EDI

Elektroniczna wymiana danych.

„Eletroniczne dokumenty” - SGML, HTML, XHTML,

XML , …

EDI – pojęcia podstawowe



EDI - to skrót od ang. nazwy
Electronic Data Interchange
oznaczający w bezpośrednim
tłumaczeniu Elektroniczną
Wymianę Danych.

EDI – pojęcia podstawowe



Według opinii Departamentu Obrony USA

EDI to:

"Wymiana informacji pomiędzy

komputerami, z użyciem powszechnie

akceptowanych standardów. EDI stanowi

centralną część Rynku Elektronicznego,

ponieważ umożliwia elektroniczną wymianę

informacji, szybszą, tańszą i dokładniejszą niż

w przypadku systemów opartych na

dokumentach papierowych"

EDI – pojęcia podstawowe



EDI to wymiana danych w formatach
opisanych międzynarodowymi
standardami, między systemami
informatycznymi partnerów
handlowych, przy minimalnej
interwencji człowieka.

EDI – pojęcia podstawowe



EDI łączy możliwości informatyki i

telekomunikacji.



Umożliwia eliminację dokumentów

papierowych zwiększając efektywność

wszystkich działań związanych z

handlem.

EDI – pojęcia podstawowe



EDI jest najprostszym sposobem
realizacji transakcji handlowych z
pominięciem żmudnej pracy przy
tworzeniu, kopiowaniu i przesyłaniu
dokumentów papierowych.

EDI – pojęcia podstawowe



EDI tworzy pomost, definiuje standardy
które łączą bezpośrednio systemy
informatyczne współpracujących ze
sobą firm.

EDI – pojęcia podstawowe



EDI umożliwia natychmiastowe
przekazywanie informacji, które są
zawarte w typowych dokumentach
handlowych.

EDI – pojęcia podstawowe



Zastosowanie standardowych

i akceptowanych na całym świecie
formatów danych zapewnia, że wszyscy
uczestnicy wymiany używają tego
samego języka.

EDI – pojęcia podstawowe



Dokument EDI jest odpowiednikiem
papierowego dokumentu handlowego o
ustalonej międzynarodowej postaci,
który został przystosowany do celów
elektronicznej transmisji danych.

EDI – pojęcia podstawowe



EDI funkcjonuje niezależnie od rodzaju
oprogramowania użytkownika.
Stosowanie EDI nie jest ograniczone
różnicami w oprogramowaniu, jakie
partnerzy handlowi używają w swoich
przedsiębiorstwach.

EDI – pojęcia podstawowe



EDI nie jest rodzajem poczty
elektronicznej. EDI polega na wymianie
danych w ustalonym formacie,
pomiędzy systemami informatycznymi,
nie pomiędzy ludźmi. Dane te mogą być
automatycznie przetwarzane przez
komputer.

EDI - Fundament Elektronicznego

Rynku



EDI leży u podstaw Rynku Elektronicznego - technologii
stanowiącej podłoże takich strategii, jak:

–

Stałe Uzupełnianie Zapasów (Continuous
Replenishment) w sektorze detalicznym
(wykorzystanie np. kodów kreskowych),

–

JIT (Just-In-Time) w sektorze produkcyjnym,

–

śledzenie transportu w dystrybucji,

–

płatności elektroniczne w każdym ze środowisk
rynkowych.

Standardy EDI



EDIFACT
z ang. Electronic Data Interchange for
Administration, Commerce and Transport
(elektroniczna wymiana danych dla
administracji, komercji i transportu),



międzynarodowy standard EDI, jaki wdrażany
jest przez Narody Zjednoczone (dokumenty
ISO z serii 9735).

Standardy EDI



Komunikaty (dokumenty) standardu EDIFACT
umożliwiają przesyłanie informacji
niezbędnych do realizacji transakcji
handlowych. Komunikaty te można podzielić
na trzy grupy:



komunikaty handlowe (katalog cenowy,
zamówienie, faktura), które umożliwiają
wymianę informacji pomiędzy sprzedającym i
kupującym,

Standardy EDI



komunikaty transportowe (zlecenie
transportowe, awizo dostawy) używane w celu
organizacji dostawy towaru,



komunikaty finansowe (przelew, informacja o
ruchu na koncie) używane do realizowania
płatności i informowania o ruchach
pieniężnych

Standardy EDI



Standardy EDI



Dokumenty dostępne w

standardzie EDIFACT można

podzielić na następujące grupy:



Dane podstawowe - zawierające informacje

o firmach i produktach, które są wymieniane

pomiędzy partnerami handlowymi, a do

których odwołują się inne komunikaty

przesyłane pomiędzy nimi.

Standardy EDI



Transakcje - opisujące procesy
handlowe pomiędzy współpracującymi
firmami. Rozpoczynają się od
zamówienia towaru lub usługi,
zawierają komunikaty niezbędne dla
transportu towarów i kończą transakcję
fakturą oraz zleceniem płatniczym za
towary lub usługi.

Standardy EDI



Raporty i planowanie, to komunikaty
używane dla informowania partnerów
handlowych o aktualnej sytuacji w
zakresie posiadanych towarów i
planach na przyszłość umożliwiających
efektywne planowanie i zarządzanie
łańcuchem dostaw.

Standardy EDI



Dane podstawowe

Standardy EDI



Dane podstawowe:



Party Information (PARTIN)

Komunikat wymieniany jako pierwszy pomiędzy firmami

rozpoczynającymi współpracę handlową. Zawiera nazwę

firmy oraz dane o lokalizacji, oddziałach, administracji, dane

handlowe i finansowe. Komunikat może być wykorzystany do

tworzenia centralnego katalogu adresów i podstawowych

informacji, dostępnego dla wszystkich zainteresowanych

firm.



Product Inquiry (PROINQ)

Komunikat umożliwiający kupującemu uzyskanie informacji o

towarach i usługach zawartych w katalogu sprzedającego.

Standardy EDI



Dane podstawowe:



Price/Sales Catalogue (PRICAT)

Komunikat wysyłany przez producenta / dostawcę do

swoich odbiorców. Zawiera katalog lub listę produktów

dostawcy.



Product Data (PRODAT)

Komunikat podobny do Price/Sales Catalogue (PRICAT),

zawierający jedynie dane techniczne i funkcjonale

produktu, a nie zawierający żadnych danych

handlowych i logistycznych.

Standardy EDI



Transakcje:

Standardy EDI



Transakcje:



Request for Quotation (REQOTE)

Komunikat wysyłany przez kupującego do sprzedawcy z

prośbą o warunki sprzedaży. Dokument może zawierać

propozycję warunków i terminu płatności oraz określać

wielkość zamówienia wraz ze specyfikacją

poszczególnych miejsc i terminów odbioru towarów.



Quotation (QUOTES)

Komunikat przesyłany od sprzedawcy do kupującego w

odpowiedzi na prośbę o ofertę i zawiera wszystkie

informacje o warunkach płatności, cenach i warunkach

dostawy towarów.

