Naturalne i Syntetyczne Środki

Ochrony Roślin

Ochrona roślin

Ochrona roślin - dział produkcji roślinnej, którego
celem jest zapobieganie obniżaniu plonów przez agrofagi
oraz zabezpieczenie ziemiopłodów w magazynach. W
ochronie roślin stosuje się metody:

·

chemiczne,

·

agrotechniczne,

·

mechaniczne,

·

fizyczne,

·

biologiczne,

·

hodowlane,

·

integrowane,

·

kwarantannę.

Integrowana ochrona roślin – polega na łączeniu metod przydatnych
pod względem gospodarczym, ekologicznym i toksykologicznym, w celu
utrzymania liczebności agrofagów poniżej progu ekonomicznej
szkodliwości, przy czym pierwszeństwo ma świadome wykorzystanie
naturalnych czynników ograniczających.

Podstawowy cel - ograniczenie strat plonów - musi być łączony z
celem minimalizacji zagrożeń dla konsumentów (pozostałości
szkodliwych substancji chemicznych), zwierząt gospodarskich i
środowiska przyrodniczego (ochrona wód, gleby i powietrza).

działania pośrednie: prawidłowy płodozmian, wykorzystywanie odmian
roślin odpornych i tolerancyjnych na patogeny i szkodniki, stosowanie
mieszanin wewnątrz- i międzygatunkowych, ochrona organizmów
pożytecznych.

działania bezpośrednie: stosowanie ekologicznie bezpiecznych metod
zwalczania agrofagów, wykonywania zabiegów chemicznych przy
możliwie najmniejszym zagrożeniu dla otoczenia, np.: po przekroczeniu
ekonomicznych

progów

zagrożenia

(szkodliwości),

stosowanie

selektywnych pestycydów, na ograniczonej powierzchni lub w niższych
dawkach.

Środki ochrony roślin - substancje lub ich mieszaniny oraz żywe
organizmy, przeznaczone do ochrony roślin uprawnych przed
organizmami

szkodliwymi,

niszczenia

niepożądanych

roślin,

regulowania wzrostu, rozwoju i innych procesów biologicznych w
roślinach uprawnych oraz do poprawy właściwości lub skuteczności
tych substancji (adiuwanty).

W nazewnictwie międzynarodowym dla wszystkich środków ochrony
roślin przyjęła się ogólna nazwa pestycydy.

Termin środki ochrony roślin jest pojęciem węższym niż pojęcie
pestycydy, ponieważ stosowane są tylko w produkcji roślinnej.

Agrofagi - niepożądane organizmy (

patogeny

,

szkodniki

i

chwasty

),

szkodliwe dla

roślin uprawnych

,

płodów rolnych

oraz zwierząt. Straty

powodowane przez agrofagi na świecie wynoszą ok. 35%, a w Polsce ok.
15%. Straty zależą od rejonu, rośliny żywicielskiej i gatunku agrofaga.

Adiuwant (

łac.

adiuvare - pomagać, wspierać), wspomagacz –

substancja pomocnicza znajdująca się w

środkach ochrony roślin

obok

substancji aktywnej lub też dodawana do cieczy roboczej, poprawiająca
jej skuteczność biologiczną poprzez modyfikacje właściwości fizycznych.
Funkcję adiuwanta spełniają środki powierzchniowo czynne (

surfaktanty

).

Substancje ochronne dzielimy na:

chemiczne

biologiczne

biotechniczne.

Grupy preparatów:

środki do zwalczania szkodników roślin

środki do zwalczania chorób pochodzenia grzybowego i

bakteryjnego

środki do niszczenia roślin lub hamowania ich rozwoju

Asortyment podstawowych środków uzupełniają atraktanty, repelenty,

adiuwankty, defolianty, desykanty, feromony, regulatory wzrostu i

rozwoju roślin, regulatory rozwoju stawonogów.

Odporność roślin na czynniki szkodliwe

• Rośliny chronią się zarówno przed urazami mechanicznymi jak

i chorobotwórczymi.

• Odporność na patogeny może być wrodzona lub nabyta.

• Odporność wrodzona jest cechą dziedziczną, może jednak

zmienić się w pewnym stopniu pod wpływem czynników zewnętrznych.

- Odporność nabyta wykształca się w procesie rozwoju osobniczego (w kontaktach z

patogenami)

Odporność roślin na szkodniki

Odporność to zdolność organizmu do przeciwdziałania
niekorzystnemu wpływowi ciał obcych przedostających się do
jego wnętrza.

