KATEDRA I ZAKŁAD MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE

WROCŁAWIU

Prof. dr hab.

Barbara

Świątek

PRAWO MEDYCZNE

wykład 8.
Obowiązek ratowania życia.
Zgon - uregulowania prawne.
Reguły opiniodawcze.
Obowiązek współpracy z wymiarem

sprawiedliwości.

Wola śmierci a obowiązek

ratowania życia

Art. 30 ustawy o

zawodzie lekarza:

Lekarz

obowiązek udzielać

pomocy lekarskiej

każdym

przypadku,

gdy

przypadku,

gdy

zwłoka

jej

zwłoka

jej

udzieleniu mogłaby

spowodować

niebezpieczeństwo

utraty

życia,

utraty

życia,

ciężkiego

uszkodzenia ciała

lub

ciężkiego

lub

ciężkiego

rozstroju zdrowia,

oraz

innych

przypadkach

nie

przypadkach

nie

cierpiących zwłoki.

Formuła tego zapisu nie wprowadza

żadnej względności, ani też nie

przewiduje wyjątkowych okoliczności,

w których lekarz byłby zwolniony od

tego prawnego obowiązku. Jest to

zatem wymóg bezwzględny. W tej

interpretacji utwierdza zapis w art.

38 ustawy. Artykuł ten dotyczy tzw.

klauzuli sumienia tj. warunków w

jakich lekarz m.in. ze względu na swój

światopogląd

może

odmówić

światopogląd

może

odmówić

udzielenia

pomocy

pacjentowi.

udzielenia

pomocy

pacjentowi.

Klauzula

sumienia

jest

Klauzula

sumienia

jest

usankcjonowana prawem „o ile nie

zachodzi przypadek, o którym mowa

w art. 30”.

Art.162 k.k.

Par. 1. Kto człowiekowi
znajdującemu się w położeniu
grożącym bezpośrednim
niebezpieczeństwem utraty
życia albo ciężkiego uszczerbku
na zdrowiu nie udziela
pomocy, mogąc jej udzielić
bez narażenia siebie lub
innej osoby na
niebezpieczeństwo utraty
życia albo ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu,
podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3.

Konstytucja RP.

Art. 38.: Rzeczpospolita

Polska zapewnia każdemu

człowiekowi

prawną

ochronę życia.

Art.

41.

Art.

41.

Każdemu

zapewnia

się

zapewnia

się

nietykalność osobistą i

wolność

osobistą.

wolność

osobistą.

Pozbawienie

lub

Pozbawienie

lub

ograniczenie wolności

może nastąpić tylko na

zasadach i w trybie

określonym w ustawie.

Lekarski obowiązek

ratowania

życia

jest

ratowania

życia

jest

wpisany w ustawę, a

zatem,

logicznie

zatem,

logicznie

rozumując,

można

rozumując,

można

wypełniać nawet wówczas

gdy ogranicza to wolną

wolę człowieka. Ta wolna

wola człowieka nazywana

jest w prawie prawem do

samostanowienia

względnie

autonomia

względnie

autonomia

człowieka i uważana jest

obok prawa do życia za

najwyższą, konstytucyjną

wartość

Art. 192 k.k.:

Kto wykonuje zabieg leczniczy

bez zgody pacjenta

, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności

do lat 2.

Ratowanie życia wymaga niewątpliwie

wszczęcia działań ratunkowych w tym

licznych zabiegów leczniczych ( są nim

nawet iniekcje) a art. 192 k.k. zabrania ich

dokonania bez zgody pacjenta. Słowo

zgoda oznacza przyzwolenie wymagane

przez prawo a zatem wyrażone świadomie

, przy pełnym rozumieniu sytuacji i

grożącego

niebezpieczeństwa.

Lekarz

grożącego

niebezpieczeństwa.

Lekarz

zatem jest obowiązany do poinformowania

pacjenta o jego stanie zdrowia a

informacja ta musi być dla pacjenta w

pełni zrozumiała, gdyż tylko wówczas jego

decyzja spełnia wymogi „wolnej woli”.

Treść tego artykułu jest jednoznaczna,

wprowadzająca bezwzględny wymóg uzyskiwania

zgody pacjenta. Nie przewiduje żadnych wyjątków, a

zatem nie uwzględnia nawet sytuacji w której

pacjent nie jest w stanie wypowiedzieć się na temat

zgody, gdyż jest nieprzytomny. Czyżby lekarz nie

miał wówczas prawa podjąć czynności leczniczych

np. w celu ratowania życia, do czego obliguje go

równie bezwzględny wymóg wpisany w art. 30

ustawy o zawodzie lekarza

Treść innych artykułów tej ustawy

dopuszcza jednakże wykonywanie

czynności lekarskich bez zgody

pacjenta

właśnie

takich

pacjenta

właśnie

takich

przypadkach. Należy zatem przyjąć

za K. Daszkiewicz, że treść art. 192

została sformułowana błędnie i winna

zawierać stwierdzenie „ o ile inne

ustawy nie stanowią inaczej” (chodzi

także

przymus

leczenia

także

przymus

leczenia

usankcjonowany ustawowo). M. Filar

uważa natomiast , że w tym

przypadku mamy do czynienie z

przykrą luką prawną

Nie

budzącą

Nie

budzącą

jakichkolwiek

zastrzeżeń prawnych

jest zatem sytuacja, w

której lekarz ratuje

życie

pacjentowi

życie

pacjentowi

nieprzytomnemu, nie

nawiązującemu

kontaktu a zatem nie

mogącemu

wyrazi

mogącemu

wyrazi

swej

woli.

Musi

swej

woli.

Musi

wówczas

podjąć

wówczas

podjąć

wszelkie

dostępne,

wszelkie

dostępne,

zgodne z zasadami

aktualnej

wiedzy

aktualnej

wiedzy

lekarskiej

działania

lekarskiej

działania

ratunkowe

tym

ratunkowe

tym

wszelkie

konieczne

wszelkie

konieczne

zabiegi lecznicze .

Problemy prawne powstają natomiast

w sytuacjach gdy :

dorosły

pacjent

przed

utratą

dorosły

pacjent

przed

utratą

przytomności wyrażał, jak się wydaje,

świadomie

sprzeciw

świadomie

sprzeciw

podejmowania czynności ratujących

życie,

istnieją wątpliwości co do wartości

prawnej wyrażanej przez dorosłego

pacjenta woli;

może być to związane ze

schorzeniami

psychicznymi

nawet

schorzeniami

psychicznymi

nawet

somatycznymi, zażywanymi lekami, a

także stanem upojenia alkoholowego.

Wariantem

pierwszej

Wariantem

pierwszej

wersji jest posiadanie

przez

pacjenta

lub

przez

pacjenta

lub

dostarczenie przez jego

rodzinę

pisemnego

rodzinę

pisemnego

oświadczenia woli np. co

braku

zgody

braku

zgody

przetoczenie krwi nawet

wówczas gdy tylko taki

zabieg

daje

szansę

zabieg

daje

szansę

uratowania życia. Jak

podano

powyżej,

podano

powyżej,

polskim

prawie

polskim

prawie

medycznym nie wpisano

takiej

możliwości

takiej

możliwości

wyrażenia

woli;

wyrażenia

woli;

przeciwnicy

przetaczania

krwi

przetaczania

krwi

powodów

religijnych

powodów

religijnych

( Świadkowie Jehowy)

żądają

jednakże

żądają

jednakże

respektowania

takich

respektowania

takich

oświadczeń.

W opisanych powyżej sytuacjach

dochodzi do kolizji między

dwiema,

największymi

dla

dwiema,

największymi

dla

każdego

człowieka

każdego

człowieka

zagwarantowanymi

konstytucyjnie

wartościami

konstytucyjnie

wartościami

prawem do życia i prawem do

samostanowienia. Którą z tych

dóbr

należy

uznać

dóbr

należy

uznać

ważniejszą ? Kto ma o tym

zadecydować? Na pewno nie

rodzina. Pozostaje lekarz a dla

lekarza

najwyższym

dobrem

lekarza

najwyższym

dobrem

musi być i jest życie człowieka.

Musi

zatem

działać,

gdyż

Musi

zatem

działać,

gdyż

zaniechanie może go narazić na

odpowiedzialność karną.

Art.2

k.k.

stanowi

bowiem

Art.2

k.k.

stanowi

bowiem

Odpowiedzialności karnej za przestępstwo

skutkowe popełnione przez zaniechanie

podlega ten tylko, na kim ciążył prawny,

szczególny

obowiązek

zapobiegnięcia

szczególny

obowiązek

zapobiegnięcia

skutkowi. Na lekarzu ciąży niewątpliwie

prawny, szczególny obowiązek ratowania

życia.

Prawo przewidziało takie sytuacje kolizyjne :

rozwiązuje je treść art. 26 k.k., zawartego w

rozdziale „wyłączenie odpowiedzialności prawnej”.

Art. 26.brzmi: Par. 1 . Nie popełnia przestępstwa,

kto działa w celu uchylenia bezpośredniego

niebezpieczeństwa

grożącego

jakiemukolwiek

niebezpieczeństwa

grożącego

jakiemukolwiek

dobru

chronionemu

prawem,

jeżeli

dobru

chronionemu

prawem,

jeżeli

niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a

dobro poświęcane przedstawia wartość niższą od

dobra ratowanego.

Par. 2. Nie popełnia przestępstwa także ten ,

kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach

określonych w par. 1, poświęca dobro które nie

przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra

ratowanego.