Standardy EDI



Transakcje:



Purchase Order (ORDERS)

Komunikat wysyłany przez kupującego do sprzedawcy w

celu zamówienia towarów lub usług wraz z określeniem

wielkości, terminu i miejsca dostawy. Może odnosić się do

wcześniejszej oferty. Stosowaną praktyką jest składanie

codziennych zamówień z ogólną regułą jedna dostawa,

jeden termin, jedno miejsce dostawy. Komunikat może

być wykorzystany także do przesłania wymagań

dotyczących pakowania i etykietowania towarów.

Standardy EDI



Transakcje:



Purchase Order Response (ORDRSP)

Komunikat wysyłany przez sprzedającego do
kupującego potwierdzający otrzymanie zamówienia.
Komunikat akceptuje całość zamówienia lub służy do
przesłania propozycji zmian czy odwołania części
ewentualnie całego zamówienia.

Standardy EDI



Transakcje:



Purchase Order Change

Request (ORDCHG)

Komunikat wysyłany przez kupującego do

sprzedającego w celu wprowadzenia zmian

we wcześniejszym zamówieniu. Kupujący

może prosić o zmianę lub rezygnację

z jednego lub kilku zamawianych towarów.

Standardy EDI



Transakcje:

Standardy EDI



Transakcje:

Standardy EDI



Transakcje:

Standardy EDI



Transakcje:

Standardy EDI



Transakcje:

Standardy EDI



Raporty i planowanie:

Standardy EDI



Raporty i planowanie:

Standardy EDI



Raporty i planowanie:

Standardy EDI



Raporty i planowanie:

Standardy EDI -

Bezpieczeństwo



Aby chronić dane, stosuje się szereg metod, a
wśród nich i te, które mają szczególne
znaczenie dla EDI. Wśród metod należy
wymienić szyfrowanie i podpis cyfrowy
zapewniające poufność informacji, autoryzację
nadawcy i odbiorcy, niezaprzeczalność
nadania i odbioru.

Standardy EDI -

Bezpieczeństwo



W czwartej wersji składni standardu EDIFACT

uwzględniono usługi ochrony informacji. Dla

protokołu internetowej poczty elektronicznej

SMTP (Simple Mail Transfer Protocol)

opracowano rozszerzenie MIME (Multipurpose

Internet Mail Extension), umożliwiające

przesyłanie komunikatów EDI, a następnie

S/MIME (Secure Multipurpose Internet Mail

Extension), które pozwala na zastosowanie

usług ochrony.

Standardy EDI -

Bezpieczeństwo



Stosowane w Internecie narzędzia
bezpieczeństwa nie są w pełni uniwersalne.
Brak jest jednolitych i wbudowanych w
internetowe technologie standardów
bezpieczeństwa.



W Internecie problemem jest również brak
mechanizmów śledzenia i potwierdzenia
transakcji. Mogą być one stworzone na
potrzeby zamkniętych społeczności.

Standardy EDI -

Bezpieczeństwo



Do tworzenia bezpiecznych systemów można

jedynie stosować istniejące rozwiązania i

technologie typu PGP (Pretty Good Privacy),

SSL (Secure Sockets Layer), SET (Secure

Electronic Transaction), STT (Secure

Transaction Technology), SEPP (Secure

Electronic Payment Protocol), PCT (Private

Communication Technology), S/HTTP (Secure

Hypertext Transfer Protocol), czy S/MIME i

inne.

Standardy EDI -

Bezpieczeństwo



BQM - przykładowa koncepcja
specyfikacji dla EDI w Internecie



BQM (Business Quality Messaging) jest
koncepcją EDI zaprezentowaną w 1997 r.
przez firmy IBM, Microsoft i Intel.

Standardy EDI -

Bezpieczeństwo



BQM jest specyfikacją techniczną opierającą się

na:



wykorzystywaniu Internetu,



tworzeniu wiadomości przez aplikacje BQM i przekazywaniu

jej do kolejki,



kopiowaniu przez system BQM wiadomości z kolejki

nadawcy do kolejki odbiorcy,



usuwaniu oryginalnej wiadomości po jej skopiowaniu,



przetwarzaniu wiadomości przez aplikację odbiorcy po jej

otrzymaniu,



usuwaniu z kolejki odbiorcy pomyślnie przetworzonej

wiadomości, która jest w tym momencie uważana za

dostarczoną.

Sieci VAN



Sieci VAN - Sieci Usług Dodanych.



VAN funkcjonuje jak biuro rozliczeń dla

transakcji elektronicznych działając jak

prywatna elektroniczna usługa pocztowa o

dużej szybkości.

Wykorzystując VAN, przedsiębiorstwo może

przesyłać wszystkie swoje pliki EDI do tego

samego miejsca. Następnie VAN rozsyła dane

do poszczególnych elektronicznych skrzynek

na listy odbiorców.

Sieci VAN



Wykorzystanie VAN dostarcza następujących

korzyści:



Elastyczność

Wielką zaletą stosowania VAN-a są jego zdolności

komunikacyjne. Wykorzystuje on szeroki wachlarz

standardowych protokołów komunikacyjnych.



Koszt

Koszty korzystania z VAN nie są wysokie. Użytkownicy

płacą roczną opłatę abonamentową oraz opłatę

naliczaną od objętości danych. Analiza korzyści

cenowych prowadzi do konkluzji, że cena serwisu EDI

jest korzystna i opłacalna.

Sieci VAN



Bezpieczeństwo

VAN umożliwia użytkownikowi wysłanie i otrzymanie

informacji tylko z jego własnej skrzynki pocztowej. VAN

obsługuje wszelki transfer informacji od skrzynki

pocztowej nadawcy do skrzynki odbiorcy. Pozwala to

partnerom handlowym czuć się pewnym, że mogą

swobodnie wymieniać informacje, uniemożliwiając

czynnikom zewnętrznym bezpośredni dostęp do swoich

własnych systemów wewnętrznych.



Konserwacja

Przedsiębiorca odpowiedzialny jest tylko za

konserwację sprzętu komunikacyjnego, który umożliwia

dostęp do VAN’a.

Sieci VAN



Księgowanie i rachunki

Transakcje użytkownika są dokładnie śledzone i
zliczane. Większość VAN-ów dostarcza szczegółowego
rozbicia kosztów za usługi wykorzystane przez ich
klienta, w podobny sposób jak towarzystwa kart
kredytowych doliczają usługi do swoich rachunków.

Sieci VAN



Usługi użytkownika

Doświadczony personel służy w razie potrzeby pomocą
w planowaniu i wdrożeniu handlu elektronicznego. VAN-
y dostarczają również różnorodnych usług, aplikacji
programowych i sieciowych, które mogą wzbogacić
powiązania w wymianie elektronicznej. Typowymi
przykładami są katalogi elektroniczne i informacyjne
bazy danych, aplikacje zarządzania magazynem, usługi
płacenia elektronicznego, EDI dla FAX-u, poczta
elektroniczna etc.

