ROZWÓJ POZNAWCZY W WIEKU OD

URODZENIA DO 12 ROKU ŻYCIA

Sylwia Matulka

Patrycja Olejnik

Agnieszka Zawada

Sylwia Laskowska

JEAN PIAGET

(ur. 9 sierpnia 1896 w Neuchatel, zm. 16 września 1980

w Genewie)

Psycholog, biolog i epistemolog
szwajcarski.
W 1921 roku rozpoczął on badania w
zakresie psychologii dziecka w Instytucie
Rousseau w Genewie. W 1929 roku
obejmuje katedrę psychologii
eksperymentalnej.

Znany przede wszystkim z teorii rozwoju
poznawczego, która zrewolucjonizowała
sposób myślenia o dziecięcym umyśle.

Istotne pojęcia:

•SCHEMATY -są to struktury intelektu organizujące zdarzenia,

spostrzegane i klasyfikowane na podstawie ich ogólnych cech. Tworzą się
w skutek różnicowania. Na trafniejsze precyzowanie schematów wpływa
coraz lepsze generalizowanie bodźców.

•ASYMILACJA -jest to proces poznawczy , dzięki któremu nowe treści

percepcyjne, motoryczne czy pojęciowe włączane są do istniejących
schematów lub wzorów zachowania. Asymilacja wpływa na rozbudowę
schematu, nie zmieniając go.

•AKOMODACJA -tworzenie nowych schematów (w którym nowy bodziec

znajdzie miejsce) lub modyfikacja starych (aby bodziec do niego
pasował).

•RÓWNOWAŻENIE -proces pozwalający na włączenie zewnętrznego

doświadczenia do struktur wewnętrznych (schematów), przy założeniu, że
procesy asymilacji i akomodacji są równie ważne.

•RÓWNOWAGA -stan zrównoważenia struktur poznawczych, które osiągane

jest w momencie pomyślnego zakończenia asymilacji nowych bodźców.

TEORIA POZNAWCZA

Na podstawie obserwacji swoich małych dzieci, Piaget

wyodrębnił cztery kolejne stadia rozwoju

poznawczego. Stwierdził, że dzieci przechodzą przez każde z

tych stadiów kolejno, w stałym porządku i w podobnym wieku,

zgodnie z ogólnie zarysowanymi przedziałami wiekowymi.

Tempo przechodzenia przez poszczególne stadia, chociaż w

pewnym stopniu zależne od indywidualnego doświadczenia

dziecka, jest zdeterminowane przez biologiczne procesy

dojrzewania. Rozwój nie może zostać przyśpieszony –

dziecko musi dojrzeć do przejścia do następnego

stadium. Aby rozwinąć i osiągnąć dojrzałość intelektualną,

dziecko musi przejść przez cztery uporządkowane i

następujące po sobie stadia.

OKRES SENSORYCZNY

Od zera do 2
lat

Stadium
1

Ćwiczenie
odruchów

Od urodzenia do
1mięsiąca



Podstawowe odruchy: ssanie, chwytanie,
płacz, ruchy rąk, tułowia i głowy



Noworodek nie jest w stanie odróżnić
siebie od tego co znajduje się w jego
otoczeniu



Każdy przedmiot wywołuje
niezróżnicowana reakcję odruchową

Stadium
2

Rozwijanie
schematów

Od 1do 4 miesiąca



Schemat- wyćwiczone wzorce działania
np.: schemat ssania;



Coraz precyzyjniejsze, koordynacja
zmysłów (słucha-wzrok, wzrok- dotyk)



Zachowanie skierowane do wewnątrz,
zabawa misiem dla manipulacji

Stadium
3

Odkrywanie
procedur

Od 4 do 8
miesiąca



Zainteresowanie światem zewnętrznym-
działania na zewnątrz,



Rozumienie przyczynowości post factum

cd.

