Opieka pielęgniarska nad pacjentem

po amputacji kończyny dolnej

II rok piel. st.
Kanteluk Artur
Grzyb Anita

Amputacja

Amputacja (z łac. amputatio), także odjęcie –
zabieg operacyjny polegający na usunięciu
narządu lub jego części; nazwa ta jest używana
przede wszystkim w odniesieniu do operacji
usunięcia

kończyny

górnej

lub

dolnej,

przebiegającej

z

przecięciem

kości

i

wytworzeniem kikuta. Wskazaniem do amputacji
są m.in. ciężkie przypadki zgorzeli gazowej oraz
znaczne uszkodzenia spowodowane urazem. Jako
że amputacja jest zabiegiem powodującym trwałe
kalectwo, jest stosowana tylko wtedy, gdy brak
innej możliwości leczenia i w sposób na tyle
oszczędny, na ile to możliwe (szczególnie przy
zabiegach w obrębie dłoni).

Poziomy amputacji kończyny dolnej

1. Amputacja palców – upośledza chód w fazie

odbicia, nie protezuje sie, a wypełnia wkładka
obuwia,

2. Amputacja Lisfranck’a – miedzy stepem a

śródstopiem, jest to amputacja przodostopia, nie
protezuje sie, a wypełnia wkładka obuwie,
upośledza prace obu stawów skokowych,
konieczna rehabilitacja,

3. Amputacja Choparta – miedzy kością skokowa a

kością łódkowata, bocznie na linii stawu piętowo
– sześciennego, rzadka, nie protezowana a
wypełniana

wkładka,

zniesione

odbicie,

hamowanie

jest

ograniczone,

konieczna

rehabilitacja (utrzymanie zakresu ruchu w stawie
skokowym i siły prostowników stopy),

Poziomy amputacji kończyny dolnej

C.D.

4. Amputacja przez staw skokowy:

a) według Syme’a – usuwana stopa wraz z kostkami

kości podudzia, trudna do protezowania, bardzo
dobra funkcjonalnie, brak przykurczy, można
amputować osiowo,

b) według Pirogowa – pozostawione są obie kostki

podudzia, pomiędzy które włożona jest obrócona
kość piętowa, łatwa do protezowania, mona
obciąć osiowo, mankament to częste zwichnięcia
kości

piętowej

co

stwarza

konieczność

śrubowania, częste problemy z ukrwieniem kości
piętowej co łączy sie z jej martwica i
koniecznością usunięcia.

Poziomy amputacji kończyny dolnej

C.D.

c) amputacje na poziomie podudzia, nie stosuje sie

jej w rejonie końcówki podudzia ze względu na
brak masy mięśniowej. Mamy kikuty długie 1/3,
2/3 długości i krótkie do 1/3 długości. Im kikut
krótszy tym krótsza dźwignia dla mięsni uda, co
ogranicza ich funkcje zwłaszcza mięśnia prostego
uda. Im krótszy kikut tym większa tendencja do
przykurczu zgięciowego stawu kolanowego.
Konieczne protezowanie.

Mamy tu 3typy lejów:

- PTS (prothese tibiale supracondylienne) –

przednia krawędź leja sięga ponad rzepkę, a lej
trzyma sie dzięki przyparciu przedniej krawędzi
w okolicy nadrzepkowej po wyprostowaniu
kolana. Przeciwucisk daje krawędź tylna w
okolicy dołu odkolanowego,

Poziomy amputacji kończyny dolnej

C.D.

- KBM

(kondylenbettung

Münster)

–

modyfikacja PTB, podwyższone krawędzie boczne
leja do okolicy nadkłykciowej, zawieszenie za
pomocą klina od przyśrodka,

- PTB (patellar tendon bearing) – okolica

więzadła właściwego opiera sie na występie
powierzchni wewnętrznej przedniej ściany leja,
tylna ściana przypiera kikut zapobiegając jego
ślizganiu sie, górna krawędź tylnej ściany leja
powinna być na wysokości półki podpierającej.

Poziomy amputacji kończyny dolnej

C.D.