EDI - OBI



OBI (Open Buying on the Internet) jest nowym

sposobem zakupu materiałów biurowych i

drobnego sprzętu biurowego dla firm. Pierwsza

wersja specyfikacji OBI została ukończona w

marcu 1997 r. Wersja 1.1 w czerwcu 1998 r.,

kolejna w 1999 r.



OBI definiuje podstawowe elementy transakcji

online między firmami i ich dostawcami oraz

format danych wymaganych w dokumentach

związanych z zamówieniami.

EDI - OBI



Zastosowanie OBI jest znacznie prostsze niż
EDI - nie wymaga dostosowania systemów
informatycznych u współpracujących
partnerów, gdyż rozwiązanie to jest oparte na
otwartych i powszechnie stosowanych
standardach internetowych. (Istnieje wszakże
możliwość zintegrowania systemów EDI z
rozwiązaniami OBI.)

EDI - OBI



Specyfikacja OBI może pracować w połączeniu
z protokołem SET (Secure Electronic
Transactions) w celu ochrony transakcji
biznesowych przez Internet. OBI używa
protokołu SSL (Secure Sockets Layer) do
ochrony transakcji prowadzonych przez WEB.

Zastosowanie EDI



Wyróżniane są trzy poziomy zastosowań EDI w

danej organizacji gospodarczej, w zależności od

stopnia zaawansowania techniki :



Usprawnienie obrotu dokumentowego.

Usprawnienie dotyczy zarówno wystawiania dokumentów,

m.in. poprzez bezpośrednie wykorzystanie potrzebnych

danych z baz danych firmy do tworzenia dokumentu.

Ponadto zamiast wysyłania dokumentu dokonuje się

transmisji komunikatu EDI. Odbiór dokumentu w postaci

komunikatu jest prostszy niż tradycyjnie. Omijane są

procedury doręczenia, rejestracji i dekretacji wymagane w

przypadku odbioru tradycyjnego dokumentu. Ponadto

lokalna sieć komputerowa wewnątrz przedsiębiorstwa

pozwala na błyskawiczne wprowadzenie dokumentu w

obieg.

Zastosowanie EDI



usprawnianie sterowania procesami

zachodzącymi w organizacji

gospodarczej.

Przykładem jest obsługa dostaw na czas Just-in-Time-

Delivery schemat znany od dawna w teorii. Jednak

dopiero technika EDI pozwoliła na jego sprawną

realizację. Dostawca zapewnia określony, minimalny

poziom zapasów na linii produkcyjnej odbiorcy. Stan

zapasów jest monitorowany i pozwala na realizację

dostawy w odpowiednim momencie. Przychodząca do

odbiorcy dostawa jest rejestrowana za pomocą kodu

kreskowego. Następnie automatycznie uruchamia się

procedury: aktualizacji stanu zapasów, księgowania,

wystawienia i wysłania polecenia zapłaty itd.

Zastosowanie EDI



tworzenie nowych organizacji w wyniku

integracji istniejących poprzez

zapewnienie przesyłania danych między

nimi.

   

W tych zastosowaniach efekty finansowe, w postaci

rachunku kosztów i oszczędności uzyskanych dzięki

EDI, są mniej istotne. Ważniejsza jest oferowana przez

EDI możliwość realizacji strategii integracji między

organizacjami gospodarczymi poprzez długoterminowe

umowy i przesyłanie dokumentów oraz innych danych

między nimi.

Zastosowanie EDI



W zależności od wkładu SI w osiągnięcie celu działalności

gospodarczej obecnie i w przyszłości, systemy dzielimy

na:



systemy "wspomagania",

które w prosty sposób pomagają

uzyskiwać korzyści z działalności gospodarczej, np. systemy
biurowe;



systemy "fabryczne"

od nich zależy sukces organizacji, są

"krytyczne" dla działalności organizacji;



systemy "strategiczne"

"krytyczne" dla osiągnięcia

sukcesu w działalności gospodarczej w przyszłości;



systemy "przetwarzania"

te, które mają duże szanse

rozwoju w przyszłości (są nowym obszarem działalności

gospodarczej lub dotyczą nowych technologii).

SGML, HTML, XML

SGML-system definiowania

języków znacznikowych



SGML (Standard Genralized Markup Language) Nie

jest sam w sobie językiem znaczników! Jest jedynie

szkieletem służacym do opisywania poszczególnych

języków znacznikowych (np.DocBook, HTML, XML).



SGML jest międzynarodowym standardem (ISO

8879:1986) definiującym metody reprezentacji

tekstu w postaci elektronicznej, niezależnej od

platformy sprzętowej i systemu operacyjnego.



DocBook, HTML czy XML są specyficznymi

produktami SGML, zwanymi czasem aplikacjami

SGML .

SGML



Za twórców języka SGML uważa się

Charlesa Goldfarba, Edwarda Moshera oraz
Raymonda Loriego, którzy w 1969 roku
opracowali dla IBM-u język GML (Generalized
Markup Language - również akronim nazwisk
twórców). GML był rezultatem projektu
zintegrowanego systemu informacyjnego dla
kancelarii prawniczych i pozwalał na
edytowanie, formatowanie oraz
przeszukiwanie danych tekstowych.

SGML



Klasyfikacja dokumentów tekstowych wg
ich formatów:



Format znakowy



Historycznie najstarszy sposób przedstawiania

tekstu to reprezentacja znakowa. Niesie ona wyłącznie
informacje o treści, nie interesując się jego strukturą
lub wyglądem.



Przykłady: ASCII, ISO 8859-x, ISO 646

SGML



Format obrazowy - wektorowy



Źródeł powstania tego formatu szukać możemy w

standardzie Postscript. Jest to język programowania

przeznaczony do opisu grafiki i tekstu. Jego dużą zaletą jest

niezależność od platformy sprzętowej i programowej. Opis

strony nie jest powiązany w jakikolwiek sposób z

urządzeniem zewnętrznym i może być wydrukowany na

każdej drukarce wyposażonej w interpreter Postscriptu.

Standard ten został ustanowiony przez firmę Adobe i po raz

pierwszy pojawił się w roku 1985 w drukarkach LaserWriter

firmy Apple. Należy jednak pamiętać, że ostatecznym celem

formatu Postscript był zawsze papier.



Przykłady: PDF - (Adobe Acrobat), EVY - (Corel Envoy)

SGML



Format obrazowy - bitmapowy



Dokumenty zapisane w tym formacie są

przechowywane w postaci grafiki rastrowej. Obraz
dokumentu składa się z pojedynczych, kolejno po sobie
następujących pikseli. Parametry charakteryzujące
mapy bitowe to rozdzielczość (mierzona najczęściej w
punktach na cal) oraz głębokość palety barw.



Przykłady: TIFF, JPEG, GIF

SGML



Formaty oznaczeń tekstowych



W formacie tym wykorzystuje się pewne umowne

znaki (lub ciągi znaków), które umieszcza się w tekście.

