

zapobieganie określonym chorobom
przez uświadamianie związku między
różnorodnymi czynnikami ryzyka a
określoną jednostką chorobową.

Treści edukacji zawierają omówienie

czynników ryzyka wpływających na
powstanie konkretnych chorób.

Zasady umożliwiające

osiąganie celów edukacji

zdrowotnej

W działalności edukacyjnej ważne jest

przestrzeganie zasad które umożliwiają
osiąganie planowanych celów.

Wśród podstawowych reguł postępowania

można wymienić takie, które odnoszą się
do:

• Relacji edukator-podopieczny
• Planowania i realizowania procesu edukacji

Zasady odnoszące się do

relacji edukator-

podopieczny:

1. Podmiotowe traktowanie

podopiecznego.

2. Umożliwienie partnerskiego udziału

podopiecznego w procesie edukacji.

3. Przestrzeganie warunków poprawnej,

dwukierunkowej komunikacji
interpersonalnej.

4. Całościowe postrzeganie

podopiecznego.

Zasady odnoszące się do

planowania i realizowania

edukacji zdrowotnej:

1. Poprawny dobór i realizacja treści edukacji.
2. Uznanie konieczności interdyscyplinarnego

oddziaływania na podopiecznego.

3. Stopniowanie trudności i systematyczności

oddziaływań.

4. Uwzględnianie wpływu na postawy i poglądy

edukowanego osób z najbliższego
środowiska.

5. Wielostronne oddziaływanie i urozmaicanie

przekazywanych treści kształcenia.

Formy organizacyjne

realizacji edukacji

zdrowotnej

Wybór formy organizacyjnej

uwarunkowany jest takimi
czynnikami jak:

- treść edukacji i wiodące zadania
- miejsce realizacji edukacji
- wiek osoby edukowanej
- liczba uczestników edukacji

Dobra komunikacja-warunek

skutecznej edukacji

zdrowotnej

Dobre komunikowanie się wyzwala

aktywna postawę wobec zdrowia.

Zasady dobrego komunikowania się:
 Przyjmuj pacjentów z uśmiechem, staraj

się aby cię lubili,

 Słuchaj co pacjent do ciebie mówi,

utrzymuj z nim kontakt wzrokowy,
zwracaj uwagę na swoje gesty, wyraz
twarzy

 Używaj prostego, zrozumiałego języka,

unikaj nadmiaru informacji, ale przekazuj
je, a nie tylko zalecenia i instruktaż,

 Staraj się aby pacjent sam poszukiwał

sposobów rozwiązania własnych
problemów, nie narzucaj pomysłów lecz
służ radą,

 Dołóż starań, a by pacjent wyszedł z

gabinetu z przeświadczeniem, że wizyta
była celowa i że otrzymał poradę,

 Staraj się być wzorem zachowań

zdrowotnych dla pacjentów.

Formy oddziaływań:

• Praca indywidualna-jest to forma pracy

polegająca na wykonywaniu zadań
przygotowanych specjalnie dla
edukowanego.

• Praca zbiorowa-uczestnicy zajęć pracują

indywidualnie, wykonując tę sama czynność
związaną z uczeniem się, rozwiązują
podobne zadania.

• Praca grupowa-polega na wspólnym

wykonywaniu zadań przez grupę liczącą
kilka osób

Metody wykorzystywane w

edukacji zdrowotnej

 rozwiązywanie problemów - metody:

pogadanka, metoda sytuacyjna;

 przez przeżywanie - giełda pomysłów,
inscenizacja;
 przez działanie - pokaz, ćwiczenia;
 przez

badanie

-

dyskusja,

metoda

przypadków;

 multimedialna - wykorzystanie pakietów

multimedialnych.

Metody stosowane w

edukacji zdrowotnej są

zróżnicowane, a ich dobór

uwarunkowany jest:

celami, jakie zakładamy osiągnąć;
liczbą uczestników edukacji;
wiekiem

i

doświadczeniem

życiowym uczestników edukacji;

miejscem realizowania procesu.

Wśród

najczęściej

wykorzystywanych

metod

dydaktycznych

w

edukacji

zdrowotnej (służących nabywaniu
wiedzy

i

umiejętności)

można

wymienić

metody:

podające

(wyjaśnianie, pogadanka, wykład),
aktywizujące

(giełda

pomysłów,

metoda sytuacyjna, inscenizacja,
dyskusja, metoda przypadków) i
służące kształtowaniu umiejętności
(pokaz, ćwiczenia).

