Kilka uwag o etyce i nauce

Anna Doboszyńska

Etyka

• 1. Nauka o moralności, zajmująca się

opisem, analizą i wyjaśnianiem
rzeczywiście istniejącej moralności i
ustalaniem dyrektyw moralnego
postępowania

Etyka

• 2. Ogół ocen i norm moralnych

obowiązujących w określonej
społeczności i czasie, a także ocena
ich praktycznego stosowania –
synonim moralności

Etyka

• 3. Określony system etyczny

wynikający ze światopoglądu, filozofii
czy związany z jego twórcą np. etyka
chrześcijańska, etyka Kanta

Etyka

• Społeczna
• Gospodarcza
• Pracy i zawodowa
• Kultury

Etyka

• Nakazy i zakazy

– bezwarunkowe, zmienne

– Trwałe – elementarne normy moralne
– Normy bezwarunkowe i pożądane
– Normy zależne od tradycji kulturowej
– Normy etyki zawodowej

Etyka

• OCENA

– ocena przez innych
– samoocena (sumienie)
porównanie do wzorca

wzorce pozytywne
wzorce negatywne

Etyka

• Opisowa – etologia, opisywanie

systemów etycznych w różnych
społecznościach i okresach
historycznych (historia moralności,
psychologia moralności)

• Normatywna – uczy odróżnienia

dobra od zła i jak postępować

Bioetyka

• Interdyscyplinarna nauka, która

dotyczy problemów zdrowia i choroby
człowieka, problemów ekosystemu,
granic nauki, ingerencji w świat istot
żywych

Etyka badań naukowych

• Naukowiec
• Uczony

• Wartość naukowa i wartość etyczna

eksperymentu

•

primum non nocere

primum non nocere

ETYKA

• Przeprowadzając badania naukowe, a

w szczególności eksperymenty
medyczne należy przestrzegać norm
i obowiązków wynikających z
Kodeksu Etyki oraz ogólnie
przyjętych zasad etyki badan
naukowych (Deklaracja Helsińska,
Edynburg 2000)

ETYKA

• Eksperymenty medyczne z udziałem

człowieka mogą być
przeprowadzane, o ile służą poprawie
zdrowia pacjenta biorącego udział w
doświadczeniu lub wnoszą istotne
dane poszerzające zakres wiedzy

ETYKA

• Eksperyment leczniczy nie może

narażać pacjenta na ryzyko w
istotnym stopniu większe niż to, które
grozi osobie nie poddawanej takiemu
eksperymentowi

• Przeprowadzając eksperyment

badawczy z udziałem człowieka
można podejmować jedynie
minimalne ryzyko

ETYKA

• od osoby, która ma być poddana

eksperymentowi medycznemu należy
uzyskać zgodę, po uprzednim
poinformowaniu jej o wszystkich
aspektach doświadczenia, które
mogą jej dotyczyć oraz o prawie do
odstąpienia od udziału w
eksperymencie w każdym czasie

ETYKA

• Nie można prowadzić

eksperymentów badawczych z
udziałem osób
ubezwłasnowolnionych, żołnierzy
służby zasadniczej oraz osób
pozbawionych wolności

ETYKA

• Eksperymenty z udziałem człowieka

powinny być poprzedzone badaniami
in vitro oraz in vivo na zwierzętach.
Zwierzęta poddane eksperymentowi
należy odpowiednio traktować i w
miarę możliwości chronić przed
cierpieniem

Etyka

• Nie wolno przeprowadzać

eksperymentów badawczych z
udziałem człowieka w stadium
embrionalnym, chyba że
spodziewane są korzyści zdrowotne

Etyka

• Projekt każdego eksperymentu z

udziałem człowieka powinien być
jasno określony i przedłożony do
oceny niezależnej komisji etycznej w
celu uzyskania jej akceptacji

NAUKA

• Sens dydaktyczny

• Uczenie lub uczenie się

• Sens instytucjonalny

• Dyscyplina naukowa

• Sens treściowy

• Kompletny system uzasadnionych twierdzeń

i hipotez

NAUKA

• Sens historyczno-socjologiczny

– Dziedzina kultury obejmująca całokształt

historycznie rozwijającej się wyspecjalizowanej
działalności poznawczej wyznaczonej przez
uczonych

• Sens funkcjonalny

• Ogół czynności składających się na

działalność badawczą prowadząca do
tworzenia i rozwijania nauki

Cechy i zasady poznania

naukowego

• Postępowanie badawcze – zgodnie z

metodami naukowymi

• Język – ścisłe i jednoznaczne

formułowanie słowne wyników
poznania

• Twierdzenia – tylko wtedy są uznawane

za naukowe, jeśli mają dostateczne
uzasadnienie i wysoki stopień
prawdopodobieństwa

• Wewnętrzna spójność zbioru

twierdzeń dotyczących przedmiotu
badania danej nauki

• Krytycyzm wobec wypowiadanych

też i postawa ustawicznej weryfikacji

• Twórczy charakter rezultatów i

możliwość ich wdrażania

Cechy i zasady poznania

naukowego

Cechy badacza

• Intelektualna dociekliwość i sztuka

wyszukiwania tematów

• Śmiałość i i inwencja myślenia
• Krytycyzm i ostrożność

Cechy badacza

• Systematyczność, ścisłość i precyzja
• Wszechstronność i bezstronność
• Rozległa wiedza o przedmiocie badań

(dotychczasowe wyniki, literatura)

Etyka badań naukowych

• System finansowania

Eksperyment biomedyczny

• Kliniczny – terapeutyczny lub

diagnostyczny

• Badawczy
• Eksperyment wartościowy naukowo a

wątpliwy moralnie; eksperyment nie
przedstawiający wartości naukowej -
jest wątpliwy pod względem
moralnym

Warunki eksperymentu

medycznego

• Świadoma zgoda badanego

(pisemna)

• Badania na osobach zdrowych –

wykluczeni więźniowie, żołnierze
służby zasadniczej, osoby
ubezwłasnowolnione

Badania leków

• Good Clinical Practice – zasady prawidłowego

prowadzenia badań klinicznych

• Placebo

• Nadrzędnym celem jest dobro chorego i jeśli

pozostaje ono w kolizji z prowadzonym
badaniem, należy je przerwać bez względu na
to, w jakiej fazie zaawansowania ono było

Badania na zwierzętach

Komisje bioetyczne

Zasady dobrych obyczajów w

publikacjach naukowych

• Współautorstwo
• Plagiat
• Podpisywanie swoim nazwiskiem

cudzej pracy

CELE MEDYCYNY

• Zapobieganie chorobom i urazom oraz

promocja i podtrzymywanie zdrowia

• Przynoszenie ulgi w bólu i cierpieniu

spowodowanym przez choroby

• Opieka nad chorymi z różnymi

dolegliwościami i ich leczenie oraz opieka

nad tymi, którzy nie mogą być wyleczeni

• Zapobieganie przedwczesnej śmierci i

stworzenie warunków spokojnej śmierci

• Hastings Center NY 1996 r.

Niewłaściwe cele medycyny

• Realizowanie zadań społecznych
• Ekonomicznych
• Politycznych

– Leon Kass

Kodeks etyki zawodowej

polskiej pielęgniarki i położnej

• PRZYRZECZENIE
• Część ogólna
• Część szczegółowa

– Pielęgniarka i położna a podopieczny
– Pielęgniarka i położna a praktyka

zawodowa

– Pielęgniarka i położna a współpracownicy
– Pielęgniarka i położna a zawód

Pytania w bioetyce

• Klonowanie
• Zapłodnienie iv vitro
• Komórki macierzyste