Niosą one informacje formatujące lub dane o strukturze

logicznej dokumentu i są przy tym wyraźnie oddzielone

od treści dokumentu. Wśród formatów oznaczeń

tekstowych wyróżnić można ich dwa rodzaje:



Oznaczenia proceduralne - nastawione na jeden

szczególny język formatowania lub edytor tekstu

(RTF,TEX)



Oznaczenia ogólne - opisują strukturę logiczną

dokumentu, nie interesując się zupełnie jego wyglądem

(SGML, ODA)

SGML



Części składowe dokumentu SGML:



prolog SGML (ang. SGML prolog)



Prolog zawiera deklarację SGML (ang. SGML

declaration) oraz definicję typu dokumentu (ang.
Document Type Definition - DTD).



dokument zasadniczy (ang. document
instance)



Dokument zasadniczy zawiera tekst, który jest

oznaczony zgodnie z DTD umieszczonym w prologu.

SGML



Prolog dokumentu SGML zawiera Definicję Typu

Dokumentu (ewentualnie także Deklarację Typu

Odsyłaczy).



W Definicji Typu Dokumentu deklarowane są:



–

typy elementów i model ich zawartości

–

lista atrybutów dla każdego elementu

–

encje

SGML



Przykładowa deklaracja dokumentu w SGML

SGML



Deklarację SGML podzielić możemy na 7

części:



1. Opisowy nagłówek



2. Zestaw znaków



3. Zestaw Pojemności (ang. Capacity Set)



4. Zakres Składni Konkretnej (ang. Concrete

Syntax Scope)



5. Składnia Konkretna (ang. Concrete Syntax)



6. Użycie dodatkowych cech (ang. Features Use)



7. Informacje dla aplikacji (ang. Application-

Specific Information)

SGML



Deklaracja SGML dostarcza wprost lub pośrednio wszystkich

informacji związanych z językiem znakowania i sposobem zapisu,

zgodnie z zasadą całkowitego samoopisania dokumentu.



SGML przewiduje dużo zawiłych i formalnych ustaleń, bowiem nie

tylko nie zakłada żadnego konkretnego programu do edycji czy

interpretacji dokumentów, ale nawet systemu operacyjnego czy

platformy sprzętowej.





W systemach używanych powszechnie dzisiaj, przedmiot owych

ustaleń przesądzony jest często przez sam system operacyjny lub
wpisany jest w program, pozostając niezauważalny dla użytkownika.

SGML



DTD (and. Document Type Definition) określa
on logiczną strukturę dokumentu, wzajemne
zależności zachodzące pomiędzy jej częściami
składowymi oraz ich prawidłową kolejność.



DTD opisuje strukturę nie tylko jednego
dokumentu, ale całej klasy dokumentów

SGML



Elementy DTD:



Deklaracja typu dokumentu



Deklaracja elementu



Deklaracja atrybutu (ang. attribute)



Deklaracja encji (ang. entity)

SGML



Deklaracje typu odsyłaczy (Link Type Declaration).



LTD jest opcjonalną, równoległą do DTD definicją różnych

typów odsyłaczy wiążących struktury dokumentu. Deklarowana

jest nazwa odsyłacza i sposób jego realizacji.



Odsyłacze mogą być trojakiego typu:

–

proste (SIMPLE LINKS) o sposobie realizacji wskazanym przez

atrybut elementu w którym występują,

–

założone (IMPLICIT LINKS) realizowane w przypadku każdego

wystąpienia danego elementu, albo też związane z konkretnym

elementem w dokumencie, wyróżnionym przez unikalny

identyfikator (atrybut typu ID),

–

wskazane odsyłacze (EXPLICIT LINKS) łączą elementy jednego typu

dokumentu z elementami dokumentu innego typu (np. podczas

transformacji dokumentu źródłowego w pochodny)

SGML



SGML – przykład definicji



<! DOCTYPE antologia [



<!ELEMENT antologia - - (wiersz+)>



<!ELEMENT wiersz - - (tytuł?, strofa+)>



<!ELEMENT tytuł - O (#PCDATA)>



<!ELEMENT strofa - O (wers+)>



<!ELEMENT wers O O (#PCDATA)>



]>

SGML

SGML



Minimalizacja oznakowania



Oznakowanie zminimalizowane skraca zapis dokumentu i czyni

tekst bardziej czytelnym dla człowieka. Usuwa z oznakowania

nadmiarową informację, ale też czyni je mniej regularnym.



Dla maszyny z kolei „prostsze” jest oznakowanie pełne. Przy

pomocy funkcji minimalizacji oznakowania można tekst oznakowany

dalece upodobnić do czystego tekstu, co ma duże znaczenie dla interfejsu

ich edycji.



Dawniej korzystano z prostych terminali znakowych, dziś edytory

oferują zwykle kilka różnych interfejsów (znakowy, oddawanie znaczników

ikonami, interpretacja typograficzna, interpretacja schematyczna

(tabelaryczna) lub inne wyspecjalizowane). Odpowiednio

zminimalizowane oznakowanie jednak pozostaje najprostszym i

najtańszym interfejsem edycji.



Minimalizacja polega na szeregu funkcji, wymagających

wskazania w deklaracji SGML i/lub DTD:

–

pomijanie znaczników – tag omission (OMITTAG)

–

upraszczanie znaczników – tag shortening (SHORTTAG)

–

skalowanie znaczników – tag grouping (ranking) (RANK)

–

rozpoznawanie znaczników z tekstu – automatic tag recognition

(DATATAG).

SGML – HTML, XML



Język HTML (Hyper Text Markup Language),

mimo iż oparty na standardzie SGML, należy do

formatów prezentacyjnych i nie bardzo się nadaje do

kodowania struktury dokumentów. Jest to język

stosunkowo prosty i zorientowany na prezentację

dokumentu w okienku przeglądarki WWW. Możliwości

jakie oferuje są bardziej zbliżone (choć dużo uboższe)

do mechanizmów "styli" znanych z WYSIWYG, niż do

prawdziwego kodowania strukturalnego. Standard

HTML (i nie tylko) definiowany jest przez W3

Consortium (W3C) - www.w3c.org.

HTML



HTML powstał w oparciu o język SGML,
który jest poważnym systemem tworzenia
dokumentów. Tworząc strony WWW, nie
trzeba wiedzieć zbyt wiele o SGML-u, ale
znajomość najistotniejszej jego cechy,
czyli faktu, iż jest to język opisu struktury
strony a nie wyglądu konkretnych jej
elementów, może okazać się pomocna.

HTML



HTML odziedziczył po swoim przodku, języku
SGML, jego najistotniejszą cechę, jest językiem
opisu strony a nie wyglądu poszczególnych jej
elementów.



Idea polega na tym, że większość dokumentów
posiada pewne cechy wspólne, takie jak
nagłówki, akapity czy listy. Stąd też przed
rozpoczęciem pisania można określić, jakiego
typu elementy będą używane i nadać im
odpowiednie nazwy.