5. Amputacje przez staw kolanowy, trudne do

protezowania często wykonywane u dzieci
zwłaszcza wariant B, w którym usunięte jest
podudzie, a pod kość udowa położona jest rzepka
ze względu na zachowanie chrząstki, jest to
wariant , w którym dochodzi do niestabilności. W
wariancie A usunięte jest podudzie i chrząstki
kłykci kości udowej,

Poziomy amputacji kończyny dolnej

C.D.

6. Amputacje na poziomie uda, niestosuje sie jej na

poziomie ostatnich paru centymetrów uda ze
względu na brak mięsni. Im kikut duszy tym
bardziej funkcjonalny, im krótszy tym większa
tendencja

do

przykurczy

zgięciowo

–

odwiedzeniowo

–rotacyjnie

zewnętrznego,

konieczne protezowanie, lej udowy może być
kształtu czworokątnego lub trójkątnego, stosuje
sie leje pełno kontaktowe lub z półka siedzeniowa
pod guz kulszowy (ważne jest tu miejsce zwane
trójkątem skarpy na przednio – bocznej części
leja, który dociska kikut do półki siedzeniowej).

Poziomy amputacji kończyny dolnej

C.D.

Zawieszenie lejów udowych jest na :
pasach biodrowych:
a) śląskich – pas przebiega poniżej grzebienia

biodrowego strony zdrowej, zapina sie około 5
cm poniżej górnej krawędzi przedniej ściany leja,
boczne mocowanie pasa jest na bocznej ścianie
protezy 0,5 cm wyżej i z tyłu krętarza

b) kalifornijskich – krótkie kikuty u dzieci i u

otyłych, ma 2 podwieszenia skórzane, ukośne,
zapobiegające skręcaniu sie protezy i 1 pas
elastyczny od tyłu zapobiegający zsuwaniu sie
protezy.

c) podciśnieniowe – w dolnej części leja

umieszczony jest zawór powietrzny, pacjent
wkłada kikut w lej przy otwartym zaworze
wypychając z niego powietrze, lej jest pełno
kontaktowy, po włożeniu kikuta otwór zamykamy.

Poziomy amputacji kończyny dolnej

C.D.

7.

wyłuszczenie

w

stawie

biodrowym

–

protezowanie

wymaga

stosowania

kosza

biodrowego oraz sztucznego stawu biodrowego i
kolanowego. Są to stawy jednoosiowe z
możliwością blokady obu stawów, chodzi na
zablokowanych.

Wyłuszczenie może być w postaci:
- całkowite usuniecie kości udowej, rzadziej;
- pozostawienie szyjki i głowy kości udowej.

Po operacyjne zmiany fizykalne i patologiczne

Wczesne powikłania :
- nieodpowiednia technika chirurgiczna powoduje :
• obumarcie zmiażdżonych tkanek
• nadmiar pozostawionych szwów
• przedłużony wysięk
• zbyt napięte szwy mogą przerwać mięsnie
• przykurcze
• protruzja kości w wyniku obumarcia zbyt krótkich

płatów skórnych nad kikutem

• krwotok do tkanek rany amputacyjnej utrata

krwi

• krwiak martwica mięsni, Zakalenia

Po operacyjne zmiany fizykalne

i patologiczne

Późne powikłania :
- proteza , przewlekłe drażnienie, długi ucisk,

tarcie:

•zgrubienie skóry

•tworzenie modzeli

•rogowacenie

•cysty łojowej

•torbiele skórzaste

•zapalenia skóry

•Owrzodzenia

•wytworzenie fałdów

skórnych pod wpływem sił
rozciągania

•zanik mięsni

•zanik tkanki

tłuszczowej

•sinica

•zastój żylny

•tworzenie

nerwiaków

•zrzeszotnienie kości

•ostrogi

Postępowanie w amputacji

Faza przedszpitalna:

Miejsce zdarzenia
• zabezpieczenie poszkodowanego i uszkodzonej

kończyny przez świadków wypadku w oparciu o
instrukcję telefoniczną udzieloną przez lekarza
pogotowia

bądź

ratownika

medycznego

( zabezpieczenie miejsca zdarzenia, wyłączenie
niebezpiecznych urządzeń, demontaż urządzenia,
wstępne tamowanie krwotoku)

• zabezpieczenie poszkodowanego i uszkodzonej

kończyny

przez

kwalifikowany

personel

medyczny karetki pogotowia ABC,BTLS,ATLS

Postępowanie w amputacji

C.D.

