Slajd 1:
Przygotowałam na dzisiaj prezentację o polityce prorodzinnej w Wielkiej Brytanii. Uważam, że jest to o tyle interesujący przypadek, iż Wielka Brytania jest krajem posiadającym jeden z najwyższych w Europie wskaźników dzietności, pomimo braku tzw. zastępowalności pokoleń. Oczywiście jasnym jest, że sytuację demograficzną Wielkiej Brytanii poprawia dodatnie saldo migracji. Dla przykładu, mieszkające tam od niedawna Polki rodzą średnio ponad dwoje dzieci, a więc zdecydowanie więcej niż w Polsce. Tym bardziej warto przyjrzeć się mechanizmom polityki prorodzinnej występującym w tym kraju.
Slajd 2:
Jednak zanim o tym... chciałam, krótko nakreśnić czym jest polityka prorodzinna.
Zgodnie z definicją sformułowaną przez prof. Adama Kurzynowskiego
„ Polityka prorodzinna to całokształt norm prawnych, działań i środków uruchamianych przez państwo w celu stworzenia rodzinie odpowiednich warunków do jej powstania, prawidłowego rozwoju i spełniania przez nią wszystkich ważnych społecznie funkcji”.
Slajd 3:
Bardzo często używane w dyskusjach publicznych pojęcie "polityka prorodzinna" jest terminem potocznym, wartościującym, przy pomocy którego oceniamy politykę społeczną państwa wobec rodziny.
Nie występuje on jako samodzielne pojęcie w literaturze przedmiotu z zakresu polityki społecznej.
Polityka społeczna państwa wobec rodziny może być uznana za politykę prorodzinną, jeśli realizuje ona jasno wytyczone cele, które państwo chce zrealizować w zakresie tworzenia warunków dla rozwoju rodziny i zaspokajania potrzeb bytowych i kulturalnych rodziny.
polityka mająca na celu dobro rodziny i społeczeństwa.
Polityka prorodzinna ma tworzyć warunki sprzyjające powstawaniu i funkcjonowaniu rodzin, oferując rodzinom szeroko pojętą pomoc państwa w wychowywaniu dziecka oraz inne działania sprzyjające zakładaniu rodzin i rodzeniu dzieci.
Slajd 4:
Polityka prorodzinna jak wcześniej powiedziałam jest częścią polityki społecznej państwa i obejmuje ona działania związane z
opieką nad kobietą oczekującą dziecka i młodą matką,
urlopami dla rodziców małych dzieci,
świadczeniami pieniężnymi państwa na rzecz matek w okresie macierzyństwa,
organizacją publicznej opieki nad dziećmi,
prawem rodzinnym.
Slajd 5:
Według danych statystycznych w 2013 roku liczba ludności Wielkiej Brytanii wynosiła ponad 64 mln. Dla porównania w Polsce liczba ludności wynosi niewiele ponad 38 mln.
Slajd 6:
Na tym slajdzie mamy piramidę wieku, z której można odczytać, iż w WB ludność w wieku do 14 lat stanowią 17,2%, ludność w wieku 15- 64 lat stanowi 67 % społeczeństwa, a ludność w wieku ponad 64- 15,8 %. Jak widać na piramidzie w społeczeństwie przeważają ludzie młodzi i starsi, natomiast tych typowo starych jest mniej, dlatego można stwierdzić, że społeczeństwo jest zastojowe.
Slajd 7:
Jeżeli chodzi o wskaźnik dzietności to Wielka Brytania jest krajem posiadający jeden z najwyższych w Europie . W 2012 roku wyniósł on 1,9. Wskaźnik ten rośnie od roku 2001, kiedy to zanotował swoje minimum (1,63). Wcześniej od połowy lat 60-tych notowano szybki spadek średniej liczby urodzeń aż do połowy lat 70-tych, kiedy to ustabilizował się na dość wysokim jak na Europę poziomie 1,7 -1,8. Warto dodać, że sytuację demograficzną ratuje w przypadku Zjednoczonego Królestwa dodatnie saldo migracji, dzięki któremu pomimo braku tzw. zastępowalności pokoleń liczba mieszkańców Wielkiej Brytanii nie spada. Okazuje się przy tym, że mieszkające tam Polki rodzą średnio ponad 2-kę dzieci, a więc zdecydowanie więcej niż w Polsce.