HTML

HTML



W HTML-u zdefiniowany jest pewien określony

zestaw stylów , używanych na stronach WWW: nagłówki,

akapity, listy i tabele. Kaskadowe arkusze stylów

(w skrócie CSS) dają zaawansowane możliwości

formatowania znaczników HTML



Dodatkowo zostały zdefiniowane również pewne

elementy formatowania znaków, jak, na przykład,

pogrubienie. Każdy taki element posiada swoją nazwę i

występuje w formie czegoś, co zostało nazwane

znacznikiem.



Tworząc stronę WWW, nadaje się różnym

elementom strony etykiety mówiące: „to jest nagłówek”

lub: „to jest element listy”.

XHTML



XHTML 1.0 (eXtensible HyperText Markup Language) ,

napisany w XML, jest standardem stworzonym z myślą o

przyszłości. Technicznie języki XHTML 1.0 i HTML 4 są bardzo

podobne do siebie. Znaczniki i atrybuty w nich użyte są

praktycznie takie same, więc przystosowanie się do specyfikacji

XHTML 1.0 wymaga spełnienia jedynie kilku prostych zasad.

Strony, stworzone w HTML-u to zwykłe pliki tekstowe (ASCII), co

oznacza, że nie zawierają one żadnych informacji właściwych dla

konkretnej platformy systemowej czy programowej.



Plik HTML zawiera następujące elementy:

–

właściwy tekst strony,

–

znaczniki HTML, określające elementy strony, jej strukturę,

sposoby formatowania i hiperpołączenia do innych stron lub

informacji innego rodzaju.



Większość znaczników ma następującą postać:



<NazwaZnacznika>tekst</NazwaZnacznika>

XHTML



XHTML to EXtensible HyperText Markup Language



XHTML jest niemal identyczny z HTML 4.01



XHTML ma czystszą formę niż HTML



XHTML jest aplikacją XML



XHTML 1.0 jest od 26 stycznia 2000 oficjalnym

standardem sieciowym. Rekomendacja W3C oznacza, że
specyfikacja jest stabilna i przetestowana.

XHTML



Po co XHTML?



W sieci umieszczanych jest coraz więcej stron WWW,

rośnie też liczba „złych” stron – stron, napisanych niepoprawnie.

Taki kod HTML:

<html>
<head>
<title>Błędny kod HTML!</title>

</head>

<body>
<h1>TU JEST EWIDENTNY BŁĄD!
</body>
</html>



będzie wyświetlany poprawnie w większości przeglądarek, mimo, że

zawiera błąd składni – brakuje w nim znacznika zamykającego </h1>.



XML nie dopuszcza takich wpadek. Dlatego połączenie języków

XML i HTML daje nadzieję na stworzenie dobrego i stabilnego narzędzia.

Dokumenty XHTML są interpretowane przez wszystkie urządzenia

radzące sobie z językiem XML. XHTML pozwala tworzyć dokumenty o

poprawnej strukturze, które działają we wszystkich przeglądarkach i są

kompatybilne wstecznie.

XHTML



Najważniejsze różnice między XHTML a
HTML:

–

Elementy XHTML muszą być poprawnie
zagnieżdżane,

–

Dokumenty XHTML muszą mieć poprawną formę,

–

Nazwy znaczników muszą być pisane małymi
literami,

–

Wszystkie elementy XHTML muszą być zamknięte



XHTML



Co to oznacza konieczność poprawnego

zagnieżdżania elementów?



W języku HTML wymaganie prawidłowego zagnieżdżania nie

musi być restrykcyjnie spełniane. Na przykład wyrażenie

sformułowane w HTML tak:

<b><i>Tekst pogrubiony i pisany kursywą...</b></i>



będzie w XHTML absolutnie niepoprawne. W XHTML

zagnieżdżenie musi być prawidłowe:

<b><i>Tekst pogrubiony i pisany kursywą... </i></b>

XHTML



Częstym błędem w zagnieżdżonych listach jest zapominanie, że lista zagnieżdżona

musi być umieszczona w obrębie elementu li. Oto zły zapis:

<ul>
<li>Punkt 1</li>
<li>Punkt 2</li>
<ul>
<li>Zagnieżdżony 1</li>
<li>Zagnieżdżony 2</li>
</ul>
<li>Punkt 3</li>
</ul>



A tutaj poprawny odpowiednik błędnego kodu:

<ul>
<li>Punkt 1</li>
<li>Punkt 2
<ul>
<li>Zagnieżdżony 1</li>
<li>Zagnieżdżony 2</li>
</ul>
</li>
<li>Punkt 3</li>
</ul>



W poprawnym przykładzie znacznik </li> został wstawiony za znacznikiem </ul>

listy zagnieżdżanej.

XHTML



Co oznacza, że dokument musi mieć poprawną

formę?



Oto wymagania, które określają poprawność

formy. Wszystkie elementy XHTML muszą być

zagnieżdżone w podstawowym elemencie html. Elementy

podrzędne danych elementów stosowane są w parach i są

prawidłowo zagnieżdżone w elemencie nadrzędnym.

Podstawowa struktura dokumentu prezentuje się tak:

<html>
<head> ... </head>
<body> ... </body>
</html>

XHTML



Dlaczego należy stosować małe litery?



Konieczność stosowania małych liter wynika z tego, że

dokumenty XHTML są aplikacjami XML, a XML to język czuły na

wielkość znaku. Tak więc znaczniki <br> i <BR> zostaną

zinterpretowane jako różne. Zgodnie z tym, zapis kodu w takiej

formie:

<BODY>
<P>Tekst</P>
</BODY>



jest niepoprawny. Poprawna postać powinna wyglądać tak:

<body>
<p>Tekst</p>
</body>

XHTML



Dlaczego należy pamiętać o znacznikach zamykających?



Wszystkie elementy, które nie są puste, muszą mieć znaczniki zamykające. Zgodnie z tym, zapisz

kodu w takiej formie:

<p>Tekst
<p>Kolejny akapit



jest niepoprawny. Poprawna postać powinna wyglądać tak:

<p>Tekst</p>
<p>Kolejny akapit.</p>



A co z elementami pustymi?



Elementy puste muszą także zostać zaopatrzone w znacznik zamykający lub znacznik otwierający

musi kończyć się znakami />. Oto nieprawidłowa postać wyrażenia:

Tu dodamy łamanie wiersza<br>
A tu pojawi się linia pozioma<hr>



Poprawny zapis wygląda tak:

Tu dodamy łamanie wiersza<br />
A tu pojawi się linia pozioma<hr />



lub

Kolejna linia <hr></hr>



Dodatkowa spacja w zapisie znacznika zamykającego, <br />, jest konieczna, aby zachować

zgodność

z obecnymi przeglądarkami.

XHTML



Jakie są obowiązkowe elementy XHTML?



Wszystkie dokumenty XHTML muszą zawierać deklarację DOCTYPE.

