1

BIOMECHANICZNE ZASADY

ORGANIZACJI PRACY

ERGONOMIA

2

TREŚĆ

• Rytm biologiczny a praca

zmianowa

• Obciążenia i metody ich oceny
• Metoda OWAS i program

UNITOR

• Reguły biomechaniczne

Tichauera

• Manipulacje masami ciężarów
• Metody badania zmęczenia
• Sposoby zapobiegania

zmęczeniu

3

RYTM BIOLOGICZNY

A PRACA ZMIANOWA

ORGANIZM

ORGANIZACJA

PRACA

ZMIANOWA

OSOBOWOŚĆ

4

WYDAJNOŚĆ

PRACY NOCNEJ

WYDAJ NOŚĆ PRACY

CZYNNIKI RZECZOWE

CZYNNIKI LUDZKIE

CZYNNIKI

KONSTYTUCYJ NE

- WIEK

-WYSOKOŚĆ

- WAGA

- PŁEĆ

- WYTRENOWANIE

CZYNNIKI

SYTUACYJ NE

- MOTYWACJ A

- ZMĘCZENIE

- WARUNKI PRACY

- DOŚWIADCZENIE

- GOTOWOŚĆ

WYPOSAŻENIE

TECHNICZNE

ORGANIZACJ A

PRACY

5

RODZAJE

OBCIĄŻEŃ

R odzaje obiążeń

O biążenie pracą

Wywieranie sił

R uch

O dbiór

informacji

O bciążenie otoczeniem

O świetlenie

Mikroklimat

Hałas

S ubstancje szkodliwe

Wibracje

O bc iążenie

organizacją pracy

P rzepływ materiałów

Atmosfera

w zakładzie

Treść pracy

6

WIELKOŚCI WPŁYWAJĄCE

NA OBCIĄŻENIA

T rud no ś ć

p rac y

P o s taw a

Z akres

c zynno ś c i

Z m ian a

p rac y

W ielko ś ć

o b c iążenia

C zas

trw ania

o b c iążenia

O b c iążenie

p rac ą

W yd ajno ś ć

c zło w ieka

U c iążliw o ś ć

7

• Wydatek

energetyczny
- metoda
tabelaryczna

- metoda

gazometryczna

- metoda
telemetryczna

• Wysiłek statyczny

- postawa przy
pracy
- wymuszenie
pozycji przy pracy
- pochylenie ciała
- możliwość
wykonania zmiany
pozycji

• Monotypia ruchowa

- liczba monotypowych powtórzeń.

OCENY

OBCIĄŻENIA

8

OCENA OBCIĄŻENIA

UKŁADU MIĘŚNIOWEGO

METODĄ OWAS

• OWAS - (Ovako

Working Posture
Analysis System)
jest
najpopularniejszym
sposobem oceny
obciążenia układu
ruchu przez
obserwację wizualną
pozycji ciała przy
pracy i pomiar czasu
przebywania w danej
pozycji.

Klasyfikacje pozycji

standardowych:

• pozycja pleców,
• nogi,
• obciążenie

zewnętrzne,

• klasyfikacja

pozycji ramion

9

POZYCJE SEGMENTÓW

RUCHU I KODY

10

KATEGORIE

OCENY OBCIĄŻENIA

11

KATEGORIE

OCENY OBCIĄŻENIA

12

• Łokcie trzymać prosto

REGUŁY BIOMECHANICZNE

A.POZYCJA CIAŁA PRZY

PRACY

• Redukować do minimum moment zginający

kręgosłup

• Unikać skrytych aktów podnoszenia

• Eliminować silne naciski palcami i dłonią

• Tworzyć skuteczny biomechanicznie układ

elementów

13

• Nie utrudniać krążenia krwi

• Całkowicie eliminować oddziaływanie drgań

na ciało wykonawcy

• Części poruszające się w toku pracy nie mogą

ocierać i uderzać o wyposażenie stanowiska
pracy

• Cały obszar pracy musi być dobrze widoczny

bez poruszania głową

• Projektując narzędzia ręczne należy

posługiwać się listą ergonomiczną.

