Leki wpływające na

czynność gruczołów

wydzielania

wewnętrznego

Lek.med. Krzysztof Marosz

Lek.med. Magdalena Michalska

Hormony



Substancje wytwarzane w

wyspecjalizowanych komórkach organizmu.
Komórki te zlokalizowane są w gruczołach
dokrewnych (hormony klasyczne) oraz poza
gruczołami (hormony tkankowe).



Funkcją hormonów jest regulacja czynności i

modyfikacja cech strukturalnych tkanek
leżących w pobliżu miejsca jego wydzielania
lub oddalonych, do których dociera poprzez
krew

Działanie hormonów



Ogólnie działanie hormonów polega na

aktywacji lub dezaktywacji pewnych
mechanizmów komórkowych w tkankach
docelowych (narządach docelowych)



Wiele hormonów działa ze sobą na zasadzie

antagonizmów (celem utrzymania homeostazy
organizmu) np. insulina-glukagon



Niektóre hormony sprawują nadrzędną

funkcje nad innymi (oś przysadka-
podwzgórze-gruczoł dokrewny)

Regulacja działania
hormonów



Hormony tropowe: grupa hormonów

wydzielanych przez komórki przedniego płata
przysadki mózgowej, których zadaniem jest
regulacja wydzielania innych hormonów.



Natomiast kontrolę nad hormonami przysadki

sprawują hormony produkowane w
podwzgórzu.



Całość tej regulacji działa na zasadzie

sprzężenia ujemnego zwrotnego

Sprzężenie zwrotne
ujemne



Jest to podstawowy mechanizm regulujący

działanie hormonów w organizmie człowieka.
Hormony tropowe przedniego płata przysadki
pobudzają produkcje hormonów dokrewnych.
Natomiast poszczególne hormony dokrewne
hamują produkcję hormonów tropowych

Sprzężenie zwrotne
ujemne

Oś
podwzgórze-
przysadka-
kora
nadnerczy

Oś
podwzgórze-
przysadka-
tarczyca

Oś
podwzgórze-
przysadka-
gonada

Podwzórze



Nadrzędny ośrodek regulacji hormonalnej,

poprzez swoje hormony reguluje czynność
przedniego płata przysadki. Uwalnia hormony
pobudzające (liberyny) oraz hormony
hamujące (statyny) produkcję hormonów
przedniego płata przysadki.

Hormony podwzgórza- pobudzające



Somatoliberyna- stymuluje uwalnianie

hormony wzrostu. Stosuje się ją w
różnicowanie pierwotnej niedoczynności
przysadki, wynikającej z choroby przysadki, z
niedoczynnością wtórną, która wynika z
uszkodzenia na poziomie podwzgórza

Hormony podwzgórza-
pobudzające



Tyreoliberyna- pobudza wydzielanie

hormmonu tyretropowego (TSH) i prolaktyny
(PRL) z komórek przysadki. Tyreoliberyna
stosuje się w diagnostyce chorób tarczycy,
akromegalii i oceny wydzielania prolaktyny
przez podwzgórze.



Kortykoliberyna- pobudza wydzielanie

hormonu adrenokortykotropowego (ACTH),
stosowana w diagnostyce chorób osi
podwzgórze-przysadka-kora nadnerczy

Hormony podwzgórza-
pobudzające



Gonadoliberyna- pobudza działanie obu

hormonów gonadotropowych (LH, FSH).
Stosowana w diagnostyce układu podwzgórze-
przysadka-gonady i w leczeniu wtórnego
braku miesiączki i niepłodności pochodzenia
podwzgórzowego, wnętrostwa, zaburzeniach
dojrzewania płciowego i endometriozie.

Hormony podwzgórza- hamujące



Somatostatyna- hamuje syntezę i wydzielanie

hormonu wzrostu, hormonu tyreotropowego
oraz prolaktyny. W lecznictwie znalazły
zastosowanie analogi somatostatyny –
okrtreotyd i lanreotyd. Stosowane są w
leczeniu akromegalii i guzów
neuroendokrynnych.

Przysadka mózgowa



Funkcjonalnie dzielimy przysadkę na płat

tylny i płat przedni. Hormony przedniego płata
przysadki związane są z osią podwzgórze-
przysadka-gruczoły w mechanizmie
sprzężenia ujemnego

Hormony przedniego płata
przysadki



Hormon wzrostu (somatotropina, GH)



Prolaktyna (PRL)



Hormon adrenokotrykotropowy (ACTH)



Hormon tyreotropowy (tyreotropina TSH)



Hormon luteinizujący (LH)



Hormon wzrostu pęcherzyków (FSH)

Hormon wzrostu (GH)



Uwalniany w sposób pulsacyjny, najwięcej w

nocy. Synteza pobudzana przez GHRH i grelinę
a hamowana przez somatostatynę. Na
komórki działa za pośrednictwem
somatomedyny C, (IGF-1). IGF-1 zwrotnie
hamuje działanie hormonu wzrostu.



