LEKI UKŁADU
WEGETATYWNEGO
dr n med. Anna Bielecka

UKŁAD NERWOWY WEGETATYWNY
(AUTONOMICZNY)

 Zawiaduje funkcją narządów wewnętrznych (minimalna praca serca,

płuc, nerek)

 W przeciwieństwie do układu somatycznego, powoduje reakcje niezależne

od naszej woli (ruchy perystaltyczne jelit, wydzielanie soku żołądkowego),
utrzymuje homeostazę organizmu (temperaturę, nawodnienie, glikemię)

 Ze względu na funkcje dzielimy go na : część pobudzającą –współczulną-

(sympatyczną) ADRENERGICZNĄ i hamującą –przywspółczulną-
parasympatyczną- CHoLINERGICZNĄ

UKŁAD ADRENERGICZNY

- dominuje podczas wzmożonej

aktywności psychofizycznej (neuroprzekażnik – adrenalina)

UKŁAD CHOLINERGICZNY –

aktywny w czasie snu,

odpoczynku, trawienia (neuroprzekażnik- acetylocholina =
cholina+acetylokoenzym A pod wpływem acetylocholinesterazy)

-----lityk- lek znoszący objawy pobudzenia układu
------mimetyk- lek pobudzające układ
Punktem uchwytu działania większości leków jest receptor

muskarynowy (M)-znajdujący się w pozazwojowych neuronach
cholinergicznych większości tkanek i narządów. Podtyp M1 znajduje
się w komórkach okładzinowych żołądka oraz w mózgu. Typ M2
zlokalizowany jest w sercu, oskrzelach, jelitach i mózgu.

UKŁAD
CHOLINERGICZNY

(przywspółczulny)

OBJAWY POBUDZENIA:

- Bradykardia, hipotensja, rozszerzenie obwodowych

naczyń krwionośnych

- Skurcz mięśniówki gładkiej oskrzeli, moczowodów,

pęcherza moczowego

- Zwiększenie wydzielania soku trzustkowego,

perystaltyki jelitowej

- Zwiększenie wydzielania śluzu w drzewie

oskrzelowym

- Zwężanie źrenicy (leki – miotyki), spadek ciśnienia

płynu śródgałkowego

• CHOLINOMIMETYKI

Wskazania do zastosowania: jaskra (w celu

przerwania napadu), zaparcia (w wyniku terapii
opioidowej ), niedrożność przewodu pokarmowego

Działania niepożądane: zaburzenia widzenia,

duszność, ślinotok, bradykardia, drgawki, bóle
brzucha, wymioty, biegunki;

Przeciwskazania: astma, ostre zapalenie tęczówki,

uszkodzenie rogówki, zaparcia, świeży zawał,
niedrożność jelit, zapalenie otrzewnej, padaczka,
choroba Parkinsona

CHOLINOMIMETYKI

• 1. ESTRY ACETYLOCHOLINY :

Betanechol, Karbachol

• 2 ALKALOIDY CHOLINOMIMETYCZNE:

Pilokarpina

(lek I pomocy w leczeniu jaskry)

• 3. INHIBITORY

ACETYLOCHOLINESTERAZY (AChE) :
fizostygmina (jako antidotum w
zatruciach środkami zwiotczającymi),
neostygmina, pirydostygmina

• 4. REAKTYWATORY

ACETYLOCHOLINESTERAZY - w
zatruciach związkami
fosfoorganicznymi (obidoksym)

Działania niepożądane

inhibitorów cholinestereazy

-biegunka
-kurcze mięśniowe
-nudności, zmęczenie
-wymioty
-bezsenność
-bóle głowy
-objawy przeziębienia
-zasłabniecia

Przedawkowanie może

doprowadzić do

przełomu

cholinergicznego z

nudnościami,

wymiotami,

ślinotokiem, potami,

zaburzeniami

oddychania, zapaścią,

drgawkami

• Betanechol-

działa podobnie jak acetylocholina (głównie

miotyk), choć jego działanie jest dłuższe gdyż w organizmie ulega
powolnemu rozkładowi. Zalecany w przypadku pooperacyjnej atonii
jelit i pęcherza. Przeciwwsakazany w chrobie Parkinsona, dusznicy
bolesnej, astmy oskrzelowej, nadczynności tarczycy, owrzodzeń
peptycznych, hiperaktywnej mięśniówki pęcherza moczowego.

• Karbachol

i pilokarpina, stosowane są miejscowo jako leki

przeciwko jaskrze. Pilokarpina, dodatkowo do zwiększania
wydzielania sliny i łez.

• Pośrednie parasympatykomimetyki
-fizostygmina-znajduje zastosowanie jako antidotum w zatruciach

związkami o działaniu parasympatykolitycznym. W przypadku zbyt
szybko wykonanej iniekcji, ze względu na dobra przenikalność do
OUN może dojść do napadów drgawkowych.