Par. 4. Przepisu par. 2 nie stosuje się, jeżeli

sprawca poświęca dobro, które ma szczególny

obowiązek chronić nawet z narażeniem się na

niebezpieczeństwo osobiste

Biorąc pod uwagę wszystkie, przywołane

powyżej przepisy , sytuacja prawna relacji

lekarz – pacjent nieprzytomny, nie wyrażający

przed utratą przytomności zgody na ratowanie

życia, lub nie wyrażający takiej zgody ale w

sposób budzący jej wartość prawną (czy jest

świadoma), przedstawia się następująco:

człowiek

zapewnioną

konstytucyjnie

człowiek

zapewnioną

konstytucyjnie

„prawną ochronę życia”, przy czym w artykule,

gwarantującym to prawo nie uwzględniono

żadnych odstępstw ; stąd przecież zniesienie w

Polsce kary śmierci,

człowiek ma zapewnione konstytucyjnie prawo

do samostanowienia, jednakże prawo to

ograniczać mogą inne ustawy, „na zasadach” i

w „trybie” w nich ustalonych. Ustawa o

zawodzie

lekarza

jest

aktem

prawnym

zawodzie

lekarza

jest

aktem

prawnym

spełniającym te warunki.

Powyższe układa się

logiczną

całość

logiczną

całość

wskazuje

bezwzględność

lekarskiego obowiązku

ratowania

życia

ratowania

życia

uzasadnioną prawnie

negację wcześniejszej,

bądź

wątpliwej

bądź

wątpliwej

prawnie woli pacjenta

sytuacjach

opisanych

powyżej.

opisanych

powyżej.

Lekarz musi zatem

w takich sytuacjach

podjąć

zabiegi

podjąć

zabiegi

ratujące

życie,

ratujące

życie,

poświęcając prawo

pacjenta

samostanowienia

wyłącznie

prawna

strona

prawną

wyłącznie

prawna

strona

prawną

zagadnienia. Nie mniej ważny jest wpływ na

psychikę

lekarza

opisywanych

sytuacji.

psychikę

lekarza

opisywanych

sytuacji.

Niemożność ratowania jeszcze przytomnego ale

śmiertelnie zagrożonego pacjenta, gdyż nie

życzy sobie tego, jest dla każdego lekarza

niewątpliwie

niezwykle

negatywnym

niewątpliwie

niezwykle

negatywnym

przeżyciem. Dalsza bezczynność, po utracie

przez niego przytomności i braku już możliwości

zmiany decyzji jest, moim zdaniem, nie tylko

nie uzasadniona prawnie ale także niezgodna z

istotą zawodu lekarza i etyką lekarską. Lekarz

nie może być asystentem śmierci lecz życia i

tylko ratowanie życia wszelkimi dostępnymi

metodami jest zgodne z zasadą

salus aegroti

suprema lex esto

Póki świadomość pacjenta jest zachowana,

lekarz nie ma prawa działać wbrew jego woli.

Gdy jednak pacjent straci przytomność, a

dalsze zaniechanie działania, zgodne z jego

wcześniejszą wolą, stwarza realne zagrożenie

śmiercią, lekarz jest obowiązany działania

podjąć. Działa wówczas w stanie tzw. wyższej

konieczności (art. 26 k.k.) – poświęca dobro

mniejsze ( wolna wola pacjenta), ratując dobro

większe (życie).

Niniejszą,

logiczną

interpretację

zapisów

Niniejszą,

logiczną

interpretację

zapisów

zaburza opisana już powyżej treść artykułu 192

k.k., a także wpisane do Kodeksu Etyki

Lekarskiej zasady postępowania lekarza w

sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia

pacjenta. Treść stosownego artykułu brzmi:

Art. 32. 1. W stanach terminalnych lekarz

nie

obowiązku

podejmowania

nie

obowiązku

podejmowania

prowadzenia reanimacji lub uporczywej

terapii

stosowania

środków

terapii

stosowania

środków

nadzwyczajnych.

2. Decyzja o zaprzestaniu

reanimacji należy do lekarza i jest

związana

z oceną szans leczniczych.

Powyżej

przedstawiłam

własną

Powyżej

przedstawiłam

własną

interpretację obowiązujących przepisów i

własny, oparty o ich treść pogląd na

temat lekarskiego obowiązku ratowania

życia. Prawo medyczne jest tworzone dla

lekarzy i powyższe wywody dokonane

zostały przez lekarza, którym jestem.

Prawo medyczne jest tworzone dla

lekarzy i winno być przez lekarzy

jednoznacznie rozumiane by mogli bez

kolizji z prawem wykonywać zawód.

Leszek Kubicki (

„

Prawo Medyczne

”

pod red. L.

Kubickiego, Urban & Partner 2003 r

„

Art. 30

stawy o zawodzie lekarza

ustanawia

powinność bezwzględną

ponieważ lekarz nie może

się od niej uchylić nie tylko na podstawie art. 38

ustawy, ale także na podstawie art. 39, który

ustanawia tzw. klauzulę sumienia.

”

„

Pomoc „obowiązkowa” udzielana w warunkach art.

30, jest oceniana wg tych samych reguł prawnych, co

inne działania lekarza. Obowiązek ten może być więc

wykonywany

tylko pod warunkiem i tylko w

granicach zgody pacjenta

, jak każda inna czynność

zawodowa. Jeżeli lekarz w ogóle zgody odeń nie

uzyskał, to ma się powstrzymać od działania – i w

takim razie

nie podlega żadnej odpowiedzialności

za zaniechanie pomocy

Jest to reguła zupełnie

oczywista i bezdyskusyjna”

Leszek Kubicki – „Obowiązek udzielania

pomocy lekarskiej”

(

Prawo i Medycyna

nr 13

vol.

5. 2003 r

)

„

bowi

zek udzielenia pomocy lekarskiej

ujęto w art. 30 ustawy o zawodzie lekarza jako

obowiązek bezwzględny

W ustawie nie

przewidziano

żadnej

okoliczności, która by

wykonanie tego obowiązku wyłączała.”

„

Normę, zawartą w art. 30 ustawy, ze względu

na jej zakres, uznać przeto należy za zbyt

radykalną, nadmiernie rygorystyczną.

”

Agnieszka Liszewska: „Problem zgody pacjenta jako

dylemat aksjologiczny

”

(

Prawo i Medycyna

nr 1, 1999

)

„

Pojawia się pytanie, czy przepis art. 33 ustawy o

zawodzie lekarza znajduje zastosowanie, gdy pacjent

wcześniej, zanim jego stan zdrowia pogorszył się do

tego stopnia, że nie jest on już w stanie wyrazić swojej

woli, zdecydowanie sprzeciwiał się leczeniu?

Podejmowanie przez lekarza – świadomego uprzednio

wyrażonego przez pacjenta stanowiska w sprawie

leczenia – czynności medycznych, może być bowiem

traktowane jako samowolne wykonanie zabiegu

leczniczego. Z drugiej jednak strony w świetle art. 33

ust.1 istotny jest moment, w którym pacjent wymaga

pomocy lekarskiej, a w tym czasie nie jest on już w

stanie wyrazić swojej woli.

”

Agnieszka Liszewska: „Problem zgody pacjenta jako

dylemat aksjologiczny

”

(

Prawo i Medycyna

nr 1, 1999

)

„

...

Innymi słowy, nie można w sposób nie budzący

wątpliwości ustalić, bez kontaktu z pacjentem, czy w

chwili podejmowania czynności zmierzających do

ratowania jego

zdrowia

, nadal sprzeciwia się

leczeniu. Dlatego wydaje się, że w razie wątpliwości,

jakie jest stanowisko pacjenta odnośnie leczenia

należy przyjąć, że lekarz, którego powołaniem jest

udzielanie pomocy medycznej,

ma prawo i

obowiązek takiej pomocy udzielić

. (...)

Uważam

zatem, że wątpliwości w tym zakresie należy

rozstrzygnąć

na korzyść ratowania życia i

zdrowia, narażając się nawet na zarzut nie

uwzględniania woli pacjenta

”.

L. Kubicki

„

Prawo Medyczne

Sumienie

lekarza

”,

Urban & Partner, 2003 r

str. 62

(

odnośnik)

„

Argumentacja niektórych lekarzy, że

»nigdy nie wiadomo, czy w pięć minut po

utracie przytomności pacjent nie

zmieniłby zdania«

nawet nie nadaje się

do polemiki”

M. Boratyńska, P. Konieczniak

: „

Leczenie przy braku

zgody i nieznanych preferencjach pacjenta

”

(

„

Prawo

Medyczne

”

pod re

L. Kubickiego, Urban & Partner 2003 r

„

Problemem jest to

(

...

)

czy i w jakim stopniu należy

uwzględniać wcześniejsze zastrzeżenia pacjenta

(wyrażone w czasie, gdy był do tego zdolny

(

...

)

np.

gdy ofiara wypadku przed utrat

przytomności złożyła

zastrzeżenie lub gdy przy nieprzytomnym znaleziono

określoną informację pisemną

(

...

)

lub zastrzeżenia

odnośnie do przetoczeń krwi

(

typowe dla członków

związku wyznaniowego Świadków Jehowy). Mimo

braku w tej sprawie wyraźnego stanowiska ustawy

należy przyjąć, że na tle przepisów ustawy o zawodzie

lekarza

powinien być respektowany co najmniej

sprzeciw

złożony

w sposób wyraźny w niedługim

czasie przed utratą przez pacjenta

przytomności

a już zwłaszcza bezpośrednio

przed tym

.”

Eleonora Zielińska: „Powinności lekarza w przypadku

braku zgody na leczenie oraz pacjenta w stanie

terminalnym”

(

Prawo i Medycyna

vol.

2000

r.)

„

atowanie cudzego dobra nie powinno mieć miejsca,

gdy zainteresowany sprzeciwia się temu, bowiem

prawo karne nie przyjmuje zasady uszczęśliwiania

ludzi wbrew ich woli

(

...