Slajd 8:
Z opublikowanego przez Office for National Statistics raportu "Childbearing of UK and non-UK born women living in the UK" wynika, że w 2012 r. Polki wydały na świat 21,2 tys. dzieci – najwięcej wśród matek-obcokrajowców na Wyspach, natomiast w 2001 roku Polki urodziły tylko 896 dzieci. Każda z naszych rodaczek rodzi w Wielkiej Brytanii 60 proc. więcej dzieci niż w kraju.
Brytyjczycy zauważają, że Polki odpowiadają już za niemal 3 proc. wszystkich urodzeń na Wyspach.
Polski stał się drugim językiem w Anglii i Walii. - jako swojego pierwszego języka używa go 546 tys. osób, wynika ze spisu powszechnego opublikowanego przez ONS (Urząd Krajowej Statystyki), donosił "Guardian".
Slajd 9:
Urlop macierzyński przysługuje wszystkim zatrudnionym kobietom, bez względu na staż pracy. Wymiar podstawowy urlopu to 26 tygodni. Urlop należy rozpocząć co najmniej 2 tygodnie przed urodzeniem dziecka i zakończyć nie wcześniej niż 4 tygodnie po porodzie. Kobiety uprawnione do otrzymywania zasiłku macierzyńskiego (informacje na ten temat podano poniżej) są zobowiązane do wykorzystania co najmniej dwóch tygodni, ale nie więcej niż 16 tygodni urlopu macierzyńskiego przed końcem tygodnia, w
którym wypada planowany termin porodu W sytuacji gdy matka dziecka umrze przed upływem 24 tygodni urlopu macierzyńskiego, to uprawnienie do urlopu przejmuje ojciec. Od 1 marca 2007r. pracownica ma również prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze 16 tygodni, ale za ten okres nie przysługuje jej zasiłek macierzyński ani świadczenia wypłacane przez pracodawcę, chyba że umowa o pracę stanowi.
Slajd 10:
Urlop wychowawczy przysługuje obecnie na mocy ustawy z 2006r. Można go wykorzystać w odniesieniu do dziecka, które nie ukończyło 8 lat (wcześniej – 5 lat). W przypadku adoptowania dziecka w wieku 6-8 lat urlop można wykorzystać w okresie 2 lat od chwili adopcji. Jeżeli dziecko jest niepełnosprawne, urlop przysługuje rodzicom do ukończenia przez nie 16. roku życia. Podobnie jest w przypadku ciężkiej lub przewlekłej choroby dziecka, uniemożliwiającej rodzicom podjęcie pracy. Urlop – w wymiarze 14 tygodni – przysługuje na każde dziecko. Jeśli pracownik ma więcej niż 1 dziecko w wieku uprawniającym do urlopu wychowawczego, to może wykorzystać 14 tygodni urlopu w okresie każdych 12 miesięcy.
Slajd 11:
Urlopy macierzyńskie i wychowawcze.
Pierwszym rodzajem jest (Statutory Maternity Pay, SMP)
W Wielkiej Brytanii urlop macierzyński przysługuje kobietom, które do 15. tygodnia przed urodzeniem dziecka przepracowały u jednego pracodawcy co najmniej 26 tygodni oraz zarabiały nie mniej niż odpowiednik 125 euro tygodniowo. Urlop macierzyński trwa 52 tygodnie, z czego płatnych jest 39 tygodni.
W trakcie urlopu macierzyńskiego obowiązuje ochrona miejsca pracy kobiety.
Slajd 12:
Kobietom, które nie spełniają kryteriów otrzymania Statutory maternity Pay (ze względu na zbyt krótki staż pracy, samozatrudnienie, praca na podstawie umowy na czas określony, zbyt niskie zarobki), przysługuje wypłacany ze środków publicznych zasiłek macierzyński (Maternity Allowance, MA).
Wysokość MA to ok. 145 euro tygodniowo. Warunkiem jego otrzymywania jest przepracowanie wciągu 66 tygodni poprzedzających datę porodu co najmniej 26 tygodni z zarobkami min. 35 euro tygodniowo (można wybrać dowolne 26 tygodni – nie musi to być okres ciągły).
Slajd 13:
Kobiety, które nie spełniają wymogów otrzymania SMP ani MA, otrzymują (po złożeniu odpowiedniego wniosku) zasiłek chorobowy, tzw. Incapacity Benefit. Jest on wpłacany maksymalnie 6 tygodni przed urodzeniem i 14 dni po urodzeniu dziecka. O jego przyznaniu i wysokości decyduje odpowiedni urząd.
