1

PODSTAWY

NAUKI O PRACY

ERGONOMIA

2

TREŚĆ

• Model systemu pracy
• Nauka o pracy
• Paradygmaty i formy pracy
• Istota nauki o pracy
• Zamiary i podmiot nauki o pracy
• Problematyka i metodologia badań
• Nowe kierunki rozwoju nauki o pracy
• Powiązania nauki o pracy z innymi

naukami

• Zagadnienia
• Bibliografia

3

MODEL

SYSTEM PRACY

C z ło w iek

P rz ed m io t

p rac y

Ś ro d k i

p rac y

T reś ć

p rac y

Z a k łó c en ia

W aru n k i o to c z en ia

In p u t

O u tp u t

4

OBCIĄŻENIA

I UCIĄŻLIWOŚCI PRACY

C - System
człowiek

A - System AB B - System
technika społeczny

AC

BC

ABC

AB - obiążenia pochodzące z systemu społecznego i technicznego
BC - obciążenia pochodzące z systemów społecznego i człowiek
AC - obciążenia pochodzące z systemów technika i człowiek
ABC - obciążenia pochodzące z sytemów technika - człowiek - społecznego

5

CZTERY WYMIARY

PRACY

Wartościowanie

estetyczne pracy (praca

jako zabawa)

Zaangażowanie moralne

pracownika w

wykonywaną pracę (praca

jako poświęcenie)

S prawność

profesjonalna angażująca

głównie układ

mięśniowo-szkieletowy
pracownika (praca jako

dobra robota)

Zaangażowanie umysłowe

w wykonywanie zadań na

stanowisku pracy (praca

jako myślenie)

K oncepcja J astrzębowskiego

6

Człowiek w systemie pracy:

Określanie granic górnych i dolnych
wymagań dla człowieka wynikających z
interakcji z systemem technicznym.

Kształtowanie elementów systemu pracy:

Rozwijanie dostosowanych do człowieka
środków pracy, miejsc pracy i przebiegów
pracy w celu zmniejszenia obciążenia.

(Bullinger H-J.: 1994)

OBSZARY ZADAŃ

DLA NAUKI O PRACY

7

PARADYGMATY

KSZTAŁTOWANIA PRACY

C zynniki

Technocentryczne

Antropocentryczne

Treść pracy Ubogi zakres

Podział pracy
Brak decydowania
Brak odpowiedzialności

Bogaty zakres
Praca w grupach
Decydowanie
Odpowiadanie

Kwalifikacje Techniczne

Techniczne
Organizatorskie
Społeczne

C zas pracy

Stały

Elastyczny

8

NAUKA

O PRACY

NAUKA O PRACY:
• Fizjologia pracy
• Psychologia pracy
• Kształtowanie

środowiska pracy

• Kształtowanie

stanowisk pracy

• Kształtowanie

produktu

• Systemy człowiek -

maszyna

KSZTAŁTOWANIE:

• Badanie pracy
• Kształtowanie

systemów pracy

• Kwalifikowanie

personelu

• Dokonywanie oceny

pracy

• Organizacja czasu

pracy

(Bullinger H-J.: 1994)

9

ŹRÓDŁA INFORMACJI

O PRACY

• Analiza dokumentacji

• Obserwacja funkcjonowania

• Pomiar na stanowisku

pracy

• Konsultacje z pracownikami

10

CELE TEORETYCZNE

CELE APLIKACYJNE

PODSTAWOWE CELE

ANALIZY PRACY

11

CZYNNIKI KSZTAŁTUĄCE

ORGANIZACJĘ PRACY

CZŁOWIEK

RYNEK

TECHNIK
A

(Bullinger H-J.: 1994)

12

OKREŚLENIE

ERGONOMII

• Ergonomia jest kompleksową

nauką empiryczną
ukierunkowaną na wielo-
aspektowe poznanie układu
człowiek - praca i opracowanie
dyrektyw dla urzeczywistnienia
w praktyce obu-stronnego
dostosowania elementów układu
celem zapewnienia mu możli-wie
optymalnego funkcjonowania.

(Olszewski J.: 1993)

13

RODOWÓD

NAUK PRACY

• Usprawnianie

produktu

• Doskonalenie

organizacji

• Psychologia

inżynieryjna

• Socjologia pracy
• Fizjologia pracy
• Antropometria
• Medycyna pracy

• W 1857 r. ukazał się

manifest
ergonomiczny pt.
„Rys ergonomii...”,
który dał w Polsce
początek nauce o
pracy.

• W.Jastrzębowski

posługiwał się
terminem
„ergonomia” w
kontekście filozofii
pozytywistycznej.