)

gdy niedoszły samobójca jest

nieprzytomny, lecz przed zamachem na swoje życie

wyraził, w sposób

nie budzący wątpliwości swą

wolę co do niepodejmowania akcji ratowniczej

gdyby przeżył zamach

(

...

)

lekarz na zasadach

ogólnych powinien uszanować tę decyzje i

wstrzymać się od jakichkolwiek działa

ń.”

„

(

...

)

w moim przekonaniu w przypadku zamachów

samobójczych osób dorosłych

lekarz ma obowiązek

ratowania im życia zawsze w sytuacji, gdy

niedoszły samobójca jest nieprzytomny, a

wcześniej nie wyraził jasno swego stanowiska

co do tego, czy chce być ratowany

.”

Z. Banaszczyk, M. Barzycka-Banaszczyk, M.

Boratyńska, P. Konieczniak, E. Zielińska;

„Odpowiedzialność lekarzy – jej rodz

je i podstawy

”

(„

Prawo Medzyczne

”

pod red. L. Kubickiego

Urban &

Partner, 2003 r

)

„

Nie

udzielenie pomocy pacjentowi

(

...

)

gdy

obiektywnie istniał stan zagrożenia życia lub zdrowia,

lekarz ten stan rozpoznał i (świadomie) nie udzielił

pomocy

(

...

)

Sytuacja ta jest

(

...

)

złożona.

(

...

)

lekarz

jest tzw. gwarantem zdrowia i życia pacjenta, zatem

zgodnie z art. 2 k.k. może odpowiadać za skutkowe

przestępstwa z zaniechania. Skoro zaś mówi się o

wypadkach

umyślnego nie

udzielenia pomocy –

może wchodzić w grę ich kwalifikacja prawna

jako zabójstwa dokonanego lub usiłowanego

(art. 148 par. 1 k.k.). Co prawda koniecznym

warunkiem przypisania odpowiedzialności za

zabójstwo jest ustalenie u sprawcy zamiaru. Wbrew

pozorom zamiar zabójstwa byłoby jednak w takich

przypadkach dość łatwo lekarzowi przypisać

podstawie konstrukcji tzw. zamiaru ewentualnego.

”

Eleonora Zielińska: „Powinności lekarza w przypadku

braku zgody na leczenie oraz pacjenta w stanie

terminalnym”

(

Prawo i Medycyna

vol.

2000

r.)

„

(

...

)

czy lekarz podejmujący działania lecznicze

wbrew woli pacjenta może zwolnić się od

odpowiedzialności karnej w powołaniu się na ogólną

instytucję stanu wyższej konieczności lub inną

instytucję prawną wyłączającą taką odpowiedzialność.

Obecnie wydaje się dominować przekonanie, że

odpowiedź na to pytanie powinna być negatywna

(...).”

A. Zoll, K.Buchała

Kodeks Karny – część ogólna

1996 r.

„

eżeli ustawodawca uzależnia legalność zabiegu

leczniczego od zgody pacjenta, to nie można

powołaniem się na stan wyższej konieczności

podejmować zabiegów, na które pacjent nie

wyraził zgody w celu np. ratowania jego życia

.”

Agnieszka Liszewska: „Problem zgody pacjenta jako

dylemat aksjologiczny

”

(

Prawo i Medycyna

nr 1, 1999

„

Wykluczona jest

(

...

)

możliwość powoływania się

przez lekarza na stan wyższej konieczności w

przypadkach nie wyrażenia przez pacjenta zgody

na zabieg, który jest niezbędny ze względu na

bezpośrednie zagrożenie życia czy zdrowia

(

...

)

tym przypadku prawo przyznaje prymat ochronie

wolności”.

Daszkiewicz: „Z problematyki

odpowiedzialności lekarza. Błędny przepis w

kodeksie karnym, błędne interpretacje.

(

Menadżer zdrowia

nr 1,

2003

r.):

„

o jest przecież twierdzenie niezgodne z

prawdą. Działanie w stanie wyższej

konieczności (art. 26 §

1 kk) należy do

tradycyjnych instytucji przewidzianych w części

ogólnej kodeksu karnego. Nie istnieją podstawy

prawne, w oparciu o które mogła by być

eliminowana w odniesieniu do wykonywanych

zabiegów leczniczych. W żadnym razie nie

można zaakceptować błędnej interpretacji

prowadzącej do eliminacji w rozważanych

sytuacji działania w stanie wyższej

konieczności.

”

Safian, cyt. za Ż.

Semrich: „Medycyna

doskonalsza

ale i niebezpieczna”

(

Rzeczpospolita

nr 287/2002

„

Gdy pacjent uzyskał efektywną pomoc

medyczną i wrócił do zdrowia, może domagać

się pieniężnego zadośćuczynienia za to, że

naruszono jego dobra osobiste. Podstawą

zadośćuczynienia będzie np. przeprowadzenie z

pozytywnym skutkiem niezbędnego dla chorego

zabiegu operacyjnego bez jego zgody –

naruszone zostało bowiem prawo chorego do

wyrażenia lub nie zgody na udzielenie mu

określonych świadczeń”.

Nestorowicz: „Prawo Medyczne”

(

2001 r.

„

Przepis art. 33 i 34 Ustawy o zawodzie lekarza

dotyczyć będzie nie tylko małoletnich i

ubezwłasnowolnionych lecz także innych osób

mających zdolność do czynności prawnych, których

jednak z powodu utraty przytomności albo zaburzeń

psychicznych są niezdolne do świadomego

wyrażenia i udzielenia zgody. Jeżeli jednak taki

chory przedtem wyraził taką wolę np. nie udzielił

zgody na zabieg operacyjny lekarz powinien tę wolę

uszanować, chyba że pacjent był w takim stanie

psychicznym, że jego oświadczenie woli można

uznać za wadliwe. Gdyby jednak – mimo nie

udzielenia zgody

–

nieprzytomnemu choremu nie

przeprowadzenie zabiegu groziło

śmiercią, lekarz

ma – moim zdaniem

–

prawo

do działania. Trzeba

bowiem przyjąć domniemanie, że gdyby pacjent był

przytomny to mógłby zmienić swoją wolę. Lekarz

działa wówczas jako prowadzący cudze sprawy bez

zlecenia,

godnie z art. 754 kc

.”

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W razie śmierci człowieka obowiązujące
przepisy przewidują dokonanie następujących
czynności:
•stwierdzenie w sposób niewątpliwy zgonu,
•podjęcie decyzji o wykonaniu sekcji zwłok
bądź jej zaniechaniu,
•wystawienie karty zgonu,
•przygotowanie zwłok do pochówku, lub inne
postępowanie z nimi przed pochówkiem,
•pochówek zwłok,
•ekshumacja

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przepisy, regulujące sposób dokonywania powyższych czynności
to:

Ustawa z dnia 31 stycznia l959 r o cmentarzach i chowaniu
zmarłych ( tekst jednolity- Dz.U.2000 r , nr. 23, poz. 295).

Ustawa z dnia 20 czerwca l997 r o zmianie ustawy o zakładach
opieki zdrowotnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw ( Dz.
U. 1997 r, nr. 107, poz.661)

Kodeks Postępowania Karnego z 1997 r.

Ustawa z dnia 5 grudnia l996 r o zawodzie lekarza ( Dz. U.1997 r
poz. 152).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia
03.08.1961 roku w sprawie stwierdzania zgonu i jego przyczyny (
Dz. U. 1961 r . nr. 39, poz. 202.)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r w
sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi ( Dz. U.
2001 r, nr. 153, poz. 1783)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r w
sprawie wzoru karty zgonu oraz sposobu jej wypełniania ( Dz. U.
2001 r, nr. 153, poz. 1782).

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Realizacja

czynności,

związanych

śmiercią człowieka uzależniona jest od
miejsca i okoliczności , a także przyczyny
śmierci

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Stwierdzenie zgonu:

zgon człowieka może stwierdzić osobiście

lekarz, na podstawie „osobiście wykonanych
badań i ustaleń „ (art. 43 ustawy- poz.4).
Dokonuje tego w razie śmierci chorego w szpitalu,
lub będąc „ wezwany do nieszczęśliwego wypadku
lub nagłego zachorowania” ( paragraf 3. Rozporz.-
poz.5). Dopuszczalne jest także w szczególnych
przypadkach stwierdzenie zgonu przez starszego
felczera lub felczera oraz położnej. Położna może
stwierdzić zgon jedynie u pozostającego pod jej
opieka noworodka przed upływem 7 dnia jego
życia w sytuacji gdy najbliższa placówka służby
zdrowia oddalona jest o więcej niż 4 km.
(rozporz.- jak wyżej).

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Stwierdzenie zgonu:

Obowiązek stwierdzenia śmierci nie łączy się

automatycznie z uprawnieniami do wystawienia
karty zgony. Lekarz w większości przypadków,
zwłaszcza po stwierdzeniu zgonu wskutek
działania gwałtownego (samobójstwo, zabójstwo,
nieszczęśliwy wypadek) względnie stwierdzeniu
zgonu w domu, na ulicy itp. ma natomiast
obowiązek wystawienia Protokołu stwierdzenia
zgonu.
W razie śmierci człowieka w szpitalu –
potencjalnego dawcy narządów - śmierć pnia
mózgu rozpoznaje komisja lekarska, której
działanie , tak jak i całość postępowania
transplantacyjnego regulują szczegółowe przepisy

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Podjęcie decyzji o wykonaniu sekcji zwłok
bądź jej zaniechaniu:
-w pierwszym rzędzie po stwierdzeniu śmierci
człowieka lekarz musi dokonać analizy
okoliczności śmierci w celu wykluczenia ,
choćby najmniejszego podejrzenia, że śmierć
ta

może

mieć

związek

działaniem

gwałtownym,

zwłaszcza

może

być

spowodowana działaniem przestępnym.