REGUŁY BIOMECHANICZNE

B. OBSZAR ODDZIAŁYWANIA

14

• Unikać ruchów, którym towarzyszy ruch

odwodzenia w nadgarstku

• Ograniczyć sięganie do ponad 400 mm w

przód

• Nie wykonywać ruchów odsuwania i

ciągnięcia na wysokości klatki piersiowej

• Chwyt i manipulacja wzajemnie się wykluczają

• Zapewniać właściwe warunki kontroli

dotykiem.

REGUŁY BIOMECHANICZNE

C. SKUTECZNOŚĆ RUCHÓW

15

MAKSYMALNA MASA PRZY

DŹWIGANIU CIĘŻARÓW

• RWL = LC x K

H

x K

V

x K

F

x K

D

x K

A

x K

C

,

• RLW - masa dopuszczalnego ciężaru w kg,
• Maksymalna wartość masy ciężaru wynosi

LC=23 kg

• Wartość ta ulega zmniejszeniu z uwagi na

utrudnienia:

– KH - współczynnik odległości w poziomie,
– KV - współczynnik odległości w pionie,
– KF - współczynnik częstości przenoszenia,
– KD - współczynnik przemieszczenia w pionie,
– KA - współczynnik asymetrii,
– KC - współczynnik łatwości uchwytu.

( Roman D.: 1995)

16

ZASADY MANIPULACJI MASĄ
PODNOSZONYCH CIĘŻARÓW

• Przed rozpoczęciem przenoszenia i podnoszenia

należy usunąć zbędne przedmioty z obszaru
manipulacji.

• Optymalna fizjologicznie wysokość dla

podnoszenia masy ciężaru z podłogi powinna
wynosić 400 mm.

• Gdy masa ma być podnoszona z podłogi, to

powinno się wykorzystywać środki wspomagające
np. haki itp.

• Podczas podnoszenia należy utrzymywać

kręgosłup w pozycji pionowej ( plecy powinny
być proste).

17

OGRANICZENIA

FIZJOLOGICZNE

• Z każdego

litra tlenu
dostarczone-
go do
organizmu,
człowiek
może wy-
tworzyć około
5 kcal na
minutę
( 20,85 KJ ma
minutę)
energii

• Oznacza to,

że przy
pułapie
tlenowym 4,0
litra na
minutę
człowiek
może wy-
konać pracę o
ob-ciążeniu
szczyto-wym
10 Kcal na
minutę ( 41,7
KJ na
minutę) - 50%
pułapu
tlenowego.

18

ZMĘCZENIE

ORGANIZMU

• Restytucja to

proces fizjologiczny

charakteryzujący

się powrotem

parametrów

fizjologicznych

ustroju na przykład

częstości tętna)

człowieka do stanu

normalnego.

• Zmęczenie

organizmu można

charakteryzować

jako obniżenie

sprawności

organizmu w wyniku

wykonywanej pracy

• Odpoczynek jest to

przerwanie czynności
w celu zmniejszenia
zmęczenia
występującego
wskutek tej czynności.

19

RODZAJE

UCIĄŻLIWOŚCI

• Uciążliwość to

suma różnorodnych
reakcji organizmu
człowieka na
występujące
obciążenia..

• Rodzaje

uciążliwości:

– układ krążenia,
– układ oddychania,
– układ mięśniowy,
– układ nerwy,
– układ szkieletowy.

Czas restytucji

Czas pracy

80

120

150

I

II

Puls serca
(skurcze/min)

20

POSTACIE

ZMĘCZENIA

• Zmęczenie ostre, powstaje w wyniku bardzo

intensywnego wysiłku mięśniowego czy neuro-
psychicznego, co prowadzi do stanu zupełnego.

• Zmęczenie umiarkowane, występuje przy pracy

o średnim natężeniu przez dłuższy czas.
Przemęczenie powstaje przy nakładaniu się
stanów zmęczenia w warunkach
niedostatecznego wypoczynku.