Faza przedszpitalna:

• tamowanie krwotoku  Najlepiej miejscowe,

opatrunkiem uciskowym, w razie niepowodzenia
należy założyć na wysokości ramienia szeroką
opaskę uciskową (np. aparat do pomiaru RR),
należy odnotować czas niedokrwienia!  Nie wolno
stosować opaski Esmarcha ani krępulców!

• dostęp iv. w kończynie przeciwległej – przy

amputacji prawej kończyny dolnej powinno
założyć wkłucie do lewej kończyny górnej

• Ocena obecności innych obrażeń

Postępowanie w amputacji

C.D.

Faza przedszpitalna:

•

Farmakoterapia p/bólowa np. Fentanyl

•

Antyseptyka, usunięcie masywnych zanieczyszczeń

strumieniem sterylnego r-ru 0,9% NaCl

•

Aseptyka- Kikut bliższy amputowanej kończyny oraz

część amputowaną obłożyć sterylnymi opatrunkami i
obandażować.

•

unieruchomienie zgodnie z zasadami Potta

•

postępowanie przeciwwstrząsowe, resuscytacja płynowa

Postępowanie w amputacji

C.D.

Faza szpitalna 

Oddział chirurgiczny, Szpitalny Oddział Ratunkowy
• Postępowanie przeciwwstrząsowe
•  Inspekcja chirurgiczna rany- Nie wolno zakładać

zacisków naczyniowych i podwiązek, nie wolno
wycinać elementów anatomicznych, nie używać
środków antyseptycznych barwiących.

• Krwawienie opanować miejscowym opatrunkiem

uciskowym, kikut i część amputowaną obłożyć
sterylnymi opatrunkami.

Postępowanie w amputacji

C.D.

• Natychmiast po przyjęciu poszkodowanego
powiadomić specjalistyczny ośrodek pełniący
dyżur replantacyjny, podać wszystkie szczegóły
dotyczące przyczyny, rodzaju urazu, stanu chorego

• W przypadku amputacji rozpocząć schładzanie
kończyny do temp. +4-6*C!!! Amputowaną
niecałkowicie część pozostawioną w opatrunku,
obłożyć szczelnie workami z zimną wodą z
dodatkiem kostek lodu, tak aby płyn chłodzący
miał

temperaturę

ok.

+4*C.

Amputowaną

całkowicie zanurzyć w roztworze sterylnej soli
fizjologicznej i wraz z opakowaniem (worek)
zanurzyć w płynie chłodzącym. Nie wolno
stosować samego lodu!!!

Postępowanie w amputacji

C.D.

Faza szpitalna

• Odnotować  czas wypadku i czas rozpoczęcia hipotermii.

Do ośrodków replantacji należy zgłaszać chorych  z
całkowicie lub częściowo amputowanymi kończynami
(dolnymi tylko u dzieci) niezależnie od wysokości
uszkodzenia oraz masywnymi urazami kończyn górnych i
dolnych wymagającymi rekonstrukcji mikrochirurgicznych.

• Nie należy kwalifikować chorych z wyłącznie złamaniami

kości,

uszkodzeniami

ścięgien

lub

mięśni

przy

zachowanym krążeniu krwi w kończynie. Nie jest z reguły
wskazaniem amputacja pojedynczego palca innego niż
kciuk.

Postępowanie w amputacji

C.D.

Faza szpitalna

• Pobrać kilka próbek krwi chorego (przed
podłączeniem r-rów koloidowych) i oznaczyć grupę
krwi. Oryginał wyniku grupy i próbówkę z krwią
przesłać wraz z chorym. Oznaczoną grupę krwi
przekazać drogą radiową, telefoniczną, Internetem,
także gdy chory jest już w drodze. Przed
ekspedycją chorego wykonać komplet urazowy
zdjęć RTG, kończyn, klatki piersiowej, USG jamy
brzusznej, w celu wykluczenia towarzyszących
obrażeń.

Postępowanie w amputacji

C.D.