- jeżeli takiego podejrzenia nie może
wykluczyć, obowiązany jest zawiadomić o
przypadku prokuraturę lub policję

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Podjęcie decyzji o wykonaniu sekcji zwłok
bądź jej zaniechaniu:
-

także w razie śmierci chorego w szpitalu i zgłaszaniu

przez rodzinę zmarłego zarzutów co do prawidłowości
leczenia, ordynator oddziału winien o przypadku
powiadomić prokuraturę i jej pozostawić decyzję co do
dalszego postępowania. Jeżeli tego nie uczyni, a tak
się dzieje najczęściej w praktyce, uczyni to rodzina,
niekoniecznie w sposób obiektywny.

-prokurator (lub sąd , jak to określa k.p.k. – poz. 3) ma
bowiem „największe prawo” do decydowania o
postępowaniu ze zwłokami. Jeżeli prokurator, po
zawiadomieniu go o okolicznościach śmierci , odstąpi
od zarządzenia sekcji sądowo-lekarskiej, dalsze
decyzje należą do lekarza

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Podjęcie decyzji o wykonaniu sekcji zwłok
bądź jej zaniechaniu:
-przy decyzji o sekcji sądowo-lekarskiej, lekarz
nie powinien wystawić karty zgonu, lecz
wypełnić Protokół stwierdzenia zgonu a w
szpitalu sporządzić epikryzę (prokurator może
zadecydować

zabezpieczeniu

całej

dokumentacji lekarskiej),

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Postępowanie w razie śmierci chorego w
szpitalu jest szczegółowo uregulowane przez
ustawę ( art. 24 ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej).

Ustawa

podtrzymuje,

obowiązująca już wcześniej zasadę, że decyzja
o wykonaniu sekcji patomorfologicznej należy
do lekarza. Mimo jednoznaczności ustaleń
prawnych,

ciągle

lekarze

uzależniają

wykonanie tej sekcji od zgody rodziny, pytają
ją o zgodę, żądają stosownych oświadczeń o
braku zgody. Zdanie rodziny i oświadczenia na
piśmie nie mają żadnej wartości prawnej, a
opisane zachowanie lekarza świadczy o
nieznajomości podstaw prawa medycznego

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przywołany artykuł (24) nadał pacjentom nowe
prawo ; przy przyjęciu do szpitala pacjent może złożyć
pisemne oświadczenie o braku zgody na wykonanie
patomorfologicznej sekcji zwłok w razie jego śmierci.
Oświadczenie to traci ważność, gdy:
•przyczyny zgonu chorego nie można ustalić w sposób
jednoznaczny,
•zgon pacjenta nastąpił przed upływem 12 godzin od
przyjęcia do szpitala,
•zgon

pacjenta

może

pozostawać

kręgu

zainteresowania prokuratury.
W takich przypadkach wykonanie sekcji
patomorfologicznej jest obligatoryjne

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W ostatnich latach obserwuje się jednakże
coraz rzadsze kierowanie zwłok zmarłych w
szpitalach chorych na sekcję. Przestrzegane
jest w większości przypadków wskazanie co do
czasu pobytu w szpitalu (choć jest ono
kontrowersyjne, przyczynę śmierci chorego w
sposób niewątpliwy ustalić można w oparciu o
trwające kilka minut badanie np. ekg),
natomiast oficjalne przyznanie się, zwłaszcza
w przypadku dłuższego pobytu chorego we
szpitalu, do niepewności co do przyczyny jego
śmierci, sprawia lekarzom trudności

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Wielokrotnie w sprawach tzw. przeciwko
lekarzom,

analiza

dokumentacji

lekarskiej i samego przypadku wskazuje
na konieczność dokonania sekcji zwłok,
sekcja taka nie jest jednak zlecana, a
przyjęta

przyczyna

zgonu

niezbyt

uzasadniona lub wręcz nieprawdziwa.
Niestety , trudności finansowe szpitali
mają także wpływ na ograniczanie
wydatków, związanych z badaniami
pośmiertnymi,

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W razie śmierci człowieka w domu, na ulicy i
innych miejscach decyzja lekarza zależy od
znajomości jego stanu zdrowia. Lekarz ,
wezwany do takiego zgonu jest obowiązany,
nie później niż w ciągu 2 godzin do ustalenia:

*tożsamości zwłok,
*okoliczności, w
których nastąpił zgon na podstawie wywiadu
przeprowadzonego wśród osób z otoczenia,
*stanu
zdrowia w okresie poprzedzającym zgon w
oparciu o przedłożoną dokumentacje lekarską

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Ponadto jest obowiązany do osobistego dokonania
oględzin zwłok. Jeżeli człowiek ten leczył się na
schorzenia tłumaczące jego zgon a nic nie wskazuje na
śmierć gwałtowną nie ma wskazań do badań
pośmiertnych. Natomiast, gdy zmarły przed śmiercią
nie leczył się , lekarz może zażądać wykonania sekcji
zwłok

„administracyjnej”.

Taką

możliwość

wprowadziła ustawa ( ar. 43. 2. ustawy o zawodzie
lekarza), jednakże nie zapowiedziała rozporządzenia
wykonawczego do realizacji tego zapisu. W związku z
tym w wielu miastach (także we Wrocławiu) brak jest
reguł postępowania w takich przypadkach – nie
wiadomo gdzie, przez kogo, na czyje zlecenie i na czyj
koszt mają takie sekcje być wykonywane. Stan ten
długo może nie ulegać zmianie wobec możliwości
wystawienia karty zgonu bez znajomości przyczyny
śmierci o czym mowa poniżej.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Wystawienie karty zgonu:
do wystawienia karty zgonu niezbędna jest znajomość
przyczyny śmierci , aczkolwiek i od tej zasady możliwe
są odstępstwa. Podstawowe reguły zawarte w
przepisach to:
•zgon i jego przyczyna powinny być ustalone przez
lekarza, leczącego chorego w ostatniej chorobie ( art.
11 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych ),
•wystawienie karty zgonu jest obowiązkiem lekarza,
który ostatni w okresie 30 dni przed zgonem udzielał
świadczeń zdrowotnych (rozporz. w sprawie
stwierdzania zgomu i jego przyczyny),

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Wystawienie karty zgonu:

•w razie sekcji sądowo- lekarskiej kartę zgonu
wystawia

obducent,

razie

sekcji

patomorfologicznej lekarz leczący po zapoznaniu się z
protokołem sekcji (rozporz. j.w.),
•w uzasadnionych przypadkach lekarz może uzależnić
wystawienie karty zgonu od przeprowadzenia sekcji
zwłok ( art. 43 ustawy o zawodzie lekarza

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Według obowiązującego rozporządzenia
(w sprawie wzoru karty zgonu oraz
sposobu jej wypełniania) karta zgonu
jest wypełniana dla osób zmarłych i
dzieci martwo urodzonych na wniosek
osób uprawnionych do ich pochowania

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W karcie poza wypełnieniem części formalnej, podać
należy:
•przyczynę

zgonu

wyjściową

albo

przyczynę

„

zewnętrzną

urazu

lub

zatrucia”,

które

zapoczątkowały łańcuch zdarzeń chorobowych ,
prowadzących

bezpośrednio

zgonu

lub

„okoliczności wypadku lub użycia przemocy, które
spowodowały uraz śmiertelny”,
•przyczynę zgonu wtórną tj. chorobę, która rozwinęła
się „ jako skutek choroby, urazu, zatrucia, wypadku
lub użycia przemocy, będących wyjściową przyczyną
zgonu”,
•przyczynę zgonu bezpośrednią tj chorobę, która
„stała się ostateczną przyczyną zgonu, w następstwie
chorób, urazu, zatrucia, wypadku lub użycia przemocy,
będących przyczynami zgonu, wyjściową i wtórną”.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W zasadzie bezpośrednią przyczyną zgonu, niezależnie
od przyczyny wyjściowej jest ostra niewydolność
krążeniowo-oddechowa

taka

przyczyna

jest

najczęściej wpisywana. Jednakże zdarza się, że jest
ona wpisywana jak przyczyna wyjściowa, wtórna i
ostateczna i z takiej karty zgonu nie wynika co było
przyczyną śmierci. Dotyczy to zazwyczaj zgonów osób
starszych, leczących się na schorzenia układu
krążenia, nadciśnienie, cukrzycę itp. W takich też
przypadkach , jako przyczyna wyjściowa zgony
przyjmowane są bardzo często zawał mięśnia
sercowego lub udar mózgowy, w zależności od
objawów poprzedzających zgon albo wręcz od
„przeczucia” lekarza. Ustalenia takie nie mają
oczywiście obiektywnych podstaw, jednakże tworzą
statystyki co do przyczyn umieralności Polaków

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Rozporządzenie (j..w.) dopuszcza – niestety -
wystawienie karty zgonu bez ustalenia przyczyny
zgonu. Stanowi bowiem : „Jeżeli osoba stwierdzająca
zgon, po wyczerpaniu wszystkich stosownych
środków, nie może ustalić przyczyny zgonu oraz gdy
nie ma podstaw do podejrzewania zabójstwa lub
samobójstwa, osoba ta wpisuje w karcie zgonu, w
miejscach przeznaczonych na wpisanie przyczyn
zgonu, adnotacje „przyczyna zgonu nieustalona””. Nie
wiadomo jednakże co oznaczają „stosowne środki”? .
W rozporządzeniu poprzednim środkiem takim były
oględziny zewnętrzne , oczywiście niewystarczające
do ustalenia przyczyny zgonu. Tym środkiem , w
obecnej sytuacji prawnej jest oczywiście sekcja
„administracyjna” zwłok, ale przepis o niej nie jest
realizowany. Jego realizacja spowodowała by , że
określanie przyczyny śmierci jako nieznanej byłoby
rzadkością i dotyczyłoby wyłącznie tzw. białych sekcji