Nadmiar tego hormonu w dzieciństwie

prowadzi do gigantyzmu, natomiast w życiu
dorosłym do akromegalii

Hormon wzrostu (GH)



Poprzez IGF-1 stymuluje wzrost kości,tkanek

miękkich i narządów trzewnych



Dodatkowe działanie dotyczy

białek,węglowodanów i tłuszczów.



Białka- zwiększa transport aminokwaów do

mięśni, wątroby i tkani tłuszczowej oraz
zwiększa syntezę białek



Węglowodany- zwiększa stężenie glukozy we

krwi, działając antagonistycznie do insuliny



Tłuszcze- zwiększa lipolizę

Hormon wzrostu (GH)



Wskazania do stosowania



Karłowatość wynikająca z niedoboru GH u dzieci



Zespół Turnera



Niedobór GH u ludzi starszych



Leczenie jest bezpiecznie niestety koszty

terapii są ogromne

Akromegalia

Gigantyzm

Prolaktyna



Pobudza wzrost gruczołów sutkowych podczas

ciąży i wywołuje laktację.



Wzrost stężenia we krwi hamuje uwalnianie

gonadotropin i prowadzi do zaniku miesiączki,
mlekotoku, niepłodności u kobiet, a u mężczyzn
może być przyczyną impotencji i zaburzeń
płodności.



U kobiet karmiących piersią prolaktyna hamuje

wydzielanie FSH i LH, blokując owulację i
menstruację, szczególnie w pierwszych
miesiącach po porodzie. Ale nie w 100%!!

Hiperprolaktynemia



Podstawowym czynnikiem hamującym

produkcje prolaktyny jest działająca w
stosunku do niej dopamina. W stanach
hiperprolaktynemii stosujemy antagonistów
dopaminy aby obniżyć poziom prolaktyny:



Bromokryptyna (Bromergon)



Chinagolid



Kabergolina



Pergolid

Hormon tyreotropowy
TSH



Jego działanie polega na stymulacji wzrostu

tarczycy i wydzielania hormonów tarczycy.



Zastosowanie w diagnostyce zaburzeń

czynności tarczycy, celem różnicowania
pierwotnych i wtórnych zaburzeń funkcji
tarczycy

Hormon Adrenokortykotropowy
ACTH



Hormon pobudzający korę nadnerczy do

produkcji glikokortykosterydów



Jego wydzielanie ma rytm pulsacyjny co jest

istotne w diagnostyce



Nie stosowany w lecznictwie mimo podobnego

działania do glikokortykosterydów, stosowany
w diagnostyce chorób osi podwzgórze-
przysadka-kora nadnerczy, głównie w
różnicowaniu pierwotnych i wtórnych
niedoczynności

Hormony gonadotropowe FSH i
LH



Stosuje się preparaty łączane FSH i LH

( menotropina)



Wykazuje zarówno aktywność folitropową, jak

i luteotropową. W organizmie kobiet folitropina
(FSH) kontroluje rozwój, dojrzewanie
pęcherzyka jajnikowego i wydzielanie
estrogenów; lutropina (LH) powoduje
owulację, tworzenie ciałka żółtego w jajnikach
oraz kontroluje wytwarzanie estrogenów i
progesteronu



Wskazanie: Niepłodność u kobiet z hipo- lub

normogonadotropową niewydolnością jajników

Hormony tylnego płata przysadki



Tylny płat przysadki wytwarza dwa hormnony:



Oksytocynę



Wazopresynę

W przeciwieństwie do hormonów przedniego

płata nie są one syntetyzowane w przysadce
tylko w podwzgórzu, a przysadce
magazynowane

Wazopresyna ADH
(hormon antydiuretyczny)



Powoduje zagęszczanie moczu poprzez

resorpcję wody i jonów sodu w kanalikach
nerkowych.



Głównym czynnikiem pobudzającym

wydzielanie ADH jest wzrost osmolarności
osocza, oraz zmniejszenie objętości krwi,
spadek ciśnienia, ból, ciężki stres.



Dodatkowym działaniem jest obkurczanie

naczyń krwionośnych



Zwiększa wchłanianie zwrotne wody i wzmaga

wydalanie sodu

Desmopresyna



W lecznictwie stosuje się analog wazopresyny

Desmopresynę.



Wskazania



leczenie i diagnostyka moczówki prostej pochodzenia
ośrodkowego (p.o., aerozol do nosa)



leczenie pierwotnego izolowanego moczenia (p.o.,
aerozol do nosa)



ocena zdolności zagęszczania moczu przez nerki (p.o.,
aerozol do nosa)



zapewnienie hemostazy podczas zabiegów
chirurgicznych u chorych z łagodną postacią hemofilii
A lub chorobą von Willebranda

Oksytocyna



Pobudza skurcze macicy poprzez pobudzanie

sytnezy prostaglandyn. Dodatkowo kurczy
komórki mioepitelialne sutka prowadząc do
wypływu mleka z pęcherzyków



Wskazania do stosowania:



Brak czynności mięśnia macicy po odejściu

łożyska



Wywołanie akcji porodowej



Profilaktyka i leczenie zapaleń sutka