WOJNY

RZECZPOSPOLITEJ

W XVII WIEKU Z

TURCJĄ

I połowa XVII wieku

II połowa XVII wieku

Wojny polsko-tureckie w

pierwszej połowie XVII

wieku

W roku 1620 sułtan turecki wypowiedział wojnę

Polsce. Wielka turecka armia ruszyła ku

południowym rubieżom Rzeczypospolitej.

Powodami wybuchu wojny były konflikty

wywołane najazdami z jednej strony kozaków, a

drugiej Tatarów oraz sporem o Mołdawię. Jednak

wydarzeniem, które ostatecznie skłoniło Turcję

do wojny, była wyprawa tzw. lisowczyków. Były to

prywatne polskie oddziały wysłane na pomoc

Habsburgom walczącym w tym czasie z Turcją. 

PRZYCZYNY I WOJNY

- Polscy magnaci wtrącali się w sprawy Mołdawii i

Wołoszczyzny, które były tureckimi lennami.

- Kozacy najeżdżali na Turcję, zaś Tatarzy na

Rzeczpospolitą.

PRZBIEG I WOJNY

Polskie wojska wkraczają w roku 1620 do Mołdawii, na

ich czele stoi hetman wielki koronny Stanisław

Żółkiewski.

Bitwa pod Cecorą w 1620 r.

Między Rzeczpospolitą (Stanisław Żółkiewski) a Turcją i

Tatarami.

Wygrały siły turecko-tatarskie.

Skutki:

- Siły Rzeczpospolitej zostały zniszczone.

- Stanisław Żółkiewski zginął.

- Wyprawa turecka przeciwko Rzeczpospolitej.

Bitwa w warownym obozie pod

Chocimiem w 1621 r

.

Między Rzeczpospolitą i Litwą a Turcją i Tatarami.

Wygrały wojska polsko-litewskie.

Skutki:

- Powstrzymanie najazdu Turków.

- Podpisanie pokoju.

Pokój w Chocimiu w 1621 r.

Między Rzeczpospolitą a Turcją.

Skutki:

- Rzeczpospolita rezygnuje ze swoich wpływów w

gospodarstwach naddunajskich.

- Musi powstrzymywać najazdy Kozaków.

- Turcja z kolei musi powstrzymywać najazdy Tatarów.

Bitwa pod Chocimiem (lub obrona twierdzy
Chocim) nie została ostatecznie rozstrzygnięta.
Było to jednak sukcesem mniej licznych Polaków.
Tureckie wojska nie zdołały się dostać na teren
Rzeczpospolitej.
W wyniku tej bitwy
podpisano pokój,
który utrzymywał
granice w stanie z
przed wojny.

Wojny polsko-tureckie w drugiej

połowie XVII wieku

Wojny polsko-tureckie w II połowie XVII wieku rozpoczął

najazd wojsk tureckich za panowania Michała Korybuta

Wiśniowieckiego. W tym czasie w Polsce trwały

wewnętrzne walki polityczne, doszło nawet do rozbicia na

dwie orientacje polityczne : 

- proaustriacką ( prohabsburską ) 

- profrancuską 

Sytuacja na południowo-wschodniej granicy polski stawała

się coraz poważniejsza. Pod wpływem klęski i realnego

zagrożenia wobec braku na Podolu większych wojsk

podpisano upokarzający układ w Buchaczu: 

Rzeczpospolita oddawała Turcji województwa podolskie

bracławskie oraz pozostającą przy Polsce część

kijowskiego oraz została zobowiązana do płacenia

corocznego haraczu na rzecz Turcji co sprowadzało ją do

roli państwa wasalnego. 

PRZYCZYNY II WOJNY

- Uznanie zwierzchnictwa lennego Turcji przez Piotra Doroszenkę.

PRZEBIEG II WOJNY

1672 r. – Armia Turecka zdobywa Kamieniec Podolski, kluczową

twierdzę na południowym-wschodzie Rzeczpospolitej; zajęła niemal

całą Ukrainę, aż po Lwów.

Rzeczpospolitej brakowało armii (na jej czele stał hetman Jan

Sobieski), więc rozpoczęto rokowania pokojowe.

Pokój w Buczaczu w 1672 r.

Między Rzeczpospolitą a Turcją.

Skutki:

- Polacy zrzekają się Podola i Bracławszczyzny wraz z ziemią

kijowską.

- Zobowiązaliśmy się również do płacenia corocznego haraczu Turcji.

PRZYCZYNY III WOJNY

- Postanowienia pokojowe w Buczaczu wywołały ostrą

reakcję szlachty i Jana Sobieskiego, który zaczął dążyć do

kolejnych działań wojennych.

PRZEBIEG III WOJNY

1673 r. – Sejm unieważnia pokój w Buczaczu.

Rzeczpospolita zbiera 40-tysięczną armię.

Bitwa pod Chocimiem w 1674 r.

Między Rzeczpospolitą a Turcją.

Wygrywa Rzeczpospolita.

Skutki:

- Zwycięstwo nie zostało wykorzystane.

Rozejm w Żurawinie w 1676 r.

Między Turcją a Rzeczpospolitą.

Skutki:

- Ukraina i Kamieniec Podolski zostają

przy Turcji.

- Rzeczpospolita nie musi już płacić

haraczu.

Sejm w 1673 r. uchwalił znaczne podatki na

wojsko. 

Hetman Sobieski doprowadził do

zjednoczenia sił polskich i litewskich, pokonał

silnego przeciwnika, ale zwycięstwo nie

zostało w pełni wykorzystane (1674r. Hetman

Jan Sobieski został koronowany na króla

Polski) ponieważ wojna polsko-turecka została

zamknięta układem 

w Żurawnie. w 1676 r. Kamieniec pozostał w

rękach tureckich. 