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przygotowanie zwłok do pochówku lub inne
postępowanie z nimi przed pochówkiem:
•po sporządzeniu karty zgonu pochówek
poprzedzić

musi

dokonanie

formalności

administracyjnych,
•w razie sekcji sądowo-lekarskiej zezwolenie
na wydanie zwłok do pochówku musi wydać na
piśmie prokurator

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Do czasu ukazania się rozporządzenia ,
dotyczącego postępowania ze zwłokami i
szczątkami ludzkimi ( rozporz. w sprawie
postępowania ze zwłokami i szczątkami
ludzkimi) , brak było jakichkolwiek rozwiązań
dotyczących akceptowanych przez prawo
czynności dokonywanych na zwłokach.
Obecnie regulacje są klarowne, aczkolwiek
nie wyczerpujące problemów.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przywoływane rozporządzenie, jako pierwsze tego
typu w prawie polskim, zasługuje na dokładniejsze
omówienie. Określa ono pojęcie zwłok, sposób
postępowania ze zwłokami, warunki ekshumacji oraz
przewozu zwłok i szczątków

Oto najważniejsze zapisy rozporządzenia:
„Za zwłoki uważa się ciała osób zmarłych i dzieci
martwo urodzonych”.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Szczątki ludzkie to:
popioły, powstałe w wyniku
spopielenia zwłok,
•pozostałości zwłok, wydobyte przy kopaniu grobu lub
w innych okolicznościach, np. przy wykopywaniu
fundamentów. We Wrocławiu wykopywanie kości
ludzkich przy różnego rodzaju wykopach jest bardzo
częste i szczątki takie dostarczane są w bardzo dużej
ilości do Zakładu Medycyny Sądowej,
•części ciała ludzkiego, odłączonymi od całości. Takie
części powstają przy zbrodniczych lub wypadkowych (
pojazdy

szynowe,

śruby

statków,

maszyny)

rozkawałkowaniach zwłok

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W celu wstrzymania rozkładu zwłok dozwolone
jest stosowanie zabiegów utrwalających „ -
jest

prawna

akceptacja

zabiegów

tanatopraksji i balsamowania , które w Polsce
przeprowadzane były i są bardzo rzadko.
Tłumaczyć to można brakiem tradycji i
nieznajomość możliwości w zakresie działań
pośmiertnych na zwłokach.
Dopuszczalne

jest

spopielenie

zwłok

szczątków ludzkich

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

„Po złożeniu zwłok w trumnie i przymocowaniu
wieka trumny nie wolno otwierać”. Sposób
używania trumien jest także ściśle określony :
wolno złożyć w niej zwłoki tylko jednej
dorosłej

osoby,

matkę

dzieckiem

nowonarodzonym lub zwłoki dwojga dzieci w
wieku do lat 6.
Uregulowany został sposób transportowania
zwłok w zależności od odległości oraz sposób
postępowania ze zwłokami osób zmarłych na
choroby zakaźne

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Również stosowna ustawa ( ustawa o
cmentarzach i chowaniu zmarłych) reguluje
sposób postępowania ze zwłokami. Stanowi
m.in., że włoki osób zmarłych nie mogą być
pochowane przed upływem 24 godzin od
chwili zgonu, za wyjątkiem zmarłych na
choroby zakaźne. W mieszkaniach zwłoki
mogą przebywać najdłużej do 72 godzin, a „od
chwili zgonu aż do pochowania powinny być
przechowywane w taki sposób, aby nie mogły
powodować

szkodliwego

wpływu

otoczenie”.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Pochówek:

Ustawa (o cmentarzach i chowaniu
zmarłych) stanowi, że prawo (a nie
obowiązek) pochowania zwłok ludzkich ma
najbliższa

„pozostała”

rodzina

osoby

zmarłej, a mianowicie:

1. pozostały małżonek,
2. krewni zstępni,
3. krewni wstępni,
4. krewni

boczni

stopnia

pokrewieństwa,powinowaci w linii prostej
do 1 stopnia

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Prawo do pochówku mają także w określonych

sytuacjach

organa

państwowe,

wojskowe,

instytucje i organizacje społeczne. Zwłoki nie
pochowane przez rodzinę lub wymienione
organa, mogą być przekazane szkołom wyższym
do

celów

naukowych

pozostałych

przypadkach powinny być „ pochowane przez
ośrodek pomocy społecznej miejsca zgonu”. Nie
może zatem zdarzyć się sytuacja, że zwłoki
pozostają nie pochowane np. w razie odmowy
pochówku przez nawet najbliższą rodzinę. Takie
przypadki zdarzają się, dotyczy to zazwyczaj
zgonów mężów i ojców, którzy przed wieloma
laty porzucili najbliższych i pierwszą
wiadomością o nich po nieraz bardzo wielu
latach

jest

zawiadomienie

śmierci

konieczności pochowania

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W Polsce zwłoki mogą być pochowane przez

złożenie w grobach ziemnych, w grobach
murowanych na cmentarzach lub
katakumbach i zatopione w morzu,
zgodnie ze zwyczajami morskimi. Popioły,
po spopieleniu zwłok lub szczątków
ludzkich umieszcza się w urnach i
postępuje tak samo jak ze zwłokami. Nie
wolno zatem, w Polsce pochować urny w
ogrodzie, przechowywać w mieszkaniu,
rozsypać itp. i w tym zakresie nasze
prawo

odstępuje

standardów

światowych

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Ekshumacja:

ekshumacja zwłok i szczątków może być
dokonana (ustawa o cmentarzach i chowaniu
zmarłych) :

1. na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do

pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego
inspektora sanitarnego,

2. na zarządzenie prokuratora lub sądu,
3. na podstawie właściwego inspektora sanitarnego

w razie zajęcia tereny cmentarza na inny cel.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Ekshumacja jest dopuszczalna (rozporz. w sprawie

postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi)
w okresie od 16 października do 15 kwietnia, we
wczesnych

godzinach

rannych,

aczkolwiek

dopuszczalne są i inne terminy z zastrzeżeniem
zachowania szczególnych „środków ostrożności”.

W ekshumacjach ze wskazań prokuratorskich lub

sądowych biorą udział medycy sądowi. Udział w
takich czynnościach jest zawsze nowym
doświadczeniem

zawodowym

dużym

przeżyciem psychicznym, które zasługują na
oddzielne opracowanie.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przedstawione powyżej uregulowania prawne

dotyczące wszelkich czynności prawnych ,
podejmowanych

zwłaszcza

przez

lekarzy,

dotyczących śmierci człowieka i postępowania ze
zwłokami i szczątkami ludzkimi są – moim
zdaniem-

jednoznaczne

nie

budzące

wątpliwości. Być może, w przyszłości, dojdzie do
zmian

przepisach

związku

rozpowszechnieniem spopielania zwłok oraz
wykonywania

zabiegów

tanatopraksji

balsamowania zwłok.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Sposób prowadzenia dokumentacji lekarskiej w

razie śmierci chorego w szpitalu reguluje
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10
sierpnia

2001

sprawie

rodzajów

dokumentacji medycznej w zakładach opieki
zdrowotnej, sposobu jej prowadzenia oraz
szczegółowych warunków jej udostępniania – Dz.
U. Nr. 88 poz. 966.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Paragraf 16.

Historia Choroby w razie
zgonu pacjenta... zawiera:

1. datę zgonu pacjenta – ze wskazaniem roku,

miesiąca, dnia oraz godziny i minuty,

2. przyczyny zgonu i ich numery statystyczne,
3. protokół komisji stwierdającej smierć mózgową,

jeżeli taka sytuacja miała miejsce,

4. adnotację o wykonaniu lub niewykonaniu sekcji

zwłok wraz z uzasadnieniem podjętej decyzji,

5. adnotację o pobraniu ze zwłok komórek, tkanek

lub narządów.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Paragraf 18.
1. W razie podjęcia decyzji o wykonaniu sekcji

zwłok, historię choroby po wypełnieniu części
dotyczącej wypisu przekazuje się lekarzowi
mającemu wykonać sekcję.

2. Lekarz wykonujący sekcję zwłok wystawia w

dwóch egzemplarzach protokół badania
sekcyjnego z ustalonym rozpoznaniem
anatomopatologicznym. Jeden egzemplarz
protokołu badania sekcyjnego pozostaje u
lekarza wykonującego sekcję.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Paragraf 18.
3.Historię choroby wraz z oryginałem protokołu

sekcyjnego przekazuje się lekarzowi
prowadzącemu lub wyznaczonemu przez
ordynatora, który porównuje rozpoznanie
kliniczne i epikryzę z rozpoznaniem
anatomopatologicznym. W razie rozbieżności
między rozpoznaniem klinicznym i rozpoznaniem
anatomopatologicznym lekarz dokonuje zwięzłej
oceny przyczyn rozbieżności oraz ustala
ostateczne rozpoznanie choroby zasadniczej,
chorób współistniejących i powikłań.