Obowiązkowe są także elementy html, head i body, a element title musi być zawarty

w obrębie elementu head. Oto przykład dokumentu XHTML, który może być też

traktowany jako szablon:

<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
"http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
<html>
<head>
<title>Tytuł dokumentu</title>
</head>
<body>
Zawartość dokumentu
</body>
</html>



Deklaracja DOCTYPE nie jest częścią samego dokumentu XHTML, nie jest też

elementem XHTML i nie może mieć znacznika zamykającego. Deklaracja DOCTYPE

jest zawsze umieszczana w pierwszym wierszu kodu dokumentu XHTML.

XHTML



Aby obsłużyć te różne podejścia, definicje HTML 4.0 jak i XHTML 1.0

udostępniają trzy różne „werjse” HTML-a:



HTML 4.0 lub XHTML 1.0 Transitional — jest przeznaczony głównie dla konserwatywnych

projektantów WWW, którzy chcą obsługiwać jak największą ilość istniejących przeglądarek.

Odpowiada to tej grupie użytkowników, którzy we wcześniejszej — liniowej — wersji kontinuum,

wykorzystywali znaczniki HTML 2.0. Znaczniki te wciąż stanowią absolutne minimum, podstawę

możliwości funkcjonalnych przeglądarek. Jednak aktualnie najczęściej wykorzystywane są

przeglądarki zgodne z HTML 3.2, a zatem, bezpiecznie można założyć, iż to właśnie specyfikacja

HTML 3.2 stanowi dolną, podstawową granicę możliwości przeglądarek.



HTML 4.0 lub XHTML 1.0 Frameset — to zalecane rozwiązanie dla wszystkich projektantów

stron WWW tworzących strony przeznaczone dla przeglądarek zgodnych ze standardem HTML

3.2, którzy jednocześnie chcą prezentować witryny przy wykorzystaniu układów ramek. (We

wcześniejszej wersji kontinuum układy ramek należały raczej do jego „eksperymentalnej”

części.) Aktualnie jest to raczej podejście pośrednie. Choć ta „wersja” języka daje możliwość

użycia większej liczby znaczników niż „wersja” pośrednia (Transitional), to jednak wciąż istnieje

wiele przeglądarek, które nie są w stanie obsługiwać układów ramek;



HTML 4.0 lub XHTML 1.0 Strict — przeznaczona dla projektantów WWW, który lubią

eksperymentować i chcą tworzyć swoje strony, opierając się ściśle na specyfikacjach HTML 4.0 i

XHTML 1.0. Oznacza to rezygnację ze wszystkich znaczników uznanych za „przestarzałe” i

określanie postaci dokumentów wyłącznie przy użyciu kaskadowych arkuszy stylów.

SGML – HTML, XML



XML (eXtensible Markup Language) - kolejna

aplikacja SGML, mająca zachować (niestety niezupełnie)

zgodność "w dół" z językiem HTML.



Uproszczenie w stosunku do "pełnego" standardu

SGML polega przede wszystkim na możliwości

zrezygnowania z definiowania DTD, ponieważ jego

opracowanie jest sprawa złożoną. W wielu praktycznych

zastosowaniach, zwłaszcza związanych z elektroniczną

publikacją dokumentów hipertekstowych o prostej

strukturze, nie jest to nawet konieczne.



XML to jednak jeszcze przyszłość - narzędzia do

przygotowywania oraz prezentacji tekstów dopiero

powstają, a i sama definicja języka XML nie jest jeszcze

ostatecznie ustalona.

XML



HTML i XML są ze sobą spokrewnione –

oba oparte są na Standardowym uogólnionym

języku znaczników (SGML).



Zgodnie ze swoją nazwą SGML jest

językiem bardzo ogólnym o ogromnych

możliwościach. Jednak nie ma nic za darmo: ceną

za tę uniwersalność jest złożoność tego języka,

co utrudnia jego naukę i jest powodem,

dla którego język ten nie zyskał popularności.



XML jest podzbiorem SGML, łatwiej go

używać, natomiast HTML formalnie jest aplikacją

SGML.

XML



HTML 1.0 zawierał zaledwie około tuzina

znaczników, natomiast najnowsza wersja 4.01

zawiera ich już niemal 100. Jeśli policzyć jeszcze

inne znaczniki używane w poszczególnych

przeglądarkach, liczba ta zbliży się do 120. Jeśli

jednak trzeba znakować różnorodne dane

dostępne w Sieci, to oczywiste jest, że 120

znaczników nie starczy (zresztą każda inna liczba

też będzie zbyt mała).



XML to w skrócie metaznacznikowa

specyfikacja umożliwiająca tworzenie własnych

języków znacznikowych.

XML



Jak wygląda XML?



Przykład dokumentu XML:

<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2"?>
<DOKUMENT>
<POZDROWIENIA>
Witaj w XML
</POZDROWIENIA>
<KOMUNIKAT>
Witaj w pokręconym świecie XML.
</KOMUNIKAT>
</DOKUMENT>

XML



Dokumenty XML składają się z elementów XML.

Podobnie jak w HTML, element tworzy się zapisując jego

znacznik początkowy. Dalej może być treść elementu

(nieobowiązkowa) – dowolny tekst i inne elementy,

na końcu jest znacznik końcowy zaczynający się od </,

na przykład </DOKUMENT>.



Istnieją jeszcze specjalne zasady dotyczące tylko

elementów bez treści. Cały dokument poza instrukcjami

przetwarzania musi być zamknięty w pojedynczym

elemencie nazywanym elementem głównym; w naszym

wypadku jest to element DOKUMENT.

XML



Tworzenie języków znacznikowych



Stosując XML można tworzyć specjalizowane języki znacznikowe, co

stanowi o ogromnych jego możliwościach. Jeśli duża grupa ludzi zgodzi się używać

jednego takiego języka, można tworzyć obsługujące taki język specjalizowane

przeglądarki i inne aplikacje. Powstały już setki takich języków, są między nimi:

–

BITS – Język technologii bankowych

–

IFX – Wymiana danych finansowych

–

BIPS – Bankowy system płatności internetowych

–

TIM – Znaczniki wymiany danych telekomunikacyjnych

–

SIF – Szkielet współpracy międzyszkolnej

–

CBL – Biblioteka biznesowa

–

ebXML – XML dla przemysłu elektronicznego

–

PDML – Znacznikowy język opisu produktów

–

FIX – Protokół wymiany danych finansowych

–

TEI – Program kodowania tekstu





Niektóre języki znacznikowe, takie jak CML (Chemiczny język znaczników)

umożliwiają graficzną prezentację złożonych cząsteczek. Łatwo też sobie wyobrazić,

jak użyteczny dla architektów byłby język potrafiący pokazać w przeglądarce

projekty budynków.



XML umożliwia nie tylko tworzenie nowych języków, ale także

rozszerzanie języków istniejących. Tak właśnie jest teraz z Rozszerzalnym HTML

(XHTML) – jeśli używamy tego języka do zakodowania stron, przeglądarka będzie

w stanie wyświetlić takie dokumenty jak zwykły HTML.