Fizostygmina, neostygmina,
pirydostygmina, rivastygmina,
donepezil, edrofonium, demekarium
Reaktywatory acetylocholinesterazy (w
zatruciach ACHE inhibitorami )-
obidoksym, pralidoksym

Leki ganglioplegiczne (blokery zwojów

autonomicznych)

Mekamylamina, trimetafan

Zastosowanie:
Ostry obrzęk płuc, kontrola krwawienia podczas
zabiegu, przełom nadciśnieniowy, ostry
rozwarstwiający tętniak aorty

• Bromek neostygminy-

nie przenika prze

BBB, wskazany do zastosowania w przypadku
atoni jelit i pęcherza moczowego, jaskrze i
miastenii. Służy także do znoszenia działania
stabilizujących środków zwiotczających mięśnie.

• Bromek pirydostygminy -

słabszy aniżeli

neostygmina, wyróżnia się równomiernym
ujawnianiem efektów działania, dłuższym czasem
działania i szerszym zakresem terapeutycznym

CHOLINOLITYKI

• WSKAZANIA:

stany spastyczne przewodu pokarmowego ,

kolka nerkowa, zespół bolesnego miesiączkowania, astma, bloki
przewodzenia, zagrożeniu życia, refluks, kolka jelitowa, choroba
lokomocyjna,

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

zaburzenia widzenia, wzrost

ciśnienia śródgałkowego, zaczerwienienie skóry, hipertermia,
tachykardia, zawroty głowy, pobudzenie psychoruchowe, zaburzenia
połykania, trudności w oddawaniu moczu

PRZECIWSKAZANIA:

jaskra, zaburzenia rytmu serca,

niedrożność przewodu pokarmowego, atonia pęcherza moczowego

NIE PROWADZIC POJAZDÓW MECHANICZNYCH PO ZASTOSOWANIU

CHOLINOLITYKÓW

LEKI

• Atropina (Atropina sulfuricum),

Spasticol, Homatropina (rozszerza
zrenice), Bromowodorek hioscyny
(do znieczuleń ogólnych),
Butylobromek hioscyny,
Oksyfenonium, Adyfenina
(działanie spazmolityczne na
mięśniówkę gładką), Ipratropium
(stosowany w dychawicy
oskrzelowej)

• BEZPOŚREDNIE SYMPATYKOLITYKI,
alkaloidy beladonny-

atropina-dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, szybko

ulega rozmieszczeniu po całym organizmie, stosowany przeciwko
kolkom przewodu pokarmowego oraz dróg żółciowych i
moczowych

• Zatrucia atropiną (po spożyciu pokrzyku wilczej jagody) lub

nasion bielunia dziędzierzawy – rzadko po zażyciu leków
zawierających atropinę (np. kropli do oczu).

• Objawy zatrucia to: zaczerwienienie twarzy, suchość śluzówek,

trudności w połykaniu, przyspieszona akcja serca i bardzo
szeroko otwarte zrenice

• TERAPIA składa się z zastosowania preparatów zapobiegających

wchłanianiu oraz obniżających ciepłotę ciała

• Skopolamina-

w odróżnieniu od atropiny

wykazuje ośrodkowe działanie hamujące. W celach
terapeutycznych stosowana jest w kroplach do oczu
jak również pod postacią przezskórnych systemów
terapeutycznych jako preparat przeciwwymiotny w
przebiegu kinetoz, tj choroby lokomocyjnej.

ZATRUCIA: objawiają się głębokim zaburzeniem

świadomości. Śmierć następuje w wyniku porażenia
oddechu, terapia podobna do tej po zatruciu
atropiną.

• Czwartorzędowe parasympatykolityki-

Bromek ipratropium, bromek tiotropium
Stosowane w przebiegu obturacyjnej choroby płuc, zwłaszcza

POCHP oraz w przypadku bradyarytmii

Chlorek trospium
W leczeniue nietrzymania moczu wywołanego nagłym parciem i

odruchowego nietrzymania moczu z nadaktywnością mięśnia
wypieracza moczu

Bromek glikopyronium
Stosowany w anestezjologii do zmniejszania wydzielania śliny,

sekrecji śluzu w układzie oskrzelowym oraz do zablokowania
sercowych odruchów ze strony nerwu błędnego i związanej z
nimi bradyarytmii przy wprowadzaniu do znieczulenia ogólnego

• Trzeciorzędowe parasympatykolityki

Pirenzepina- antagonista działający głównie na receptory

muskarynowe typu M1- jako lek w terapii choroby
wrzodowej

1.Muskulotropowe i 2.neurotropowo muskulotropowe leki

spazmolityczne

1.Papaweryna- alkaloid opioidowy (w 1% występuje w

opium), prowadzi do zwiotczenia mięśni gładkich . Jej
zastosowanie jest w tej chwili przestarzałe

2.Danaweryna, oksybutynina, propiweryna, mebeweryna- w

znoszeniu skurczów przewodu pokarmowego i dróg
moczowo płciowych, w zespole jelita drażliwego