Podstawowe zadania mechanizmów obronnych to
uniemożliwienie wniknięcia ciał obcych, a gdy one już wnikną
do organizmu - unieczynnienie lub usunięcie ich.

ODPORNOŚĆ U ROŚLIN

wrodzona - jest cechą dziedziczną, ale może się w pewnym
stopniu zmieniać pod

wpływem środowiska.

nabyta - wykształca się podczas kontaktu z patogenami.

Reakcja odpornościowa:

bierna - przejawia się tym, że ciało obce nie może wnikać do

tkanek gospodarza. Barierami utrudniającymi wnikanie są
impregnowane różnymi substancjami celulozowe ściany
komórki (np. woskami w epidermie, ligniną), pH powierzchni,
duża ilość celulozy.

czynna - zdolność roślin do przeciwstawiania się czynnikowi

obcemu wnikającemu do tkanek. Reakcje odpornościowe
przejawiają się np. wzrostem stężenia cytokinin,
(zapobiegających szkodliwemu działaniu toksyn). Gdy ciało
obce pokona bariery obronne może być zabite przez działanie
związków antybakteryjnych – fitoncydów antybakteryjnych
(np. garbników, alkaloidów, olejków eterycznych, substancji
fenolowych).

Fitoaleksyny - substancje chemiczne wydzielane po wniknięciu

czynnika obcego.

Zainfekowana komórka może obumierać (nekroza jest

reakcją obronną)

Mechanizmy odpornościowe u roślin:

Brak akceptacji

(przy składaniu jaj, żerowaniu, ukrywaniu się), wybór rośliny

żywicielskiej, np. przez owady następuje w wyniku "prób i błędów” lub też w
wyniku przyciągającego działania pokarmu poprzez bodźce wzrokowe (barwa
i intensywność odbitego światła), dotykowe (omszenie, kolce) i chemiczne
(zapachowe i smakowe). Nieobecność tych bodźców lub obecność bodźców
odpychających (repelentów) decyduje o typie odporności, której przyczyną
jest brak akceptacji.

Tolerancja (zdolność regeneracji uszkodzeń) - polega na zdolności do

kontynuowania wzrostu i likwidacji uszkodzeń pomimo opanowania

przez taką samą populację szkodnika, która silnie uszkadza rośliny

wrażliwe.

Nadwrażliwość (zamieranie zaatakowanych tkanek) - fitofag ginie z

powodu braku pożywienia.

Antybioza (szkodliwe działanie pokarmu roślinnego).

O antybiotycznych właściwościach roślin mogą stanowić

zarówno cechy związane ze specyficzną budową tkanek i

organów roślinnych, jak i charakterystyczny skład chemiczny

rośliny

(brak

koniecznych

składników

odżywczych,

specyficzna przestrzenna budowa cząsteczek, np. skrobi lub

roślinne składniki toksyczne (allelozwiązki) takie jak:

alkaloidy, glikozydy, steroidy, saponiny, garbniki, fenole i

inne fitoaleksyny.

Odporność roślin

Czynna

Bierna

Rośliny czynnie przeciwstawiają się

czynnikowi obcemu wnikającemu do

tkanek.

Obce ciało nie może wniknąć do tkanek

gospodarza, a jeśli się do niego

dostanie

ginie

nie

znajdując

właściwych warunków do rozwoju.

Reakcją odpornościową może być wzrost

stężenia cytokinin, które zapobiega

szkodliwemu działaniu toksyn.

Barierami utrudniającymi wnikanie są

impregnowane ściany komórkowe

np. woskami – epiderma, ligniną –

komórki zdrewniałe, suberyną –

korek.

Niekiedy dochodzi do wzmożonych

podziałów

mitotycznych

–wokół

miejsca infekcji powstaje specjalna

tkanka uniemożliwiająca rozszerzanie

się zakażenia.

Zaporę może stanowić specyficzna

budowa aparatu szparkowego, np.

mandarynka jest odporna na raka

bakteryjnego.

Bakteria, grzyb, wirus mogą być zabite

fitoncydami (związki antybakteryjne),

np. garbnikami, alkaloidami, olejkami

eterycznymi,

substancjami

fenolowymi.

Innym typem tej obrony są bariery

utrudniające przemieszczanie się

obcego czynnika, np. duża ilość

celulozy

Innymi substancjami działającymi na

patogeny

i

czyniącymi

rośliny

niepodatnymi

na

zakażenia

są

fitoaleksyny – wydzielane tylko po

wniknięciu czynnika obcego.

Rozwój pasożyta może uniemożliwiać

nieodpowiednie

pH

soku

komórkowego.