XML



Samoopisujące się dane.



Dokumenty XML same się opisują. Przyjrzyjmy się poniższemu

fragmentowi:

<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2"?>
<DOKUMENT>
<POZDROWIENIA>
Witaj w XML
</POZDROWIENIA>
<KOMUNIKAT>
Witaj w pokręconym świecie XML.
</KOMUNIKAT>
</DOKUMENT>



Opierając się tylko na nazwach nadanych poszczególnym

elementom możemy się domyślić, o co tutaj chodzi: jest to

dokument z pozdrowieniami zawierający dodatkową wiadomość.

Jeśli wrócisz po roku do tego dokumentu, i tak nie będziesz miał

problemu z przypomnieniem sobie jego znaczenia. Oznacza to, że

dokumenty XML w znacznej mierze same się dokumentują

(niezależnie od tego możliwe jest wstawianie do plików XML

komentarzy).

XML



Strukturalne, zintegrowane dane



Kolejną zaletą XML jest fakt, że możemy określić nie tylko same dane, ale też ich

strukturę i sposób umieszczania jednych elementów w innych. Jest to ważne

szczególnie wtedy, gdy mamy do czynienia ze złożonymi, ważnymi danymi. Można

na przykład długą transakcję bankową zapisać jako HTML, ale w XML można także

zapisać reguły semantyczne opisujące strukturę dokumentu, aby można było

sprawdzić poprawność takiego dokumentu.



Przykładowy dokumentow XML:

<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2"?>
<SZKOŁA>
<WYKŁAD typ="seminarium">
<WYKŁAD_TYTUŁ>XML w zastosowaniach</WYKŁAD_TYTUŁ>
<WYKŁAD_NUMER>6.031</WYKŁAD_NUMER>
<DATA_ROZPOCZĘCIA>6-1-2002</DATA_ROZPOCZĘCIA>
<STUDENCI>
<STUDENT status="słuchacz">
<IMIĘ>Edward</IMIĘ>
<NAZWISKO>Samson</NAZWISKO>
</STUDENT>
<STUDENT status="zawieszony">
<IMIĘ>Emilia</IMIĘ>
<NAZWISKO>Kowalska</NAZWISKO>
</STUDENT>
</STUDENCI>
</WYKŁAD>
</SZKOŁA>

XML



Dokumenty XML poprawnie sformułowane



Co oznacza poprawne sformułowanie dokumentu XML? Dokument taki

musi spełniać wymagania składniowe stawiane przez utworzoną

przez W3C specyfikację XML 1.0 (znajdziemy ją pod adresem

www.w3.org/TR/REC-xml). Tak najprościej mówiąc poprawność

sformułowania oznacza istnienie co najmniej jednego elementu

w dokumencie oraz istnienie takiego elementu (nazywanego głównym),

który zawiera wszystkie inne elementy występujące w dokumencie. Każdy

element musi być całkowicie zamknięty w elementach nadrzędnych

względem niego. Na przykład poniższy dokument nie jest poprawnie

sformułowany, gdyż znacznik końcowy </POZDROWIENIA> znajduje się

już po znaczniku otwierającym następnego elementu, <KOMUNIKAT>:

<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2"?>
<DOKUMENT>
<POZDROWIENIA>
Witaj w XML
<KOMUNIKAT>
</POZDROWIENIA>
Witaj w pokręconym świecie XML.
</KOMUNIKAT>
</DOKUMENT>

XML



Walidacja dokumentów XML



Większość przeglądarek sprawdza, czy dokumenty są poprawnie

sformułowane, niektóre natomiast przeprowadzają jeszcze walidację. Dokument

XML można walidować, jeśli związana jest z nim definicja typu dokumentu (DTD)

i kiedy dokument jest z nią zgodny.



DTD dokumentu określa jego prawidłową składnię. DTD mogą być przechowywane

w osobnym pliku lub w samym dokumencie, w elemencie <!DOCTYPE>. Oto

przykład, w którym do naszego dokumentu z pozdrowieniami dodano <!DOCTYPE>:

<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2"?>
<?xml-stylesheet type="text/css" href="first.css"?>
<!DOCTYPE DOKUMENT [
<!ELEMENT DOKUMENT (POZDROWIENIA, KOMUNIKAT)>
<!ELEMENT POZDROWIENIA (#PCDATA)>
<!ELEMENT KOMUNIKAT (#PCDATA)>
]>
<DOKUMENT>
<POZDROWIENIA>
Witaj w XML
</POZDROWIENIA>
<KOMUNIKAT>
Witaj w pokręconym świecie XML.
</KOMUNIKAT>
</DOKUMENT>

XML



Parsowanie XML.



Załóżmy, że mamy dokument greeting.xml:

<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2"?>
<DOKUMENT>
<POZDROWIENIA>
Witaj w XML
</POZDROWIENIA>
<KOMUNIKAT>
Witaj w pokręconym świecie XML.
</KOMUNIKAT>
</DOKUMENT>



Teraz chcemy pobrać z niego tekst Witaj w XML. Jednym

ze sposobów jest użycie w Internet Explorerze wysp danych XML

i użycie języka takiego, jak JavaScript, do pobrania treści elementu

POZDROWIENIA i wyświetlenia jej.



Oto jak to będzie wyglądało w stronie sieciowej:

<HTML>
<HEAD>
<TITLE>
Określanie wartości elementów z dokumentu XML
</TITLE>
<XML ID="firstXML" SRC="greeting.xml"></XML>
<SCRIPT LANGUAGE="JavaScript">
function getData()
{
xmldoc= document.all("firstXML").XMLDocument;
nodeDoc = xmldoc.documentElement;
nodeGreeting = nodeDoc.firstChild;
outputMessage = "Pozdrowienie: " + nodeGreeting.firstChild.nodeValue;
message.innerHTML=outputMessage;
}
</SCRIPT>
</HEAD>
<BODY>
<CENTER>
<H1>
Określanie wartości elementu z dokumentu XML
</H1>
<DIV ID="message"></DIV>
<P>
<INPUT TYPE="BUTTON" VALUE="Pobierz pozdrowienia"
ONCLICK="getData()">
</P>
</CENTER>
</BODY>
</HTML>



Na stronie wyświetlony zostanie przycisk Pobierz pozdrowienia. Kliknięcie go spowoduje odnalezienie przez JavaScript pliku

greeting.xml, pobranie z niego treści elementu POZDROWIENIA i wyświetlenie tego tekstu. W ten sposób można tworzyć aplikacje

obsługujące w nietypowy sposób dokumenty, a nawet można tak stworzyć specjalizowane przeglądarki XML. JavaScript używany jest

głównie do stosowania XML „na niewielką skalę”, natomiast pełną obsługę XML najczęściej oprogramowuje się w Javie. Specyfikację XML

utworzyło konsorcjum W3C.