(Bańka J.: 1970)

14

ZAMIARY

NAUKI O PRACY

EFEKTYWNOŚĆ:
• zwiększenie

wydajności,

• polepszenie

jakości,

• wykorzystanie

czasu,

• zwiększenie

różnorodności,

• ochrona

środowiska,

• zmniejszenie

zużycia zasobów.

HUMANIZACJA:
• zmniejszenie

obciążenia pracą,

• zwiększenie

komfortu pracy,

• zwiększenie

bezpieczeństwa,

• realizacja potrzeb

człowieka,

• zmniejszenie

monotonii.

(Kirchner R.: 1992)

15

ELEMENTY I REALCJE

W SYSTEMIE PRACY

ELEMENTY:
• Procesy
• Operator
• Środki pracy
• Warunki pracy
• Ukształtowanie przestrzeni

RELACJE:
• Energetyczne
• Informacyjne
• Czasowe
• Przestrzenne

16

PROBLEMATYKA BADAWCZA

NAUKI O PRACY

• Znajomość człowieka w pracy
• Kształtowanie środowiska

pracy

• Projektowanie środków

działania

• Projektowanie i organizacja

systemu

• Rozwijanie nowych form pracy
• Doskonalenie standardów i

norm

• Kształtowanie metod

badawczych

17

METODOLOGIA BADAŃ

NAUK O PRACY

• Metoda systemowa
• Metody analizy procesów
• Metody badania pracy
• Metody fizjologii pracy
• Metody psychologii pracy
• Metody socjologii pracy
• Metody antropometryczne

18

ASPEKTY BADAŃ

NAUK O PRACY

• Podmiotowy
• Przedmiotowy
• Społeczny
• Ekonomiczny
• Organizacyjny
• Techniczny
• Medyczny

• KOREKCJA

• KONCEPCJA

19

ZASTOSOWANIE

NAUK I O PRACY

Miejsce

Działalność

Środowisko

Ekologia człowieka
Medycyna społeczna

Przemysł

Ergonomia wyrobów
Bezpieczeństwo pracy
Ochrona zdrowia
Ergonomia zarządzania

20

• Jest to dziedzina wiedzy zajmująca się

dopasowaniem techniki do człowieka w
celu ułatwienia pracy.

• Celem jest utrzymanie obciążenia na

możliwie

niskim

poziomie

przez

wykorzystanie

osiągnięć

wiedzy

technicznej, medycznej, psychologicznej,
socjologicznej i ekologicznej.

(Bullinger H-J.: 1994)

NOWE UJĘCIE

DEFINICJI ERGONOMII

21

NAJNOWSZE KIERUNKI

ROZWOJU ERGONOMII

• Ergonomia wyrobów masowego

użytku

• Ergonomia osób w wieku starszym
• Ergonomia oprogramowania
• Ergonomia pracy przy komputerze
• Ergonomia telepracy
• Ergonomia systemów

zabezpieczenia

• Ergonomia w projektowaniu

zakładów

• Ergonomia ludzi chorych.

22

NAUKI UCZESTNICZĄCE

W ROZWOJU NAUK O PRACY

NAUKI

MEDYCZNE

NAUKI

TECHNICZNE

NAUKI

EKONOMICZNE

NAUKI

SPOŁECZNE

ERGONOMIA

23

ZAGADNIENIA

DO DYSKUSJI

• Sens wejść i wyjść w modelu systemu

pracy ?

• Jakimi zagadnieniami zajmuje się nauka o

pracy?

• Jakie są współczesne czynniki organizacji

pracy?

• Jakie są nowe formy pracy?
• Czego dotyczy organizacja i kształtowanie

pracy?

• Jakie są zamiary nauki o pracy?
• Jaka jest metodologia badań nauki o

pracy?

• Jakie zastosowanie może mieć nauka o

pracy?

• Jakie są nowe kierunki rozwoju nauk o

pracy?

• Jakie nauki uczestniczą w rozwoju nauk o

pracy?

24

BIBLIOGRAFIA

• Grabosz J.: Lean Management - nowe formy

ergonomicznej organizacji pracy, Mat. z konf.
„Quo Vadis Polsko Ergonomia?” PP Poznań 1993,
s. 131-143.

• Górska E.: Ergonomia w zarządzaniu przez

jakość, Problemy Jakości nr 7, 1997, s. 35-39.

• Karpińska E.: Przewodnik dla pracownika,

INFOR, Personel nr 5, 1999, s. 24-26.

• Pasko-Porys W.: Zmiany w formach organizacji

pracy, EiOP nr 10, 1999, s. 22- 25.

• Pokorski J.: Ergonomia ludzi starszych, skala

problemu, Atest – OP nr 1, 2000, s. 14-15

• PN- B- 02365:70: Powierzchnie budynków.