Faza transportu
• Decyzję transportu chorego, po uprzednim

uzyskaniu potwierdzenia przyjęcia z ośrodka
replantacyjnego

podejmuje

lekarz

oddziału

chirurgicznego lub SOR i ponosi za nią
odpowiedzialność, za dopuszczenie pacjenta do
transportu

i

przebieg

transportu

odpowiedzialność ponosi lekarz transportujący.

• Transportować do ośrodka replantacyjnego

można chorego wyłącznie w stanie ogólnym
dobrym, pod opieką lekarza, który na bieżąco
monitoruje

stan

chorego,

ma

możliwość

kontynuacji postępowania przeciwwstrząsowego,
w razie pogorszenia stanu pacjenta zdecyduje o
przerwaniu transportu i odstawieniu chorego do
najbliższego oddziału chirurgicznego.

Postępowanie w amputacji

C.D.

Faza transportu

• Podczas

transportu

należy

kontrolować

hipotermię

kończyny,

temperaturę

cieczy

chłodzącej, posiadać zapas kostek lodu i w miarę
wytapiania uzupełniać je.

• Jeżeli utrzymywana jest staza, kontrolować

ciśnienie i czas trwania niedokrwienia (maks. 1,5
godz. ciągłej stazy ), przy dłuższym transporcie
puszczać

krążenie

i

ponownie

zaciskać.

Preferować opatrunek miejscowy uciskowy.

• Wraz z chorym dostarczyć kartę informacyjną,

RTG, dokumentację informującą o podanych
lekach i płynach z zaznaczeniem dawek i czasu
podania, ew. grupę krwi.

Proces pielęgnowania pacjenta

1. Przygotowanie psychiczne pacjenta do

amputacji poprzez:

a) Czytanie wszelkich informacji wyjaśniających

zabieg amputacji, jego ryzyko, późniejszą
rehabilitację i sprawy związane z życiem "na
protezie„

b) Konsultację z fizjoterapeutą, który zalecić może

odpowiednie ćwiczenia wzmacniające, a przede
wszystkim uświadomić ryzyko powstania
przykurczów w nodze, pokazać jak im
zapobiegać

c) Rozmowę z technikiem- ortopedą o wszelkich

techniczno - ekonomicznych aspektach protezy,
możliwości i niemożliwości podczas używania
protezy

Proces pielęgnowania pacjenta

C.D.

d) Spotkanie osoby po przejściu podobnej

amputacji, która już wróciła do normalnego
życia i może pokazać praktyczne problemy
życia z protezą

e)

Jak najwięcej rozmawiać o amputacji i

protezie z bliskimi, nie patrzeć wstecz, nie
rozpaczać i wspominać swoich życiowych
rekordów

lekkoatletycznych,

a podjąć

odważnie wyzwanie i robić nowe plany na
przyszłość

Proces pielęgnowania pacjenta

C.D.

2. Przygotowanie fizyczne do zabiegu

operacyjnego:

a) ocenie parametrów życiowych i ogólnego stanu

chorego

b) zważeniu chorego,
c) wykonaniu toalety całego ciała,
d) depilacji pola operacyjnego nie wcześniej niż 2

godz.

przed zabiegiem operacyjnym; depilacja nie powinna
powodować podrażnień i uszkodzeń naskórka

Proces pielęgnowania pacjenta

C.D.

e) zapewnienie kontaktu z osobami bliskimi
f) przygotowanie łóżka
g) przygotowanie zestawu do drenażu rany

pooperacyjnej

h) ustawienie amputowanej kończyny ponad

poziom ciała w celu lepszego odpływu krwi oraz
drenażu

i) częsta zmiana pozycji i wygodne ułożenie

pacjenta

j) podawanie leków na zlecenie lekarza
k) obserwacja bólów fantomowych
l) rehabilitacja bierna, czynna
m) hartowanie i pielęgnacja kikuta – unikanie

olejków i pudrów

Proces pielęgnowania pacjenta

C.D.

n) kontrolę świadomości – nawiązuje werbalny

kontakt z chorym

o) Pomiary:
• pomiar tętna – rytm, napięcie, częstotliwość,
• pomiar temperatury ciała

p)obserwacje:
• obserwacja oddechu – liczba i rodzaj oddechu,
• obserwacja ilości wydalonego moczu,
• obserwacja opatrunku, ilości i rodzaju wydzieliny

z rany operacyjnej,

• obserwacja pacjenta, jego zachowania, natężenia

bólu,

r) rozmowa z chorym, udziela wsparcia

psychicznego,

Bandażowanie kikuta

1. Opaske elastyczna prowadzi sie od przodu do tyłu

wzdłuż osi długiej kikuta.