4.Lekarz prowadzący lub wyznaczony przez

ordynatora przedstawia zakończoną i podpisaną
przez siebie historię choroby do akceptacji i
podpisu ordynatorowi oddziału

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W praktyce lekarze patomorfolodzy wyjątkowo

rzadko sporządzają po wykonaniu sekcji pełne
protokoły sekcyjne, mimo jednoznacznego w/w
przepisu. Najczęściej sporządzają bardzo
skrótowe „Karty sekcyjne” bądź ograniczają się
wyłącznie do rozpoznania patomorfologicznego.
Coraz częściej, w związku z oszczędnościami
odstępują od wykonywania badań
histopatologicznych, które są przecież
podstawowe do oceny stanu narządów. W tzw
sprawach „przeciwko lekarzom” w przypadkach
śmierci chorego w szpitalu, medyk sądowy musi
korzystać z dokumentacji patomorfologicznej.
Wówczas żąda pełnego protokołu sekcji zwłok i
jestem przekonana , że niejednokrotnie są one
tworzone, czasem po upływie znacznego czasu w
oparciu o rozpoznanie patomorfologiczne.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Również w sprawach „przeciwko lekarzom”

wyjątkowo często , mimo istnienia pełnych do
tego wskazań, ordynator odstępuje od wykonania
sekcji patomorfologicznej. Wówczas bardzo
często nie można w sposób pewny ustalić nie
tylko przyczyny śmierci ale także prawidłowości
postępowania lekarskiego wobec niemożności
obiektywnego ustalenia stanu narządów
wewnętrznych

Sposób prowadzenia dokumentacji lekarskiej w

razie śmierci chorego w szpitalu i podjęcia
decyzji o wykonaniu sekcji patomorfologicznej
jest szczegółowo uregulowany w w/w
rozporządzeniu. Tryb ten nie jest przestrzegany z
powodu nieznajomości przepisów przez lekarzy

NIEZNAJOMOŚĆ REGUŁ

OPINIODAWCZYCH A WARTOŚĆ

OPINII SĄDOWO-LEKARSKICH

Spełnianie czynności biegłego sądowego

charakteryzuje się dwiema cechami:



praca biegłego podporządkowana jest

celom zleceniodawcy (policji, prokuraturze,

sądom),



biegły nie podejmuje decyzji finalnej, lecz

jedynie przedkłada propozycję oceny

konkretnej sytuacji życiowej, stanowiącej

przedmiot sprawy.

Ostateczną decyzję, zgodną lub niezgodną z

propozycją biegłego podejmuje

zleceniodawca. Może on także, w celu

upewnienia się co do prawdziwości

zaproponowanej oceny zdarzeń, zasięgnąć

opinii innego biegłego

Art. 193 k.p.k. stanowi, że

„Jeżeli

stwierdzenie okoliczności mających

znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy

wymaga wiadomości specjalnych,

zasięga się opinii biegłego lub biegłych.

W celu wydania opinii można też

zwrócić się do instytucji naukowej lub

specjalistycznej”

i dalej w art.195 k.p.k. –

„...do pełnienia czynności biegłego jest

obowiązany nie tylko biegły sądowy

lecz także każda inna osoba, o której

wiadomo, że ma odpowiednią wiedzą w

danej dziedzinie”.

W uzasadnieniu

rządowym co do treści

tych artykułów podano:

„Unormowanie

problematyki biegłych

podkreśla, w

przeciwieństwie do k.p.k.

z 1969 r., indywidualny

charakter tego źródła

dowodowego i osobistą

odpowiedzialność

biegłego za wydaną

opinię, niezależnie od

tego, czy chodzi o opinię

jednej, konkretnej osoby,

kilku osób ...czy też o

opinię instytucji naukowej

lub specjalistycznej”.

Powyższe artykuły przyjmują zatem

konieczność posiadania przez potencjalnego

biegłego wyłącznie jednej cechy –

„wiadomości specjalnych”

, czyli

„odpowiedniej wiedzy”

. Brak jest zatem

jakichkolwiek, zapisanych w prawie innych

wymagań w stosunku do biegłego np.

znajomości reguł opiniodawczych,

umiejętności ustalania związków

przyczynowo-skutkowych i transformacji

języka medycznego na język prawniczy, co z

kolei wymaga znajomości przepisów prawa

w reprezentowanej przez biegłego dziedzinie

. Brak jest także, na poziomie ustawy, zapisu

o wymogach, odnoszących się do zalet

osobowościowych i postawy etycznej

biegłego.

Kodeks stworzył

możliwość wyboru

pomiędzy:



biegłym sądowym,

a zatem osobą

wpisaną na listę

biegłych sądu

okręgowego,



instytucją naukową

lub specjalistyczną,



inną osobą.

W k.p.k. obowiązującym do 1997 r instytucja

naukowa – jako potencjalny biegły – wymieniona

była na pierwszym miejscu. Zdaniem T. Widła

(wyrażonym w 1992 r) „ Zostało to odczytane jako

zachęta do preferowania w wyborze właśnie

instytucji. ... Trzeba przyznać, że istnieją argumenty

przemawiające za preferencja tego źródła.

Najważniejsze z nich to:

dobrze wykształcona, a następnie dokształcana

kadra,



możliwość konsultacji koleżeńskiej... ,



instytucja kontroli wewnętrznej, dość skutecznie

zapobiegająca niesumienności, nonszalancji i

popadaniu ekspertów w rutynizm,



specjalistyczna aparatura i dostęp do literatury

przedmiotu – krajowej i zagranicznej,



możliwość wdrażania nowych, doskonalszych

metod własnych lub cudzych, sprawdzonych w

podejmowanych przez siebie badaniach,



możliwość przeprowadzania badań

kompleksowych...”

Tą preferencję zmienił nowy k.p.k.,

wymieniając w pierwszej kolejności

biegłego sądowego. Zbudziło to

kontrowersje i dyskusję , w której

kodyfikatorzy bagatelizowali kolejność

wymienionych biegłych utrzymując, że

każda z wymienionych możliwości ma

taką samą wartość

W tym samym opracowaniu T. Widła przyjmuje

także, że zapisy k.p.k. (z 1969 r) preferują

powoływanie biegłego sądowego z listy i za tą

„preferencją przemawiają istotne argumenty

merytoryczne a w szczególności racje

prakseologiczne”. Uważa bowiem za bardzo ważne

deklarację takiej osoby o gotowości pełnienia

czynności biegłego i łatwe nawiązywanie z nim

kontaktu przez ograny procesowe. Przyjmuje także ,

że właśnie taki biegły „...potrafi rozumować

językiem decydenta i komunikować się z nim w

takim języku. Taki biegły potrafi przekładać

problemy z języka prawniczego na język

reprezentowanej dyscypliny i odwrotnie – wyniki

swych badań i wyciągnięte z nich wnioski potrafi

przełożyć z języka obserwacyjnego na język

prawniczy”.

Z tymi ostatnimi wywodami, w oparciu

o wieloletnią praktykę biegłego nie

możemy się zgodzić. Biegli z listy,

zazwyczaj klinicyści, posiadają

rzeczywiście wiadomości specjalne ze

swojej dziedziny, ale skąd mają znać

język prawniczy i posiadać umiejętność

przetwarzania wiadomości medycznych

na potrzeby konkretnego postępowania

sądowego nie mówiąc już o

podstawach wiedzy prawniczej ?

Brak jest z tej dziedziny jakichkolwiek

szkoleń podyplomowych.

Umiejętność przetwarzania wiedzy

medycznej na język prawniczy i

stosowanie reguł (zasad)

opiniodawczych zapewniają przede

wszystkim specjaliści medycyny

sądowej i w swej dziedzinie –

doświadczeni psychiatrzy. Medycy

sądowi nie są zazwyczaj biegłymi

sądowymi „ z listy” lecz pełnią

obowiązki biegłego przy powołaniu

„instytucji naukowej” jaką jest Zakład

Medycyny Sądowej Akademii

Medycznej.

Naszym zdaniem w pewnej kategorii spraw

tj. w sprawach ustalających prawidłowość

postępowania lekarskiego (ustalanie „błędu

lekarskiego”) obowiązkowo opiniować

zawsze powinny zespoły , złożone z medyka

sądowego i klinicystów. Także opinie cywilne,

wymagające oceny wielospecjalistycznej

winne być opracowywane przez takie

zespoły, choć w takich sprawach może być

problematyczne czy dany klinicysta jest

„biegłym” czy „specjalistą”, ponieważ

niejednokrotnie ustala on specjalistyczny

stan zdrowia powoda, a wnioski wyciąga już

medyk sądowy

Z powodu ograniczonej ilości medyków sądowych w

Polsce ,organy procesowe są zatem zmuszane do

powoływania biegłych sądowych z „listy” lub z poza

niej – to ostatnie czyni klinicystę „biegłym do

sprawy”. Są niewątpliwie wśród klinicystów

kompetentni biegli, posiadający oprócz wiedzy

specjalistycznej, znajomość reguł opiniowania,

podstaw prawa i języka prawniczego a także, co jest

niezwykle ważne umiejętność zachowania

obiektywizmu i - w razie potrzeby – przyznania się

do niewiedzy i braku możliwości jednoznacznej

odpowiedzi na stawiane pytania. Z naszej praktyki

wynika, że im mniejsza wiedza i doświadczenie

biegłego, tym jego opinie są bardziej stanowcze;

stopień stanowczości i jednoznaczności maleje w

miarę doświadczenia zawodowego i kontaktów z

organami sądowymi

Najlepiej wymogi w stosunku do biegłego

ujął W.Juchacz , uważając, że o jego

kompetencji decydują następujące cechy:



zakres wiedzy,



doświadczenie życiowe,



umiejętność wyjaśniania okoliczności

zgodnie z doświadczeniem życiowym ,

aktualną wiedzą i zasadami logiki,



umiejętność przedstawiania myśli w sposób

pełny, zrozumiały, logiczny, bez

wewnętrznych sprzeczności,



postawa etyczna, obiektywizm,

bezstronność, niezależność, wykonywanie

czynności z całą sumiennością i

bezstronnością.

Celem niniejszego opracowania jest ustalenie jak

nieznajomość reguł opiniodawczych może wpływać

na treść merytoryczną i wartość dowodową opinii.

Problem ten przybliżymy w oparciu o konkretna

sprawę sądową , w której wydawał opinię Zakład

Medycyny Sądowej . W postępowaniu sądowym, po

wyjaśnieniach medyka sądowego nie zostały przez

żadną ze stron sformułowane zarzuty niejasności

bądź sprzeczności w opinii. Sąd jednak,

prawdopodobnie na żądanie obrońcy, który wyrażał

swe niezadowolenie z nieobecności na rozprawie

sądowej profesora położnictwa – współautora opinii

(nie pozwalał mu na to stan zdrowia), powołał

indywidualnego biegłego – profesora położnictwa dla

wydania ponownej opinii. Opinia – sprzeczna z

poprzednią - została wydana a medyk sądowy

ponownie wezwany do sądu.