Wykorzystanie pakietów

multimedialnych

To metoda skojarzona, polegająca na

wykorzystaniu w czasie zajęć różnych
środków audiowizualnych: tekstu, obrazu,
dźwięku, animacji. Pakiety dotyczące
różnych

problemów

zdrowotnych

przygotowują wyspecjalizowane firmy.
Mogą być wykorzystywane w formie pracy
zbiorowej,

ale

też

adresowane

do

indywidualnych odbiorców edukacji.

Środki dydaktyczne

wykorzystywane w

edukacji zdrowotnej

Stosowanie środków dydaktycznych ułatwia

osiągnięcie celów edukacji, ponieważ

aktywizuje proces myślenia, ułatwia odbiór

treści kształcenia, wpływa na wyobraźnię.

W procesie edukacji zdrowotnej mogą być

wykorzystywane różne grupy pomocy

dydaktycznych: słowne (teksty drukowane),

wzrokowe (plakaty, wykresy, plansze,

zdjęcia, symulatory, programy

komputerowe), słuchowe (audycje radiowe,

nagrania na taśmach magnetofonowych),

wzrokowo-słuchowe (programy telewizyjne,

filmy, dźwiękowe pro gramy komputerowe).

Powszechnie wykorzystuje się

pomoce przygotowywane przez

wydawnictwa, firmy kosmetyczne i

farmaceutyczne; do popularnych

należą takie środki, jak:

• broszury (poradniki dla chorych, zasady pielęgnowania

noworodków i niemowląt);

• ulotki (przeznaczenie leków, produktów odżywczych,

środków do pielęgnacji ciała, propagowanie badań

profilaktycznych);

• filmy dydaktyczne (na płytach DVD, kasetach wideo);
• rysunki (algorytmy wykonywania zabiegów, zestawy

ćwiczeń);

• plansze (wykazy zalecanych produktów żywnościowych,

kaloryczność produktów);

• zestawy reklamowe (środki do pielęgnacji jamy ustnej,

środki pielęgnacyjne do utrzymania higieny niemowląt,

środki do pielęgnacji stomii).

 

Wszystkie zadania składające się

na edukację zdrowotną powinny
być zaplanowane, a praca z
edukowanymi

przeprowadzona

zgodnie

z

założeniami

cyklu

działania

zorganizowanego,

w

którym kolejno przechodzimy od
etapu

rozpoznania,

przez

planowanie i realizację, do oceny.

Etap rozpoznania -

stawianie diagnozy

 

Realizacja edukacji zdrowotnej

powinna być poprzedzona dobrym

rozpoznaniem cech, oczekiwań i

potrzeb osoby/osób, w stosunku do

której/których ma być ona

prowadzona. Prawidłowo

przeprowadzony etap rozpoznania,

uwieńczony postawieniem diagnozy,

umożliwia poprawne przeprowadzenie

etapu planowania.

Planowanie edukacji

zdrowotnej

Planowanie obejmuje: określenie celu

edukacji, dobór i opracowanie treści,

wybór form organizacyjnych, metod i

środków dydaktycznych, określenie

optymalnego czasu potrzebnego do

osiągnięcia

celów,

przygotowanie

miejsca prowadzenia programu i

nawiązanie współpracy z osobami

współuczestniczącymi

w

realizacji

programu edukacji.

Realizacja planu edukacji

zdrowotnej

Istotnym warunkiem poprawnego

realizowania edukacji są
zaangażowanie i aktywność osoby
edukowanej, dlatego najistotniejszy
etap stanowi motywowanie, m.in.
przez uświadomienie relacji między
prowadzonym stylem życia i
warunkami środowiskowymi a stanem
zdrowia.

Ocena wyników edukacji

zdrowotnej

Ocena procesu edukacji dotyczy stopnia

osiągniętych celów i skuteczności
stosowanych form i metod. Miarą
skuteczności edukacji jest osiągnięcie
projektowanych celów. Oceniając efekty
edukacji zdrowotnej, zwracamy uwagę na
oczekiwane zmiany w zachowaniu
podopiecznego, styl życia i warunki, jakie
tworzy dla zachowania i wzmacniania
zdrowia.

Dziękujemy za

uwagę!!!