Slajd 14:
Ojcu dziecka przysługuje dwutygodniowy urlop rodzicielski (Statutory Paternity Leave),
płatny w wysokości 150 euro tygodniowo. Warunki otrzymania tego urlopu są podobne jak przypadku urlopu macierzyńskiego (staż pracy min. 26 tygodni, zarobki min. 125 euro tygodniowo).
Oprócz tego każdy z rodziców ma prawo do wykorzystania w ciągu 5 lat od urodzenia dziecka 13 tygodni bezpłatnego urlopu (nie więcej niż 4 tygodnie w ciągu roku).
Slajd 15:
Według danych OECD z 2009 roku Wielka Brytania jest drugim po Francji europejskim
krajem pod względem wsparcia z budżetu dla rodzin wychowujących dzieci. Przeznacza na ten cel 3,6% PKB. Większość (2,1% PKB) stanowi transfer pieniężny przekazywany bezpośrednio rodzinie, zaś zdecydowanie mniejsza część przeznaczona jest na usługi publiczne (1,1% PKB).
Slajd 16:
Podstawowym świadczeniem na dzieci w Wielkiej Brytanii jest zasiłek na dziecko (Child benefit). Jest to nieopodatkowana kwota płacona rodzicom w związku z wychowywaniem przez nich dzieci. Wysokość świadczenia jest co roku rewaloryzowana. Obecnie wynosi 82 funty (prawie 100 euro) tygodniowo na pierwsze dziecko oraz 16 euro tygodniowo na każde kolejne dziecko. Świadczenie to jest nieopodatkowane.
Rząd Davida Camerona zniósł wypłacany rodzinom w gorszej sytuacji finansowej po urodzeniu dziecka jednorazowy zasiłek (Sure Start Maternity Grant)– odpowiednik polskiego becikowego – w wysokości 500 funtów (ok. 600 euro).
Slajd 17:
Dodatkowo rodziny, których dochód nie przekracza 50 tys. euro rocznie mogą skorzystać z pomocy państwa otrzymując tzw. child tax credit. Jest to tzw. dodatek dla rodziców, którego kwota zależy od dochodu rodziny, a jego maksymalna wysokość to ok. 650 euro na rodzinę + ok. 2000 euro na każde dziecko rocznie.
Istnieje także system pomocy dla osób pracujących osiągających niskie dochody, powierzających opiekę nad dzieckiem (dziećmi) zarejestrowanej opiekunce. Jest to tzw. working tax credit, który pokrywa ok. 70% kosztów opieki nad dzieckiem. Formą pomocy ze strony państwa jest bezpłatna opieka lekarska oraz bezpłatne lekarstwa dla matki i dziecka.
Slajd 18:
W przypadku urodzenia się w trakcie jednego porodu więcej niż jednego dziecka rodzice mają możliwość uzyskania specjalnej pomocy finansowej zaraz po porodzie, a
także kiedy dzieci osiągną wiek 4 i 12 lat. Pomoc finansowa wypłacana jest od 2008r. W wysokości podstawowej 635 Euro. Zasiłek z tytułu urodzenia się bliźniąt jest wypłacany w postaci 1,5 miesięcznej stawki, natomiast z tytułu trojaczków i innych mnogich porodów w postaci podwójnej stawki.
Slajd 19:
W Wielkiej Brytanii nie ma specjalnych ulg podatkowych dla rodzin wychowujących dzieci. Jako preferencje w systemie podatkowym dla rodzin można natomiast uznać obowiązującą w Wielkiej Brytanii zerową stawkę VAT na artykuły dziecięce.
Slajd 20:
W Wielkiej Brytanii system opieki nad dziećmi w wieku poniżej 5 lat jest zdecentralizowany. Opieka przedszkolna nie jest obowiązkowa. Rodzice dzieci w wieku 3-4 lat (od 5. roku życia istnieje obowiązek szkolny) mają możliwość korzystania z
organizowanej przez samorządy lokalne bezpłatnej opieki przez 15 godz. tygodniowo (3 godz. dziennie) przez 38 tygodni roku szkolnego. Opieka powyżej 3 godz. dziennie jest płatna. Rodziny, których dochód roczny nie przekracza określonego progu mogą otrzymać zwrot części kosztów opieki nad dzieckiem – jest to element zasiłku working tax credit i może osiągnąć w tym przypadku max 80%, ale nie więcej niż 210 euro tyg. na dziecko i 360 euro na dwoje lub więcej dzieci. Wysokość otrzymywanej kwoty zależy od dochodów rodziny.