Opinie dotyczyły porodu u młodej kobiety –

pierwiastki, po prawidłowo przebiegającej ciąży.

Skrótowo różnice opiniodawcze przedstawiają się

następująco:

Opinia zespołowa

Opinia indywidualnego

biegłego

Miednica zwężona

Mierzenie miednicy jest

przeżytkiem

Duży płód (bez bad.USG)

Płód ważył na sekcji nieco

ponad 4000 g a więc nie

taki duży

Zaburzenia ASP

Tak, ale można je różnie

interpretować

Przedłużający się II okres

porodu

Pojęcie książkowe , w

praktyce może być

znacznie dłuższy

Olbrzymie przedgłowie

Może się zdarzyć przy

porodzie fizjologicznym

Niewspółmierność

płodowo – matczyna

Nie ma

niewspółmierności, bo

dziecko

urodziło

się drogami naturalnymi,

Przyczyną „złego

urodzenia i śmierci”

dziecka było

niedotlenienie wewnątrz-

maciczne

Nie wiadomo co było

przyczyną śmierci

Medyk sądowy, po wysłuchaniu powyższej opinii

podtrzymał zespołową opinię i na stosowne

pytania sądu wyjaśnił, że jego zdaniem biegły –

profesor położnik złamał podstawowe reguły

opiniowania gdyż:



dane uzyskane ex post (masa ciała płodu, fakt

urodzenia się dziecka siłami natury) użył do

oceny sytuacji ex ante ,



dokonał cząstkowej oceny szczegółów

zdarzenia, nie powiązał ich w całość, ale dokonał

ogólnej konkluzji,



powoływał się na bliżej nieokreślone, być może

obowiązujące w innych krajach zasady

postępowania lekarskiego, podczas gdy biegły

musi przypadek oceniać w odniesieniu do

wiedzy medycznej obowiązującej w Polsce i w

określonym czasie.

Powyższa sprawa doskonale udowadnia

ważność znajomości reguł opiniowania

przy konstruowaniu opinii. Przedstawia

jak można, łamiąc te zasady, z

logicznie układającego się ciągu

przyczynowo-skutkowego konkretnego

zdarzenia uczynić zdarzenie, w którym

skutek stał się niewytłumaczalnym

faktem.

Obserwowane w naszej praktyce inne

uchybienia w stosowaniu reguł

opiniodawczych związane są zazwyczaj ze

sprawami „o błąd lekarski”. Są to m.in.:



powoływanie się przy wydawaniu opinii na

konkretne podręczniki, bądź piśmiennictwo,

co czasem robi wrażenie, że biegły swego

doświadczenia i zdania na określony temat

nie ma,



negatywna ocena postępowania lekarza, z

wyszczególnieniem nieprawidłowości i

przyjęcie w konkluzji opinii, że były to

„niedopatrzenia” nie będące błędem

lekarskim. Zdarza się nawet, że biegli

przyjmują iż lekarz nie zachował należytej

ostrożności i staranności ale nie uznają tego

za postępowanie noszące znamiona błędu

lekarskiego

utożsamianie braku konkretnego skutku

(śmierci,

uszkodzenia

ciała,

rozstroju

(śmierci,

uszkodzenia

ciała,

rozstroju

zdrowia) z brakiem możliwości kwalifikacji

karnej

nieprawidłowego

postępowania

karnej

nieprawidłowego

postępowania

lekarskiego. Wynika to z nieznajomości

przepisów k.k., którego art. 160 stanowi o

tym, że karalnym skutkiem przestępnego

działania

jest

także

narażenie

działania

jest

także

narażenie

bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty

życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. W

sprawach tych dodatkowo biegły dowiaduje

się o braku skutku ex post czyli np. po

zakończeniu leczenia, podczas gdy jego

obowiązkiem jest ocena sytuacji w której

lekarz popełnił błąd,



bezprzedmiotowe wyjaśnianie w opinii

zasad, które zdaniem biegłego

obowiązują przy ocenie czy zaistniał

błąd lekarski. Podają więc, że błąd

lekarski można przyjąć tylko wówczas

gdy:



lekarz dopuścił się nieprawidłowego

działania (bądź zaniechania) tj.

postępowania niezgodnego z zasadami

aktualnej wiedzy medycznej,



wystąpił konkretny skutek tego

nieprawidłowego działania,



lekarz ponosi winę

Takie podejście do oceny konkretnego

zdarzenia świadczy o niewiedzy biegłego o

prawnych rodzajach skutków, a ponadto

biegły w rażący sposób przekracza swe

kompetencje, gdyż o winie lekarza decyduje

nie on, lecz sąd,



ustalanie prawidłowości postępowania

lekarskiego w zależności od przestrzegania,

bądź nie procedur, obowiązujących w danej

jednostce medycznej. Np. w jednej ze spraw

biegły przyjął, że pozostawienie ciała obcego

w polu operacyjnym nie stanowiło błędu

lekarskiego, bo zdarza się to w całym

świecie, a przede wszystkim operator

przestrzegał procedur operacyjnych.

Obowiązującą procedurą w tym szpitalu był

brak procedur a zatem brak obowiązku

liczenia po operacji materiału

opatrunkowego,



nieznajomość podstaw prawa

medycznego tj. treści art. 192 k.k. i

ustawy o zawodzie lekarza.



używanie w opinii określeń wyjątkowo

nieprzydatnych dla oceny prawnej

czynu np. „można powiedzieć”,

„można sądzić”,” należy się jednak

zastanowić czy”, „należy jednak

wyrazić zdumienie tym, że”, „być

może” – powyższe cytaty pochodzą z

jednej opinii,



nieuzasadnione przyjmowanie „błędu

lekarskiego organizacyjnego” jako

przyczyny wszelkich nieprawidłowości

w postępowaniu z pacjentem.

Odpowiedzialne stają się wówczas

bliżej nieokreślone okoliczności,

podczas gdy w przypadkach

rzeczywistego błędu organizacyjnego

narażającego życie i zdrowie pacjentów

na niebezpieczeństwo odpowiada

osoba fizyczna np. ordynator oddziału

W innych opiniach, wydawanych przez

indywidualnych biegłych i to zarówno w

sprawach karnych jak i cywilnych spotykane są

także błędy opiniowania, a mianowicie:



przyjmowanie jako podstawę opiniowania

wyłącznie dowodów osobowych (np. zeznań

świadków) i wydawanie pewnej opinii zamiast

opinii abstrakcyjnej,



przyjmowanie za bezsporne rozpoznań i

wyników badań (np. histopatologicznych)

przeprowadzonych przez innych lekarzy.



powoływanie się na ustalenia gremiów

zawodowych.



zbyt pochopne przyjmowanie związku

przyczynowo-skutkowego w przypadku

zaistnienia związku czasowego.



nieuzasadnione przyjmowanie

niezdolności do uczestniczenia w

postępowaniu karnym i odbywaniu

kary pozbawienia wolności w związku

ze złym stanem zdrowia.



wydawanie opinii w oparciu o niepełną

wiedzę np. w oparciu o dane zawarte w

karcie informacyjnej, bez znajomości

całości dokumentacji lekarskiej czy też

po zapoznaniu się z dokumentacją

wyłącznie z okresu zdarzenia i po nim,

bez jej znajomości z okresu przed

zdarzeniem

Powyżej opisano najczęstsze, spotykane w

opiniach błędy opiniodawcze. Na

zakończenie przytoczymy drastyczny

przypadek, w którym opinia

niekompetentnego lekarza doprowadziła do

wielomiesięcznego aresztu ojca dziecka i

rozpadu rodziny. Sprawa dotyczyła

wykorzystania seksualnego 4-letniej córki

przez ojca. Doniesienie do prokuratury

złożyła babcia. Lekarka - ginekolog,

powołana jako biegła , zbadała

dziewczynkę , opisując tak jej stan w opinii:”

srom w całości zaczerwieniony, błona

dziewicza porozrywana na całym obwodzie,

rdzawa wydzielina pokrywająca szczepki

błony dziewiczej. ...Uszkodzenie błony

dziewiczej mogło nastąpić w okresie

ostatniej doby”.

Ojciec dziecka został zatrzymany i osadzony w

areszcie. Po kilku miesiącach sprawa znalazła się w

sądzie i sędzia zaczął mieć wątpliwości co do jakości

opinii. Doszło do ponownego zbadania dziecka w

Zakładzie Medycyny Sądowej. Błona dziewicza była

cała, stwierdzono zaczerwienienie błony śluzowej,

związane z brakiem higieny. Po 8 miesiącach pobytu

w areszcie, ojciec dziecka został uwolniony i uznany

przez sąd za niewinnego. Prokurator odwołał się od

wyroku. Sąd Apelacyjny dążył do konfrontacji

biegłych. Ginekolog uchylała się od tego,

podtrzymując swą opinię na piśmie :”...błona

dziewicza w dniu badania była porozrywana. ...

Badaniem ginekologicznym po kilku miesiącach

można było stwierdzić błonę dziewiczą, która u tak

małego dziecka mogła ulec zbliznowaceniu...”. Sąd

przychylił się do opinii Zakładu. Zwracam uwagę na

określenie „szczepki” błony dziewiczej, które

najprawdopodobniej miały oznaczać strzępki, lecz te

występują jedynie u kobiety po porodzie. Poza tym

niezwykłością, nawet u małego dziecka, jest

zrośnięcie się przerwanej błony dziewiczej.