2. Potem okrężnie tak , aby przytrzymać cześć

bandaża złożonego wcześnie podłużnie.

3. Skosne prowadzenie opaski zabezpiecza przed

zsuwaniem sie jej, a kikutowi nadaje kształt.

4. W

przypadku

amputacji

powyżej

kolana,

przechodzi sie ósemkami na miednice,

W przypadku amputacji poniżej kolana przechodzi sie

ósemkami nad udo, pozostawia się cześć tylna
kolana wolna, aby nie było ucisku na dół
podkolanowy.

Rehabilitacja

1. Pierwsza faza :
• delikatnych masaży i ruchów w stawach
Zapobiega to przykurczom

2. Druga faza:
• hartowanie kikuta
Zabiegi hartowania kikuta mają na celu

zwiększenie odporności skóry na otarcia i
odleżyny , a także poprawienie krążenia krwi  

3. Trzecia faza:
• Siadanie pacjenta na krawędź łóżka ze

spuszczona kończyną

Życie po amputacji

1. Oswajanie się z problemem
2. Zakłady Ortopedyczne
3. Wykonanie protezy

Zakłady ortopedyczne

• Zakłady Ortopedyczne w

Białymstoku;

tel. 0*85 743 12 79; 732 94 49

15-203 Białystok,

ul. Wołyńska 20

Wykonanie protezy

Każdej osobie po amputacji przysługuje bezpłatne

wykonanie protezy kończyny w ramach refundacji
NFZ. Ministerstwo Zdrowia wyznaczyło limity, do
których darmowo wykonuje się protezy. Są one
uzależnione od rodzaju i wysokości amputacji (Dz. U.
Nr 121, poz.1313). Wyznaczono tez odpowiednie limity
na naprawy protez i sprzętu ortopedycznego. Ustalone
przez ministerstwo kwoty są niewielkie, dlatego tez w
ich ramach można wykonać jedynie proste protezy
(tak proste, jak przewiduje to budżet państwa),
wykonane z polskich elementów. Nie nadają się raczej
dla osób bardzo aktywnych i uprawiających sport.

Uzyskanie protezy

1. Zgłoszenie się do lekarza rodzinnego po

skierowanie do ortopedy, który wypisze wniosek
na zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny

2. Z wypełnionym wnioskiem zgłosić się do firmy,

która wykonuje takie usługi i ma podpisaną
umowę z NFZ-etem

3. Ustalenie czy proteza ma być w całości

refunowana (słąba jakość) czy poniesiemy
dodatkowe koszty za wyższy standard

Limity kwot dofinansowania na wykonanie

protezy

1. Rodzaj protezy: proteza przy amputacji w

obrębie stopy
Limit ceny do: 780,00 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

2. Rodzaj protezy: proteza przy amputacji w

obrębie podudzia
Limit ceny do: 1 500,00 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

3. Rodzaj protezy: proteza przy amputacji w

obrębie uda
Limit ceny do: 2 800,00 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

4. Rodzaj protezy: proteza przy amputacji w

obrębie stawu biodrowego (wyłuszczenie w
stawie biodrowym)
Limit ceny do: 3 000,00 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Limity kwot dofinansowania na wykonanie

protezy

C.D.

1.

Rodzaj protezy: proteza robocza mechaniczna
przedramienia
Limit ceny do: 1 800,00 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

2.

Rodzaj protezy: proteza robocza mechaniczna
ramienia
Limit ceny do: 2 600,00 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

3.

Rodzaj protezy: proteza robocza mechaniczna
przy pełnej amputacji kończyny górnej
Limit ceny do: 2 800,00 zł
Można otrzymać bezpłatnie: raz na 3 lata

Dziękuje za uwagę