Slajd 21:
Posiadanie karty medycznej pozwala na korzystanie m.in. z nieodpłatnych usług świadczonych przez lekarza rodzinnego; otrzymywania recept na lekarstwa (z pewnymi wyjątkami); korzystania z usług szpitali publicznych; usług ambulatoryjnych; usług dentystycznych, okulistycznych otolaryngologicznych; sprzętu medycznego; usług położniczych i usług opieki nad niemowlęciem oraz na otrzymywanie jednorazowych świadczeń pieniężnych wypłacanych po urodzeniu dziecka w wysokości 10,16 Euro na każde dziecko (tzw. Maternity Cash Grant).
Slajd 22:
Osoby, które z uwagi na zbyt niskie dochody nie kwalifikują się do otrzymania karty medycznej, a dla których koszty wizyty u lekarza rodzinnego są zbyt wysokie, mogą ubiegać się o kartę opieki lekarza rodzinnego (GP Visit Card). Wydawana jest na podstawie kryteriów dochodowych i uprawnia do nieodpłatnej opieki lekarza rodzinnego.
Zasady kwalifikowania do otrzymania karty opieki lekarza rodzinnego są w większości takie same, jak przypadku podstawowych kart medycznych, z tym że limity dochodów są o 50% niższe. Otrzymanie GP Visit Card jest możliwe jeśli łączny dochód małżonków/partnerów jest niższy niż określone kwoty dochodów, albo też organ nadzoru medycznego stwierdzi, że w rodzinie mogą wystąpić trudności finansowe z powodu wydatków na leczenie lub innych wyjątkowych okoliczności,
Slajd 23:
Opieka nad noworodkiem
Medyczna opieka przed i poporodowa w szpitalu oraz opieka szpitalna nad noworodkiem do 6. tygodnia życia jest bezpłatna dla wszystkich mieszkańców kraju.
Slajd 24:
Opieka nad noworodkiem
Medyczna opieka przed i poporodowa w szpitalu oraz opieka szpitalna nad noworodkiem do 6. tygodnia życia jest bezpłatna dla wszystkich mieszkańców kraju.
Slajd 25:
To co uważam, że również wpływa na wysoki wskaźnik dzietności w wielkiej brytanii to powszechna możliwość zapładniania pozaustrojowego in vitro.
In vitro w WB mogą poddać się kobiety w wieku od 23 do 39 lat w przypadku niepłodności idiopatycznej, wymogiem jest również staranie innymi metodami przez okres 3 lat. Refundowane są 3 próby zapłodnienia. Jest dostępne dla wszystkich, nie ma ograniczeń, zapłodnienie in vitro dostępne jest również dla par pozamałżeńskich i homoseksualnych oraz dla samotnych kobiet.
Slajd 26:
W ramach programu Zdrowy Start rodzic może być uprawniony do otrzymywania darmowego mleka, witamin, świeżych owoców i warzyw. Prawo to przysługuje kobietom ciężarnym oraz posiadającym dzieci do 4 lat.
Slajd 27:
Ośrodki dla dzieci Sure Start Children's Centres oferują równe formy doradztwa i wsparcia dla rodziców i opiekunów. Z usług można korzystać od okresu ciąży, aż do momentu pójścia dziecka do szkoły. W Anglii funkcjonuje ponad 3600 ośrodków dla dzieci. Skupiają one w jednym miejscu wiele różnych agencji świadczących szeroki wachlarz usług. Można uzyskać profesjonalne porady dotyczące kwestii rodzinnych i zdrowotnych, dowiedzieć się o szkoleniach i możliwościach zatrudnienia.
Ośrodki dla dzieci są odpowiedzią na potrzeby społeczne, dlatego też różnią się znacznie między sobą. Istnieją jednak pewne wytyczne odnośnie ulg, które muszą one świadczyć:
dziecięce i rodzinne usługi zdrowotne
większość ośrodków oferuje wysokiej jakości usługi opiekuńcze i wczesno- edukacyjne
doradztwo w zakresie opieki rodzicielskiej
pomoc w znalezieniu zatrudnienia i możliwości szkolenia
Slajd 28:
Według badań demograficznych, na jedną Polkę przypada na Wyspach 2,5 dziecka, podczas gdy w naszym kraju współczynnik ten wynosi jedynie 1,3. I choć Anglicy nie są pod względem ulg aż tak hojni jak np. Szwedzi, na rodzinę przeznaczają i tak ogromne, dochodzące do 100 mld funtów środki.