Powyższe uwagi, dotyczące prawidłowości

opiniowania przez różnych biegłych wypływają z

długoletniego doświadczenia medyczno-sądowego. Z

pewnością nie wyczerpują wszystkich problemów,

ale niewątpliwie mówi się i pisze o nich zbyt rzadko.

Co prawda błądzić jest rzeczą ludzka, ale błędy nie

powinny wynikać z nieznajomości reguł

obowiązujących przy czynnościach, których lekarz,

niejednokrotnie dobrowolnie się podejmuje.

Nieznajomość reguł opiniodawczych nie zawsze

może być równoważona odpowiednią wiedzą w danej

dziedzinie

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

– ZAWIADOMIENIE O

PRZESTĘPSTWIE

KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art. 304.

§ 1. Każdy

dowiedziawszy

się

popełnieniu

§ 1. Każdy

dowiedziawszy

się

popełnieniu

przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek

zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art. 191 § 3

stosuje się odpowiednio.

§ 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze

swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa

ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o

tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne

czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania

przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego

zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów

przestępstwa.

§ 3. Zawiadomienie

przestępstwie,

którego

§ 3. Zawiadomienie

przestępstwie,

którego

prowadzenie śledztwa jest obowiązkowe, lub własne dane

świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa Policja

przekazuje wraz z zebranymi materiałami niezwłocznie

prokuratorowi.

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

- ZAWIADOMNIE O

PRZESTĘPSTWIE

KODEKS KARNY

Art. 240.

§ 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym

przygotowaniu albo usiłowaniu

lub dokonaniu

czynu

przygotowaniu albo usiłowaniu

lub dokonaniu

czynu

zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134, 140,

148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu

powołanego

ścigania

przestępstw,podlega

karze

powołanego

ścigania

przestępstw,podlega

karze

pozbawienia wolności do lat 3

§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w § 1, kto

zaniechał zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do

przypuszczenia, że wymieniony w § 1 organ wie o

przygotowywanym, usiłowanym lub dokonanym czynie

zabronionym; nie popełnia przestępstwa również ten, kto

zapobiegł popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego

czynu zabronionego określonego w § 1.

§ 3. Nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z obawy

przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub

jego najbliższym

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art.74.

§ 1. Oskarżony

nie

obowiązku

§ 1. Oskarżony

nie

obowiązku

dowodzenia

swej

niewinności

ani

obowiązku

dowodzenia

swej

niewinności

ani

obowiązku

dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.

§ 2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się:

1)oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym

badaniom

nie

połączonym

naruszeniem

badaniom

nie

połączonym

naruszeniem

integralności ciała; w szczególności wolno od

oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz

okazać go w celach rozpoznawczych innym

osobom,

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

KODEKS POSTĘPOWANIA

KARNEGO

c.d. art.

74.

§ 2. 2)badaniom psychologicznym i

psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z

dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem

chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są

przez uprawnionego do tego pracownika służby

zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie

zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie

tych badań jest nieodzowne; w szczególności

oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych

warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub

wydzielin organizmu.

§ 3. W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać

badań czynności wymienionych w § 2 pkt 1, a także,

przy zachowaniu wymagań określonych w § 2 pkt 2,

pobrać krew, włosy lub wydzieliny organizmu.

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

(Rozp. Rady Min. w sprawie spr.

Szczegółowego trybu korzystania przez policjantów z pomocy instytucji

państwowych, organów adm. rządowej i samorządu teryt., jedn. gosp. org.

Społecznych oraz osób Dz. U. z 1996, nr 107, poz 501)

1. Policjanci w

toku czynności operacyjno-rozpoznawczych (...), zwanych

dalej "czynnościami służbowymi", podejmowanych w celu

rozpoznawania, wykrywania przestępstw i wykroczeń,

zapobiegania im oraz wykonania poleceń sądu, prokuratora,

organów

administracji

państwowej

samorządu

organów

administracji

państwowej

samorządu

terytorialnego, mają prawo:

1)żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych,

organów

administracji

rządowej

samorządu

organów

administracji

rządowej

samorządu

terytorialnego

oraz

jednostek

gospodarczych

terytorialnego

oraz

jednostek

gospodarczych

prowadzących działalność w zakresie użyteczności

publicznej,

2)zwracania się o udzielenie niezbędnej pomocy do

innych niż wymienione w pkt 1 jednostek gospodarczych

oraz do organizacji społecznych,

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

(Rozp. Rady Min. w sprawie spr.

Szczegółowego trybu korzystania przez policjantów z pomocy instytucji

państwowych, organów adm. rządowej i samorządu teryt., jedn. gosp. org.

Społecznych oraz osób Dz. U. z 1996, nr 107, poz 501)

§ 2.

c.d

zwracania się, w nagłych wypadkach,

do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy.

2. Policjanci mogą zwracać się z żądaniem lub prośbą o

udzielenie pomocy, jeżeli wykonanie czynności

służbowej byłoby bez tej pomocy niemożliwe lub

znacznie utrudnione.

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĘ

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI

sprawie badań lekarskich osób zatrzymanych przez Policję. (Dz.U. nr.97, poz. 880,

2002 r)

§ 1.

1. Osobie zatrzymanej przez Policję, zwanej dalej

"osobą zatrzymaną", udziela się niezwłocznie pierwszej

pomocy medycznej lub poddaje niezbędnym badaniom

lekarskim w przypadku, gdy osoba ta znajduje się w stanie

zagrażającym życiu lub zdrowiu, w szczególności gdy osoba

ta:

1)ma widoczne obrażenia ciała lub utraciła przytomność,

2)oświadcza, że cierpi na schorzenia wymagające stałego

lub okresowego leczenia,

3)żąda udzielenia jej pierwszej pomocy medycznej i

przeprowadzenia niezbędnych badań lekarskich.

2. Pomocy, o której mowa w ust. 1, udziela się również, gdy

z posiadanych przez Policję informacji lub okoliczności

zatrzymania wynika, że osoba zatrzymana może być chora

na choroby zakaźne.

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I

ADMINISTRACJI

w sprawie badań lekarskich osób zatrzymanych

przez Policję. (Dz.U. nr.97, poz. 880, 2002 r)

§ 3.

1. Pierwszej pomocy medycznej osobie

zatrzymanej udziela lub badanie lekarskie tej

osoby przeprowadza lekarz najbliższego zakładu

opieki zdrowotnej.

2. Przewiezienie

osoby

zatrzymanej

2. Przewiezienie

osoby

zatrzymanej

publicznego zakładu opieki zdrowotnej w celu

udzielenia pierwszej pomocy lub przeprowadzenia

badania lekarskiego, z zastrzeżeniem ust. 3,

zapewnia Policja.

3. Jeżeli stan zdrowia osoby zatrzymanej wskazuje

potrzebę

użycia

jej

przewiezienia

potrzebę

użycia

jej

przewiezienia

specjalnego

środka

transportu

sanitarnego,

specjalnego

środka

transportu

sanitarnego,

przewiezienia dokonuje się takim środkiem, a w

szczególności środkiem pogotowia ratunkowego.

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM SPRAWIEDLIWOŚCI I

POLICJĄ

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I

ADMINISTRACJI

w sprawie badań lekarskich osób zatrzymanych przez

Policję. (Dz.U. nr.97, poz. 880, 2002 r)

4. Po udzieleniu pierwszej pomocy medycznej lub

przeprowadzeniu

badania

lekarskiego

osoby

przeprowadzeniu

badania

lekarskiego

osoby

zatrzymanej lekarz wydaje zaświadczenie lekarskie o

istnieniu lub braku przeciwwskazań medycznych do

zatrzymania i umieszczenia w pomieszczeniu dla

zatrzymanych lub wystawia skierowanie do innego

zakładu opieki zdrowotnej celem wykonania badań

diagnostycznych lub leczenia. Zaświadczenie dołącza

się do dokumentacji sporządzonej w związku z

zatrzymaniem osoby.

5. W przypadku gdy osoba zatrzymana nie wyraża

zgody na udzielenie jej pierwszej pomocy medycznej

lub

przeprowadzenie

niezbędnego

badania

lub

przeprowadzenie

niezbędnego

badania

lekarskiego albo swoim zachowaniem uniemożliwia

wykonanie tych czynności, lekarz okoliczność tę

odnotowuje w zaświadczeniu lekarskim, o którym

mowa w ust. 4, a dyżurny jednostki organizacyjnej

Policji dokonującej zatrzymania - w książce wydarzeń

jednostki.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Slide 109
Slide 110
Slide 111
Slide 112
Slide 113
Slide 114

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
8 obowi zek ratowania ycia zgon uregulowania prawne regu
Prawo medyczne wykład VIII Obowiązek ratowania życia
01 Zgon uregulowania prawne
zgon uregulowania prawne, AM, rozne, medycyna sądowa, med sadowa, MED sądowa, sadowka
Prawo medyczne wykład VIII pełny Ratowanie życia zgon reguły op współpraca z wymiarem ppt
Wola śmierci a obowiązek ratowanie życia
Zgon uregulowania prawne
Prawo medyczne wykład VIII Obowiązek ratowania życia
Aspekty prawne ratowania życia, łańcuch przeżycia, struktura SOR
Aspekty prawne ratowania życia
RZ z misją ratowania życia
Eutanazja ÔÇô uregulowania prawne w Polsce i na swiecie spojrzenie medyka sadowego, AM, rozne, medyc
JEDEN Z NAS INFORMACJA OBYWATELSKIEJ INICJATYWY EUROPEJSKIEJ DLA RATOWANIA ŻYCIA
zgon-uregulowania, AM, rozne, medycyna sądowa, med sadowa, MED sądowa, sadowka

więcej podobnych podstron

8 Obowiązek ratowania życia Zgon uregulowania prawne Regu

Document Outline