XML



CSS i XSL



Arkusze stylów stale nabierają znaczenia także

w przypadku HTML, gdyż w specyfikacji HTML 4 wiele

wbudowanych dotąd możliwości, takich jak znacznik <CENTER>,

uznano za przestarzałe i przeznaczone do zastąpienia właśnie

przez użycie arkuszy stylów. Jednak większość kodu HTML

całkowicie pomija istnienie arkuszy stylów.



Krótko mówiąc w XML definiuje się strukturę i semantykę

dokumentu, a nie jego postać wizualną. Jeśli XML ma być

bezpośrednio wyświetlany, można albo użyć domyślnej postaci

Internet Explorera, albo użyć arkusza stylów w celu uzyskania

wyglądu niestandardowego.



Do określenia wyglądu dokumentu XML można użyć dwóch

narzędzi: arkuszy CSS lub XSL. Standard CSS używany jest

z HTML i obsługiwany jest przez liczne narzędzia. Za jego pomocą

można określić formatowanie poszczególnych elementów, stworzyć

klasy stylów, definiować czcionki, wybierać kolory, a nawet określać

rozmieszczenie elementów na stronie.

XML



CSS i XSL



Z kolei XSL jest zdecydowanie lepszy do obsługi XML,

gdyż jest znacznie silniejszym narzędziem (zresztą same arkusze XSL

są poprawnie sformułowanymi dokumentami XML). Dokumenty XSL

składają się z reguł dotyczących dokumentów XML. Jeśli wzorzec

reguły XSL pasuje do elementu XML, reguła ta przekształca

dopasowany fragment kodu na coś innego. W ten sposób można

nawet przekształcić kod XML na HTML.



O ile CSS umożliwia jedynie formatowanie elementów

i zmianę ich położenia, to XSL umożliwia zmianę kolejności

elementów, podmianę tych elementów, wyświetlanie jednych

elementów i ukrywanie innych, wybieranie stylu w zależności

nie tylko od samego elementu, ale też od jego atrybutów (elementy

XML, podobnie jak elementy HTML, mogą mieć atrybuty), wybierać

elementy w zależności od ich położenia i tak dalej. XSL składa się

z dwóch części: przekształceń XSL i obiektów formatujących XSL.

XML



XLinks i XPointers.



Trudno sobie wyobrazić Światową Pajęczynę bez łączy (zwanych

też, niezbyt ładnie, linkami) – dokumenty HTML doszły w łączeniu ze sobą

stron do perfekcji. W XML do tworzenia łączy stosuje się specyfikacje XLink

i XPointer.



Język XLink umożliwia przekształcenie elementu w łącze –

dowolnego elementu, nie tylko znanego z HTML <A>. Jest to bardzo

przydatne, szczególnie że w XML nie ma wbudowanego elementu <A>.

W XML to użytkownik definiuje elementy i on decyduje o tym, które z nich

mają być łączami.



Tak naprawdę XLink to technika znacznie potężniejsza

od popularnych hiperłączy, gdyż łącza XLink mogą być dwukierunkowe, co

pozwala użytkownikowi powrócić do punktu początkowego. Łącza te mogą

być też wielokierunkowe – mogą być nawet tak przygotowane, aby

wskazywać najbliżej położoną stronę zawierającą szukany zasób.



Z kolei za pomocą języka XPointer wskazuje się nie cały dokument,

ale jego fragment. Wskaźniki te potrafią nawet wybrać żądany element,

drugie wystąpienie danego elementu lub wystąpienie numer 11 904. Mogą

wskazywać pierwszy element potomny danego elementu i tak dalej. Dzięki

ich zastosowaniu można sięgnąć do dokumentu bez konieczności

umieszczania w nim dodatkowych znaczników.



Z drugiej strony trzeba jednak pamiętać, że XLink i XPointer to

dość nowe technologie i nie zostały jeszcze w pełni zaimplementowane

w żadnej przeglądarce.

XML



ASCII, Unicode i Uniwersalny system znaków



Znaki dokumentu zapisywane są w postaci kodów liczbowych.

Najpowszechniejszym systemem kodowania znaków jest ASCII obejmujący kody od 0

do 127, a po rozszerzeniu od 0 do 255 (czyli jeden bajt). Z powodu dużej liczby języków

(i ich symboli) W3C jako domyślny zestaw znaków XML wybrało nie ASCII, lecz

Unicode (2 bajty). Aby jednak uprościć obsługę nowego standardu, znaki kodu ASCII

pozostawiono bez zmian. W ten sposób Unicode może zawierać przeróżne symbole

używane w zestawach znaków i ideogramów. Obecnie wykorzystanych jest tylko około

40 000 kodów Unicode, z tego 20 000 to kody przeznaczone dla ideogramów Han, choć

z drugiej strony ideogramów takich istnieje ponad 80 000. 11 000 kodów przeznaczono

na koreańskie sylaby Hangul.



Dokumenty XML zapisywane są jako zwykły kod ASCII lub UTF‑8, czyli

skompresowana postać Unicode. Taki zapis jest bardzo użyteczny do zapisywania

dokumentów zawierających głównie kody ASCII, gdyż dzięki temu wszystkie te znaki

potrzebują jednego bajta, natomiast jedynie znaki spoza ASCII są zapisywane na wielu

bajtach. Dokument ASCII zakodowany jako zwykły Unicode byłby dwa razy dłuższy.

Oto jak wskazuje się użycie w dokumencie kodowania UTF‑8:

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<DOKUMENT>
<POZDROWIENIA>
Witaj w XML
<KOMUNIKAT>
</POZDROWIENIA>
Witaj w pokręconym świecie XML.
</KOMUNIKAT>
</DOKUMENT>

XML



ASCII, Unicode i Uniwersalny system znaków



Domyślnie, jeśli brak deklaracji sposobu kodowania, procesory

XML zakładają, że dokument jest zakodowany jako UTF‑8, więc

w przypadku dokumentów zapisanych w postaci czystego ASCII nie będzie

żadnych problemów.



Jednak nawet Unicode nie zawiera dość kodów, aby przypisać je

wszystkim powszechnie stosowanym symbolom. W związku z tym

stworzono nową specyfikację, Uniwersalny system znaków (UCS,

Universal Character system, znany też jako ISO 10646), w którym

na każdy znak używa się 4 bajtów. W ten sposób uzyskujemy ponad dwa

miliardy kodów, czyli znacznie więcej niż jest potrzebne. Możemy

zaznaczyć dokument jako zakodowany w czystym Unicode – oznaczamy

kodowanie jako UCS-2, co oznacza skompresowany, dwubajtowy UCS

(czyli ISO 10646‑UCS‑2). Można użyć oznaczenia UTF-16 – jest to

specjalne kodowanie reprezentowania symboli UCS na dwóch bajtach, co

odpowiada UCS-2. Zwykłe kodowanie UCS oznaczamy jako UCS-4 (czyli

ISO 10646‑UCS‑4).