Stadium
4

Intencjonal
ne
zachowani
e

Od 8 do 12
miesiąca



Intencja a nie rozumienie post factum-
bierze grzechotkę, aby grzechotać



Badania z przeszkodami (przykrywanie
zabawek



Wzory zachowania, które stanowią
wyraźne przejawy funkcjonowania
inteligencji



Doświadczanie uczucia „sukcesu” i
„porażki”;

Stadium
5

Nowość i
eksploracja

Od 12 do 18
miesiąca



Tworzy nowe schematy



Odkrywa nowe rozwiązania



Aktywnie eksploruje metoda prób i
błędów



Eksperymentowanie dla
eksperymentowania

Stadium
6

Reprezenta
cje
umysłowe

Od 18 do 24
miesiąca



Myślenie i działanie wobec świata w
sposób wewnętrzny



Ma rozwinięte uczucia i preferencje



Uczucia sympatii i niechęci wobec
innych



Wie że przedmioty są stałe i nie
przestają istnieć, gdy nie są widoczne

OKRES PRZEDOPERACYJNY

Od 2 do 7
lat

Myślenie konkretno-wyobrażeniowe (za pomocą
obrazów), intuicyjne i impulsywne
Intensywny rozwój języka
Rozwój pojęć
Przyswajanie znaków i symboli
Rozumowanie oparte na zdarzeniach zewnętrznych (a nie
na operacjach logicznych), które cechuje:
NIEODWRACALNOŚC– brak zdolności przekształceń
EGOCENTRYZM-Polega na nieumiejętności dziecka
wczucia się w położenie innej osoby i spojrzenia na świat
z jej perspektywy. Dzieci milcząco przyjmują, że inni
ludzie widzą to co one. Na przykład trzyletnia
dziewczynka może mówić do swojego ojca, który siedzi w
sąsiednim pokoju: "Tatuś zobacz jaką zrobiłam wieżę".
Jeśli ojciec odpowie: "widzę", to dziecko przyjmie to jako
fakt. Tak rozumiany egocentryzm jest skorelowany z
agresją. Zdolność wczuwania się w położenie innych osób
(empatia) jest bowiem jednym z najsilniejszych
hamulców agresji. Dlatego małe dzieci bez skrupułów
wyrywać mogą pająkom nóżki i muchom skrzydełka, nie
potrafią zrozumieć zdań: "nie rób drugiemu co tobie
niemiłe" itd.

cd.

ANIMIZM- tan postrzegania świata, które przypisuje posiadanie "duszy" i żywotność lalkom i
innym przedmiotom
ARTYFICJALIZM- według dziecka wszystko na świecie łącznie z naturalnymi bytami i
zdarzeniami jest przez kogoś wykonany lub wykonywane. Dzieci uważają, że ludzie są
odpowiedzialni za wszystkie zdarzenia na świecie
Przykłady artyficjanizmu:
"Wiatr to dmuchający człowiek."
"Niebo jest niebieskie bo zostało pomalowane."
ANTROPOMORFIZM- polegający na nadawaniu niebędącymi ludźmi przedmiotom, pojęciom,

zjawiskom, zwierzętom itp. cech ludzkich i ludzkich motywów postępowania.

SPRAWIEDLIWOŚC IMMANETNA- tok rozumowania oparty na przekonaniu, że złamaniu czy
naruszeniu reguł (nawet jeśli nikt o nich nie wie), zawsse towarzyszy następstwo o
charakterze kar.
INTERIORYZACJA – przekształcanie czynności faktycznych w umysłowe, a którego
przejawami są: odroczone naśladownictwo
ZABAWA SYMBOLICZNA
WYOBRAŻANIE SOBIE– wywoływanie obrazów umysłowych
MOWA WEWNĘTRZNA- ciągły wewnętrzny monolog.
 