• Znużenie - jest to wyczerpanie potencjału

roboczego.

• Zmęczenie psychiczne.

(Milian L.: 1982)

21

METODY

BADANIA ZMĘCZENIA

OBIEKTYWNE

METODY BADANIA

ZMĘC ZENIA

POŚREDNIE

OBIEKTYWNE

BEZPOŚREDNIE

PSYC HOLOG IC ZNE

PSYC HOLOGIC ZNE

FIZJ OLOGIC ZNE

ANALI-

ZA

SUBIEKTYWNE

22

ORGANIZACJA PRZERW

PRZY PRACY

Charakterystyka prac, dla których

sporządza się rozkład przerw

Charakterysty

ka przerw

na

odpoczyn

ek

Czas trwania

i rozplanowanie przerw

Czynności

podczas
przerwy

Prace charakteryzujące się

stosunkowo małym wysiłkiem
*fizycznym lub
umiarkowanym napięciem
nerwowym

Rzadkie,

krótkie
przerwy

Dwie przerwy pięciominutowe w

ciągu zmiany roboczej: 2
godziny po rozpoczęciu pracy
i 1,5 godziny przed
zakończeniem pracy

Gimnastyka

produkcyj
ne 2 razy
dziennie

Prace charakteryzujące się

średnim wysiłkiem fizycznym
lub o średnim napięciu
nerwowym

Rzadkie

przerwy o
średnim
czasie
trwania

Dwie przerwy po 10 minutach w

ciągu zmiany: 2 godziny po
rozpoczęciu pracy i 1,5
godziny przed zakończeniem
pracy

Gimnastyka

produkcyj
ne 2 razy
dziennie
po pięć
minut

Prace niewymagające znacznego

wysiłku fizycznego,
monotonne, z niewygodną
pozycją przy pracy i
wymagające zmiany tempa
pracy

Częste,

krótkie
przerwy

4 przerwy po 5 minutach w ciągu

zmiany roboczej, po każdym
1,5 godzinnym okresie pracy

Gimnastyka

produkcyj
ne 2 razy
dziennie

Prace wymagające dużego

wysiłku fizycznego lub
wzmożonego napięcia
nerwowego

Częste,

krótkie
przerwy

3 przerwy 10 minutowe w ciągu

zmiany

Odpoczynek w

stanie
spokoju

Prace o dużym napięciu

nerwowym przy wysokim
tempie i przy złych
warunkach pracy ( zapylenie,
wibracje itp.)

Częste,

krótkie
przerwy

Przerwy 3 - 5 minutowe w ciągu

każdej godziny ( 2 przerwy w
ciągu zmiany po 10 minutach)

Gimnastyka

produkcyj
ne 2 razy
dziennie

23

ZAGADNIENIA

• Przedstawić strukturę wydajności pracy

• Istota biomechaniki

• Metoda OWAS

• Reguły dotyczące pozycji ciała przy

pracy

• Reguły dotyczące obszaru

oddziaływania

• Reguły dotyczą skuteczności pracy

• Zasady manipulacji masą podnoszonych

ciężarów

• Zasady organizacji czasu przerw

podczas pracy

24

BIBLIOGRAFIA

• Grabosz J.: Lean management – nowe formy

ergonomicznej organizacji pracy, mat. konf.

Quo Vadis Polska Ergonomio, PTE , PW, Poznań

1993, s. 131-133.

• Horst M.: Ryzyko zawodowe na stanowisku

pracy Wyd. PP, Poznań 2004.

• Pałka M., Madziar M.: Metody badania i oceny

ciężkości pracy fizycznej, CRZZ, Warszawa

1973

• Roman-Liu D.: Obciążenie układu mięśniowo-

szkieletowego na stanowiskach pracy,

Bezpieczeństwo Pracy nr 11, 1996.

• Rosner J.: Ergonomia, PWE, Warszawa 1985.

• Praca zbiorowa - Medycyna pracy

( tłumaczenie z niemieckiego), PZWL,

Warszawa 1985.