Turcy nie przyjęli propozycji pokojowych,

które przedstawił sułtanowi wielki poseł  Jan

Gniński w 1677 w Stambule

W 1683 r. wobec zagrożenia ze strony

wspólnego wroga Polska i monarchia

Habsburgów zawarły sojusz zaczepno-

obronny. W razie ataku tureckiego na

jedno układających się państw drugie

miało pośpieszyć z pomocą. Sejm poparł

politykę króla, zatwierdził przymierze 

i uchwalił podatki wojenne.

Pokój wieczysty w Karłowicach w 1699 r.

Między Turcją a Rzeczpospolitą.

Skutki:

- Odzyskujemy ziemie utracone w Buczaczu (tj.

Podole i Bracławszczyznę).

- Brak innych realnych korzyści.

Wysoka Porta zrzeka się wielu zdobytych

ziem: 

- Rzeczpospolita odzyskała Kamieniec i

ziemie utracone w układzie buczackim, jej

granicą ponownie stał się Dniepr. 

Powrót Podola do macierzy stanowił

niewątpliwie zasługę króla Jana

Sobieskiego ( świetny wódz, posiadał

talent strategiczny i umiejętności

kierowania siłami broni połączonych

uważał, że interes Rzeczpospolitej

wymaga, aby uczestniczyła ona w wojnie

poza swoim terytorium). 

NAJWAŻNIEJSZE DATY

1620 – Początek I wojny, bitwa pod Cecorą.
1621 – Koniec I wojny, bitwa pod
Chocimiem, pokój w Chocimiu.
1672 – Początek i koniec II wojny, pokój w
Buczaczu.
1673 – Początek III wojny.
1676 – Koniec III wojny, rozejm w
Żurawinie.
1699 – Pokój wieczysty w Karłowicach.

WOJNY

RZECZPOSPOLITEJ W

XVII WIEKU Z KOZAKAMI

Kozacy to lud zamieszkujący południowo-

wschodnie kresy Rzeczypospolitej,

Ukrainę.

Zajmowali się hodowlą,

kupiectwem, ale przede

wszystkim

utrzymywali się

z najazdów na

Turcję, co z

resztą doprowadziło do

wojny z naszymi sąsiadami.

PRZYCZYNY POWSTANIA CHMIELNICKIEGO

(1648-1654 r.)

- Władysław IV, król Polski, planując wyprawę
przeciwko Turcji, obiecał Kozakom utworzenie ich
autonomicznego terytorium.

- Niestety, sprzeciwił się temu Sejm Rzeczypospolitej,
co wywołało niezadowolenie wśród Kozaków.

- Sytuację wykorzystał dowódca wojska zaporoskiego,
Bohdan Chmielnicki, inicjując powstanie.

Bitwa nad Żółtymi Wodami i
pod Korsuniem w 1648 r.

Między Tatarami (Tuhaj bej) a
Rzeczpospolitą (Stefan Potocki).
Do klęski wojsk polskich nad
Żółtym Wodami przyczynił się przede
wszystkim błąd polskiego dowództwa
polegający na podziale armii na
trzyoddzielne zgrupowania. Podział ten
ułatwił zdradę kozaków rejestrowych i
przejście ich na stronę powstańców. 

Wygrywają Tatarzy.

Oblężenie twierdzy Zbaraż w

sierpniu 1649 r. i otoczenie sił

kozackich pod Zborowem

Skutki:
- Przekupstwo chana tatarskiego, dzięki
czemu doszło do ugody z Chmielnickim.
- Chmielnicki otrzymuje tytuł hetmana
wojska zaporoskiego.
- Zwiększono liczbę Kozaków
rejestrowych.
- Ukraina staje się niemal niepodległym
krajem.

Bitwa pod Beresteczkiem

w 1651 r

.

Między Rzeczpospolitą
(Jan Kazimierz) a
Kozakami (Bohun) i
Tatarami.
Wygrały wojska polskie.
Zwycięstwo nie zostało
wykorzystane, ale
wkrótce potem zawarto
ugodę.

Ugoda w Białej Cerkwi w 1651 r.

Między Polakami a Kozakami.
Skutki:
- Zmniejszono liczbę Kozaków rejestrowych.
- Ograniczono terytorium kozackie do
województwa kijowskiego.

Chmielnicki szybko poczuł się niezależny od
Rzeczpospolitej i zaczął planować akcję zbrojną
przeciwko Mołdawii. Wówczas wojska koronne
starły się z nim, by udaremnić tę wyprawę.

Bitwa pod Batohem w 1652 r.

Między Rzeczpospolitą a wojskami
kozackimi. Wygrali Kozacy.

Skutki:
- Wymordowanie polskich jeńców.

1653 r. – przywrócono warunki ugody spod
Zborowa (1649 r.).
Tatarzy zdradzają Chmielnickiego, ten zaś za
swojego nowego sojusznika uznaje Rosję, która
wmieszała się w wojnę polsko-kozacką (chcąc
zdobyć wpływy na Ukrainie), ale stosunkowo
szybko zawarła ugodę z radą kozacką.

NAJWAŻNIEJSZE DATY

1648 – Początek powstania Chmielnickiego.
1649 – Oblężenie twierdzy Zbaraż.
1651 – Bitwa pod Beresteczkiem, ugoda w Białej
Cerkwi.
1652 – Bitwa pod Batohem.
1654 – Ugoda w Perejasławiu.
1655 – Rozejm w Niemierzy.
1658 – Ugoda w Hadziaczu.
1660 – Bitwy pod Połonką i Cudnowem.
1667 – Rozejm w Andruszowie.
1686 – Pokój wieczysty w Moskwie.