W porównaniu z naszymi 24 tygodniami, w Anglii długość urlopu macierzyńskiego to aż 52 tygodnie, z czego płatnych jest 39. Przez pierwsze 6 tygodni pracodawca wypłaca 90% tygodniowego wynagrodzenia, a przez kolejne tygodnie ok. 150 Euro. Oprócz tego każdy z rodziców ma prawo do wykorzystania w ciągu 5 lat od urodzenia dziecka 13 tygodni bezpłatnego urlopu. Uważam, że w Polsce warto byłoby wydłużyć okres płatności zasiłku macierzyńskiego.
W ostatnich latach bardzo popularne stało się wspieranie zapłodnienia przez zapłodnienie pozaustrojowe in vitro. W Polsce podjęto działania w celu refundacji tego rozwiązania, natomiast jest to jedynie program na okres 3 lat, a liczba objętych tym leczeniem ograniczona jest do 15 tys. par. W dobie tak dużej skali problemu jakim jest problem zajścia w ciążę ta liczba znacznie ogranicza możliwości par, które chciałyby zostać objęte leczeniem in vitro. Dlatego uważam, że rozwiązanie w Wielkiej Brytanii, które nie stawia ograniczeń liczbowych i jest powszechnym procesem ( oczywiście po spełnieniu określonych warunków), powinno dać naszym ustawodawcom do myślenia.
Najważniejszym świadczeniem związanym z posiadaniem dzieci w Wielkiej Brytanii jest kwota na dziecko, która w chwili obecnej wynosi 82 funty tygodniowo na pierwsze oraz 16 funtów tygodniowo na każde kolejne dziecko.
W Polsce przedszkola ograniczają darmową opiekę do 5 godzin, natomiast kiedy rodzice chcą pracować w pełnym wymiarze godzin decydują się na opiekunkę, dlatego warto również upowszechniać legalne zatrudnianie niań, za które państwo płaci całość lub część składek na ubezpieczenie społeczne, a rodzice otrzymują dodatek specjalny pozwalający de facto pokryć znaczącą część kosztu wynagrodzenia takiej opiekunki. W Polsce wprowadzono tę instytucję ustawą o opiece na dziećmi do lat 3, zgodnie z którą z budżetu państwa finansowane są (za rodzica) składki na ubezpieczenie społeczne (podstawą jest minimalne wynagrodzenie) takiej opiekunki, ale trudno jest uzyskać w urzędzie jakiekolwiek informacje dotyczące np. sposobu rozliczenia dochodowego oraz zaświadczenia o ubezpieczeniu. Tego typu trudności i formalizm powodują, że nadal szereg opiekunek pozostaje w szarej strefie.
Uważam, że powinniśmy wprowadzić transfery pieniężne w formie comiesięcznego finansowego wsparcia rodziny. Zasadnym wydaje się stworzenie powszechnego (obejmującego wszystkie lub zdecydowaną większość ok. 90% rodzin, z wyjątkiem rodzin najbogatszych) systemu wspierającego rodziny w ponoszeniu kosztów utrzymania dzieci (tj. Child Benefit w Wielkiej Brytanii – przysługujący wszystkim rodzinom na dzieci w wieku do lat 16, a jeżeli kontynuują naukę do lat 20, podobne świadczenia o charakterze powszechnym są wypłacane m.in. w Irlandii, Szwecji czy Finlandii).
W Wielkiej Brytanii można otrzymać bony na warzywa, owoce, witaminy itd. myślę, że to rozwiązanie warto również wprowadzić w Polsce.
Nakłady na rodzinę w Polsce nie są imponujące – ok. 2% PKB (przy średniej unijnej 2,2% PKB) i daleko nam do takich państw jak Francja (3,7% PKB), Wielka Brytania (blisko 3,6%) czy Szwecja (3,4%). Dlatego nakłady te powinny być traktowane jako inwestycja społeczna ukierunkowana na rozwój nowoczesnej gospodarki (future oriented investment).
Często też problemem, który staje na drodze rodzicom jest praca. Jak ją pogodzić z opieką nad dzieckiem. Elastyczne formy organizacji czasu pracy, np. time banking, tak jak w WB są dobrym rozwiązaniem, ponieważ pozwalają na to, aby pracownik mając określoną pulę godzin w miesiącu dowolnie ustalał liczby godzin dla poszczególnych tygodni bądź dni.