KSZTAŁTUJĄCA SIĘ ZDOLNOSC DO ANTYCYPOWANIA PRZYSZŁOŚCI

OKRES OPERACJI KONKRETNYCH

Dziecko potrafi dokonywać operacji
umysłowych, ale nie umie jeszcze
rozumować abstrakcyjnie. Np. widząc,
że Paweł jest wyższy od Piotra, a Piotr
jest wyższy od Janka, dziecko potrafi
wywnioskować, że Paweł jest
najwyższy spośród chłopców. Jeśli ta
informacja zostaje przekazana
werbalnie, to dziecko nie umie
wyciągnąć poprawnego
wniosku.Początkowo reprezentacje
przedmiotów dotyczą teraźniejszości,
a z czasem - przeszłości i przyszłości.
Ograniczenie myślenia do symboli
konkretnych widzimy np. w grze w 20
pytań. Dzieci 7- i 8-letnie zadają
pytania konkretne, np.: "Czy to jest
ptak?", a nie abstrakcyjne, np.: "Czy to
lata?"

Od 7 do 11
lat

cd.

Myślenie dziecka ma charakter obrazowy i

cechuje się nieodwracalnością. Przełomem jest
odwracalność operacji. Decentracja to
uwzględnienie wszystkich cech obiektu. W
doświadczeniu z lemoniadą siedmiolatek
demonstruje pojęcie stałości objętości. W tym
stadium dzieci rozwijają też pojęcie stałości
powierzchni, liczby i kształtu.

Okres operacji formalnych

W trzecim stadium, rozumowanie
i wnioskowanie są jeszcze
uzależnione od danych
wzrokowych, konkretnych
przedmiotów i istniejącego pola
percepcyjnego. W czwartym,
ostatnim stadium rozwoju
poznawczego, rozumowanie może
opierać się wyłącznie na opisach
słownych. Zrozumienie przez
dziecko świata fizycznego i
królestwa logiki, pozwala mu
operować pojęciami negacji,
odwrotności i innymi
przekształceniami.

Od 11 lat i
więcej

Ćwiczenie to pozwala zbadać umiejętności dziecka na wielu
poziomach postrzegania i analizowania rzeczywistości

.

Grupy wieku 5 lat 6 lat 7 lat 8 lat 9 lat 10 lat 11 lat
Masa:
Brak pojęcia stałości 84 68 64 24 12 - -
Stadium pośrednie 0 16 4 4 4 - -
Wytworzone pojęcia stałości 16 16 32 72 84 - -
Ciężar:
Brak pojęcia stałości 100 84 76 40 16 16 0
Stadium pośrednie 0 4 0 8 12 8 4
Wytworzone pojęcia stałości 0 12 24 52 72 76 96
Objętość:
Brak pojęcia stałości 100 100 84 66 56 24 16
Stadium pośrednie 0 0 0 28 12 20 4
Wytworzone pojęcia stałości 0 0 16 28 32 56 82

Grupy wieku 5 lat 6 lat 7 lat 8 lat 9 lat 10 lat 11 lat
Masa:
Brak pojęcia stałości 84 68 64 24 12 - -
Stadium pośrednie 0 16 4 4 4 - -
Wytworzone pojęcia stałości 16 16 32 72 84 - -
Ciężar:
Brak pojęcia stałości 100 84 76 40 16 16 0
Stadium pośrednie 0 4 0 8 12 8 4
Wytworzone pojęcia stałości 0 12 24 52 72 76 96
Objętość:
Brak pojęcia stałości 100 100 84 66 56 24 16
Stadium pośrednie 0 0 0 28 12 20 4
Wytworzone pojęcia stałości 0 0 16 28 32 56 82

Procent odpowiedzi poprawnych w zakresie pojęcia stałości masy, ciężaru i objętości w
poszczególnych grupach dzieci.
 w różnym wieku. Wyniki zamieszczone w tabelce obrazują wyraźną zależność między wiekiem
badanych dzieci a umiejętnością radzenia sobie z ćwiczeniami proponowanymi przez osobę
badającą oraz umiejętnością formułowania pojęć. Im starsze dziecko tym większa umiejętność
łączenia faktów na poziomach coraz bardziej abstrakcyjnych.